Hormony anaboliczne i

kataboliczne i witaminy

Hormon wzrostu

Hormon wzrostu (somatotropina) jest

produkowany przez przysadkę mózgową przez

całe życie człowieka.
Hormon ten jest odpowiedzialny za proces

wzrastania dzieci, jak również odgrywa istotną

rolę w licznych procesach metabolicznych u

ludzi dorosłych.

Hormon wzrostu

Po raz pierwszy wyizolowany

został w 1956 roku, jego strukturę

poznano w roku 1972. W 1985

roku zaczęto produkować

biosyntetyczny hormon wzrostu

dzięki wykorzystaniu technik

inżynierii genetycznej.

Hormon wzrostu

Rola fizjologiczna hormonu wzrostu:

• pobudza wzrost u dzieci ( współdziałając z

hormonami kory nadnerczy, tarczycy, płciowymi)

• wywiera wpływ na gospodarkę białkową,

tłuszczową i węglowodanową organizmu.

• wpływa na wytwarzanie somatomedyn (IGF)

odpowiedzialnych za efekt anaboliczny

Hormon wzrostu

• Pobudza przyswajanie aminokwasów i

zwiększa syntezę białka

• Powoduje rozrost wielu narządów i tkanek

(serca, wątroby, nerek)

• Zwiększa przyswajanie PO

4-

, Na, K, Cl, pobudza

tworzenie tkanki kostnej i chrzęstnej,

wytwarzanie kolagenu, odkładanie Ca w

kościach, przyspiesza ich wzrost

• Wzmaga lipolizę i zużycie kwasów

tłuszczowych

• Hamuje zużycie glukozy bezpośrednio,

pośrednio zwiększa syntezę insuliny

Regulacja wydzielania

Wzrost wydzielania powodują:
• aminokwasy: arginina
• hormony tarczycy
• ↓ glukoza, ↓ WKT
• pobudzenie układu adrenergicznego,
dopaminergicznego, serotoninergicznego
• wysiłek fizyczny
• urazy
• głodzenie

Biosyntetyczny hormon

wzrostu

Biosyntetyczny hormon wzrostu jest w

100% identyczny z ludzkim i

wykorzystywany jest w leczeniu

• karłowatości przysadkowej
• zespół Tunera
• przewlekła niewydolność nerek
• w leczeniu odleżyn, poparzeń, złamań

kości

• Preparaty: Genotropin, Norditropin

Hormony płciowe

Androgeny

• są to

hormony

płciowe o budowie

sterydowej

• działaniu

maskulinizującym

fizjologicznie

występujące u meżczyzn, jak i w małych
stężeniach u kobiet.

• Do androgenów wytwarzanych w jądrach

należą:

•

testosteron

•

dihydrotestosteron

(DHT)

•

androstendion

Mechanizm działania

Sterydy anaboliczne działają

poprzez aktywowanie

receptorów androgenowych

obecnych na powierzchni błon

komórkowych komórek.

Fizjologiczne działanie

androgenów:

• kształtowanie męskich narządów

płciowych w życiu płodowym

• wykształcanie się wtórnych cech

płciowych (budowa ciała, głos, typ
owłosienia itp.)

• wpływ na

spermatogenezę

• wpływ anaboliczny (zwiększenie

masy mięśniowej itp.)

Efekty anaboliczne

androgenów

• wzmożona synteza

białek

• wzrost tempa przyrostu masy, siły i

wytrzymałości

mięśni

• wzrost aptetytu
• wzrost tempa przyrostu kości
• zwiększona produkcja

krwinek

czerwonych

Zastosowanie

• przyspieszanie rozwoju płciowego chłopców, u

których zaczyna się on zdecydowanie za późno

• stymulowanie wzrostu apetytu i masy ciała u

wyniszczonych pacjentów

• forma nielegalnego chemicznego dopingu
w zakresie: kuturystyki, podnoszenia ciężarów, wielu

konkurencji lekooatletycznych (biegu, skoku w dal

itd.), konkurencji pływackich i kolarstwa.

W połowie lat 90. XX w. władze Międzynarodowego

Komitetu Olimpijskiego całkowicie zabroniły

stosowania w oficjalnym sporcie sterydów

anabolicznych

Działania niepożądane

produkty metabolizmu sterydów

anabolicznych mają uboczne działanie

poprzez aktywowanie

receptorów

estrogenowych

, co powoduje

nieporządane efekty, takie jak:

• nienaturalny rozrost piersi zarówno u kobiet

jak i u mężczyzn

• spadek popędu seksualnego u mężczyzn i

jego sztuczny wzrost u kobiet

• przyspieszone starzenie się niektórych

tkanek (kości)

Hormony płciowe żeńskie

Rola estrogenów

•Odpowiedzialny za rozwój żeńskich
narządów rozrodczych,reguluje cykl
płciowy i ma wpływ na zachowanie
seksualne,rozrost błony śluzowej
macicy.
•Efekt metaboliczny:
- zmniejszają resorbcję kości
- modyfikują poziom białek
- zwiększają kszepliwość krwi
- obniżają LDL, TG

Rola progesteronu

• utrzymanie ciąży
-lepsze ukrwienie i zwiększenie masy macicy
-osłabienie pobudliwości i kurczliwości
•Działanie metaboliczne
-podwyższa temp. ciała
-polepsza pamięć wzrokową
-powoduje zmniejszenie tolerancji glukozy
-zwiększa odkładanie trójglicerydów
-ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-
zatorowych
-aktywność androgenna progestagenów
wynika z ich zdolności wiązania z
receptorem androgenowym

Zastosowanie hormonów płciowych

•Pierwotny hipogonadyzm
•HTZ
•Antykoncepcja
•Trądzik
•Nadmierne owłosienie
•Endometrioza
•Zaburzenia miesiączkowania

Wskazania do HTZ

•przedwczesne wygaśnięcie
funkcji
jajników
• menopauza
•usunięcie jajników

Korzyści HTZ

•zapobiega objawom
menopauzy
zmiany atroficzne pochwy
uderzenia gorąca
•hamuje proces osteoporozy
•zmniejsza ryzyko
wystąpienia
choroby wieńcowej
zaburzeń pamięci
choroby Alzhaimera

Ryzyko HTZ

•Niedoczynność przysadki gdy
stosowana u młodych dziewcząt
•Nowotwory endometrium
(zapobiega stosowanie
progesteronu)
•Nudności, wymioty
•Wrażliwość piersi
•Migrenowe bóle głowy
•Zaburzenia zakrzepowe
•Hipertrójglicerydemia
•Nadciśnienie

Antykoncepcja hormonalna

Rodzje:
• Preparay łączone estrogen-progesteron
• Preparaty progesteronowe
-implanty zawierające norgestrel (czas 5lat)
-injekcje octanu medroksyprogesteronu (3 mies)
• tabl. po stosunku do 72godz (konjugowane

estogeny, preparaty łączone, gestageny,
antagoniści progesteronu)

Preparay łączone estrogen-

progesteron

I, II i III - fazowe

 

                       

              

Mechanizmy antykoncepcji

•Hamowanie wydzielania LH
przez składnidk
progestagenny
•Hamowanie wydzielania FSH
przez estrogen
•Hamownie owulacji
•Działanie na endometrium
uniemożliwiające zapłodnienie
i implantacje zarodka

Działania niepożądane środków

antykoncepcyjnych

•Powikłania zakrzepowe (zawał
serca, udar, zatory płucne,
zakrzepy żylne)
•Rak sutka
•Nudności
•Bóle głowy, depresje
•Nasilenie pigmentacji skóry
•Starsze preparaty z dużą dawką
getagenów wyw. cechy
androgenizacji

Hormony tarczycy

Tyroksyna i trójjodotyronina pobudza:

• podstawową przemianę materii

• procesy utleniania w tkankach

• rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych

i glicerolu, wzmagają utleniane WKT

• wzmaga wchłanianie glukozy z przewodu

pokarmowego i jej zużycie przez komórki

• rozpad białek

• wpływ na metabolizm Ca, P, Mg, K

• pracę serca

• diurezę

• termogenezę

Zastosowanie hormonów

tarczycy

•Wole proste
•Niedoczyność tarczycy
•Nowotwory tarczycy

Leczenie zaczynamy od
najmniejszej dawki

Działania niepożądane hormonów

tarczycy

•Tachykardia
•Zaburzenia rytmu seca
•Nasilenie dusznicy bolesnej
•Wzrost cisnienia
•Biegunki
•Bóle głowy

Leki przeciwtarczycowe

•Tioamidy
pochodne imidazolu
pochodne tiouracylu
-Nadchlorany
-Związki litu

Pochodne imidazolu-

tiamazol,karbimazol

•Mechanizm działania
•Hamują syntezę hormonów
tarczycy
Terapię zaczynamy od pełnej
dawki 30-60mg/dobę
stopniowo zmniejszając

Działania niepożądane

tiamazolu,karbimazolu

•Agranulocytoza
•Niedokrwistość aplastyczna
•Neutropenia
•Eozynofilia
•Działanie hepato i nefrotoksyczne
•Miopatia
•Toczeń układowy
•Niedoczynność tarczycy
Podczas leczenia konieczna jest kontrola
poziomu hormonów tarczycy oraz
morfologia

Pochodne tiouracylu-

propylotiouracyl

•Mechanizm działania
Hamowanie syntezy hormonów tarczycy

•Działania niepożdane
Agranulocytoza,
Małopłytkowość
Działanie hepato i nefrotoksyczne
Niedoczynność tarczycy

Inne leki przeciwtarczycowe

•Nadchloran potasu
Hamuje wychwyt jodu przez tarczycę
Działania niepożądane: objawy
dyspeptyczne, anemia aplastyczna
•Węglan litu
Hamuje uwalnianie hormonów tarczycy
Działania niepożądane:nudności bóle
głowy
Leki te stosujemy gdy są
przeciwskazania do innych leków
przeciwtarczycowych

Witaminy

Witaminy

• Niezbędne do prawidłowego

funkcjonowania organizmu

• Wiele z nich ma właściwości lecznicze
• Objawy niedoboru poszczególnych

witamin – hipowitaminoza, a braku –
awitaminoza

• Działanie toksyczne witamin –

hiperwitaminoza (dotyczy wit.: A, D, E, K
-rozpuszczalnych w tłuszczach)

Witamina A

• Wit. A1 (retinol, akseroftol) wit. A2 (3-

dehydroretinol)

• Występowanie: tran, wątroba, jaja,

masło, mleko, marchew, pomidory itd.

• Rola biologiczna: „witamina ochronna

nabłonka”, synteza rodopsyny,

pobudzenie wzrostu młodych

organizmów, udział w syntezie

hormonów kory nadnerczy i

przemianach hormonów steroidowych

Hipowitaminoza Vit. A

• Ślepota zmierzchowa
• Kseroftalmia i keratomalacja
• Nadmierne łuszczenie się naskórka
• Utrudnione gojenie się ran
• Sprzyja stanom zapalnym oskrzeli oraz

tworzeniu się kamieni żółciowych i
moczowych

• Zmniejszenie odporności
• Zrzeszotnienie kości i zanik dentyny

Hiperwitaminoza Vit. A

• Żółtoczerwone zabarwienie skóry
• Utrata włosów
• Świąd skóry
• Zwiększona pobudliwość nerwowa
• Utrata łaknienia
• Zwyrodnienie narządów miąższowych

Witamina D

• Wit, D3 (cholekalcyferol) – powstaje w

skórze pod wpływem UV, Wit. D2
(ergokalcyferol)

• Aktywny metabolit – 1,25(OH)2 D
• Leczenie wit. D i jej aktywnymi

metabolitami wymaga monitorowania
stężenia wapnia, fosforanów i
fosfatazy alkalicznej we krwi

Witamina D

• Wskazania: krzywica u dzieci
• Osteomalacja u dorosłych
• Niedoczynność przytarczyc
• Osteoporoza
Podawać łącznie z preparatami wapnia!
Przedawkowanie  zespół

hiperkalcemiczny

Witamina E

• Chemicznie – tokoferole
• Występowanie: oleje z kiełkujących ziaren,

niewielkie ilości w tranie i tłuszczach
roślinnych

• Witamina płodności – jej niedobór lub brak

powoduje u samic poronienia, a u samców
zahamowanie spermiogenezy, niezależnie od
płci – zaniki mięśniowe, zaburzenia ukrwienia
tkanek i ogniska martwicy w narządach
miąższowych oraz uszkodzenia naczyń
włosowatych i niedokrwistość.

Witamina K

• Naftochinony, wyodrębnione z zielonych

części roślin (wit. K1 – fitochinon) i z
gnijących ryb (wit. K2 – menachinon).
Synetyczna wit. K3 – menadion

• Wit. K2 syntetyzują bakterie jelitowe
• Witaminy te są niezbędne do

wytworzenia czynników krzepnięcia w
wątrobie, mają właściwości utleniająco-
redukujące

Witamina K

• Hipowitaminoza: skaza krwotoczna

(hipoprotrombinemia)

• Hiperwitaminoza: zakrzepica, hemoliza,

uszkodzenie nerek i wątroby oraz
powiększenie śledziony

• Zastosowanie wit. K: zwalczanie

hipoprotrombinemii, zapobieganie
krwawieniom u noworodków, przy
przedawkowaniu leków
przeciwzakrzepowych (antywitamin K)

Witaminy grupy B

Wit. B1 (tiamina, aneuryna) i pirofosforan

tiaminy (kokarboksylaza) – zastosowanie w

leczeniu zapaleń nerwów obwodowych,

niedowładach mięśni szkieletowych oraz

wspomagająco w cukrzycy i niewydolności

krążenia poalkoholowej

• Hipowitaminoza – choroba beri-beri, dotyczą

układu nerwowego i układu krążenia

Wit. B2 (ryboflawina, laktoflawina)
• Zastosowanie: zaćma, stany zapalne skóry i

błon śluzowych oraz w niedokrwistości

Witaminy grupy B (c.d.)

Wit. B3 (kwas pantotenowy)
• Zastosowanie: stany zapalne błon śluzowych,

nerwów obwodowych i w atonii jelit

Wit. B6 (pirydoksyna, adermina)
• Zastosowanie: w dermatologii – oraz w leczeniu

niedokrwistości, leukopenii i agranulocytozy

Wit. B12 (kobalamina)
• Zastosowanie: w hematologii (niedokrwistości)

neurologii, w gastrologii (zapalenie błony
śluzowej żołądka), w leczeniu półpaśca

Witamina C

• Kwas askorbinowy – udział w

reakcjach redox, w oddychaniu
tkankowym, w wielu procesach
metabolicznych

• Zastosowanie: w profilaktyce i

leczeniu szkorbutu i chorób
zakaźnych, niedokrwistości, chorób
alergicznych, przebarwień skóry i
próchnicy u dzieci

Inne witaminy

• Wit. P (rutyna) – związki flawonowe, stosowane

w nadmiernej przepuszczalności naczyń

włosowatych i wspomagająco w NT i miażdżycy

• Wit. PP (amid kwasu nikotynowego) – stosowana

w chorobach naczyń, skóry i błon śluzowych oraz

OUN

• Wit. H (biotyna) – zastosowanie w dermatologii

• Kwas foliowy – leczenie niedokrwistości,

zaburzeń jelitowych i chorób skóry

• Wit. Q (ubichinon) – do stosowania

profilaktycznego i leczniczego w NT, dusznicy

bolesnej, jako leczenie uzupełniające w cukrzycy

i miażdżycy (wchłania się w obecności

tłuszczów)