Mózgowe porażenie

dziecięce i metody

rehabilitacyjne

Mózgowe porażenie

dziecięce i metody

rehabilitacyjne

Prof. S. Nyankovskyy

Prof. S. Nyankovskyy

Th1

Th2

APC

Th0

• Leczeniem wielofunkcyjnym osób z róźnego

rodzaju zaburzeniami układu nerwowego
zaczęto interesować się juź po pierwszej
wojnie światowej. Jednak dopiero w latach
czterdziestych obserwuje się rozwój wielu
metod rehabilitacji neurofizjologicznej,
opartych na nauce funkcji według sekwencji
rozwojowej.

• Rehabilitacja obejmuje wszystkie formy

zaburzeń i uszkodzeń ośrodkowego układu
nerwowego.

• Jej celem jest wyrównywanie w odpowiedni

sposób deficytów powstałych w wyniku
uszkodzenia tegoź układu.

• Spośród licznych metod rehabilitacyjnych

wiele naleźy juź do historii. Niektóre
zostały ulepszone i ciągle znajdują
swoich zwolenników.

• Obecnie jednak niewiele jest metod

stosowanych w całości jako jedyna forma
rehabilitacji dziecka. Na ogół stosuje się
róźne elementy poszczególnych metod
rehabilitacyjnych.

• Dla niektórych sposobów usprawniania

rozwój metod i form został zakoсczony,
ale wiele obecnie stosowanych metod
jest nadal modyfikowanych.

Kiedy stosujemy ciepły lub zimny

okład, ćwiczymy aby zwiększyć siłę

mięśni, rozcieramy obolałe miejsce

lub przeciągamy się po pracy w

niewygodnej pozycji "tak, że aż nam

w kościach strzyka", korzystamy z

elementów naturalnych technik

terapeutycznych, które przez wieki

stosowane intuicyjnie, doczekały się

w ostatnich dziesięcioleciach

naukowych dowodów ich

skuteczności.

• Każda z opisanych metod może być

stosowana osobno, jako podstawowy
sposób leczenia lub jako uzupełnienie
innych form leczenia
np.:farmakoterapii.

• Najbardziej zadowalające efekty w

leczeniu schorzeń narządu ruch daje
połączenie kilku metod (lub pewnych
ich elementów) w całość i stosowanie
jako terapii kompleksowej, podczas
jednego seansu lub serii zabiegów

REHABILITACJA

MEDYCZNA

•

Rehabilitacja jest procesem ciągłym
integrującym chorego i
niepełnosprawnego ze środowiskiem i
przystosowującym go do normalnej
aktywności, społecznej i zawodowej .

•

W tym celu stosuje się wszystkie środki
zmierzające do usunięcia następstw
choroby w aspekcie medycznym,
społecznym i ekonomicznym

LECZNICZE

USPRAWNIANIE

• To całokształt postępowania w odniesieniu

do osób chorych i niepełnosprawnych ,
które ma na celu przywróceniu im jak
największej sprawności fizycznej i
psychicznej, a tym samym zdolności do
pracy oraz czynnego udziału w źyciu
społecznym.

• Rehabilitacja to nie tylko terapia juź

istniejących patologii, ale równieź
profilaktyka urazów i stanów chorobowych
mogących doprowadzić do kalectwa.

Polska Szkoła

Rehabilitacji

zakłada :

• wczesne zapoczątkowanie,
• powszechność ,
• kompleksowość,
• ciągłość

Mpdz

• Mózgowe porażenie dziecięce

jest skutkiem uszkodzenia mózgu
w okresie życia płodowego, w
trakcie porodu lub tuż po nim.

• Wczesne wykrycie i leczenie

uszkodzeń ośrodkowego układu
nerwowego może zapobiec
powstaniu trwałych zaburzeń
u dzieci, a przynajmniej znacznie
je osłabić.

• Nasze oczy, uszy i inne narządy zmysłów

odbierają bodźce z otoczenia i z wnętrza

ciała. Impulsy nerwowe biegną po

włóknach do mózgu.

• To tam, w korze mózgowej, dzięki

rozgałęzionej sieci połączeń, odbywa się

analiza wszystkich docierających

bodźców i zapada decyzja, co i jak robić

dalej. Rozkazy biegną teraz w drugą

stronę - do mięśni - i odbywa się ruch.

• Wszystko to wymaga harmonijnej

współpracy ogromnej liczby komórek

nerwowych i dzieje się na ogół poza

naszą świadomością.

• To naturalne, że jeżeli po coś sięgamy

- wyciągamy rękę, a gdy siadamy -
zginamy nogi.

• Jeżeli jednak część szlaków

mózgowych zostaje uszkodzona,
pojawiają się kłopoty z wykonaniem
podstawowych czynności.

• Mięśnie wymykają się spod kontroli

mózgu, robią się napięte i stawiają
opór przy próbie ruchu.

Czynniki ryzyka

Ryzyko tego schorzenia wzrasta, jeżeli:

• ciąża była zagrożona poronieniem;

• doszło do zatrucia ciążowego lub infekcji (groźne są

zwłaszcza różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia);

• ciąża była mnoga;

• kobieta w ciąży przyjmowała leki, paliła papierosy

lub piła alkohol;

• poród trwał bardzo długo i był skomplikowany

(pośladkowy, kleszczowy);

• noworodek otrzymał mało punktów w skali Apgar

(prawdopodobnie dziecko było niedotlenione);

• dziecko miało tuż po porodzie trudności z

oddychaniem;

• maluch miał niską wagę urodzeniową;

• dziecko jest wcześniakiem;

• dziecko we wczesnym okresie życia przechodziło

zapalenie opon mózgowych (zwłaszcza bakteryjne).

• W każdym z tych wypadków malec musi

być od urodzenia pod obserwacją
neurologa. Wykrycie zaburzeń
neurologicznych w pierwszych tygodniach
życia nie jest łatwe. Układ nerwowy jest
wtedy jeszcze bardzo niedojrzały. Nawet
zdrowe dziecko ma ruchy
nieskoordynowane. Podwyższone napięcie
mięśni też jeszcze nie znaczy, że jest chore.

• Dla przyszłego rozwoju dziecka

najważniejsze jest, by wykryć zaburzenie w
pierwszych 3-4 miesiącach życia i od razu
rozpocząć rehabilitację.

Obserwacja to klucz do

rozpoznania

• Choć to lekarz po badaniu

neurologicznym stawia rozpoznanie,
bezcenna w diagnostyce jest
wnikliwa obserwacja dziecka,
czyniona przez rodziców.

• Dlatego, gdy tylko zauważysz coś

niepokojącego w zachowaniu malca,
nie wahaj się natychmiast
skontaktować z lekarzem.

Co może cię niepokoić w

zachowaniu dziecka?

poniżej 4. miesiąca:

• kłopoty ze ssaniem (nie może objąć brodawki);
• mała ruchliwość;
• drżenie rąk albo nóg;
• układanie główki stale na jedną stronę;
• wyginanie się do tyłu, a także częste odginanie

głowy;

• asymetria w rozwoju ruchowym, np. kopie tylko

jedną nóżką, zaciska jedną piąstkę;

• silne zaciskanie dłoni po 2. miesiącu życia;
• nadpobudliwość i nadwrażliwość na zmiany

temperatury lub hałas (dziecko pręży całe ciało).

powyżej 4. miesiąca:

• nietolerowanie pozycji na brzuchu - płacze,

nie potrafi podpierać się na rękach, ma

trudności z unoszeniem głowy;

• trzymane w pozycji pionowej mocno podpiera

się palcami stóp o podłoże, krzyżuje

usztywnione w kolanach nóżki;

• mocno zaciska dłonie, chowa kciuk w piąstki;
• kiedy się je podciąga za rączki, aby skłonić

do siedzenia, główka "nie nadąża" za resztą.

• Oczywiście nie wystarczy zaobserwować u

dziecka któryś z tych objawów, by stwierdzić,

że jest chore.

Diagnozę może postawić

tylko lekarz.

Wydeptać nowe ścieżki

• Dziecko z porażeniem mózgowym nie jest w

stanie wykonać prawidłowego ruchu, np.
chwytu, gdyż niektóre szlaki w jego układzie
nerwowym są nieczynne. Na szczęście układ
ten jest na tyle plastyczny, że metodą
wielokrotnych powtórzeń można w nim
"wydeptać" nowe ścieżki, które przejmą
funkcje niedrożnych połączeń. Na takim
właśnie założeniu opierają się metody leczenia
dzieci z porażeniem mózgowym.

• Metodę rehabilitacji dobiera się indywidualnie,

w zależności od wieku i stanu dziecka.

Metodą Bobathów

• ćwiczy się prawidłowe ruchy przez

wielokrotne powtarzanie tych samych

prostych czynności w takim porządku, w

jakim pojawiają się u zdrowego dziecka.

• Żeby więc malec zaczął sam siadać, najpierw

ćwiczy unoszenie i utrzymywanie głowy,

później obracanie się, unoszenie na rękach i

wreszcie sam siad.

• Pomaga mu w tym terapeuta, dopóki dziecko

nie opanuje danej umiejętności. Równowagę

ćwiczy się na dużej dmuchanej piłce.

• Celem terapii jest, by dziecko mogło

samodzielnego siedzieć i - o ile to możliwe -

chodzić.

Metoda Vojty

• Polega na uciskaniu odpowiednich

miejsc na ciele dziecka tak, by zmusić
je do wykonania prawidłowego ruchu.
Np. uciskanie kolan malca, który siedzi,
mobilizuje go do prostowania się i
wstawania.

• Powstające bodźce docierają do mózgu,

gdzie torują drogę prawidłowemu
ruchowi. Wielokrotne powtarzanie
ćwiczeń pozwala na utrwalenie danego
schematu ruchowego.

• Doskonalenie zdobytych umiejętności

odbywa się w ośrodkach

rehabilitacyjnych lub specjalnie

przystosowanych przedszkolach. Maluch

ma tam systematyczne ćwiczenia, uczy

się samodzielnego ubierania i mycia, a

także ma kontakt z innymi dziećmi, co

umożliwia stosowanie rehabilitacji

grupowej.

• Czasami sama rehabilitacja nie

wystarczy, konieczny jest zabieg

ortopedyczny, aby skorygować napięcie

mięśni, zlikwidować przykurcze lub

wtórne zniekształcenia kostne.

Rehabilitacja w domu

• Pamiętaj, żeby:

• ćwiczenia wykonywać zawsze o tej samej porze

dnia i w tej samej kolejności;

• ćwiczyć w pomieszczeniu, w którym jest ciepło;

• dotykać dziecka bardzo delikatnie, bez

gwałtownych ruchów (trzeba zdjąć wcześniej

pierścionki, obciąć krótko paznokcie);

• rozebrane dziecko kłaść na miękkim kocu czy

flaneli;

• w czasie ćwiczeń cały czas mówić do dziecka;

• unikać ostrego światła i głośnych dźwięków

(mogą wzmagać napięcie mięśniowe).

• Kojąco wpływa na dziecko masaż i spokojna

muzyka.

Problemy z jedzeniem

• Dzieci z porażeniem mózgowym mają

często nieprawidłowe napięcie mięśni
twarzy, języka i podniebienia, co utrudnia
im ssanie, połykanie i żucie.

• Trudności z karmieniem wynikają często z

przetrwałego odruchu kąsania (normalnie
zanika on około 5. miesiąca) - malec
zamiast zjadać z łyżki, przygryza ją.

Jak sobie radzić

• Czasem brak właściwego odruchu ssania uniemożliwia

karmienie piersią. Wtedy:

• karm dziecko z butelki w pozycji półleżącej przez

smoczek z małym otworem (powinno wypływać około

20 kropli na minutę);

• trzymaj butelkę poziomo, żeby skłonić dziecko do

większego wysiłku, a później stopniowo zagęszczaj

pokarm i karm malca w pozycji siedzącej;

• jeżeli maluch nie chce ssać, pobudzaj odruch ssania,

drażniąc palcem jego wargi lub czubek języka.

• Kiedy dziecko umie już ssać, zacznij naukę jedzenia

łyżeczką:

• podawaj łyżeczkę poziomo, nie z góry (maluch odchyla

wtedy głowę do tyłu, co utrudnia mu przełykanie);

• gdy je już samodzielnie, dawaj mu łyżkę z grubą

rączką i pilnuj, by prawidłowo ją trzymał (nie chował

kciuka w dłoń, tylko obejmował nim trzonek).

• Jeżeli dziecko nie umie pić z kubka, naucz je

pić przez rurkę.

• Zwiększone napięcie mięśni aparatu mowy

utrudnia artykulację niektórych dźwięków.
Dlatego chore dzieci wymagają zwykle
pomocy logopedy.

• Skuteczność leczenia dziecka z porażeniem

mózgowym zależy od jego stanu w
momencie rozpoczęcia terapii i
systematyczności prowadzonych ćwiczeń.

• Miarą sukcesu jest jednak przede

wszystkim radość dziecka z każdej nowo

zdobytej umiejętności. Jest ona tym

większa, im bardziej czuje się ono kochane.

Metoda Temple’a Faya,

kontynuowana i zmodyfikowana

przez Glena Domana

• Temple Fay był lekarzem, profesorem neurologii

w szpitalu uniwersyteckim i w Szkole

Medycznej w Filadelfii w latach 1929 - 1943 .

Jedną z wielu dziedzin, którymi zajmował się

Fay, było operowanie dzieci z uszkodzeniami

mózgu.

• Obserwacje pooperacyjne postępów małych

pacjentów, którzy byli rehabilitowani w

szpitalu, jak równieź tych, których na okres

rekonwalescencji rodzice zabierali do domu,

stanowiły podstawę opracowania

prymitywnych (filogenetycznie starych) wzorów

ruchowych, opartych na spostrzeźeniu, źe

rozwój ruchowy dziecka przebiega etapami

przypominającymi kolejne fazy filogenezy.

• W ten sposób Fay wyodrębnił w

rozwoju ruchowym trzy etapy
pełzania:

• homologiczne (najniźszy stopieс),
• homolateralne (środkowy stopieс),
• naprzemienne heterolateralne

(najwyźszy stopieс).

• Wymienione wzorce ruchowe były

dobierane indywidualnie, zaleźnie od
moźliwości ruchowych dziecka.

• W późnych latach czterdziestych Fay załoźył

Neurofizjologiczny Ośrodek Rehabilitacyjny,

w którym leczył dorosłych oraz dzieci nie

tylko z mózgowym poraźeniem dziecięcym

ale takźe z innymi schorzeniami.

• Wykorzystywał w pracy opracowane przez

siebie wzorce usprawniania w celu

wzmocnienia mięśni stabilizujących głowę

oraz tułów, zdolności chwytu rąk, podporu na

koсczynach górnych i koordynacji ruchowej.

• W pracach Faya nad tworzeniem nowego

podejścia do nie zbadanych dotąd

problemów powstałych w wyniku

uszkodzenia mózgu u dzieci i dorosłych

uczestniczył fizykoterapeuta, Glen Doman.

• W roku 1955 załoźony został w Filadelfii

Ośrodek Rehabilitacyjny, który obecnie
nosi nazwę Instytutu Osiągania Ludzkich
Moźliwości .

• Specjalista rehabilitacji (lekarz) Robert

Doman (brat Glena) oraz pedagog Carl
Delacato byli następnymi osobami, które
włączyły się do pracy nad metodami
usprawniania mózgu.

• Ustalili własne kryteria opisu

„normalności", stwierdzając, źe kaźde
dziecko rozwija się według identycznych
schematów.

• Opracowali własny sposób diagnozowania

dziecka, a następnie prowadzenia terapii.
Jako zespół terapeutyczny doszli do
wniosku, źe kaźde dziecko pokonuje
szereg określonych etapów rozwoju
mózgu (tzw. poziomów), zanim wykształci
się u niego dojrzałość funkcjonalna (około
6 roku źycia).

• Jeźeli którykolwiek z poziomów jest

uszkodzony, to wówczas funkcje związane
z tym poziomem są ograniczone co
powoduje zahamowanie przyszłego
prawidłowego rozwoju dziecka

Głównym załoźeniem metody

jest określenie moźliwości i

sposobów

• wielokierunkowego wpływania w czterech

sferach:

• sferze dotyczącej rozwoju ruchowego, w której

celem jest nauczenie dziecka samodzielnego

poruszania się lub przynajmniej wykształcenie

którejś z form ruchu;

• sferze obejmującej wpływ na rozwój fizyczny

organizmu poprzez odpowiedni rozwój układu

krąźenia i układu oddechowego. Moźna to

uzyskać przez regulację gospodarki wodno-

elektrolitowej w organizmie, odpowiednią dietę,

wysycanie krwi gazami i opracowany przez

specjalistów z Instytutu program oddechowy;

• sferze dotyczącej rozwoju

intelektualnego. Oddziaływanie na nią
polega na intensywnej,
wielozmysłowej stymulacji, do której
słuźy specjalnie przygotowany
program nauczania;

• sferze rozwoju emocjonalno-

społecznego, która dotyczy
odpowiedniego kształtowania
podejścia rodziców i opiekunów
dziecka oraz osób pomagających w
usprawnianiu.

• Kształtowanie prawidłowego,

wielokierunkowego rozwoju dziecka odbywa

się poprzez wykształcenie 6 funkcji,

„kompetencji" neurologicznych mózgu (są

to „kompetencje": wizualne, słuchowe,

czuciowe, ruchowe, językowe, manualne).

• Dla kaźdej z nich został ustalony program

prawidłowego rozwoju, który słuźy do

opracowywania dla kaźdego dziecka

indywidualnego programu

rehabilitacyjnego. Kaźdy program ma

cztery stopnie trudności. Rodzice otrzymują

program usprawniania dziecka obejmujący

6 „kompetencji" w odpowiednio dobranych

stopniach trudności.

• Rehabilitacja polega na ciągłym

bodźcowaniu mózgu sygnałami

zawierającymi informacje prawidłowego

rozwoju. Program rehabilitacji

przekazywany jest rodzicom podczas

tygodniowego szkolenia w Instytucie i

powtarzany co dwa miesiące.

• Usprawnianie opiera się na tzw.

paterningach. W rehabilitacji bierze

udział od dwóch do kilkunastu osób,

które jednocześnie wykonują róźne

grupy ćwiczeс i form usprawniania,

powtarzając je wielokrotnie w ciągu

dnia.

• W Polsce metoda Domana znalazła wielu

zwolenników wśród terapeutów,
rehabilitantów, a przede wszystkim wśród
rodziców dzieci z uszkodzeniem mózgu. Próby
jej stosowania podjęto między innymi w Pile,
Koszalinie, Warszawie. W Toruniu powstało
Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju
Dziecka z Uszkodzeniem Mózgu, którego celem
jest stworzenie w Polsce Instytutu -
odpowiednika The Brithish Institute for Brain
Injured Children (BIBIC), mieszczącego się w
Knowle Hall, w Wielkiej Brytanii. Trudności w
upowszechnieniu teź metody wynikają przede
wszystkim z duźych nakładów finansowych i
pracy organizacyjnej.

• Do usprawniania jednego dziecka trzeba

zatrudnić wiele osób. W pewnym
szwajcarskim miasteczku zatrudniono
240 osób przy ćwiczeniu z jednym
dzieckiem.

• Ćwiczący w składzie 5-osobowym

zmieniali się co dwie godziny w cyklu 12
godzinnej rehabilitacji.

• Dyźury wypadały co 8 dni.
• Usprawnianie trwało wiele lat i dopiero

w takich warunkach dziecko robiło
postępy.

• Zastosowanie metody Domana w całości jest

trudne do realizacji. Niełatwo bowiem

zorganizować odpowiednią liczbę osób spośród

rodziny, znajomych, wolontariuszy, którzy

podołają wszystkim wymaganiom rehabilitacji.

Większość rehabilitantów i terapeutów nie zna

w całości metody, czyli nie potrafią

zdiagnozować dziecka, ocenić jego moźliwości,

oraz nie zna wszystkich metod i sposobów

prowadzenia kompleksowej rehabilitacji.

• Źeby poznać metodę Domana terapeuta lub

rehabilitant musi pojechać na własny koszt do

Filadelfii do Instytutu przynajmniej na

półroczny staź, gdzie jako wolontariusz moźe

się uczyć i nabywać praktyki. Niestety, niewiele

osób stać na taki rodzaj nauki, tym bardziej, źe

zdobycie umiejętności nie gwarantuje

moźliwości wykorzystania ich w pracy.

• Metoda Domana nadal nie przez

wszystkich specjalistów zajmujących się
dziećmi jest w pełni akceptowana,
upowszechniana i stosowana. Wywołuje
ona sporo kontrowersji, a jej skuteczność
stanowi przedmiot dyskusji i sporów.

• Zaletą metody proponowanej przez

Instytut Domana jest jej uniwersalny
charakter, pozwalający na stosowanie jej
elementów zarówno w pracy
rehabilitantów, jak teź pedagogów i
logopedów.

• W takiej formie metodę tą stosują

specjaliści pracujący w ośrodkach
rehabilitacyjnych w naszym
województwie.

• Mimo wielu ograniczeс metoda

Domana cieszy się jednak coraz
większym uznaniem i staje się coraz
bardziej popularna w pracy z dziećmi
niepełnosprawnymi. W połączeniu z
innymi metodami daje szansę
uzyskania lepszych efektów
prowadzonej rehabilitacji.

Czeski lekarz, neurolog, pediatra.
Pracował w Niemczech – w Kolonii, potem
w Centrum Dziecięcym w Monachium.

Stworzył
neurokinezjologiczną
koncepcję
diagnostyczno-
terapeutyczną, nazwaną
od jego nazwiska –
metodą Vojty.

• Dzięki niej możliwe jest

uwidocznienie bardzo
wczesnych stadiów
zaburzeń funkcji
ośrodkowego układu
nerwowego.

• Tym samym,

uzasadnione staje się
podjęcie rehabilitacji tak
szybko, jak to jest
możliwe.

• Vojta stworzył również metodę

terapeutyczną pobudzającą mózg do
uruchamiania w programie rozwoju
niemowlęcia normalnych, czyli
genetycznie zakodowanych wzorców
ruchowych.

• Wzorce te, wielokrotnie powtarzanie,

stopniowo wypierają patologiczną
motorykę dziecka

• Oto kilka zasad, prawidłowego

prowadzenia terapii metodą Vojty.

Nie ma ograniczeń

wiekowych

• Należy rozpocząć terapię zawsze tak

wcześnie jak to możliwe. Jednakże w

przypadku dzieci starszych musimy

zdawać sobie sprawę, że realizowany

przez nie dotychczas program rozwoju

opierał się na patologicznych wzorcach

ruchu.

• Czas trwania przyczyniał się do

wtórnego kodowania tych wzorców w

mózgu i budowania na tej bazie

kolejnych etapów rozwojowych.

• Pamiętajmy jednak, że prawidłowy

program rozwoju człowieka jest

uwarunkowany genetycznie i jeśli

w drodze dobrze prowadzonej

terapii będziemy do niego

docierać, możemy wypierać

wzorce patologiczne i poprawiać

jakość ruchu dziecka.

• Sukcesem metody Vojty nie jest

osiąganie siadu, czworakowania,

czy chodzenia, ale jakość tych

czynności

Terapię prowadzi się przy różnych

problemach i schorzeniach jako

działanie podstawowe lub

wspomagające.

Są nimi na przykład:

• mózgowe porażenie dziecięce,
• zaburzenia ośrodkowej koordynacji

nerwowej,

• przepuklina oponowo rdzeniowa,
• schorzenia ortopedyczne,
• zaburzenia układu wegetatywnego,
• porażenie splotu barkowego.

rehabilitant przeszkolony w
metodzie, (z certyfikatem
Międzynarodowego Towarzystwa
Vojty das Internationale Vojta
Gesellschaft

• ocenia stan dziecka,
• kwalifikuje do terapii,
• dobiera odpowiednie ćwiczenia,
• uczy rodziców / opiekunów dziecka,

• Ćwiczenia powtarzanie są w domu

minimum 4 razy dziennie i powinny być
kontrolowane przez terapeutę metody
Vojty co najmniej 1 - 2 razy w tygodniu.
Zleca się, aby czas trwania każdorazowych
ćwiczeń nie przekraczał:

• dla niemowląt poniżej 4 tygodnia: 5-6 minut
• dla niemowląt starszych : 10 minut
• dla małych dzieci: 15 minut
• dla dzieci starszych i dorosłych: 20 minut
• Wybierając czas trwania ćwiczenia należy za

każdym razem wziąć pod uwagę bieżący
stan pacjenta.

• W szczególności nie należy

prowadzić terapii w przypadku

• wysokiej temperatury,
• ostrych stanów zapalnych
• chorób nowotworowych
• po szczepieniach (przez okres wg

wskazania lekarza - z reguły 5 do 10
dni)

• Najważniejsze w ćwiczeniach i

konieczne dla uzyskania efektu
terapeutycznego jest osiąganie
oczekiwanej odpowiedzi ruchowej
ze strony dziecka, a nie czas
trwania ćwiczenia.

• Innymi słowy - nie patrzymy na

zegarek, tylko oceniamy
prawidłowość pracy mięśni dziecka
wg szczegółowych instrukcji
przekazanych przez wyszkolonego
terapeutę.

• Podczas prowadzenia terapii

konieczne jest zapobieganie licznym
mechanizmom unikania, objawiającym
się jako niepożądane, często patologiczne
ruchy dziecka.

• Trening jest dla dziecka zadaniem

trudnym (nowa jakość ruchu) i męczącym
(wysiłek fizyczny). Próbuje ono więc
uniknąć wysiłku "inną" łatwiejszą drogą.

• Nieprecyzyjna terapia może przynieść

więcej szkody niż pożytku - nauczyć
organizm dziecka ruchów patologicznych.

Diagnostyka

• Ukierunkowany wywiad na

czynniki ryzyka
anamnestycznego i
symptomatycznego

• Ocena motoryki spontanicznej
• Badanie odruchów pierwotnych
• Ocena reakcji posturalnych

Ocena motoryki

spontanicznej

w pozycji leżenia tyłem

Ocena motoryki

spontanicznej w pozycji

leżenia przodem

Reakcje ułożeniowe ciała

w przestrzeni

1. Reakcja trakcyjna.
2. Reakcja zawieszenia poziomego wg

Landaua.

3. Reakcja zawieszenia pachowego.
4. Reakcja wychylenia bocznego wg

Vojty.

5. Reakcja bocznego zawieszenia

poziomego wg Collis.

6. Reakcja zawieszenia pionowego wg

Peipera-Isberta.

7. Reakcja zawieszenia pionowego wg

Collis.

Ocena reaktywności posturalnej

według Vojty

1. Reakcja trakcyjna

Reakcja trakcji

2. Reakcja zawieszenia

poziomego wg Landaua

Reakcja Landau’a

3. Reakcja zawieszenia

pachowego

Reakcja zawieszania

pachowego

4. Reakcja wychylenia

bocznego wg Vojty

Reakcja wychylenia bocznego

wg Vojty

5. Reakcja bocznego

zawieszenia poziomego wg

Collis

Reakcja Collis poziomy

6. Reakcja

zawieszenia

pionowego

wg Peipera-Isberta

Reakcja Peiper-Isbert

7. Reakcja zawieszenia

pionowego wg Collis

Reakcja Collis pionowy

I faza obrotu

Pełzanie klasyczne

Wskazania bezwgzlędne

• Średnio-ciężkie ciężkie ZOKN

• Lekkie ZOKN z asymetrią

• Kręcz miogenny i neurogenny

• Niedowłady obwodowe

• Rozszczep kręgosłupa

• Wodogłowie

• Przepuklina oponowo-rdzeniowa

• Miopatie genetyczne

• Wady wrodzone ( C-skoliozy,

artrogrypoza, choroby mięsni )

Wskazania względne 1

• Zespól Downa i inne zespoły

wiotkie

• Opóźnienie psycho-ruchowe
• Zaburzenia postawy
• Dysplazja stawu biodrowego
• Deformacje stóp

Wskazania względne 2

( u dzieci starszych i

dorosłych )

• Mózgowe porażenie dziecięce
• Nabyte uszkodzenie mózgu
• Poprzeczne uszkodzenie rdzenia
• Uszkodzenie dolnego neuronu

ruchowego

• Miopatie
• Skoliozy
• Wady postawy

Wskazania względne 3

• Choroby układu oddechowego ( MAS,

RDS, zapalenie płuc, niedodma,
porażenie n. przeponowego,
niewydolność oddechowa)

• Wady wrodzone serca na każdym

etapie leczenia w aspekcie
diagnostyczno-terapeutycznym

Podstawy terapii

Każdy człowiek ma

wrodzony, genetycznie

uwarunkowany program wzorców

właściwego ułożenia ciała, postawy,
pionizacji i celowego poruszania się do
przodu. Program ten warunkuje
prawidłowy rozwój funkcji ruchowych
dziecka.

Jeśli rozwój ruchowy jest zaburzony,
wówczas kształtują się

zastępcze,

patologiczne wzorce motoryczne

.

Neurofizjologiczna aktywacja systemu
nerwowego opracowana przez Vojtę ma
za zadanie poprawić ten zaburzony
program rozwoju ruchowego.

Podstawy terapii

Działa zarówno segmentalnie w różnych
częściach ciała, jak i ogólnie,

kompleksowo

na cały organizm. Kształtuje wzorzec
motoryczny, a nie pojedyncze funkcje.
Następstwem rozwoju funkcji ruchowych
jest tworzenie się

schematu ciała

w korze

mózgowej. Schemat ten budowany jest
stopniowo, wraz z osiąganiem coraz
wyższych stadiów postawy i lokomocji.

Poprzez pobudzenie systemu
retikularnego

koryguje ona napięcie

mięśniowe, wyhamowuje wzorce
motoryki patologicznej

prowadząc do

odblokowania genetycznie
uwarunkowanych prawidłowych wzorców
motoryki spontanicznej.

Wpływ terapii

Wyzwalanie kompleksów ruchowych wpływa
nie tylko na motorykę ciała, lecz również na
funkcje całego organizmu, zarówno w
zakresie czynności układu wegetatywnego,
jak emocjonalnego i czuciowego.



Pogłębienie i regularność oddechu,

rozrzedzenie wydzieliny w drzewie
oskrzelowym, włączenie oddychania
przeponowego



Zmiana częstości tętna i ciśnienia, wpływ

na krążenie obwodowe



Zmniejszenie zaburzeń czucia



Zmniejszenie zaników mięśniowych

prowadzące do przyrostu masy mięśniowej i
kostnej

Wpływ terapii – c.d.



Pobudzanie motoryki ustno-twarzowej,

stymulacja funkcji oddechowo-
pokarmowej oraz mowy, zmniejszenie
ślinotoku, poprawa połykania



Poprawa wzroku, zmniejszenie zeza i

oczopląsu



Poprawa funkcji zwieraczy pęcherza i

odbytu przez wzmocnienie mięśni
przepony i miednicy



Poprawa rozwoju psychicznego



Wzmacnianie więzi uczuciowej



Zmniejszenie spastyczności i

przykurczów w stawach



Zwiększenie napięcia mięśniowego w

zespołach wiotkich

Zadania terapii

Niemowlęta

– torowanie,

pobudzanie i ułatwianie rozwoju
postawy pionowej przez kolejne
stadia rozwoju motorycznego

Dzieci starsze

– bodziec dla wzrostu

i rozwoju przez wpływ na procesy
dojrzewania oun

Dorośli

– odbudowanie w oun

zakodowanych wzorców
podstawowych, zniszczonych w
przebiegu chorób lub urazów

Zasady wyzwalania

kompleksów motorycznych

odruchowej lokomocji

Metoda terapii odruchową lokomocją opiera
się na wyzwalaniu kompleksów ruchowych
pod wpływem stymulacji wybranych miejsc
(stref) na ciele pacjenta.
Stymulacja odpowiedniej strefy wyzwala
odpowiedź różnych części ciała jednocześnie.
Powstaje

polireflex

– wieloelementowy,

globalny i idealny kompleks odruchowy
(odruchowy obrót i pełzanie).
Wielokrotne jego wywoływanie podczas
ćwiczeń z dzieckiem otwiera drogę do użycia
ich w dowolnej motoryce spontanicznej przez
torowanie

połączeń w sieci neuronalnej kory

mózgowej.

Zasady wyzwalania

kompleksów motorycznych

odruchowej lokomocji

Stymulacja proprioreceptywna
wyzwala na drodze odruchowej
określony kompleks ruchowy bez
angażowania w to świadomości.
Stad określenie –

odruchowa

lokomocja

.

Zasady wyzwalania

kompleksów motorycznych

odruchowej lokomocji

Torowanie

prawidłowego ruchu bazuje

na genetycznie zakodowanej matrycy
rozwoju posturalnego i motorycznego
w oun. Wykorzystanie zjawiska
plastyczności oun niemowlęcia i jego
niezakończonego rozwoju prowadzi do
uaktywnienia neuronów rezerwowych,
połączeń międzyneuronalnych oraz
nadawania kierunku wzrostu
namnażającym się dendrytom w sieci
komórek nerwowych.

Schemat wyzwalania odruchowej
lokomocji.

Technika stymulacji

• Terapia rozpoczyna się od ułożenia
dziecka w odpowiedniej pozycji
wyjściowej, która zawiera w sobie
gotowość do ruchu (

pozycja

aktywująca

).

• Następnie pobudza się receptory
proprioreceptywne określonych sfer,
tzn. stosuje się bodziec uciskowy na
powięzie lub okostną i/lub bodziec
rozciągający mięśnie.

Technika stymulacji c.d.

Delikatny, stały ucisk, wibracja,
pociąganie lub odpychanie
odpowiednich proprioreceptorów w
określonych punktach głównych i
pomocniczych, znajdujących się w
strefie stymulacji na ciele dziecka.

Ucisk strefy stymulacji przy
odpowiednim ułożeniu dziecka (w
pozycji aktywującej) powinien
doprowadzić do tego, że
zapoczątkowany zostaje

ruch fazowy

.

Technika stymulacji c.d.

U pacjenta stopniowy skurcz
izotoniczny mięśni biorących udział w
ruchu zostaje zatrzymany poprzez opór
zastosowany przez terapeutę i
przechodzi w skurcz izometryczny.
Zatrzymanie ruchu fazowego powoduje
wzrost napięcia wszystkich grup
mięśniowych.
Zrównoważone napięcie
antagonistycznych grup mięśniowych
sprawia, że grupa mięśni poprzednio
nadmiernie napięta, z oznakami
spastyczności, traci tę cechę i
wykonanie spontanicznego ruchu staje
się możliwe.

Stymulowanie kilku stref
jednocześnie, nazywane przez
Vojtę

sumacją przestrzenną

, daje

szansę poprawy uzyskiwanej
odpowiedzi ruchowej. Można
również wydłużać czas stymulacji,
co określamy

sumacją czasową.

Sumacja bodźców w czasie i
przestrzeni nazywana jest
torowaniem.

Strefy wyzwalania w

odruchowej lokomocji

Główne strefy stymulacji

(na

kończynach):
Guzowatość boczna kości piętowej
Nadkłykieć przyśrodkowy kości
ramiennej
Wyrostek rylcowaty kości
promieniowej
Nadkłykieć przyśrodkowy kości
udowej
Strefa piersiowa po stronie
twarzowej

Pomocnicze strefy stymulacji

(w obrębie

tułowia):

Przyśrodkowy brzeg łopatki
Kolec biodrowy przedni górny
Wyrostek barkowy łopatki
Rozścięgno mięśnia pośladkowego średniego
Strefa tułowiowa po stronie potylicznej
Strefa piersiowa po stronie twarzowej

Strefy wyzwalania w

odruchowej lokomocji

Nazwy stron ciała i

kończyn.

Terapia umożliwia rozwój
podstawowych elementów motoryki
dziecka:



Aktywowanie mięśni

antygrawitacyjnych



Ruchy kręgosłupa we wszystkich

płaszczyznach



Rotowanie zewnętrzne w stawach

barkowych i biodrowych z
prawidłowym ustawianiem dłoni z
kciukiem i stopy



Centrowanie głów kości ramiennych

i udowych w panewkach stawowych



Koncentryczną pracę mięśni brzucha

Stabilizacja narządu osiowego, który
stanowi głowa i tułów pozwala na:



Kontrolę utrzymania głowy w

pozycji wyprostnej



Symetryczne ułożenie ciała



Zmniejszenie kąta

przodopochylenia miednicy (dzięki
zmniejszeniu przewagi zginaczy)



Reakcje złożone, jak podpór na

jednej kończynie



Otwarcie dłoni umożliwiające

rozwój funkcji chwytania

Wyzwalane kompleksy

motoryczne

1.

Cisza motoryczna.

2.

Odruchowy obrót (I, II, III i IV faza).

3.

Odruchowe pełzanie.

Cisza motoryczna

Odruchowy obrót – I

faza

Pozycja aktywująca

Odruchowy obrót – I

faza

Zadaniem pierwszej fazy obrotu jest:



Uzyskanie symetrii w obrębie tułowia



Centrowanie w stawach kulistych

głów kości ramiennych i udowych



Wyciągnięcie i prostowanie

kręgosłupa na całej jego długości



Zmniejszanie prymitywnego

(zgięciowego) ustawienia miednicy

Uzyskanie stabilnego ułożenia na
plecach z wyprostowanym kręgosłupem
i miednicą.

Odruchowy obrót – II

faza

Pozycja aktywująca

Odruchowy obrót – II

faza

Odruchowy obrót – II

faza

Celem drugiej fazy obrotu jest przejście
z pozycji niestabilnego ułożenia na boku
do następnego etapu lokomocji –
odruchowego pełzania (czworakowania)

Przeniesienie punktu podparcia na jedną
łopatkę, a następnie oparcie ciężaru ciała
na głowie kości ramiennej i krętarzu
większym kości udowej strony dolnoleżącej
oraz różnicowanie pracy kończyn dolnych.

Końcowa pozycja drugiej fazy obrotu – stabilne
leżenie na boku – jest etapem przejściowym do
następnych faz odruchowej lokomocji.

Odruchowy obrót – III

faza

Pozycja wyjściowa oraz strefy stymulacji

Odruchowy obrót – III

faza

Celem wyzwalania kompleksu
motorycznego trzeciej fazy obrotu jest
zróżnicowanie (rozdzielenie) pracy
kompleksu mięśniowego obręczy
barkowej i obręczy biodrowej.

Aktywuje głównie część górną mięśni
brzucha, to znaczy nadbrzusze, gdy
występuje wiotkość powłok z rozstępem
mięśni widocznych w obrębie kresy
białej.

Odruchowy obrót – IV

faza

Pozycja wyjściowa oraz strefy stymulacji

Odruchowy obrót – IV

faza

Celem wyzwalania kompleksu
motorycznego czwartej fazy obrotu
jest zróżnicowanie pracy kończyn
dolnych (szczególnie w przypadkach
dzieci wiotkich).

Aktywuje dolnoleżącą część ciała w
obrębie pasma biodrowego.

Odruchowe pełzanie

Pozycja aktywująca

Odruchowe pełzanie

Odruchowe pełzanie

Zasadniczym zadaniem tej reakcji jest
uniesienie nad podłoże, podpór na
łokciu i kolanie oraz
przetransportowanie tułowia do
przodu.
Poszczególne fazy tego kompleksu
porównywane są do kolejnych faz
chodu: odbicia, zgięcia, podporu,
rozluźnienia.

Terapia – informacje

praktyczne



Terapię rozpoczynamy jak

najszybciej



Ćwiczenia wykonuje rodzic w

domu, pod kontrolą terapeuty



Częstość: 4x dziennie



Okres terapii powinien trwać tak

długo, aż dziecko uzyska
samodzielną dwunożną lokomocję
wg prawidłowego wzorca motoryki
spontanicznej

Wskazania do terapii

Mózgowe porażenie dziecięce
ZOKN średnie, ciężkie oraz lekkie z
asymetrią
Kręcz szyi (mięśniopochodny, kostny,
neurogenny)
Opóźnienie rozwoju
psychomotorycznego
Niedowłady i porażenia obwodowe
Przepuklina oponowo-rdzeniowa i
mózgowa
Rozszczep kręgosłupa
Wodogłowie
Zespół Downa i inne zespoły wiotkie
Uszkodzenie splotu barkowego
Choroba Pertesa
Wady wrodzone (skolioza,
arthrogrypoza)
Miopatie uwarunkowane genetycznie

Wskazania do terapii

Neurogenna dysplazja stawów biodrowych
Zanik rdzeniowy mięśni (dystrofia mięśniowa)
Zespół poprzecznego uszkodzenia rdzenia
Deformacje stóp
Przykurcze stawów
Czynnościowe zaburzenia aparatu ruchowego
Stwardnienie rozsiane
Wylewy do oun
Złamanie kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia
Porażenie okołoporodowe nerwu twarzowego
Skolioza i nieprawidłowości w obrębie krzywizn kregosłupa

Przeciwwskazania do

terapii

•Wysoka temperatura

•Ostre stany zapalne

•Choroba nowotworowa

•5 do 10 dni po szczepieniu

•Padaczka

•Brak tolerancji dziecka do pewnych
pozycji ułożeniowych