NAUKA O

KOMUNIKOWANIU

WYKŁAD DRUGI

Schemat komunikowania

• Graficzny lub pojęciowy wzorzec procesu

komunikowania, niezbędny do jego
prawidłowej identyfikacji i wnioskowania
na temat zachodzących w tym procesie
relacji

•

N P O

• Dla zaistnienia i prawidłowego opisu

komunikowania nie może zabraknąć
żadnego z tych elementów

Nadawca i odbiorca

• Nadawca

– formułuje (przez odpowiedni

dobór środków werbalnych - słów i
języka oraz niewerbalnych) i przekazuje
komunikat.

• Odbiorca

– dekoduje i interpretuje

komunikat, konstruuje własne
znaczenie, następnie, przez
odpowiednią reakcję, wyraża swój
stosunek do przekazu

Przekaz (komunikat)

• To, co nadawca komunikuje odbiorcy
• Jest fizyczną formą zakodowanej

informacji

• Komunikaty tworzone są ze znaków:

pisanych (grafemów), mówionych
(fonemów), obrazowych (ikonemów)
oraz niewerbalnych

Kanał komunikowania

• Nośnik komunikatu (medium),

droga, którą dociera on do
odbiorcy

• Kanał musi być dostosowany do:

rodzaju komunikatu, możliwości
percepcyjnych odbiorcy, rodzaju
komunikowania (informacyjne,
perswazyjne), itp.

Środki komunikowania

• Wyrażania

– wszelkie postaci ludzkiego

zachowania odbierane przez innych ludzi

przy pomocy zmysłów

• Rejestracji

– narzędzia i urządzenia

utrwalające symboliczne zachowania; dzięki

nim przekaz zostaje zakonserwowany –

można go odtworzyć w dowolnym miejscu i

czasie

• Transmisji

– urządzenia, które powielają,

zwielokrotniają przekaz i przekazują go na

znaczne odległości

Kodowanie informacji

• To zespół czynności intelektualnych

i rzeczowych, polegających na:

• Takim doborze środków werbalnych
• Oraz zachowań niewerbalnych
• Które zdaniem nadawcy są wspólne

(znane) jemu i odbiorcy

• Które w sposób optymalny wyrażą

jego myśl, ideę, emocje, itp..

Dekodowanie

• Jest procesem odwrotnym do kodowania
• Wyodrębnienie przekazu
• Identyfikacja użytych znaków
• Odczytanie zawartości przekazu
• Interpretacja
• BIERNY ODBIÓR – nie oznacza braku

odbioru, tylko brak refleksji,
interpretacji.

Rodzaje dekodowania

(U.ECO)

• Dekodowanie symetryczne

–

całkowita zgodność kodów (bazy
znakowej) nadawcy i odbiorcy –
całkowite porozumienie, sens
odebrany pokrywa się z
zamierzonym

• Dekodowanie aberracyjne

–

częściowa zbieżność lub jej brak

Sprzężenie zwrotne

(feedback)

•

Informuje o tym, w jakim stopniu odbiorca odebrał

i właściwie zinterpretował przesłaną wiadomość

•

Reakcja zwrotna, polegająca na zamianie ról,

proces transakcyjny, aktywizuje odbiorcę (bo

dostrzega, że nadawca reaguje na jego reakcje i

opinie)

•

Może być bezpośrednie (jak w rozmowie), lub

pośrednie (zachowanie zgodne z intencją nadawcy)

•

Może być natychmiastowe lub opóźnione

•

Reguła:

im silniejsze sprzężenie zwrotne, tym

skuteczniejsze komunikowanie

Szum komunikacyjny

• Każde zakłócenie

uniemożliwiające,

lub utrudniające porozumiewanie się

• Może mieć charakter

wewnętrzny

(stan fizyczny, emocjonalny,
psychiczny uczestników)

• Zewnętrzny

- zakłócenia techniczne,

usterki urządzeń, hałas, itp.

Kontekst w jakim odbywa

się komunikowanie

•

Fizyczny

– wyznaczony przez otoczenie,

miejsce, czas

•

Historyczny

– odwoływanie się do

zaistniałych wcześniej wydarzeń, sytuacji,

faktów

•

Psychologiczny

– wzajemne postrzeganie się

uczestników (sympatia, życzliwość, wrogość)

mają wpływ na kreowanie znaczeń

•

Kulturowy

– wiedza, wartości, religie,

wierzenia podzielane przez pewną

zbiorowość

Kompetencja

komunikacyjna – definicja

M. Mrozowskiego

• Szeroko rozumiana

zdolność do

komunikowania

, obejmująca zdolność

do poprawnego tj. zgodnego z
regułami i normami społecznymi,
posługiwania się środkami
komunikowania werbalnego i
niewerbalnego, zarówno z pozycji
nadawców, jak i odbiorców przekazu

• Jest kategorią subiektywną

Składniki kompetencji

komunikacyjnej

• Repertuar kodów, subkodów i języków
• Znajomość norm społecznych i wzorów

zachowań, regulujących przebieg interakcji

komunikacyjnych

• Stopień biegłości w zakresie posługiwania

się poszczególnymi środkami

komunikowania

• Ogół możliwości (gł.materialnych) i

nawyków warunkujących poziom oraz typ

uczestnictwa w kulturze i życiu społecznym

Sytuacja komunikacyjna –

wyznaczniki opisu

• Czynniki obiektywne

(materialne): miejsce

kontaktu – prywatne i publiczne, rodzaj
kontaktu – bezpośredni, pośredni, liczba
uczestników – indywidualne, zbiorowe

• Czynniki subiektywne

– status i charakter

uczestników, w tym ich kompetencje
komunikacyjne (rodzaje kodów, którymi
się posługują – proste, rozbudowane)

Poziomy komunikowania –

piramida D. McQuaila

intrapersonalne

interpersonalne

grupowe

instytucjonalne

masowe

Klasyczne sposoby

porozumiewania się

• Komunikowanie bezpośrednie

(interpersonalne)

• Komunikowanie pośrednie -

masowe

• Komunikowanie interpersonalne -

medialne

Cechy komunikowania

interpersonalnego

• Konieczna bezpośrednia (fizyczna)

obecność uczestników

• Jest interaktywne (jednostki

wchodzą w interakcje)

• Natychmiastowe sprzężenie zwrotne
• Jest dwustronne (wymiana ról),

nawet przy braku reakcji

Komunikowanie

interpersonalne -

płaszczyzny

• Fatyczna

–uczestnicy mało się znają,

nie mają intencji wywierania wpływu

• Instrumentalna

–wyraźne intencje:

zmiana zachowań, postaw

• Afektywna

– uczestnicy głęboko

zaangażowani w proces
komunikowania, chcą się lepiej
poznać i zrozumieć

Rodzaje komunikowania

interpersonalnego

• Nieformalne

– równorzędna

pozycja uczestników, wymieniają
się rolami (

symetryczne

), dotyczy

głównie sytuacji prywatnych

• Formalne

– uczestnikom

przypisane są określone role
(

asymetryczne

)

Komunikowanie pośrednie

– masowe - cechy

• Instytucjonalne
• Techniczne
• Niesymetryczne
• Do niedawna dominowała

jednokierunkowość (brak, lub
opóźnione sprzężenie zwrotne),
obecnie wprowadzane są formy
interaktywności

Cechy odbiorców w

komunikowaniu masowym

• Anonimowy
• Zróżnicowany
• Liczny
• Rozproszony terytorialnie
• Wspólny przedmiot

zainteresowania - media

Cechy przekazu

• Publicznie dostępny (w praktyce

są jednak ograniczenia)

• Periodyczny (prasa, radio,

telewizja)

• Zwielokrotniony
• Zróżnicowany
• Schematyczny

Cechy nadawcy

• Zinstytucjonalizowany
• Działa w ramach określonego

systemu prawnego

• Masowy (choć w mniejszym

stopniu niż odbiorca)

• Anonimowy (jako zespół)
• Profesjonalny

Komunikowanie

interpersonalne -

medialne

• Jest formą komunikowania

interpersonalnego, ale bez
możliwości bezpośredniego
kontaktu fizycznego

Formy komunikowania