Celiakia

Celiakia – definicja

• Uwarunkowana genetycznie enteropatia jelita

cienkiego, wywołana nieprawidłową reakcją
immunologiczną na spożywany gluten

• Choroba charakteryzuje się zanikiem

struktury kosmków z kompensacyjnym
przerostem krypt oraz masywnym naciekiem
limfocytarnym

• Wycofanie glutenu z diety – odnowa;

ponowne wprowadzenie – nawrót zmian

Gluten

• Gluten - białka zawarte w zbożach

pszenicy, żyta, jęczmienia

– Pszenica – gliadyna
– Żyto

– hordeina

– Jęczmień – sekalina
– Owies

– awenina

Częstość występowania

Postać objawowa

Postać niema

Dania

1:10 000

1:500

Finlandia

1:1000

1:130

Niemcy

1:2300

1:500

Holandia

1:4500

1:198

Norwegia

1:675

1:250

Polska

1:1000-1:10 000

?

Sahara

?

1:70

Słowenia

?

1:550

Stany Zjednoczone

1:10 000

1:111

Szwecja

1:330

1:190

Wielka Brytania

1:300

1:111

Włochy

1:1000

1:184

Ogółem

1:3345

1:266

Objawy

klasyczna postać

•Objawy zwykle 6-18 m.ż.
•Obfite, cuchnące, tłuszczowe stolce
•Zahamowanie przyrostu masy ciała lub



•Zahamowanie wzrastania
•Zanik tkanki tłuszczowej
•Duży sterczący brzuch, cienkie

kończyny

•Zmiana usposobienia (dziecko smutne,

apatyczne, drażliwe)

Objawy celiakii

• Niedokrwistość
• Bóle kostne
• Depresja
• Biegunka
• Palce pałeczkowate
• Hyposplenizm
• Niepłodność
• Uczucie zmęczenia
• Nudności, wymioty

• Nawracające bóle

brzucha

• Nawracające afty
• Poronienia
• Niskorosłość
• Spadek masy ciała
• Patologiczne złamania
• Zajady

Objawy celiakii – dorośli

• Ogólne zmęczenie 80-90%
• Biegunka

75-80%

• Niedokrwistość

85%

• Niedobór wit. D

15-30%

• Niedobór wit. K

10%

Choroby współistniejące z

celiakią

• Prawdopodobnie glutenozależne

– Cukrzyca insulinozależna (4-7%)
– Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (2-

14%)

– Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
– Zespół Sjögrena (3-15%)
– Choroba Addisona
– Autoimmunologiczne zanikowe zap. żołądka

Choroby współistniejące z

celiakią

• Prawdopodobnie glutenoniezależne

– Zespół Downa (7-17%)
– Zespół Turnera (2-8%)
– Izolowany niedobór IgA (3%-10%)
– Zespół Williamsa
– Wrodzone wady serca

Występowanie w rodzinie

• Krewni I

0

chorych na celiakię

– ok. 10%

• Bliźnięta jednojajowe

– ok. 70%

Diagnostyka – przeszłość

Biopsja I

Biopsja II

Biopsja

III







Gluten
Objawy

+++

+/-

- -

-

+

++

Serologia

+++

+/-

- -

-

+

++

Śluzówka

Płaska

Norma

Płaska

Czas
(miesiące

)

0 m.

12 m.

15 m.

Celiakia - leczenia

• Dieta bezglutenowa

– produkty bezglutenowe
– przez całe życie (profilaktyka chłoniaka)

• W początkowym okresie dodatkowo

– dieta bezmleczna i bezlaktozowa
– czas stosowania: ok. 4-6 tygodni

Dieta bezglutenowa -

produkty zabronione

• Przetwory z pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa (?)
• bułki, chleb zwykły, chleb razowy, pieczywo

chrupkie

• zwykłe makarony
• kasza manna, kasza jęczmienna
• pęczak, płatki owsiane (?)
• ciasta, herbatniki
• słodycze zawierające mąkę pszenną

Dieta bezglutenowa –

produkty dozwolone

• Przetwory ze zbóż naturalnie bezglutenowych: ryżu,

kukurydzy, gryki, prosa

• Mąka ryżowa, kukurydziana, skrobia kukurydziana,

mąka ziemniaczana, tapioka, mąka sojowa

• Chleb i bułki bezglutenowe
• Ryż, płatku ryżowe, kaszki ryżowe błyskawiczne
• Płatki kukurydziane, chrupki kukurydziane
• Kasza gryczana, jaglana, ciasteczka, słodycze

bezglutenowe, skrobia pszenna

• Wszystkie produktu oznaczone symbolem

„przekreślony kłos”

Produkty bezglutenowe

Codex Alimentarius FAO/WHO

• Wyroby z surowców naturalnie

bezglutenowych (ryż, kukurydza, soja,
gryka, proso)

• Wyroby, z których usunięto gluten do

zawartości 1 mg/100 g suchego
produktu (np. skrobia pszenna)

Wrażliwość na gluten

• Niemowlęta, małe dzieci

– bardzo duża

• Z wiekiem

– objawy nietolerancji glutenu zmniejszają

się

Dieta bezglutenowa

• Bardziej szkodliwe jest stałe narażenie

na niewielkie ilości glutenu niż
jednorazowa większa dawka glutenu

Przyczyny nieprzestrzegania

diety

• Zależne od produktu:

– Zanieczyszczenie glutenem
– Jakość produktu
– Walory organoleptyczne
– Dostępność na rynku
– Asortyment

Przyczyny nieprzestrzegania

diety

• Zależne od pacjenta

– Brak akceptacji diety i/lub choroby
– Niedostateczna wiedza o chorobie i

leczeniu

– Wiek
– Miejsce zamieszkania
– Problemy we współpracy lekarzem lub

dietetykiem

Nieświadome

nieprzestrzeganie diety

• Nieświadome spożywanie glutenu dodawanego do

różnych, naturalnie bezglutenowych produktów
spożywczych w celach technologicznych

– Dodatek do wędlin
– Jako powłoka chroniąca owoce przed wysychaniem
– Dodatek do leków

• Wszystkie produkty zawierające w swoim składzie

białko roślinne, emulgator, stabilizator, skrobia,
mąka mogą zawierać dodatek glutenu!

Produkty bezglutenowe

• Oznaczone symbolem „przekreślony

kłos”

• Napis „produkt bezglutenowy”
• Punkty z żywnością dietetyczną przy

kołach TPD

• Sklepy ze „zdrową żywnością”
• Zamówienia bezpośrednio u producenta

Dieta bezglutenowa

• Mogą wystąpić niedobory niektórych składników

mineralnych, witamin, błonnika pokarmowego

• Zapewnić podaż warzyw, owoców,

bezglutenowych produktów zbożowych (kaszy
gryczanej, jaglanej, ziarna sezamu, słonecznika,
orzechów)

• Gryka – dobre źródło białka, Mg, Zn, Fe i

wtiamin z grupy B, błonnika pokarmowego

• Proso – jw.

Celiakia

• Definicja
• Epidemiologia
• Patogeneza
• Objawy
• Diagnostyka
• Kryteria rozpoznawania
• Dieta bezglutenowa

Dziękuję!