Rehabilitacja oddechowa w okresie

pooperacyjnym. Stosowanie

tlenoterapii.

Praca samokształceniowa

Rehabilitacja oddechowa w

okresie pooperacyjnym.



Rehabilitację oddechową po zabiegu
chirurgicznym rozpoczynamy już w
Oddziale Pooperacyjnym. Dotyczy ona
zarówno chorych oddychających
samodzielnie, jak i chorych wentylowanych
mechanicznie. Tworzą ją wszystkie działania
zapobiegające z jednej strony powikłaniom
ze strony układu oddechowego, z drugiej
poprawiające jego wydolność.

Główne cele rehabilitacji

oddechowej w okresie

pooperacyjnym.



utrzymanie ruchomości klatki piersiowej,



wzmocnienie przepony i pomocniczych

mięśni oddechowych,



usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych,



zmniejszenie niedodmy płuc i częstości

powikłań infekcyjnych,



ułatwienie wymiany gazowej w płucach, a

w następstwie zapewnienie prawidłowego

utlenowania tkanek.

Metody rehabilitacji

pulmonologicznej w oddziałach

pooperacyjnych.



zabiegi toalety drzewa
oskrzelowego (drenaż ułożeniowy,
ćwiczenia efektywnego kaszlu,
techniki ewakuacji wydzieliny,
terapia dodatnim ciśnieniem
wydechowym)



ćwiczenia oddechowe.

Drenaż ułożeniowy.



Drenaż ułożeniowy (bierny) to zespół
czynności wykonywanych przez pielęgniarkę
polegający na układaniu pacjenta w różnych
pozycjach ciała. Stosowanie pozycji
drenażowych ułatwia ewakuację zalegającej
wydzieliny, powoduje zmniejszenie procesów
zapalnych, umożliwia antybiotykom dotarcie
do obszarów tkanek objętych zapaleniem,
poprawę wentylacji płuc.

Drenaż ułożeniowy – ułożenie

pacjenta.



Pozioma na plecach,



Pozioma na boku,



Pozioma na boku z rotacją do przodu,



Pozioma na boku z rotacją do tyłu,



Trendelenburga odnosząca się do wszystkich

wymienionych pozycji (dodatkowe pochylenie

łóżka pod kątem 15-20°, tak aby głowa pacjenta

znajdowała się poniżej kończyn dolnych),



Wysoka na plecach.

Drenaż ułożeniowy – wskazania.



Procesy chorobowe w układzie
oddechowym powodujące utrudnienia w
ewakuacji wydzieliny;



Procesy zapalne w obrębie płuc;



Przygotowanie pacjenta do bronchograffi;



Przygotowanie pacjenta do zabiegu
operacyjnego w obrębie klatki piersiowej.

Drenaż ułożeniowy –

przeciwwskazania.



Podeszły wiek;



Nadciśnienie tętnicze krwi;



Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe;



Objaw niewydolności krążenia lub

niewydolności oddechowej;



Przebyty udar mózgu;



Ostry okres zawału mięśnia sercowego.

Drenaż ułożeniowy – zasady

obowiązujące.



Drenaż stosuje się 2-3 razy

dziennie (rano na czczo

przed opuszczeniem łóżka

oraz 2 godziny po obiedzie

i 2 godziny po kolacji).



Długość czasu

pozostawania w drenażu:

-

pozycja płaska 10-15min. (

tolerancja do 1h)

-

pozycji Trendelenburga

10-30min.

Ćwiczenia efektywnego kaszlu.



Pokasływanie i wypowiadanie na
wydechu litery ,,r” jest nazywane
skutecznym, czy też efektywnym
kaszlem. Powoduje on szybkie zmiany
ciśnienia powietrza w oskrzelach i w
rezultacie ich drgania oraz
przesuwanie się wydzieliny w górę
dróg oddechowych.

Oklepywanie klatki piersiowej.



Bardzo istotne znaczenie w rehabilitacji oddechowej

chorych po zabiegach operacyjnych ma oklepywanie

klatki piersiowej. Powinno być ono wykonywane

kilkakrotnie w ciągu dnia u chorego znajdującego się

w pozycji drenażowej. Oklepuje się obie połowy klatki

piersiowej od podstawy do szczytu płuc, omijając

okolicę nerek i kręgosłupa. Ręce fizjoterapeuty

należy układać w kształcie łódki, tak aby wytworzyć

podciśnienie na oklepywanej powierzchni. Stosuje się

szybkie naprzemienne ruchy w stawach

promieniowo-nadgarstkowych. Najczęściej

oklepywanie trwa jednorazowo kilka minut,

następnie jest powtarzane w 2-3 seriach.

Oklepywanie klatki piersiowej –

przeciwwskazania.



zator tętnicy płucnej,



świeży zawał serca,



tętniak w obszarze klatki

piersiowej lub pniu

mózgu,



niezdrenowana odma

opłucnowa,



zaawansowana

osteoporoza,



złamania żeber,



ciężkie uszkodzenia skóry

i rozległe rany.

Terapia dodatnim ciśnieniem

wydechowym.



Niekonwencjonalne techniki ewakuacji wydzieliny

oskrzelowej obejmują oddychanie z dodatnim

ciśnieniem wydechowym. Podwyższony opór

wydechowy zapobiega przedwczesnemu zapadaniu

się oskrzeli ułatwiając przemieszczanie wydzieliny z

drobnych oskrzeli do tchawicy. W tym celu stosowana

jest maska PEP (Positive Expiratory Pressure) z

wydechowym powietrza w granicach 10-20 cm H

2

0.

Podobną zasadę ma Flutter, który stwarza

przerywane, dodatnie ciśnienie wydechowe

ułatwiając dodatkowo odrywanie się wydzieliny od

ścian dróg oddechowych.

Positive Expiratory Pressure –

maska PEP.

Toaleta drzewa oskrzelowego –

odsysanie.



Czynność wykonywana z zachowaniem zasad

aseptyki i antyseptyki, polegająca na usuwaniu

(odsysaniu) mechanicznym wydzieliny, śluzu, krwi z

tchawicy i oskrzeli przez rurkę tracheostomijną lub

jamę ustną za pomocą ssaka elektrycznego

zapewniając utrzymanie drożności dróg

oddechowych oraz optymalnych warunków wymiany

gazowej. Najczęściej stosowana u pacjentów

nieprzytomnych, z założoną rurką tracheostomijną,

przy trudnościach z ewakuowaniem patologicznej

wydzieliny z dróg oddechowych.

Toaleta drzewa oskrzelowego –

wskazania.



Zaleganie
wydzieliny w
drzewie
oskrzelowym;



Duszność z
towarzyszącym
zaleganiem;



Niedrożność dróg
oddechowych.

Toaleta drzewa oskrzelowego –

niebezpieczeństwa.



Wprowadzenie
i
rozpowszechnienie
zakażenia;



Uszkodzenie dróg
oddechowych;



Ogniska niedodmy.

Toaleta drzewa oskrzelowego –

zasady obowiązujące.



Przestrzeganie zasad aseptyki i
antyseptyki.



Cykle jednorazowego odsysania nie
przekracza 15-20s.



Wprowadzanie cewnika przy wyłączonym
ssaniu (zapobiega niedodmie).



Obserwacja podstawowych parametrów
życiowych.

Ćwiczenia oddechowe.



Ćwiczenia oddechowe mogą mieć charakter:

-

Leczniczy – stosowanie w przewlekłych chorobach

układu oddechowego, jako działania usprawniające

ten układ i kompensujące istniejące zaburzenia.

-

Zapobiegawczy – stosowane u pacjentów

pozostających w łóżku po zabiegach operacyjnych,

urazach czy udarach mózgu ; ich głównym

zadaniem jest niedopuszczanie do powstawania

zaburzeń układu oddechowego wynikających z

ograniczenia aktywności ruchowej pacjenta.

-

Rozluźniająco-uspokajający.

Ćwiczenia oddechowe – cele.



nauczanie prawidłowego

oddychania,



zwiększenie wydolności

narządu oddechowego,



uzyskanie prawidłowego

rozwoju klatki piersiowej,



pobudzenie do

efektywnego kaszlu,



zapobieganie

powikłaniom (niedodma,

zapalenie płuc)

Ćwiczenia oddechowe –

wskazania.



Ćwiczenia
oddechowe należy
wykonywać podczas
wszelkich ćwiczeń
leczniczych, przed i
po zabiegach
chirurgicznych oraz
chorobach układu
oddechowego.

Ćwiczenia oddechowe –

przeciwwskazania.



Ostry okres
chorób narządu
oddechowego i
narządu krążenia.



Krwotok płuc i
stan po krwotoku.



Inne, ustalone
przez lekarza.

Ćwiczenia oddechowe -

wykonanie i zasady

podczas przeprowadzania.



Przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć

chorego prawidłowego oddychania.

Najczęstszym błędem jest wciąganie brzucha w czasie

głębokiego wdechu. Aby tego uniknąć ćwiczący powinien

położyć dłoń na nadbrzuszu i starać się oddychać tak, aby w

czasie wdechu brzuch się uwypuklał, a w czasie wydechu

zapadał. Wdech musi się odbywać zawsze przez nos, a

wydech przez nos lub przez usta.

Należy usilnie dążyć do uzyskania rozluźnienia mięśni klatki

piersiowej w razie ich nadmiernego napięcia. Osiąga się to

przez masaż klatki piersiowej połączony z jej

sprężynowaniem, oklepywaniem klatki piersiowej

opuszkami palców lub przez ćwiczenia rozluźniające, np. za

pomocą ruchów wahadłowych kończyn górnych.

Ćwiczenia oddechowe – tory

oddychania.



Oddech przeponowy - połóż się na
plecach i jedną dłoń umieść na
brzuchu. Podczas wdychania
powietrza przez nos staraj się
wypchnąć brzuch do góry...utrzymaj
go w tej pozycji, licząc do 3...a przy
wydechu rozluźnij go i pozwól mu
opaść...wykonaj to ćwiczenie 10 razy.

Ćwiczenia oddechowe – tory
oddychania.



Oddech piersiowy - leżąc na plecach,
umieść dłonie na klatce piersiowej na
wysokości dolnych żeber...w czasie wdechu
rozszerzaj klatkę tak, aby dłonie
rozchodziły się na zewnątrz wraz z
żebrami...utrzymaj je oddalone licząc do
3...przy wydechu rozluźniaj mięśnie
kl.piersiowej i odczuwaj, jak dłonie zbliżają
się do siebie...powtórz ćw. 10 razy.

Ćwiczenia oddechowe – tory
oddychania.



Oddech przeponowo-piersiowy - leżąc na
plecach z rękami wzdłuż tułowia, wykonaj
głęboki wdech, rozszerz i unieś klatkę
piersiową, a następnie obniż przeponę,
uwypuklając brzuch, a potem mięśnie
klatki piersiowej.

Przykłady ćwiczeń oddechowy.

1.

Ćwiczenie. Pozycja półsiedząca z wygodnym

oparciem dla tułowia i kkg. Krótki wdech i długi

wydech z wymawianiem spółgłoski.

2.

Ćwiczenie. Pozycja półsiedząca z wygodnym

oparciem dla tułowia i kkg. Wdech z uwypukleniem

brzucha i skłonem głowy w tył – wydech z

wciągnięciem brzuch i skłonem głowy w przód.

3.

Ćwiczenie. Pozycja półsiedząca z wygodnym

oparciem dla tułowia, ręce na karku ( lub w górę w

skos lub na biodrach). Wdech z uwypukleniem

brzuch – wydech z wciągnięciem brzucha.

4.

Pozycja wyjściowa :
leżenie tyłem, ręce
na bokach klatki
piersiowej. Ruch:
wdech z lekkim
skłonem tułowia w
tył i z
uwypukleniem
klatki piersiowej –
wydech ze skłonem
głowy w przód i z
naciskaniem rękami
na ściany klatki
piersiowej.

5.

Ćwiczenie.
Pozycja
wyjściowa: leżenie
tyłem, kkg. wzdłuż
tułowia. Ruch:
wdech ze
wzniesieniem kkg.
przodem w górę –
wydech z
opuszczeniem
kkg. przodem w
dół.

6.

Ćwiczenie.
Pozycja
wyjściowa: leżenie
tyłem, kkg. wzdłuż
tułowia. Ruch:
wdech ze
wzniesieniem kkg.
bokiem w górę –
wydech z
opuszczeniem
kkg. bokiem w
dół.

7.

Ćwiczenie. Pozycja
wyjściowa: leżenie
tyłem, kkg. wzdłuż
tułowia. Ruch:
wdech ze
wzniesieniem kkg.
przodem w górę –
wydech z
opuszczeniem kkg.
przodem w dół i
przejściem do
siadu skulonego.

8.

Ćwiczenie. Pozycja
wyjściowa: leżenie
tyłem, kkg. w boku.
Ruch: wdech z
uwypukleniem klatki
piersiowej – wydech
ze skrętem tułowia w
lewo i
przeniesieniem kg.
prawej przed sobą aż
do dotknięcia prawą
ręką lewej ręki.
Zmiana kierunku
ruchu.

9.

Ćwiczenie. Pozycja
wyjściowa: leżenie
tyłem, szeroki chwyt
oburącz za laskę
gimnastyczną leżącą na
udach. Ruch: wdech z
przeniesieniem laski
przodem w górę aż do
dotknięcia rękami
podłoża poza głowę –
wydech z opuszczeniem
laski przodem w dól,
zgięciem kd. prawej i ze
zbliżeniem czoła do
kolana. Ćwiczyć kd.
lewą i prawą.

10.

Ćwiczenie. Pozycja
wyjściowa: leżenie
tyłem, ręce na
karku, łokcie
skierowane w
przód. Ruch:
wdech ze
skierowaniem łokci
w bok – wydech ze
skłonem głowy w
przód i
skierowaniem łokci
w przód.

11.

Ćwiczenie. Pozycja
wyjściowa: leżenie na
boku, kg. bliższa
podłożona pod głowę,
kg. dalsza od podłoża
wzdłuż tułowia. Ruch:
wdech ze wzniesieniem
kg. dalszej od podłoża
bokiem w górę – wydech
z opuszczeniem kg.
bokiem w dół, zgięciem
kd. dalszej od podłoża (
lub kkd.) i zbliżeniem
kolana ( lub kolam) do
klatki piersiowej.

12.

Ćwiczenie. Pozycja

wyjściowa: siad

prosty, szeroki

chwyt oburącz za

laskę gimnastyczną

leżącą na udach.

Ruch: wdech z

wymachem kkg.,

przodem w górę –

wydech z

opuszczeniem kkg.

przodem w dół,

zgięciem kkd. i

zbliżeniem kolan do

klatki piersiowej.

13.

Ćwiczenie.
Pozycja
wyjściowa: siad
skrzyżny. Ruch:
wdech ze
wzniesieniem kkg.
przodem w górę –
wydech ze
skłonem tułowia w
przód w
opuszczeniem
kkg.

14.

Ćwiczenie. Pozycja
wyjściowa: klęk
podparty. Ruch:
wdech z wymachem
wyprostowanej kd.
lewej i kg. prawej w
tył – wydech z
powrotem do klęku
podpartego i
skłonem tułowia i
głowy w przód.

15.

Ćwiczenie. Pozycja

wyjściowa: stanie w

niewielkim

rozkroku, kkg.

wzdłuż tułowia.

Ruch: wdech ze

wzniesieniem kkg.

bokiem w górę –

wydech z

opuszczeniem kkg.

bokiem w dół,

skłonem tułowia w

przód i chwytem

rękami okolicy

kolan.

Inne ćwiczenia oddechowe –

zabawy oddechowe.



zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej

powierzchni,



zdmuchiwanie kawałka papieru za pomocą

słomki z chropowatej powierzchni,



przenoszenie słomką styropianu,



dmuchanie przez słomkę na kulki

styropianu umieszczone w kubeczku,



dmuchanie na piórko, piłeczkę ping-

pongową, waciki, kawałki papieru,



dmuchanie wacików ustawionych w szeregu
– wyścigi samochodów,



dmuchanie na watki obiema dziurkami nosa,
a następnie przytykanie na przemian jednej z
dziurek nosa,



chuchanie na „zmarznięte ręce” oraz
„gorącą zupę”,



wąchanie kwiatków, napojów,



dmuchanie na wiszące na sznurkach watki,
piórka, kokardki,



dmuchanie na wiatraczek,



dmuchanie na zapaloną świeczkę tak, aby
płomień nie zgasł, tylko wygiął się,



pompowanie baloników,



gwizdanie,



puszczanie baniek mydlanych,



dmuchanie do naczynia z wodą
przez rurkę,



rozdmuchiwanie wacików.

Tlenoterapia.



Tlenoterapia to zabieg leczniczy, polegający na

podaniu choremu do oddychania powietrza

atmosferycznego wzbogaconego w tlen lub czysty

tlen. Tlen jest lekiem, powinien więc być podawany

w określonych dawkach i z reguły na zlecenie

lekarza. Nie dotyczy to nagłych wypadków, w

których pielęgniarka ma prawo podać tlen doraźnie

lub stosować tlenoterapię ciągłą pod warunkiem

uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie

pielęgniarstwa. Tlenoterapia ciągła to podawanie

tlenu przez minimum 15 godzin na dobę,

pamiętając o stosowaniu przerw po 15-30min., aby

nie dopuścić do nadmiernego natlenienia.

Tlenoterapia – cele.



Tlen przez lepsze wysycenie nim krwi
tętniczej, łagodzi uczucie duszności
i zmniejszyć sinicę.



Tlen podaje się w stanach
chorobowych, w których stwierdza
się niedobór tlenu w organizmie np.
choroby serca, płuc, po operacji.

Tlenoterapia – wskazania.



Niewydolność

wentylacyjna płuc,



Utrudnienie dyfuzji tlenu

z pęcherzyków płucnych,



Zmniejszona ilość

hemoglobiny,



Niewydolność i

zwolnienie krążenia,



Ostre stany zagrożenia

życia, tj. Wstrząs, zator

tętnicy płucnej, NZK,

zawał serca.

Tlenoterapia – zagrożenia.



Bóle za mostkiem,



Ogólne złe samopoczucie,



Zaburzenia oddychania (spłycenie oddechu,

zatrzymanie oddechu, wystąpienie oddechu

Chayne – Stokesa,



Pozasoczewkowe zwłóknienie gałki ocznej,



Obniżenie temperatury ciała,



Wysychanie błon śluzowych dróg oddechowych,



Pożar, wybuch.

Tlenoterapia – metody

podawania tlenu.



Bezpośrednie podawanie tleny:

-

przez cewnik założony do nosa,

-

przez kaniulę nosową,

-

Przez rurkę intubacyjną lub tracheostomijną u

chorych podłączonych z respiratorem.



Pośrednie podawanie tlenu:

-

przez maskę tlenową,

-

przez namiot tlenowy,

-

przez inkubator.

Tlenoterapia – zasady podawania

tlenu.



Pomijając krótkie epizody terapii tlenem musi on

być ogrzany i nawilżony.



Tlen musi być podawany w sposób ciągły, bez nawet

najkrótszych przerw na np. pielęgnację dziecka.



Należy kontrolować efekt podaży tlenu opierając się

na objawach klinicznych, wskazaniach aparatury

monitorującej i badaniach gazometrycznych.



Podstawą prowadzenia tlenoterapii jest pisemne

zlecenie lekarza określającej sposób podania,

przepływ lub stężenie tlenu i warunki

monitorowania. W nagłych stanach zagrożenia życia

pielęgniarka ma prawo pod nieobecność lekarza

sama podjąć decyzję o rozpoczęciu tlenoterapii.

Tlenoterapia – zasady podawania

tlenu.



Pielęgniarka prowadząca tlenoterapię powinna

prowadzić zapis jej przebiegu (wielkość przepływu,

FiO

2

, wskazania aparatury monitorującej).



Tlen stosowany w celach medycznych musi

odpowiadać polskim normom dla gazów

medycznych.



Przy stosowaniu tlenu należy przestrzegać

przepisów bezpieczeństwa pożarowego i obsługi

butli ze sprężonym gazem. Szczególnie

niedopuszczalne jest używanie urządzeń iskrzących

i otwartego ognia oraz smarowanie urządzeń

tlenowych (ryzyko samozapalenia).

Bibliografia.



Dega W., Milanowska K.: Rehabilitacja medyczna,

wyd. PZWL, Warszawa 1993.



Dorosłewska-Szczepanik A.: Rehabilitacja przed- i

okołooperacyjna chorych w podeszłym wieku:

rehabilitacja oddechowa, Postępy Nauk Medycznych

12/2008, s. 797-803.



Kochanowicz J.: Lecznicza rehabilitacja oddechowa

w chorobach płuc, wyd. PZWL, Warszawa 1972.



Rosławski A, Skolimowski T,: Technika wykonywania

ćwiczeń leczniczych, wyd. PZWL, Warszawa 1987.



Ślusarska B, Zarzycka D, Zahradniczek K,: Podstawy

Pielęgniarstwa, wyd. Czelej, Lublin 2004.



Zembaty A.: Kinezyterapia.Tom I, wyd. Kasper, 2002.

Dziękuje za uwagę.

Jakub Żmuda