Gerontologia

Cz. 5.

Profilaktyka starzenia

Odpowiedzialność

za własną starość



„Starzenie się może być źródłem wielu przyjemności,
ale także wielu trudności. Odkrywanie tych pierwszych
i radzenie sobie z tymi drugimi może być czymś
interesującym i stymulującym, dawać poczucie
szczęścia, stanowić okres odkrywania i spełniania
samego siebie. Jesteś odpowiedzialny za dodanie życia
do swoich lat.”



-         z książki ‘Sztuka starzenia się” – European
Assoc. Gerontol. + PTG 1993.

 

Sztandarowe hasło gerontologii

„Dodać życia do lat a nie lat do

życia”

Celem gerontologii nie jest zwiększanie
długości życia człowieka, lecz zachowanie
go w dobrej kondycji fizycznej, psychicznej i
ekonomicznej.

Specyfika starości



Pogarszanie się sprawności fizycznej



Zmniejszanie się przydatności zawodowej



Nieuchronność przejścia na emeryturę



Obniżanie standardu ekonomicznego



Uzależnienie od rodziny lub instytucji (DPS)

Cechy procesu starzenia



Powszechność (nieuchronność)



Progresywność (proces postępujący)



Długotrwałość (powolny proces fizjologiczny)



Mierzalność (możliwość oceny zaawansowania

starzenia)



Inwolucyjność (wygasanie funkcji)



Złożoność etiologii (wpływ wielu przyczyn)



Zwartość ontogenetyczna (starzenie

gatunkowe)



Prewencyjność

(możliwość zapobiegania)



[wg. J. Kocemba - Geriatria 2007]

Wpływ na procesy starzenia

Prawidłowe starzenie, jako zjawisko fizjologiczne,

nie może być przedmiotem postępowania
leczniczego, nie można więc mówić o
leczeniu starości.

Można jednak wpływać na dynamikę przebiegu

starzenia, unikać starzenia patologicznego,
zapobiegać czynnikom przyśpieszającym starzenie,
poprawiać sprawność

oraz zapobiegać

procesom prowadzącym do niedołęstwa starczego.

Takie działania należą do profilaktyki starzenia

oraz rehabilitacji geriatrycznej.

Profilaktyka starzenia



Obecnie każdy mieszkaniec Europy ma
bardzo wysokie prawdopodobieństwo
przekroczenia wieku 65 lat i dalszego
wieloletniego życia w starości. Coraz
istotniejsze jest więc odpowiednie
przygotowanie osób w średnim wieku do
wejścia w wiek starszy oraz zwolnienie
przebiegu starzenia,



czyli odpowiednia

profilaktyka

starzenia

(profilaktyka geriatryczna)

Zadania profilaktyki geriatrycznej



Profilaktyka pierwotna -

ogólna

profilaktyka starzenia

(cel wyłącznie

zapobiegawczy).



Zadaniem pierwotnej profilaktyki geriatrycznej
jest zwalnianie i odsuwanie w czasie procesu starzenia
się. Jej celem jest utrzymanie lub poprawa
sprawności ludzi zdrowych, szczególnie osób na
„przedpolu starości” i we wczesnej starości.

Zadania profilaktyki geriatrycznej

(c.d.)



Profilaktyka wtórna –

zadania zapobiegawcze i

leczniczo-usprawniające
Zadaniem wtórnej profilaktyki geriatrycznej jest:

1.) zapobieganie patologicznemu starzeniu (elderly

at risk),

2.) zapobieganie zniedołężnieniu starczemu.
Przedmiotem wtórnej profilaktyki są ludzie starzy

obarczeni czynnikami (chorobami) przyśpieszającymi
starzenie lub osoby w zaawansowanej starości

.

Cele profilaktyki geriatrycznej

Pierwotna profilaktyka geriatryczna zmierza do

utrzymania starzejących się i starych osób w stanie

możliwej do osiągnięcia sprawności, oraz w jak

najmniejszym uzależnieniu od opieki ze strony

innych osób.



Działania profilaktyczne należy rozpocząć już w wieku

średnim, tak aby w kalendarzową starość wejść w jak

najlepszym stanie zdrowia, z wyrobionymi nawykami

sprzyjającymi zdrowej starości (nawyki pro-zdrowotne).

Elementy profilaktyki geriatrycznej



Profilaktyka starzenia powinna mieć
charakter kompleksowy:



higienizacja życia,



odżywianie,



kontrola stanu zdrowia,



aktywność fizyczna (ruchowa)



aktywność psychiczna,



aktywność środowiskowa,



motywacja – (przygotowanie do starości -

- nauczyć się „żyć ze starością”)

Higienizacja życia



Od wczesnego dzieciństwa (wiek przedszkolny)
należy wdrażać nawyki higieny osobistej,
higieny otoczenia, aktywności ruchowej,
prawidłowych zasad odżywiania, dbałości o stan
zdrowia, zainteresowania otaczającym światem,



... ale także zasady właściwego
zachowania, szacunku dla starszych,
aktywnych postaw w życiu rodzinnym
(nawyki higieny psychicznej).

* Zasady odżywiania w starości



Na przedpolu starości:



Odżywianie zrównoważone kalorycznie i jakościowo, unikanie
nadwagi, kontrola gospodarki lipidowej, okresowe badania
stanu zdrowia (ewentualność specjalnych ograniczeń
dietetycznych)



We wczesnej zdrowej starości

=



Zasady jak wyżej + Posiłki zróżnicowane jakościowo
(unikanie monotonii, smaczne, zachęcające do jedzenia –
pamiętać o upośledzeniu smaku i węchu w starszym wieku).
Posiłki mniej obfite ale częste (4 - 5 x dz.). Dostateczna
podaż białek i płynów. Dostateczna podaż błonnika
(zaparcia). Ograniczenie tłuszczów zwierzęcych. Kontrola
wagi ciała.

Zasady odżywiania w późnej starości



Nie ograniczać pokarmów białkowych (chude mięso,

ryby).



Ograniczanie tłuszczów zwierzęcych, w zamian tłuszcze

zawierające kwasy wielo-nienasycone (oleje roślinne).



Ograniczanie słodkich węglowodanów oraz nadmiaru

pokarmów mącznych (kluski, ziemniaki) i

rozdymających (kapusta, groch)



Dostateczna podaż błonnika (pokarmy roślinne,

jarzyny) – skłonność do zaparć.



Dostateczna podaż płynów (ponad 1 litr dz. – bardzo

ważne)



Kontrola sposobu odżywiania !

Okresowa kontrola stanu zdrowia jako element

profilaktyki starzenia się

Okresowe badania profilaktyczne (np. prewencja

nowotworów sutka i szyjki macicy, badania przeciwgruźlicze,
badania poziomu lipidów w surowicy krwi)



Rola lekarza rodzinnego w profilaktyce starzenia
(profilaktyczne badania okresowe osób w określonym wieku
lub zwiększonego ryzyka, badania przesiewowe – z
inicjatywy lekarza)



Rola pielęgniarki środowiskowej (oświata zdrowotna,

kontrola warunków środowiskowych osób zwiększonego

ryzyka, ocena aktywności fizycznej)
Współpraca między profesjonalistami z różnych dziedzin.

Znaczenie ruchu w profilaktyce starzenia



1. Profilaktyka pierwotna =



Kinezyprofilaktyka gerontologiczna



2. Profilaktyka wtórna =



Kinezyteraoia geriatryczna

Aktywność ruchowa



Samo starzenie się stanowi wskazanie do

aktywności ruchowej.



Aktywność ruchowa osób starzejących się i starszych

jest pożądanym czynnikiem ułatwiającym zachowanie

dobrej kondycji i komfortu życiowego; ułatwia przedłużenie

okresu samodzielności, uniezależnia osoby starsze od

opieki ze strony innych ludzi, niesie radość i satysfakcję.



„Nagłego zgonu z powodu nadmiernej aktywności często się

obawiamy, ale rzadko go spotykamy. Powolnej śmierci z powodu

niedostatku aktywności rzadko się obawiamy, ale często ją

spotykamy.”

(-) B. Isaacs

Formy aktywności ruchowej



Należy rozróżnić trzy zasadnicze formy aktywności ruchowej
ludzi starszych:



1. Aktywność rekreacyjna: indywidualna lub grupowa:
uprawianie różnych form czynnego wypoczynku.



2. Aktywność prewencyjna: w grupach i pod
odpowiednią kontrolą: mająca na celu zapobieganie
fizjologicznemu lub przedwczesnemu starzeniu (elderly at
risk).



3. Aktywność leczniczo–rehabilitacyjna: przywrócenie
sprawności po ostrej chorobie lub zapobieganie utracie
sprawności w przebiegu przewlekłych chorób i postępującego
starzenia. Aktywność odpowiednio programowana, zależnie
od rodzaju choroby i aktualnej wydolności pacjenta.

Aktywność ruchowa

(cd)



Rola aktywności ruchowej:

stymulacja fizyczna i psychiczna, zapobieganie

inwolucji. Hipokinezja przyśpiesza procesy starzenia.



Organizacja aktywnego wypoczynku:

turystyka w starszym wieku, grupowe zajęcia

gimnastyczne, sportowe lub rekreacyjne, kluby

taneczne.



Przeciwwskazania do aktywności ruchowej:



ze względu na chorobę lub zaawansowanie procesów

starzenia (wysiłek ograniczony stosownie do

możliwości)

Cele rekreacyjnej aktywności ruchowej

osób starszych

(wg Ewy

Kozdroń

)

)



anatomiczno-fizjologiczny



zwiększanie siły mięśni, ruchomości stawów



korzystny wpływ na podstawowe funkcje ustroju



zwiększenie wytrzymałości na wysiłek



częściowe zmniejszenie skutków niepełnosprawności



higieniczno-zdrowotny



uatrakcyjnienie codziennych ćwiczeń fizycznych



hartowanie organizmu



kształtowanie odporności na trudy



biologiczny



kompensowanie ubytków sprawności fizycznej



zmniejszanie biologicznych skutków starzenia się

organizmu



opóźnienie degradacji intelektualnej



leczniczy



kontynuacja programu usprawniania lub leczenia

Ocena sprawności fizycznej



Przed rozpoczęciem zajęć rehabilitacyjnych
należy ocenić wydolność krążeniowo-oddechową
oraz sprawność ruchową uczestników.



a) sprawność lokomocyjna (omówiony wcześniej – cztery
grupy sprawności przemieszczania się)



b) sprawność dnia codziennego (ADL = Activity of Daily
Living) (oceniana oparta na opinii badanego)



c) sprawność oceniana na podstawie obiektywnych testów



d) proste testy sprawnościowe (np.

Six-Minute-Walk Test )



Aktywizacja ruchowa

Aktywizacja ruchowa

, tj. celowe zajęcia ruchowe, jest

ważnym i nieodzownym elementem zarówno profilaktyki
starzenia jak i rehabilitacji leczniczej osób starszych.



Głównymi celami aktywizacji ruchowej osób starszych są:



Zachowanie sprawności



Zachowanie samodzielności



Zachowanie niezależności



Wyrobienie aktywnego podejścia do życia i do starości

(wg Danuty

Szałtynis)

Wskazania do aktywizacji ruchowej

Zasadniczo każde ograniczenie sprawności

spowodowane

starzeniem lub chorobą (w okresie zdrowienia)
jest wskazaniem do aktywizacji ruchowej

odpowiednio

dawkowanej, o ile nie ma przeciwwskazań.



Aby aktywizacja ruchowa przynosiła korzyści,
należy uwzględniać uwzględniać także
przeciwwskazania, wynikające z zaawansowania
wieku oraz stanu zdrowia aktywizowanych osób.

Przeciwwskazania do aktywizacji ruchowej



1. Przeciwwskazania ze względu na charakter choroby:



Choroby nowotworowe



Choroby rozplemowe układu krwiotwórczego i skazy krwotoczne



Ostre choroby zapalne (w pierwszym ostrym okresie)



Ciężkie choroby metaboliczne (np. mocznica,nadczynność

tarczycy itp)

2. Przeciwwskazania ze względu na stan czynnościowy:

Niewydolność krążenia
Niektóre zaburzenia rytmu serca
Niewyrównane nadciśnienie tętnicze
Wszczepiony rozrusznik serca
Niewydolność oddechowa
Stany o złym rokowaniu co do życia

Zajęcia rehabilitacyjne – DPS Suwałki

Styl życia



Aktywność w środowisku życiowym jako
element profilaktyki starzenia się:



aktywność psychiczna

(ciekawość życia,

zainteresowania, dokształcanie)



aktywność w rodzinie

(rola babci, rola doradcza,

wykorzystanie doświadczenia)



aktywność społeczna

(więzy społeczne,

organizacje samopomocowe, grupy wolontariuszy,
organizacje seniorów, Uniwersytet Trzeciego Wieku)



postawa wobec starości

(akceptacja starości)

Podsumowanie

1. Wczesne rozpoczęcie profilaktyki starzenia

2. Zasada zintegrowanego postępowania w

geriatrii - „comprehensive geriatric approach”

3. Człowiek starzejący się powinien zostać

fizycznie

i psychicznie przygotowany do życia ze starością

.

xxXXxx