Rozwój pedagogiki
wczesnoszkolnej jako
nauki
Plan
1. Geneza nauczania początkowego na
świecie i w Polsce
2. Główne koncepcje nauczania
początkowego w okresie „Nowego
Wychowania”
3. Koncepcje i eksperymenty
nauczania łącznego w Polsce w I
połowie
XX wieku
1. Rys historyczny nauczania
początkowego
Podstawy metodyki nauczania początkowego
Jan Amos Komeński (1592-1670) – czeski
pedagog nazywany ojcem „pedagogiki
nowożytnej”. Całe życie poświęcił
wychowaniu i nauczaniu małego dziecka.
Wiele lat spędził w Polsce – Leszno.
Dzieła: „Wielka dydaktyka”
„Świat zmysłowy w obrazach”
„Szkoła macierzyńska”
„Pampaedia” -Informatorium
„Janua”
„Orbis”
„Wielka dydaktyka” – 1657r. – sztuka
nauczania wszystkiego – wszystkich.
Zawarł zasady wychowawcze i dydaktyczne.
Założenia:
*nauczanie zgodne z naturą
*zasada stopniowania trudności
*postulat poglądowości
*nauczanie kształci zmysły
*poznawanie świata poprzez obserwację, a
nie tylko przez książki
„Nie z książek czerpać mądrość, ale z nieba,
ziemi, z dębów i buków, to jest znać i badać
rzeczy same, a nie wyłącznie cudze
spostrzeżenia i świadectwa o rzeczach”
„Wielka dydaktyka”, s. 161
*dzieci do 10 lat powinny uczyć się w
języku ojczystym,
*każdego języka należy uczyć się bardziej
praktycznie, a nie na podstawie gramatyki,
*należy unikać przeciążenia nauką
„bo jak uczy natura, owoce późne lepiej
nadają się do przechowywania”
„Wielka dydaktyka”… s.161
*zdobyta wiedza ma znaleźć zastosowanie
w praktyce,
*przedmioty nauki szkolnej powinny być ze
sobą wzajemnie powiązane
„Bo gałęzie drzew nie mogą żyć oddzielnie
– wszystkie czerpią soki z jednego pnia”
„Veskere spisy”…s.93
*dobra metoda, życzliwi nauczyciele, wesołe sale
zajęć, miejsce zabaw, zajmująca nauka, czynią ją
przyjemną dla najmłodszych,
*wychowanie moralne – 4 cnoty
-roztropność
-umiarkowanie
-odwaga
-sprawiedliwość
Do osiągnięcia cnót wiodą:
-pouczenia
-przykład
-wdrażanie
*kary cielesne stosowane wyjątkowe
„Jak uczy natura więcej doznajemy światłem i
ciepłem niż deszczem, wiatrem, burzą czy
grzmotem”
*karności ma towarzyszyć konsekwencja wolna od
gniewu,
*właściwe wychowanie
„czyni człowieka człowiekiem”
*proces wychowania obejmuje bezwzględnie
wszystkie dzieci zaraz po ich urodzeniu,
*rodzice odpowiedzialni za:
-opiekę
-zdrowie
-wartości
-wychowanie moralne
-kształcenie umysłu
*wychowanie fizyczne
-troska matki o zdrowie
-higiena odżywiania
-ubiory
-zabawa
-ćwiczenia ruchowe
*wychowanie moralne
-dobre postępowanie
-budzenie ambicji
-wrażliwość na pochwały i upomnienia
-posłuszeństwo
-szacunek dla starszych
-cierpliwość w okresie niepowodzeń i chorób,
-wdrażanie i przyzwyczajenie do pracy
*możliwości rozwojowe (indywidualizacja),
*stworzenie specjalnej placówki wychowawczej dla
najmłodszych,
*opracowanie programu wychowania i
wszechstronnego rozwoju dziecka od 1 do 6 r. życia
*przygotowanie dziecka do nauki szkolnej
-pod względem intelektualnym
-pod względem emocjonalnym
*szkoła – instytucja przyjazna, otwarta dla
każdego,
*treści programowe dostosowane do potrzeb i
możliwości psychologicznych dziecka,
*uwzględnienie poziomu dzieci słabszych,
wątłych, mniej zdolnych
*dziecko w:
- 3 r. ż. – liczyło do 5
- 4 r. ż. – liczyło do 10
- 5 i 6 r. ż. – liczyło do 20
-przyswajało pojęcia
mały
duży
krótki
długi
-zapoznawano go z najbliższym otoczeniem
*wyznaczniki edukacji:
-szkoła
-nauczyciel
-podręczniki
*skonstruowanie obszernego
programu zajęć dla dzieci w wieku
przedszkolnym
*posługiwanie się czystym i poprawnym
językiem
*przeciwnik wszelkich zdrobnień, niewyraźnej
mowy, skierowanej do najmłodszych
*wiązanie ćw. mowy z kształceniem
wrażliwości muzycznej
Jan Amos Komeński
*zwolennik realizmu pedagogicznego
*w poglądach widoczne wątki:
-dydaktyczny (organizacyjno – metodyczny)
-pansoficzny (teoretyczno – filozoficzny)
Dydaktyczny
oparty na antropologii
(człowiek jak istota rozumna komunikująca
się i działająca)
Pansoficzny zdobycie wiedzy uniwersalnej
o całej rzeczywistości, możliwościach jej
spożytkowania. Świat jest jednością,
składającą się z wielorakich i powiązanych
ze sobą rzeczy.
Realizm pedagogiczny – istnienie realnej
rzeczywistości edukacyjnej, realnych
bytów, wartości, praw i realnego
człowieka.
1833r. – „Wielka dydaktyka” w Polsce,
przekład H. Wernic.
Wartościową pod względem dydaktycznym
literaturę przetłumaczono na języki:
-polski
-rosyjski
-niemiecki
-francuski
-angielski
Okres Wielkiej Rewolucji Francuskiej
*wzrasta rola szkoły
*potrzeba upowszechniania oświaty
*stopniowe wprowadzanie obowiązku szkolnego
Dwa kierunki:
*ekstensywny zmierzający do umasowienia
szkoły początkowej nawet za cenę obniżenia jej
poziomu
System Bella – Lancastera
*organizacja sieci szkółek dla biednych dzieci
*zastosowanie specjalnego sposobu nauczania,
zwanego systemem monitorialnym
*nauka w szkołach polegała na:
-zbieraniu uczniów w obszernej sali
-dzielono wg wieku i ogólnego rozwoju
umysłowego na grupy
-każdą grupę uczył inny uczeń, starszy i
zdolniejszy zwany monitorem (stąd
nazwa
systemu monitorialnego)
-monitorzy przed każdą lekcją
przygotowywani
przez nauczyciela – Czego i jak maja uczyć?
-sami dopiero uczyli się tego, co mają przekazać
swoim kolegom
-monitorzy niewiele nauczyli
-uczniowie nie posiadali podręczników
-system nauczania był bardzo niski
-szkoły Bella Lancastera upadły
*intensywny, propagujący nauczanie
indywidualizujące, podnoszące na wyższy
poziom proces nauczania.
Czołowy reprezentant kierunku
Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827)
-szwajcarski pedagog i pisarz
-nauczyciel, opiekun dzieci biednych
-twórca oryginalnego systemu
pedagogicznego
-nazywany „wielkim ojcem” nowoczesnej
szkoły początkowej
Dzieła:
- „Jak Gertruda uczy swoje dzieci” (1801)
- „Łabędzi śpiew” (1826)
- „Pisma pedagogiczne” – tłum. polskie (1972)
- „Matka i dziecko” (tłum. 1938).
System pedagogiczny oparty na zasadzie
bezpośredniego kontaktu dziecka z
rzeczywistością i systematycznego rozwoju
zdolności umysłowych.
J. H. Pestalozzi
*stworzył teorię nauczania elementarnego,
opartą na podstawach psychologii
*gruntownie przebudował szkołę, w której
dzieci od 5 do 13 r. ż. uczyły się: czytać,
pisać, rachunków, elementów geometrii,
rysunku, geografii, przyrodoznawstwa,
uprawiały gimnastykę, słuchały muzyki,
wykonywały prace fizyczne z zakresu
-rolnictwa
-gospodarstwa wiejskiego
-rzemiosła
Według J. H. Pestalozziego:
*liczba, kształt, nazwa są
podstawowymi elementami nauczania
Dlaczego?
Umożliwiają pełną charakterystykę
spostrzeganych obiektów
*liczenie, mierzenie, mówienie
naturalne i psychologiczne
uzasadnione podstawy teoretyczne
edukacji elementarnej
Liczenie wymaga nauki rachunków
Mierzenie wymaga nauki rysunku i geometrii
Mówienie wymaga ćwiczeń w mówieniu i
czytaniu
Istotne znaczenie mają elementy:
*liczba
*kształt
*słowa
Najważniejszy cel edukacji elementarnej:
-poznawanie świata i rozwijanie mowy
dziecka
a nie:
-nauka czytania
-nauka pisania
-nauka liczenia
*priorytety
-aktywność dziecięca
-rozwijanie umiejętności
-zdolności poznawcze
-zainteresowania
-nauka o rzeczach
-stosowanie właściwych metod
-integracja wych. umysłowego z
praktycznym przygotowaniem do życia
-walka o szacunek i prawa dla dzieci ze
wszystkich warstw i stanów
-zasada poglądowości
„absolutna podstawa wszelkiej dziecięcej
wiedzy, nauczanie poglądowe”.
Rozwój nauczania początkowego w Polsce
1773-1794 KEN
*zakładanie szkół parafialnych
*udostępnienie szkół dzieciom chłopskim
*szkoła i nauczyciel wyzwolone pod
zwierzchnictwa i łaski proboszczów
*szkoła – instytucja państwowa
*wysokie wymagania stawiane nauczycielom
*programy nauczania, podręczniki na bardzo
wysokim poziomie
*szkoła uczyniła duży krok w rozwoju
nauczania początkowego
Grzegorz Piramowicz – napisał „Powinności
nauczyciela” (1787) Lwów – pierwsza książka
do metodyki nauczania początkowego
Onufry Kopczyński„Elementarz dla
Andrzej Gawroński
szkół parafialnych
Grzegorz Piramowicz
narodowych” 1785r.
Elementarz zawierał:
*naukę czytania
*naukę rachunków
*naukę wychowania obywatelskiego
Konstanty Wolski – „Nauka
początkowego czytania, pisania i
rachowania” (1811r.)
Elementarz opracowany na polecenie
Izby Publicznej Księstwa Warszawskiego
Elementarz połączony z nauką o
rzeczach (nauka przyrody, geografii)
Autor zawarł w nim: „Przepisy dla
nauczycieli dających naukę
początkowego czytania”, a w nich
wskazówki do przygotowania uczniów
do tej nauki.
Bronisław Trentowski
opracowania
Ewaryst Estkowski
metodyczne
Jan Władysław Dawid
Bronisław Trentowski (1808-1869) – dzieło
„Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej
jak umiejętności wychowania, nauki i oświaty,
słowem wykształcenia naszej młodzieży”. (1942r.)
*wychowanie oparte na znajomości duszy dziecka
*swoboda, miłość, szacunek
*wychowanie fizyczne
*poglądowość w nauczaniu
*słowo i praca
*zabawa
*dochodzenie do wiedzy poprzez wysiłek i pracę
*krytyka nauki czytania metodą sylabizowania i
głoskowania
*wprowadzenie metody czytania, polegającej
na wymawianiu spółgłosek wraz z
samogłoskami
Ewaryst Estkowski (1820-1856) – nauczyciel,
działacz oświatowy, założyciel pierwszego
polskiego Towarzystwa Pedagogicznego w
Poznaniu
„Elementarzyk” (1851)
„Szkoła Polska” – pierwsze
Pisma
„Szkółka dla dzieci”
pedagogiczne
„Szkółka dla młodzieży”
Nauka czytania
rozpoczyna się od
nauki pisania
ćw. przygotowawcze do pisania
(rysowanie łatwych przedmiotów)
Jan Władysław Dawid (1859-1914) – pedagog,
psycholog, prowadził badania eksperymentalne
dotyczące dzieci, ich świata wyobrażeń, pojęć, ich
myśleniem, inteligencją, rozwijania umysłu
dziecka, jego woli, umiejętności działania.
Dzieła:
„Nauka o rzeczach” (1892)
„O duszy nauczycielstwa” (1912)
Wydał również:
„Program spostrzeżeń psychologiczno –
wychowawczych nad dzieckiem od urodzenia do
20 r. ż.
*treści i działalność metodyczna
nauczyciela z uczniami klas niższych
*treści nauczania, podstawa – nauka
o rzeczach, czyli – poznawanie przez
uczniów „elementów przedmiotowego
zapoznawania się ze światem”
bezpośredni – poglądowy sposób
zaznajomienia z najbliższym
otoczeniem
*roboty ręczne
Główne koncepcje nauczania początkowego w
okresie „Nowego Wychowania”
Nowe Wychowanie – ruch, prąd pedagogiczny
powstały w wyniku krytyki pedagogiki
tradycyjnej, w której nauczyciel był głównym
źródłem wiedzy i wzorów postępowania, a
uczeń jedynie biernym „aparatem
odbiorczym”.
Głównym założeniem „Nowego Wychowania”
było skoncentrowanie zasad doboru treści i
metod dydaktyczno – wychowawczych wokół
psychicznych właściwości dziecka – jego
zainteresowań i potrzeb.
Szkoła tradycyjna:
Jan Fryderyk Herbart – przedstawiciel
Herbartyści – zwolennicy szkoły tradycyjnej
Nauczyciel – podmiot (centrum,
najważniejszy)
Uczeń – przedmiot (bierny odbiorca treści)
Szkoła pracy, progresywistyczna
John Dewey – przedstawiciel
Progresywiści – zwolennicy szkoły
progresywistycznej
Uczeń – podmiot (centrum, najważniejszy)
Nauczyciel – doradca, pomaga, wspiera,
współpracuje
Szkoła pracy – John Dewey
„Szkoła pracy” – kilka kierunków
pedagogicznych, przeciwstawiających szkole
jednostronnego i intelektualistycznego
wychowania szkołę związku nauczania z
różnymi formami aktywności i pracy
wytwórczej uczniów.
John Dewey (1859-1952) amerykański
filozof, pedagog, twórca szkoły
elementarnej, profesor uniwersytetu w
Chicago, Nowym Jorku.
Prace:
„Moje pedagogiczne credo”
„Szkoła i dziecko”
„Jak myślimy”
„Demokracja i wychowanie”
Szkoła pracy:
*oparta na naturalnych potrzebach i przeżyciach
dziecka
*żywa, radosna, przyjemna
*powiązana z zachodzącymi przemianami społecznymi
*zajęcia z zakresu: ogrodnictwa, rolnictwa, kowalstwa,
tkactwa, gotowania
*rozwijanie myślenia i sensownego działania
*nauczanie całościowe
*nauka grupowa i jednostkowa
*odejście od systemu klasowo – lekcyjnego
*gabinety, laboratoria, warsztaty, praca w ogrodzie, na
polu itp.
*aktywność uczniów
*rozwijanie wielu umiejętności i nawyków manualnych
dzieci
*samodzielność myślenia i działania
*kształtowanie obrazu otaczającego świata
Szkoła pracy Johna
Deweya
Zalety
Zarzuty
-samodzielne uczenie się uczniów
-rozwijanie zainteresowań, intelektu,
uczuć, woli, myślenia, działania
-szkoła miejscem swobodnej i
twórczej pracy
-szkoła terenem aktywności dzieci i
młodzieży
-przygotowanie do uczestnictwa w
życiu społecznym
-koncentrowanie uwagi na uczniu
uwzględnianie potrzeb i skłonności
-stosowanie metod naturalnych tj.
uczenia się poprzez bezpośredni
kontakt z rzeczywistością
-nauczanie całościowe
uwzględniające różne strony
„nierozdzielnego życia człowieka, a
więc naukową, artystyczną,
techniczną, kulturową i
komunikatywną.
-wychowanie jednostronne
-przerost zajęć praktycznych nad
zajęciami umysłowymi
-wiedza przypadkowa,
fragmentaryczna, nieuporządkowana
-faworyzowanie uczenia się przez
badanie (nieekonomicznego)
-przesadne respektowanie
przypadkowych zainteresowań dzieci
przy doborze treści kształcenia
-zaniedbanie rozwoju kulturalnej sfery
osobowościowej uczniów
-zaniedbanie nauki obszarów
humanistycznych
Metoda ośrodków zainteresowań – Owidiusz
Decroly
Owidiusz Decroly (1871-1932) – belgijski
psycholog, lekarz, profesor psychologii dziecka,
założyciel Instytutu Kształcenia Specjalnego,
zwolennik naturalistycznej koncepcji edukacyjnej
„Rozwój człowieka jest uwarunkowany potrzebami
biologicznymi”
Zorganizował „Szkołę dla życia i przez życie”
*odrzucenie podziału na przedmioty
*zgrupowanie treści nauczania wokół potrzeb i
zainteresowań dziecka
*4 potrzeby życiowe
-pożywienia
-walki ze szkodliwymi wpływami przyrody
-obrony przed niebezpieczeństwem i wrogami
-współpracy, doskonalenia się i rozrywki
*podstawa koncepcji – naturalne potrzeby i
zainteresowania dziecka
*dziecko od najmłodszych lat ma poznawać
środowisko
*treści programowe ujmowano w roczne ośrodki
zainteresowań, te z kolei na miesięczne,
tygodniowe i dzienne np:
W klasie III ośrodek zainteresowań pt „Obrona
przed nieprzyjaciółmi i niebezpieczeństwami
ośrodki miesięczne
Obrona i rośliny
Obrona i społeczeństwo
tygodniowe i dzienne
Niebezpieczeństwo moralne i społeczne
Pomoc rodziny
Pomoc społeczeństwa (policja, straż pożarna,
wymiar sprawiedliwości itp.)
*współpraca uczniów w podejmowaniu działań
dydaktyczno – wychowawczych
*gabinety, pracownie, warsztaty, praca w ogrodzie,
sadzie, na polu
*globalna metoda nauki czytania i pisania
*sposób poznawania rzeczy: obserwowanie, kojarzenie,
wyrażanie myśli i odczuć
*gry wychowawcze i dydaktyczne
Metoda ośrodków zainteresowań Owidiusza
Decroly’ego
Zalety
Zarzuty
-bezpośredni kontakt dziecka z
rzeczywistością
-współpraca uczniów w tworzenie,
wykonywanie zadań dyd- wych.
-zastąpienie tradycyjnej klasy
lekcyjnej– gabinetami,
warsztatami, laboratoriami
-wprowadzenie nauczania
globalnego
-wiedza nie dawała żadnych
rezultatów, przypadkowa,
fragmentaryczna
-metoda nie dawała uczniom
niezbędnej wiedzy do
ukształtowania sobie właściwego
obrazu poznawczego świata
-odrzucenie podziału treści na
przedmioty nauczania
Metoda projektów – John Alfred Stevenson
„Projekt to odważne, planowe działanie
wykonane w środowisku społecznym”
W. H. Kilpatrick
Metoda stwarza szansę wdrażania do
wartościowego życia, które cechuje pasja i
skuteczność działania.
Uczniowie poszukują, a następnie realizują
określone zadania w oparciu o wcześniej
przyjęte założenia.
Uczeń sam:
-stawia pytania
-szuka odpowiedzi
-podejmuje decyzje
Projekt
Zamierzony plan
dokument
działania,
zawierający rysunki
postępowania
techniczne,
obliczenia,
opisy, kosztorysy
Pomysł, plan,
szkic jakiegoś
przedsięwzięcia
Cechy projektu
Warunki, jakie muszą być spełnione
ma wyznaczone cele
ma określone sposoby realizacji
metody pracy, działania
Realizacja projektu rozciągnięta w
czasie, ale terminy ukończenia
całości i wszystkich etapów są
określone
Wykorzystanie sprzętu, bazy
lokalowej, osób, instytucji,
wspierających realizację projektu
realizowany przez osoby lub
zespoły osób z uwzględnieniem
podziału zadań
uczniowie je znają, rozumieją
i akceptują
uczniowie znają metody i
formy realizacji projektu
uczniowie znają terminy
realizacji etapów projektu
oraz jego termin zakończenia
zabezpieczone są środki lub
zasoby na jego realizację
uczniowie pracują
najczęściej w grupach (choć
są też projekty
indywidualne) dobieranych
na podstawie kryteriów
ma ustalone sposoby
mierzenia stopnia
realizacji zakładanych
celów
rezultaty pracy
prezentowane są
publicznie
dzieci znają sposoby
mierzenia oraz kryteria
oceny
dzieci znają sposoby i
metody prezentacji
swojej pracy
Zerwanie z zasadą dominacji
nauczyciela – jego rola
ogranicza się do stworzenia
warunków pracy dla uczniów,
motywowania ich oraz
towarzyszenia im w procesie
poznawczym (monitorowanie
pracy grupy, wspieranie w
rozwiązywaniu problemów) ,
nauczyciel jest doradcą grupy
uczniów realizujących projekt
Dobra współpraca w
zespole, uczniowie
potrafią dokonać podziału
zadań i współdziałać na
drodze ich realizacji,
wspólnie rozwiązują
problemy
Projekt powstaje z inspiracji najmłodszych, wiąże się
ściśle z ich:
-doświadczeniami
-zainteresowaniami
-rozwija twórcze myślenie
-rozwija samodzielność
-uczy zbierania danych
Sytuacja problemowa – dominuje (I miejsce)
Projekt ma charakter interdyscyplinarny, integrujący
wiadomości z różnych obszarów edukacyjnych
Projekt oparty na:
*rozumowaniu
*postępowaniu
*naturalnym podłożu zdobywania umiejętności i
wiadomości - zagadnieniu
Podstawę stanowi:
rodzaj i treść projektu
John Alfred Stevenson – profesor
pedagogiki w Pittsburgu (USA)
Wykonanie przez dziecko w projekcie
wszystkich czynności od początku do końca
Szkoły wyposażone w:
-ogrody
-place zabaw
-warsztaty
-laboratoria
Uczniowie odtwarzają sytuacje
życiowe na naturalnym podłożu.
Etapy stosowania metody projektu:
I etap: Zaplanowanie projektu
1. Wybór zagadnienia, tematu
a) bliskie dziecku, oparte na konkretach,
doświadczeniach, codziennych sytuacjach
b) umożliwiające uczniowi odwołanie się
bezpośrednio do rzeczywistości poprzez
obserwację, poszukiwanie, odkrywanie,
tworzenie
c) oparte na realnym i „naturalnym
podłożu” zdobywania umiejętności, a nie
sztucznym oderwanym od życia
d) wyposażające dzieci w umiejętności,
wiadomości, sprawności
e) zgodne z treściami programowymi,
praktyką
Nauczyciel:
*aranżuje przestrzeń, przygotowuje tablice,
plansze, obrazki, miejsce do zabaw i gier,
pomoce potrzebne do realizacji projektu
*tworzy siatkę pojęć, zgodnych z
programem nauczania
*opracowuje siatkę pytań
*wykonuje siatkę pojęć już znanych dziecku
*wspólnie z dziećmi układa i modyfikuje
pytania związane z zagadnieniem
*wzbogaca zasób słownictwa poprzez
tworzenie nowych słów, pojęć, wyrażeń,
dzieci zapisują je i zaznaczają kolorowymi
mazakami
II etap
*analiza porównawcza wspólnej siatki
tematycznej
*zajęcia w terenie, mające na celu rejestrację
przeżyć, odczuć, obserwowanie obiektów, zjawisk,
rzeczy, kilkakrotne powracanie do nich,
formułowanie pytań
*pogadanka z uczniami na temat zdobytej
wiedzy, umiejętności, sprawności, zadawanie
pytań
III etap: prezentacja i ocena projektu
*opis przebiegu przygotowawczego projektu
*właściwa realizacja projektu oraz jego
udokumentowanie
*próba oceny
*analiza i końcowa ewaluacja efektów projektu
Metoda projektów
Johna Alfreda Stevensona
Zalety
Zarzuty
-może być stosowana na wszystkich
poziomach nauczania
-umożliwia odejście od nauczania
przedmiotowego, systemu klasowo –
lekcyjnego, zrywa z nauczaniem
tradycyjnym
-nauczyciel „animatorem” wspierającym
ucznia w procesie zdobywania wiedzy
-wykorzystuje najrozmaitsze formy pracy
grupowej
-interdyscyplinarny charakter
-współdziałanie nauczycieli różnych
przedmiotów
-zaleca realizację projektu w szerszym
środowisku społecznym (bibliotece, domu
pomocy społecznej, teatrze, muzeum, zoo
itp.)
-uwzględnia indywidualne
zainteresowania, zdolności, potrzeby i
aspiracje ucznia
-umożliwia rozwiązywanie problemów
-wykorzystuje wiedzę w praktyce
-rozwija aktywność uczniów
-uatrakcyjnia naukę szkolną
-rozbudza postawy badawcze i
atrakcyjność, budzi ciekawość
-uczy planowania pracy
-samoocena
-unikatowość projektu
-wiedza nieuporządkowana,
fragmentaryczna
-zerwanie z podziałem na
przedmioty nauczania
-zaniedbywanie przedmiotów
ścisłych
-zdobywanie zbyt płytkich
wiadomości metodą projektów z
różnych dziedzin
-wymaga rozwiązania wielu
problemów organizacyjnych
-potrzebuje wsparcia ze strony
dyrekcji i akceptacji rady
pedagogicznej
Program kompleksowy – Nadieżda
Krupska
Jedną z prób nauczania łącznego
nawiązującego do szkoły pracy były
tzw. „Programy kompleksowe”
wydane w 1923 roku przez
Moskiewski Komitet Oświaty
Zasady funkcjonowania:
*odrzucenie starego systemu nauki i tradycyjnego
podziału materiału na przedmioty nauczania
*temat centralny kompleksowy (każda klasa)
kompleksy podrzędne
dalsze kompleksy podrzędne
bardziej szczegółowe kompleksy
*poznawanie przez uczniów w każdym roku nauki
innej sfery życia
-życie i pracę w rodzinie
-życie i pracę na wsi lub w dzielnicy miasta
-życie i pracę własnego regionu
-życie i pracę własnego kraju
*materiał nauczania układany według 3 kolumn:
-kolumny przyrody
-kolumny społeczeństwa
-kolumny pracy (znaczenie centralne)
Kompleks
całość wiadomości
przyrodnicze
społeczne
Klasa I
Praca w domu – centralny temat kompleksowy
-ćw. w mówieniu
wyłącznie materiał
-ćw. w pisaniu
związany tematycznie
-treści czytanek
z domem, pracą
i inne
w domu itp..
Program kompleksowy Nadieżdy Krupskiej
Zalety
Zarzuty
-bezpośredni kontakt
dziecka z
rzeczywistością
-poznawanie przez
ucznia w każdym roku
nauki innej sfery życia
-rozwijanie sfery
emocjonalnej,
wolicjonalnej oraz
samodzielnego
myślenia
-włączanie nauki o
przyrodzie i
społeczeństwie
sztuczne, formalne
-zaniedbywanie
przedmiotów ścisłych
-odrzucanie podziału na
przedmioty nauczania
-wiedza
fragmentaryczna,
przypadkowa
-nadmiar wiadomości z
przyrody
Nauczanie łączne – Karol Linke
1919 rok – reforma systemu szkolnego w Austrii,
koncepcja nauczania łącznego
Nauczanie łączne:
*stanowiło całościowe jednostki
metodyczne zwane:
- „kręgami życia”
- „kręgami rzeczy”
Dziecko ujmuje rzeczywistość
-holistycznie i stopniowo
-drogą analizy dochodzi do wyodrębnienia
różnych gałęzi
Linke:
Nauka szkolna
charakter łączny
Treści
zawierają wycinki z życia
społecznego i natury
Wycinki z życia (ośrodki życiowe) z ich treścią
rzeczową, obyczajową i wychowawczą jako –
ośrodki nauczania –
Jednostka metodyczna
dzień pracy
łączy się
z poprzednimi
i następnymi w
większe jednostki (tydzień,
dwa tygodnie, miesiąc, rok)
Fazy: obserwacja i wyrażanie
Obserwacje: umożliwiały wycieczki celowo
organizowane sytuacje w warunkach szkolnych
Ekspresja – dziecko odzwierciedla wiedzę zabarwioną
osobistymi przeżyciami, wypowiadając się za pomocą:
-rysunku
-ruchu
-mowy
-pisma
-barwy
-dźwięku
-liczby
Nauczanie łączne wiąże systemy edukacyjne
nauczanie
nauczanie
nauczanie
całościowe
globalne
niezróżnicowane
treściowo
„Nauczanie łączne to takie nauczanie, które chce życie
człowieka i życie natury w ich naturalnym związku zbliżyć
do dzieci”
Nauczanie łączne według K. Linke trwa 4 lata i dzieli się na
stopnie:
I i II rok nauki – najbliższe otoczenie dziecka
III rok nauki – poznanie okolicy
IV rok nauki – poznania kraju rodzinnego
Program nauczania
kilka wycinków z życia
dziecka
Realizowany w kilku dniach
W szkole – ośrodek życia
obejmuje
1 tydzień nauki
Pierwszy dzień nauki
Izba szkolna
Sprzęt szkolny
Nauczyciel i inny personel szkolny
Izby szkolne dla dzieci z innych klas
Podwórze i boisko szkolne
Otoczenie szkoły
Realizacja ośrodka – 4 kierunki
1) Nauka wyrażania treści kształtem i
barwą (malowanie, rysowanie związane z
tematem dnia)
2) Nauka wyrażania przez mowę, pismo,
druk (pogadanka na temat spostrzeżeń z
wycieczki, czytanie czytanki, wygłaszanie
wiersza)
3) Nauka wyrażania przez liczbę (zabawa w
sprzedawanie i kupowanie)
4) Gimnastyka (w formie naśladowania)
Linke wyłączał: matematykę, wf z praktyki
nauczania łącznego, nauczyciele realizowali
je na zasadzie nauczania przedmiotowego.
Nauczanie łączne
Karola Linke
Zalety
Zarzuty
-
wprowadzenie nauczania
łącznego
-podawanie wycinków z
życia z ich treścią rzeczową,
obyczajową, wychowawczą
-zaznajomienie dziecka z
jego najbliższym
otoczeniem, okolicą, krajem
rodzinnym
-nauka oparta na
swobodnych rozmowach
prowadzona przy
utrzymaniu
nauki
przedmiotowej
-bezpośredni kontakt
dziecka z
rzeczywistością
-zniesienie nauczania
przedmiotowego
-program nauczania
zaniedbujący
przedmioty ścisłe
-wiedza
fragmentaryczna,
powierzchowna,
nieuporządkowana
-przesadnie pojęta więź
szkoły z życiem
Techniki – Celestyn Freinet
Celestyn Freinet (1896-1966) francuski
pedagog, nauczyciel, założyciel szkoły
doświadczalnej, jeden z przedstawicieli
progresywizmu, wzorujący się na dorobku
O. Decroly, J. Deweya, M. Montessori.
1920r. – rozpoczęcie działalności
pedagogicznej, nie mając
kwalifikacji
Sztywna, obca dziecku pedagogika
tradycyjna
Zajmował się:
psychologią
pedagogiką
filozofią marksistowską
Szkoła:
-miejscem rzeczywistego rozwoju osobowości
-rozwój w obrębie kolektywu, któremu dziecko
służy, i z którego usług samo korzysta
-konieczność organizowania wszechstronnych
kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym,
społecznym
-rozwijanie zainteresowań oraz zaspokojenie
potrzeb uczestnictwa dzieci w życiu społecznym
-miejscem swobodnej ekspresji
-koncepcja naturalistyczna, oparta na russoiźmie
-twórcze zaangażowanie uczniów w wiele dziedzin
życia ludzkiego
-twórczy nauczyciele
-rezygnacja z systemu klasowo – lekcyjnego
-tradycyjna izba lekcyjna zastąpiona tematyką z bieżącego
życia
-nauka oparta na swobodnym tekście
-zastosowanie drukarenki szkolnej
-wychowanie przez pracę
-naturalne metody
-różnorodność pomocy naukowych (najnowszych)
-realizacja tematów zajęć powiązana z
*odpowiednią techniką
*gimnastyką
*sportem
*rozmową
*recytacją
*pytaniami
*dialogami
*śpiewaniem pieśni
*ćw. Redakcyjnymi
*grafiką
*czynnościami manualnymi
*muzyką
-praca indywidualna przeplatana pracą zespołową
-zastosowanie gazetek szkolnych
-udoskonalanie wypracowań szkolnych
-żywy teatr
-korespondencja pisana, dźwiękowa
-filmy z życia uczniów
-wycieczki na zasadzie wzajemnego goszczenia się
-sprawy wychowawcze (istotne znaczenie)
-samorząd szkolny w postaci spółdzielni
-sale z mebelkami, szafki z narzędziami, kąciki
specjalistyczne
-kartoteki fiszek autokorektywnych
-płytoteka
-dokumentacja źródłowa
-wystawy plastyczne, graficzne
-dyplomy sprawności
3 fazy w rozwoju psychicznym
dziecka:
*faza oględzin (szukanie po omacku)
– pierwsze lata życia
*faza urządzania się w otaczającym
świecie – kilkuletnie dziecko posiada
pewne doświadczenia i wykorzystuje
je w swoim działaniu
*faza zabawy pracy, która w miarę
dalszego rozwoju jednostki
przekształca się w pracę – zabawę.
Techniki Celestyna Freineta
Zalety
Zarzuty
-szkoła miejscem rozwoju
osobowości dziecka
-wszechstronne kontakty w
środowisku społecznym i
przyrodniczym
-rozwijanie zainteresowań i
twórczych możliwości ucznia
-nauka oparta na swobodnym
tekście
-izba lekcyjna zastąpiona
pracowniami wyposażonymi w
nowoczesne środki dydaktyczne
-rozwijanie sprawności
manualnych
-stosowanie ćw. praktycznych
-praca indywidualna * praca
zespołowa
-żywy teatr, taśmy
magnetofonowe, płyty
gramofonowe
-wycieczki na zasadzie
wzajemnego goszczenia się
-samorząd szkolny w postaci
spółdzielni
-zaniedbywanie przedmiotów
ścisłych
-koncepcja trudna w realizacji ze
względu na konieczność
posiadania bogatej bazy
materialnej, jak również wysokich
kwalifikacji nauczycieli
-nadmiar wiadomości
przyrodniczych
-mało wiadomości z przedmiotów
humanistycznych
-przesadnie pojęta więź szkoły z
życiem
3. Koncepcje i eksperymenty
nauczania łącznego w Polsce w
I połowie XX wieku
Szkoła twórcza – Henryk Rowid
Henryk Rowid (1877-1944) – polski pedagog,
psycholog, entuzjasta Nowego Wychowania,
inicjator i założyciel „szkoły twórczej”, zwolennik
gruntownego pedagogicznego przygotowania
nauczycieli, organizator kursów nauczycielskich w
Krakowie
Szkoła twórcza:
-oparta na systemie klasowo – lekcyjnym
(siedmioklasowa, 30 osobowe klasy podzielone na
5- osobowe zespoły),
-każda klasa pracownią, ozdobioną artystycznie
kopiami dzieł mistrzów, zielenią, kwiatami
-solidarność
-samodzielna praca dziecka
-brak podręcznika, teksty źródłowe (samodzielna
interpretacja)
-estetycznie wykonane stoliki i krzesełka
-treści kształcenia wypływają z codziennego życia
dziecka w domu, szkole itd.
-klasy I – IV brak podziału na przedmioty brak
rozkładu godzin
-nie ma dzwonków
-nauka dynamiczna
-minimalny program dla uczniów słabszych
-maksymalny program dla uczniów zdolnych
-zniesienie stopni szkolnych
Zasady dynamizmu zajęć:
*punktem wyjścia zajęć obserwacja rzeczy i
zjawisk w środowisku naturalnym
* w razie braku obserwacja modeli, zastępników,
obrazów, schematów i innych
*zajęcia łączone z zaplanowanymi wycieczkami,
powiązanymi z treściami kształcenia
*przeżycia uczniów systematycznie
uporządkowane (harmonijna i logiczna całość
*możliwość wyrażania przeżyć przy pomocy
technik plastycznych, rysowania, lepienia,
malowania.
Na szczeblu nauczania początkowego „szkoły
twórczej” Rowid wyróżnia 2 poziomy:
-poziom niższy (klasy I i II), poznawanie rzeczy i
zjawisk z najbliższego otoczenia
-poziom wyższy (klasy III i IV), nauka o rzeczach
Nauka o rzeczach polega na zaznajamianiu dzieci
drogą bezpośredniej obserwacji z krajobrazem,
zasobami naturalnymi, wytwórczością, zwyczajami i
obyczajami
Nauczyciel „szkoły twórczej”:
*kompetentny, przekazujący rzeczową wiedzę
*znający psychologię
*życzliwy, kochający dzieci
*wprowadzający nowości
*z duszą i pasją zawodu
*wysoko wykształcony
*charakteryzujący się „wysokimi zaletami
charakteru i umysłowości
Wychowanie dziecka:
*bez przemocy, strachu, obaw, lęku
*harmonijne
*oparte na etyce
Metoda „ośrodków pracy” – Maria
Grzegorzewska
Maria Grzegorzewska (1888-1967) – pedagog,
profesor, twórczymi pedagogiki specjalnej.
Metoda „ośrodków pracy” – twórcza
modyfikacja metody ośrodków zainteresowań
O. Decroly
Dzieci upośledzone umysłowo, kaleki
Poprzez wprowadzenie swojej metody do
szkół specjalnych wpłynęła na sposób
nauczania dzieci w klasach początkowych
Podstawa metody:
„maksymalne uczynnienie dzieci w pracy
szkolnej na miarę ich indywidualnych
możliwości oraz wiązanie pracy z
całokształtem osobistego życia dzieci”.
Cechy metody:
-koncentryczny układ treści nauczania wokół
odpowiednich ośrodków zainteresowań
-wszechstronne poznanie uczniów w procesie
działania, poprzez obserwację, kojarzenie,
ekspresję
-uwzględnianie potrzeb poznawczych i socjalnych
-pogłębianie przez dziecko obiektywnego
stosunku do świata stosownie do swoich
możliwości intelektualnych
-zajęcia w szkole tworzą zwartą całość
metodyczną bez podziału na przedmioty
-przerwy dostosowane do potrzeb dziecka
-czytanie, pisanie, liczenie nie stanowią głównej
czynności uczniów na zajęciach, stosowane są w
miarę nasuwających się okoliczności i potrzeb
-praca zespołowa podstawową formą zajęć
Nauczanie łączne – Janina i Antoni Maćkowiakowie
Antoni (1906-1978)
Janina i Antoni Maćkowiakowie:
*zajmowali się nauczaniem początkowym jako
praktycy i naukowcy
*opracowali koncepcję nowoczesnego elementarza
*prowadzili liczne eksperymenty i badania uczniów
klas I
*metodykę nauczania początkowego opierali na
pogłębionych badaniach psychologicznych
*badali proces nauki czytania i liczenia wśród dzieci
klas I – IV szkół warszawskich
*opracowali szkice metodyki nauczania
początkowego
*zmodyfikowali wcześniejszą koncepcję elementarza
*opracowali koncepcję nauki czytania,
uwzględniającą psychikę dziecka
*umysł ucznia w naturalny sposób zdobywał
umiejętności czytania
*stworzyli koncepcję nauki naturalnej bądź
rozwojowej
*byli zwolennikami nauczania łącznego
Karola Linke
Idea nauczania łącznego K. Linke w Polsce
miała różnorodny charakter
J. A. Maćkowiakowie w latach 1931-1936
przeprowadzili eksperyment nauczania
łącznego.
*odrzucają system nauczania
przedmiotowego
*dobierają treści i formy organizacyjne
nauczania
*uczniowie sami w kręgach życia dostrzegają kręgi
rzeczy
*dobierali treści ze środowiska życia dziecka
Dziecko:
-interesuje się otaczającą go rzeczywistością
-odnosi się do niej ufnie
-wykazuje się aktywnością
-podejmuje próby samodzielnych i samorzutnych
rozwiązań
Szkoła:
-stwarza uczniom odpowiednie warunki rozwoju
-zmienia treści kształcenia
-wprowadza harmonijną atmosferę nauczania
-czytanie, pisanie, liczenie to umiejętności ściśle
powiązane z zabawą i innymi formami działalności
dziecka
-uwzględnia stosowanie różnej formy ćwiczeń
-nauczanie łączne stanowi ekspresję
dzieci: rysunki, prace ręczne, śpiew
-stosuje ośrodki o charakterze
podsumowującym, porządkującym,
utrwalającym i wyrównującym braki
-matematyka i wf przedmioty
wydzielone
-rzetelna i usystematyzowana wiedza