WIEK STARCZY

WIEK STARCZY

GERONTOLOGIA

GERONTOLOGIA

•

Gerontologia

Gerontologia

–

–

nauka o

procesach starzenia się

.

Jest to

interdyscyplinarny splot

biologii,

medycyny,

kulturoznawstwa

psychologii i zasadniczo
antropologii kulturowej

w terenie

Psychologia

Psychologia

starości

starości

•

Zagadnieniem tym zajmuje się

Zagadnieniem tym zajmuje się

psychogeriatria

psychogeriatria

- dziedzina badająca zjawiska psychiczne i

- dziedzina badająca zjawiska psychiczne i

biologiczne, zaczynające się po 50 roku życia, a

biologiczne, zaczynające się po 50 roku życia, a

występujące głównie u osób w wieku senioralnym.

występujące głównie u osób w wieku senioralnym.

Specyficzne dla starości zjawiska biopsychiczne to

Specyficzne dla starości zjawiska biopsychiczne to

zmniejszenie elastyczności struktur poznawczych

zmniejszenie elastyczności struktur poznawczych

i adaptacji, możliwości kontaktowania się z

i adaptacji, możliwości kontaktowania się z

otoczeniem, wzrost poczucia izolacji społecznej, a

otoczeniem, wzrost poczucia izolacji społecznej, a

także nawarstwione kryzysy psychiczne - utrata

także nawarstwione kryzysy psychiczne - utrata

partnera życiowego, syndrom opuszczonego

partnera życiowego, syndrom opuszczonego

gniazda, lęk przed przyszłością, negatywny bilans

gniazda, lęk przed przyszłością, negatywny bilans

życia.

życia.

CD…

CD…

•

Zacierają się granice między normą i patologią,

Zacierają się granice między normą i patologią,

będące wyrazem zmienionego rozumienia

będące wyrazem zmienionego rozumienia

rzeczywistości, co implikuje liczne objawy

rzeczywistości, co implikuje liczne objawy

psychopatologiczne.

psychopatologiczne.

Psychologia starości stawia przed sobą

Psychologia starości stawia przed sobą

następujące zadania:

następujące zadania:

· badanie stopnia wydajności i możliwości

· badanie stopnia wydajności i możliwości

obciążenia seniorów,

obciążenia seniorów,

· poszukiwanie możliwości terapeutycznych

· poszukiwanie możliwości terapeutycznych

wpływania na proces starzenia się,

wpływania na proces starzenia się,

· kształtowanie odpowiedniego otoczenia

· kształtowanie odpowiedniego otoczenia

.

.

Starość

Starość



Okres starości przypada po 60 roku

Okres starości przypada po 60 roku

życia . Poczucie dodatnego bądź

życia . Poczucie dodatnego bądź

ujemnego bilansu życia powoduje , że

ujemnego bilansu życia powoduje , że

starość może być pogodna i spokojna

starość może być pogodna i spokojna

bąź smutna i przegnajbająca . Dlatego

bąź smutna i przegnajbająca . Dlatego

też wymienia się sprzecznie cechy

też wymienia się sprzecznie cechy

jako charakterystyczna dla wieku

jako charakterystyczna dla wieku

starszego , np. smutek ale i radość lub

starszego , np. smutek ale i radość lub

starczy egoizm i despotyzm , ale też

starczy egoizm i despotyzm , ale też

okazywanie bezinteresownej miłości .

okazywanie bezinteresownej miłości .

Starzenie się

Starzenie się



Starzenie się jest naturalnym procesem zmniejszania

Starzenie się jest naturalnym procesem zmniejszania

się z wiekiem biologicznej aktywności organizmu, a

się z wiekiem biologicznej aktywności organizmu, a

śmierć wieńcząca starzenie się jest nieunikniona. W

śmierć wieńcząca starzenie się jest nieunikniona. W

procesie starzenia procesy kataboliczne przeważają

procesie starzenia procesy kataboliczne przeważają

nad anabolicznymi. Organizm nie nadąża z

nad anabolicznymi. Organizm nie nadąża z

procesami odnowy i regeneracji zniszczonych

procesami odnowy i regeneracji zniszczonych

komórek i tkanek, wykazuje zmiany regresyjne.

komórek i tkanek, wykazuje zmiany regresyjne.

Starzenie uwarunkowane jest biologicznie przez

Starzenie uwarunkowane jest biologicznie przez

czynniki genetyczne, oraz procesy fizjologiczne

czynniki genetyczne, oraz procesy fizjologiczne

odbywające się na poziomie komórki, tkanki czy

odbywające się na poziomie komórki, tkanki czy

narządu. Na proces starzenia się wpływają również

narządu. Na proces starzenia się wpływają również

czynniki społeczne i psychologiczne, które maja

czynniki społeczne i psychologiczne, które maja

wpływ na osobowość człowieka oraz jego życie

wpływ na osobowość człowieka oraz jego życie

emocjonalne i duchowe

emocjonalne i duchowe

Starzenie psychologiczne

Starzenie psychologiczne to zmiany, do jakich dochodzi pod

wpływem czasu w osobowości, w .życiu emocjonalnym i

duchowym człowieka. Jest ono ściśle związane ze zmianami

biologicznymi zachodzącymi w całym organizmie, a w

szczególności w mózgu. Szereg zaburzeń w fizjologii pracy

mózgu powoduje różne psychologiczne objawy starzenia:

- słabnięcie funkcji postrzegania

- osłabienie słuchu i wzroku – utrudnia kontakt ze światem

zewnętrznym

- zaburzenie systemu pamięci krótkotrwałej i większa

podatność na bodźce rozpraszające oraz spowolnienie czasu

reakcji powodują, że człowieka w tym wieku gorzej

przyswaja sobie nowe treści

- zmniejszona zdolność przystosowania się do zmian

zachodzących w bliższym lub dalszym otoczeniu

- pogorszenie funkcjonowania intelektualnego (po 60. roku

życia)

Starzenie społeczne

Wpływa na postawe jaką człowiek przyjmuje

w stosunku do tego okresu życia w jakim się

znajduje. Dwie podstawowe postawy

psychiczne starzenia się:

- pierwszy sposób realizują ludzie, którzy

cały czas tkwią w przeszłości i krytykują

wszystko i wszystkich. Ich charakter odpycha

młodych – pozostają smutni i samotni.

- drudzy świadomi swoich ograniczeń próbują

w tym okresie odnaleźć nową młodość.

Starzenie biologiczne

– organizm nasz zbudowany jest z licznych

komórek. Komórki te w trakcie życia stale są

wymieniane na nowe. Jednak w miarę

upływu lat wymiana ta przebiega dużo

wolniej tak, że pula komórek ulega

zmniejszeniu. W trakcie życia na komórki

działa szereg czynników, niektóre z nich to

wolne rodniki, pasożyty, promieniowanie

ultrafioletowe, itp., które ją uszkadzają.

Wszystkie nasze komórki muszą się

zestarzeć i umrzeć. Czas ich przeżycia jest

charakterystyczny dla każdego typu

komórek i dla każdego gatunku.

CD….

. Długość życia gatunku pozostaje w zależności z

„limitem Hayflicka”. Śmierć komórek następująca w

naszym organizmie jest programowana genetycznie.

Życie każdej komórki składa się z wielu okresów.

Jednak w pewnym momencie komórka ulega

apoptozie. Czyli programowej śmierci. Pewne

komórki ulegają apoptozie już w okresie płodowym

(dzieci rodzą się bez błon pławnych pomiędzy

palcami, chociaż występują one u każdego dziecka w

okresie wewnątrzmacicznym). Do apoptozy dochodzi

także w komórkach zaatakowanych przez wirusy,

niepełnowartościowych, wadliwych i jest to zjawisko

bardzo korzystne dla naszego organizmu. Brak tego

mechanizmu doprowadza do niekontrolowanych

podziałów jak to ma miejsce w komórkach

nowotworowych.

Cechy charakterystyczne
starzenie się

 - utrata sił i wytrzymałości fizycznej
 pogorszenie wzroku – soczewka staje się

grubsza i cięższa – powoduje to
upośledzenie widzenia bliskich
przedmiotów. Pierwszymi objawami zmian
mogą być, np. kłopoty z czytaniem gazet
(drukowanych liter). Prawie u ¾ osób
pomiędzy 65. a 70. rokiem życia
występuje dalekowzroczność. U połowy
osób powyżej 60. roku życia rozwija się
katarakta

…..

 - pogorszenie pamięci krótkotrwałej

 - nadmierne owłosienie przewodów nosowych i

słuchowych

- upośledzenie słuchu – u 1/3 ludzi powyżej 65.

roku życia – początek tego procesu i tempo

narastania wykazują różnice indywidualne. Często

przyczyną niedosłuchu jest u osób starszych

zablokowanie kanału słuchowego przez woskowinę

 - Z wiekiem maleje zdolność rozpoznawania

zapachów oraz pogorszenie rozpoznawania 4

podstawowych smaków (słonego, gorzkiego,

kwaśnego i słodkiego)

……..

 - spadek masy kośćca – pomiędzy 55. a 75 rokiem życia.

W tym okresie dochodzi do ubytków w tkance łącznej,

kostnej oraz w masie mięśniowej. Zmniejsza się także

całkowita objętość wody w organizmie.



- zmniejszenie wysokości ciała (w cm) u kobiet i

mężczyzn – jest to związane z osłabieniem pewnych

grup mięśni oraz ze zmianami zwyrodnieniowymi w

kręgosłupie. Ponad 10 % kobiet powyżej 50.roku życia

choruje na osteroporozę, która zmienia strukturę kości,

powoduje garbienie się, a tym samym obniżenie

wzrostu.



- zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym – u osób

po 50. roku życia dochodzi do zaniku tkanki kostnej.

Proces ten intensywniej przebiega u kobiet niż u

mężczyzn. Występuje osteoporoza. Z wiekiem bolą nas

stawy, słabną mięśnie, kości łatwiej ulęgają złamaniu

……

 - meno i andro(pauzę) – kobiety trąca zdolność

rozmnażani od około 40 lat od osiągnięcia dojrzałości

płciowej. Zdrowi mężczyźni mogą zachować te funkcje

do później starości. Starzenie u kobiet przebiega

gwałtowniej niż u mężczyzn.

 - zmiany biochemiczne i degeneracyjne zmiany

fizjologiczne o charakterze postępowym we wszystkich

komórkach, tkankach i narządach

 - organizm staje się podatny na choroby

 - zmiany w układzie sercowo-naczyniowym – dotyczą

wewnętrznej błony tętnic większych i mniejszych oraz

naczyń włosowatych. Ulęgają one pogrubieniu –

dochodzi do ich zwężenia, w następstwie czego

zmniejsza się światło tętnic i staja się one sztywniejsze.

……

 - zmiany w układzie nerwowym – w przebiegu starzenia

dochodzi do zmniejszenia się masy mózgu – dotyczą

one zawartości płynu, oraz poszczególnych komórek.

Najsilniej kurczą się płaty czołowe (odpowiedzialne za

myśli). Następstwem tego mogą być kłopoty z

koncentracją i zmniejszenie zdolności skupiania się na

kilku rzeczach jednocześnie. Obserwujemy zmiany w

hipokampie – narząd odpowiedzialny za powstawanie i

przywoływanie wspomnień. Zmniejsza się liczba

połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi. Dochodzi

do starzenia się komórek glejowych. Obniżeniu ulega

sprawność receptorów, wydłuża się czas reakcji i

zmniejsza szybkość ruchów dowolnych. U osób

starszych częściej występują zaburzenia psychiczne,

np. otępienie, zwłaszcza choroba Alzheimera, depresja

oraz zaburzenia świadomości.

Czynniki spowalniające proces

Czynniki spowalniające proces

starzenia

starzenia



- zwiększona aktywność ruchowa , tj. spacer, marsz,

- zwiększona aktywność ruchowa , tj. spacer, marsz,

wyprawy turystyczne piesze, rowerowe, itp. W wieku

wyprawy turystyczne piesze, rowerowe, itp. W wieku

starszym spowolnieniu ulega przemiana materii i

starszym spowolnieniu ulega przemiana materii i

prowadzi to do otyłości oraz chorób tj. cukrzyca,

prowadzi to do otyłości oraz chorób tj. cukrzyca,

miażdżyca, choroby układu krążenia, zwyrodnienia w

miażdżyca, choroby układu krążenia, zwyrodnienia w

układzie ruchowym.

układzie ruchowym.



- właściwe odżywianie –u osób starszych widać

- właściwe odżywianie –u osób starszych widać

niedobory witamin, soli mineralnych, białek –

niedobory witamin, soli mineralnych, białek –

niewłaściwe odżywianie lub zaburzenie wchłaniania

niewłaściwe odżywianie lub zaburzenie wchłaniania

spowodowane chorobami przewodu pokarmowego, czy

spowodowane chorobami przewodu pokarmowego, czy

tez przyjmowaniem pewnych leków. Do częstych

tez przyjmowaniem pewnych leków. Do częstych

błędów żywieniowych należą: spożywanie nadmiernej

błędów żywieniowych należą: spożywanie nadmiernej

ilości tłuszczy zwierzęcych i słodyczy, przy małej ilości

ilości tłuszczy zwierzęcych i słodyczy, przy małej ilości

warzyw i owoców

warzyw i owoców

......

......



- niestosownie używek, np. leki,

- niestosownie używek, np. leki,

palenie tytoniu, picie alkoholu

palenie tytoniu, picie alkoholu

zwiększa ryzyko wystąpienia chorób

zwiększa ryzyko wystąpienia chorób

nowotworowych, niewydolność płuc,

nowotworowych, niewydolność płuc,

zwiększa się ciśnienie krwi, zwężają

zwiększa się ciśnienie krwi, zwężają

się naczynia krwionośne, zaburzenia

się naczynia krwionośne, zaburzenia

w funkcjonowaniu nerek, serca,

w funkcjonowaniu nerek, serca,

stany depresyjne, itp

stany depresyjne, itp

Postawy psychologiczne u

Postawy psychologiczne u

osób starszych wg.Suzanne

osób starszych wg.Suzanne

Reichard

Reichard



1.postawa „konstruktywna

1.postawa „konstruktywna

” -pozytywna-

” -pozytywna-

oznacza dobre przystosowanie do starości,

oznacza dobre przystosowanie do starości,

cechuje ja zadowolenie z życia, chęć

cechuje ja zadowolenie z życia, chęć

korzystania z jej darów i możliwości.

korzystania z jej darów i możliwości.

Człowiek taki jest na ogół przyjazny dla

Człowiek taki jest na ogół przyjazny dla

ludzi, aktywnej pomocy, odznacza się

ludzi, aktywnej pomocy, odznacza się

sprawnością umysłową, niezłym zdrowiem

sprawnością umysłową, niezłym zdrowiem

i dość wysokim poziomem moralności,

i dość wysokim poziomem moralności,

odnosi się taż z filozoficznym spokojem do

odnosi się taż z filozoficznym spokojem do

konieczności śmierci

konieczności śmierci

2 Postawa zależna

2 Postawa zależna



są to starcy na ogół słabi

są to starcy na ogół słabi

fizycznie i psychicznie-

fizycznie i psychicznie-

potrzebujący oparcia i

potrzebujący oparcia i

pomocy- liczą na nie i są

pomocy- liczą na nie i są

rozżaleni, że rodzina ich

rozżaleni, że rodzina ich

potrzeb nie uznaje lub nie

potrzeb nie uznaje lub nie

spostrzega

spostrzega

3 Postawa obronna

•

cechuje starców „opancerzonych”-

na zewnątrz dość sztywnych, nie

udzielają się i nie dopuszczają

innych do swojego wnętrza.

Odrzucają ofiarowaną pomoc.

Starość oceniają pesymistycznie, a

obawę przed śmiercią zagłuszają

aktywnością

4 Postawa wrogości

4 Postawa wrogości

•

to starzy „gniewni”. ławo się irytują,
są agresywni, podejrzliwi, izolują się i
nie ufają ludziom. Winę za własne
błędy przypisują otoczeniu lub
warunkom zewnętrznym. Boją się
niedołęstwa i śmierci, i kurczowo
trzymają się pracy i aktywności.

5 Postawa wrogości do samego

5 Postawa wrogości do samego

siebie

siebie



reprezentują ludzie starzy zniechęceni, bierni,

reprezentują ludzie starzy zniechęceni, bierni,

bez inicjatywy, bez żadnych zainteresowań,

bez inicjatywy, bez żadnych zainteresowań,

skłonni do depresji, do pesymizmu i

skłonni do depresji, do pesymizmu i

fatalizmu. Uważają swoje życie za nieudane i

fatalizmu. Uważają swoje życie za nieudane i

nie szczęśliwe, a siebie za nie potrzebnych.

nie szczęśliwe, a siebie za nie potrzebnych.

Śmierci się nie boją, widząc w niej

Śmierci się nie boją, widząc w niej

wyzwolenie z przygnębiającej egzystencji.

wyzwolenie z przygnębiającej egzystencji.

„

„

Nikt na starość nie

Nikt na starość nie

powinien być sam”

powinien być sam”



Starsi ludzie szybciej zachorują na różne choroby. Ich

Starsi ludzie szybciej zachorują na różne choroby. Ich

organizmy nie są już takie silne i nawet zwykłe

organizmy nie są już takie silne i nawet zwykłe

przeziębienie może być dla nich śmiertelne.

przeziębienie może być dla nich śmiertelne.

Ci ludzie mają różnorodne dolegliwości ,choroby.

Ci ludzie mają różnorodne dolegliwości ,choroby.

Przez które nie mogą normalnie funkcjonować, nie

Przez które nie mogą normalnie funkcjonować, nie

mogą sami sobie zapewnić opieki.

mogą sami sobie zapewnić opieki.

Wiek robi dużo z ludźmi, nie mają oni już tylu sił.

Wiek robi dużo z ludźmi, nie mają oni już tylu sił.

Więc, nie mogą sami wykonywać niektórych ciężkich

Więc, nie mogą sami wykonywać niektórych ciężkich

prac w domu. Np. Przynoszenie opału, duże porządki

prac w domu. Np. Przynoszenie opału, duże porządki

i itp.

i itp.

I właśnie dlatego ktoś powinien być z nimi. By pomóc

I właśnie dlatego ktoś powinien być z nimi. By pomóc

im w pracach domowych i chociaż po to żeby

im w pracach domowych i chociaż po to żeby

dotrzymać im towarzystwa, wziąć na spacer ,

dotrzymać im towarzystwa, wziąć na spacer ,

porozmawiać , nawet pograć w jakieś gry , żeby życie

porozmawiać , nawet pograć w jakieś gry , żeby życie

tych ludzi nie było cały czas takie same, monotonne

tych ludzi nie było cały czas takie same, monotonne

Śmierć-czyli koniec okresu

Śmierć-czyli koniec okresu

starości i całego życia

starości i całego życia



Śmierć (łac. mors) - stan charakteryzujący

Śmierć (łac. mors) - stan charakteryzujący

się brakiem oznak życia, spowodowany

się brakiem oznak życia, spowodowany

nieodwracalnym zachwianiem równowagi

nieodwracalnym zachwianiem równowagi

funkcjonalnej i załamania wewnętrznej

funkcjonalnej i załamania wewnętrznej

organizacji ustroju. Śmierć człowieka

organizacji ustroju. Śmierć człowieka

stwierdza się w momencie całkowitego i

stwierdza się w momencie całkowitego i

nieodwracalnego uszkodzenia pnia mózgu.

nieodwracalnego uszkodzenia pnia mózgu.

W medycynie określana jako podwójna linia

W medycynie określana jako podwójna linia

ciągła elektroencefalografu. Stan śmierci

ciągła elektroencefalografu. Stan śmierci

klinicznej daje możliwość przywrócenia życia

klinicznej daje możliwość przywrócenia życia

za pomocą reanimacji.

za pomocą reanimacji.

Psychologia o śmierci

Psychologia o śmierci



Psychologia o śmierci

Psychologia o śmierci

Fazy psychicznego procesu umierania

Fazy psychicznego procesu umierania

(wg Elisabeth Kübler-Ross, 1969)

(wg Elisabeth Kübler-Ross, 1969)

- zaprzeczenie (w przypadku chorych -

- zaprzeczenie (w przypadku chorych -

negacja diagnozy, szok, niedowierzanie)

negacja diagnozy, szok, niedowierzanie)

- gniew

- gniew

- pertraktacje (negocjacje z Bogiem o

- pertraktacje (negocjacje z Bogiem o

przedłużenie życia, składanie obietnic)

przedłużenie życia, składanie obietnic)

- depresja (poczucie utraty sił)

- depresja (poczucie utraty sił)

- akceptacja śmierci (uspokojenie)

- akceptacja śmierci (uspokojenie)

„

„

Starość nie musi być tylko

Starość nie musi być tylko

czekaniem na śmierć”

czekaniem na śmierć”

•

Władysław

Władysław

Bartoszewski 86

Bartoszewski 86

lat-czynnie

lat-czynnie

działający polityk

działający polityk

Leo Benhakker-66 lat

Leo Benhakker-66 lat

czynnie działajacy trener

czynnie działajacy trener

piłkarski

piłkarski

Andrzej Wajda-82 lata

Andrzej Wajda-82 lata

reżyser filmowy

reżyser filmowy

Irena Szewinska-62 lata

Irena Szewinska-62 lata

Prezes PZLA

Prezes PZLA

Don King-77 lat
promotor boksu zawodowego