Układ moczowy człowieka
Układ moczowy człowieka
Rola układu moczowego
Rola układu moczowego
Główna funkcja układu moczowego to
Główna funkcja układu moczowego to
utrzymywanie równowagi płynów
utrzymywanie równowagi płynów
ustrojowych poprzez produkcję
ustrojowych poprzez produkcję
moczu.
moczu.
Układ moczowy usuwa również
Układ moczowy usuwa również
niektóre zbędne substancje, np.
niektóre zbędne substancje, np.
i reguluje zawartość soli
i reguluje zawartość soli
oraz kwasów w organizmie.
oraz kwasów w organizmie.
Narządy tworzące układ
Narządy tworzące układ
moczowy
moczowy
Bez prawidłowo funkcjonującego układu
Bez prawidłowo funkcjonującego układu
moczowego organizm nie jest w stanie przetrwać.
moczowego organizm nie jest w stanie przetrwać.
W skład układu moczowego wchodzą:
W skład układu moczowego wchodzą:
-
nerki,
nerki,
-
pęcherz moczowy,
pęcherz moczowy,
-
moczowody
moczowody
-
cewka moczowa.
cewka moczowa.
Rolą nerek jest przefiltrowanie krwi i wytworzenie
Rolą nerek jest przefiltrowanie krwi i wytworzenie
moczu, który moczowodami jest transportowany
moczu, który moczowodami jest transportowany
do zbiornika - pęcherza. Tam gromadzi się, a gdy
do zbiornika - pęcherza. Tam gromadzi się, a gdy
pęcherz jest wypełniony następuje wydalanie
pęcherz jest wypełniony następuje wydalanie
moczu z organizmu przez
moczu z organizmu przez
.
.
Układ moczowy
Układ moczowy
Nerki
Nerki
Nerka
Nerka
- narząd stanowiący
- narząd stanowiący
najistotniejszą część
najistotniejszą część
człowieka.
Nerki są narządem parzystym,
Nerki są narządem parzystym,
którego kształt przypomina ziarno
którego kształt przypomina ziarno
fasoli, jest koloru ciemnoczerwonego.
fasoli, jest koloru ciemnoczerwonego.
Nerki
Nerki
Lokalizacja
Lokalizacja
Nerka jest parzystym narządem leżącym w jamie brzusznej
Nerka jest parzystym narządem leżącym w jamie brzusznej
w przestrzeni
w przestrzeni
.
.
U
nerki znajdują się po obu stronach kręgosłupa,
nerki znajdują się po obu stronach kręgosłupa,
za
i pod
, prawa nieco niżej niż lewa, obie
, prawa nieco niżej niż lewa, obie
na wysokości ostatniego kręgu piersiowego i drugiego kręgu
na wysokości ostatniego kręgu piersiowego i drugiego kręgu
lędźwiowego.
lędźwiowego.
Przeciętna masa pojedynczej nerki wynosi od 130-170 g.
Przeciętna masa pojedynczej nerki wynosi od 130-170 g.
Do wnęki nerki dochodzą dwa duże
Do wnęki nerki dochodzą dwa duże
:
:
tętnica (najczęściej pojedyncza) i żyła nerkowa oraz
tętnica (najczęściej pojedyncza) i żyła nerkowa oraz
dodatkowo naczynia limfatyczne. Ponadto z wnęki każdej
dodatkowo naczynia limfatyczne. Ponadto z wnęki każdej
nerki prowadzi też pojedynczy moczowód.
nerki prowadzi też pojedynczy moczowód.
Do górnej powierzchni nerek przylegają
Do górnej powierzchni nerek przylegają
(gruczoły
(gruczoły
wydzielania wewnętrznego). Nerkę otacza torebka włóknista
wydzielania wewnętrznego). Nerkę otacza torebka włóknista
oraz torebka tłuszczowa.
oraz torebka tłuszczowa.
Nerka
Nerka
Budowa
Budowa
Podstawową jednostką strukturalną nerki jest
Podstawową jednostką strukturalną nerki jest
. Nefron z kolei
. Nefron z kolei
składa się z dwóch podjednostek strukturalnych, tj. cewek oraz
składa się z dwóch podjednostek strukturalnych, tj. cewek oraz
kłębuszka nerkowego.
kłębuszka nerkowego.
Kłębuszek nerkowy
Kłębuszek nerkowy
(
(
glomerulus renalis
glomerulus renalis
) składa się natomiast z kłębka
) składa się natomiast z kłębka
naczyniowego i torebki nefronu (Bowmana).
naczyniowego i torebki nefronu (Bowmana).
Liczba nefronów w ludzkiej nerce wykazuje zmienność osobniczą,
Liczba nefronów w ludzkiej nerce wykazuje zmienność osobniczą,
średnio wynosi około 1 500 000 (1,5 mln) i jest ustalona od momentu
średnio wynosi około 1 500 000 (1,5 mln) i jest ustalona od momentu
urodzenia. Wyróżnia się dwa rodzaje nefronów, o długiej i krótkiej pętli,
urodzenia. Wyróżnia się dwa rodzaje nefronów, o długiej i krótkiej pętli,
tak zwane nefrony korowe i przyrdzeniowe.
tak zwane nefrony korowe i przyrdzeniowe.
Z nefronów o krótkiej pętli zbudowana jest
Z nefronów o krótkiej pętli zbudowana jest
kora nerki
kora nerki
, zaś nefrony o pętli
, zaś nefrony o pętli
długiej przenikają do ciemniejszego rdzenia nerki, który tworzy
długiej przenikają do ciemniejszego rdzenia nerki, który tworzy
piramidy
piramidy
nerkowe
nerkowe
. W wierzchołku każdej piramidy znajdują się
. W wierzchołku każdej piramidy znajdują się
brodawki nerkowe
brodawki nerkowe
z polami sitowymi gdzie znajdują się ujścia przewodów
z polami sitowymi gdzie znajdują się ujścia przewodów
wyprowadzających mocz przez
wyprowadzających mocz przez
kielichy nerkowe
kielichy nerkowe
do lejkowatej
do lejkowatej
miedniczki nerkowej
miedniczki nerkowej
, z której mocz odprowadza
, z której mocz odprowadza
.
.
Układ kielichowo-miedniczkowy oraz moczowód współtworzą
Układ kielichowo-miedniczkowy oraz moczowód współtworzą
górne drogi
górne drogi
moczowe
moczowe
, zaś
, zaś
–
–
dolne drogi moczowe.
dolne drogi moczowe.
Nerka
Nerka
Przekrój podłużny przez prawą nerkę
Przekrój podłużny przez prawą nerkę
(widok od tyłu)
(widok od tyłu)
(1) – piramida nerkowa,
(1) – piramida nerkowa,
(2) – tętnica międzypłatowa,
(2) – tętnica międzypłatowa,
(3) –
,
,
,
,
(5) – wnęka nerki,
(5) – wnęka nerki,
(6) – miedniczka nerkowa,
(6) – miedniczka nerkowa,
(7) –
,
,
(8) – kielich mniejszy,
(8) – kielich mniejszy,
(9) – torebka włóknista,
(9) – torebka włóknista,
(10) – biegun dolny nerki,
(10) – biegun dolny nerki,
(11) – biegun górny nerki,
(11) – biegun górny nerki,
(12) – żyła międzypłatowa,
(12) – żyła międzypłatowa,
(13) – nefron,
(13) – nefron,
(14) – zatoka nerkowa,
(14) – zatoka nerkowa,
(15) – kielich większy,
(15) – kielich większy,
(16) – brodawka nerkowa,
(16) – brodawka nerkowa,
(17) – słupy nerkowe.
(17) – słupy nerkowe.
Nerka
Nerka
Działanie
Działanie
Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu.
Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu.
Pierwsza cześć nefronu –
Pierwsza cześć nefronu –
– składa się z sieci dziwnej, tętniczo-tętniczej, naczyń
– składa się z sieci dziwnej, tętniczo-tętniczej, naczyń
.
Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego w naczyniu krwionośnym, do przestrzeni moczowej Bowmana,
Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego w naczyniu krwionośnym, do przestrzeni moczowej Bowmana,
filtruje się
, tworząc ultrafiltrat.
, tworząc ultrafiltrat.
i nabłonek nerkowy, do wnętrza torebki Bowmana (do
i nabłonek nerkowy, do wnętrza torebki Bowmana (do
przestrzeni moczowej Bowmana) przedostają się następujące substancje obecne we krwi: woda, cząsteczki o
przestrzeni moczowej Bowmana) przedostają się następujące substancje obecne we krwi: woda, cząsteczki o
masie cząsteczkowej mniejszej od masy albuminy a więc: kationy i aniony niezwiązane z białkami (np. Na+,
masie cząsteczkowej mniejszej od masy albuminy a więc: kationy i aniony niezwiązane z białkami (np. Na+,
,
,
,
, małocząsteczkowe toksyny.
, małocząsteczkowe toksyny.
W skład ultrafiltratu nie wchodzą:
W skład ultrafiltratu nie wchodzą:
, elementy morfotyczne krwi, jony i witaminy tworzące trwałe
, elementy morfotyczne krwi, jony i witaminy tworzące trwałe
kompleksy z białkami (np. Ca2+, Wit. B1).
kompleksy z białkami (np. Ca2+, Wit. B1).
Następnie filtrat z torebki Bowmana jest transportowany do kanalika bliższego (kanalik kręty I rzędu) gdzie
Następnie filtrat z torebki Bowmana jest transportowany do kanalika bliższego (kanalik kręty I rzędu) gdzie
zachodzi
(wchłanianie) obligatoryjna.
Z powrotem do krwi trafia 100% substancji potrzebnych organizmowi takich jak glukoza i aminokwasy. Na
Z powrotem do krwi trafia 100% substancji potrzebnych organizmowi takich jak glukoza i aminokwasy. Na
tym etapie wchłania się ok. 60% jonów sodu.
tym etapie wchłania się ok. 60% jonów sodu.
Następnie w
Następnie w
zachodzi zagęszczanie i kolejno rozcieńczanie
zachodzi zagęszczanie i kolejno rozcieńczanie
prowadzące do odzyskania
prowadzące do odzyskania
kolejnych 25% jonów sodu.
kolejnych 25% jonów sodu.
W ostatniej części nefronu – kanaliku dalszym (kanaliku krętym II rzędu) zachodzi wchłanianie fakultatywne,
W ostatniej części nefronu – kanaliku dalszym (kanaliku krętym II rzędu) zachodzi wchłanianie fakultatywne,
zależne od potrzeb organizmu (np. wchłanianie wody pod wpływem
zależne od potrzeb organizmu (np. wchłanianie wody pod wpływem
) oraz sekrecja
) oraz sekrecja
(wydzielanie) kanalikowa.
(wydzielanie) kanalikowa.
Do światła kanalika wydzielane są jony wodorowe, potasu, moczany, metabolity leków itp. W ten sposób
Do światła kanalika wydzielane są jony wodorowe, potasu, moczany, metabolity leków itp. W ten sposób
nerka produkuje
nerka produkuje
, w którego skład wchodzą: woda, jony sodu (1% jonów obecnych we krwi)
, w którego skład wchodzą: woda, jony sodu (1% jonów obecnych we krwi)
jony potasu, jony wodorowe, mocznik, kwas moczowy, bilirubina, zbędne produkty przemiany materii,
jony potasu, jony wodorowe, mocznik, kwas moczowy, bilirubina, zbędne produkty przemiany materii,
toksyny, metabolity leków, oraz substancje obecne we krwi w stężeniu przewyższającym ich
toksyny, metabolity leków, oraz substancje obecne we krwi w stężeniu przewyższającym ich
Mocz zdrowego człowieka nie powinien zawierać białek ani elementów morfotycznych krwi.
Mocz zdrowego człowieka nie powinien zawierać białek ani elementów morfotycznych krwi.
Sieć dziwna
Sieć dziwna
(sieć cudowna,
(sieć cudowna,
rete
rete
mirabile
mirabile
) – struktura, w której
lub
rozgałęzia się w
rozgałęzia się w
, które z
, które z
powrotem łączą się w naczynie krwionośne
powrotem łączą się w naczynie krwionośne
tego samego typu, z którego powstały.
tego samego typu, z którego powstały.
Sieć dziwna składającą się z żyły i naczyń
Sieć dziwna składającą się z żyły i naczyń
włosowatych jest często nazywana
włosowatych jest często nazywana
, występuje ona np. w
, występuje ona np. w
. Sieć składająca się z tętnic i naczyń
. Sieć składająca się z tętnic i naczyń
włosowatych można spotkać w
włosowatych można spotkać w
. Występuje u ssaków,
. Występuje u ssaków,
ptaków i ryb.
ptaków i ryb.
Nerki
Nerki
Znaczenie i główne funkcje
Znaczenie i główne funkcje
Główne zadania nerek to:
Główne zadania nerek to:
usuwanie z moczem szkodliwych produktów
usuwanie z moczem szkodliwych produktów
,
,
zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które
zatrzymywanie składników niezbędnych dla organizmu, które
ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego (
ulegają przefiltrowaniu do moczu pierwotnego (
),
),
regulacja objętości płynów ustrojowych,
regulacja objętości płynów ustrojowych,
wpływ na ciśnienie tętnicze krwi (układ
wpływ na ciśnienie tętnicze krwi (układ
renina-angiotensyna-aldosteron
renina-angiotensyna-aldosteron
),
),
wpływ na prawidłową
wpływ na prawidłową
(produkcja
),
),
wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (
wpływ na równowagę kwasowo-zasadową (
krwi), dzięki
krwi), dzięki
możliwości zakwaszania moczu,
możliwości zakwaszania moczu,
wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci
wpływ na układ kostny przez produkcję aktywnych postaci
witaminy D3.
witaminy D3.
Nerki
Nerki
Wydolność i niewydolność nerek
Wydolność i niewydolność nerek
Stopień
Stopień
wydolności
wydolności
nerek określamy na podstawie
nerek określamy na podstawie
współczynnika przesączania kłębuszkowego
współczynnika przesączania kłębuszkowego
(
). Nerki dysponują znaczną rezerwą
). Nerki dysponują znaczną rezerwą
funkcjonalną – można żyć tylko z jedną nerką, poza tym istnieją liczne mechanizmy
funkcjonalną – można żyć tylko z jedną nerką, poza tym istnieją liczne mechanizmy
adaptacyjne.
adaptacyjne.
Jednak po uszkodzeniu znacznej ilości czynnych nefronów i wyczerpaniu rezerw adaptacyjnych
Jednak po uszkodzeniu znacznej ilości czynnych nefronów i wyczerpaniu rezerw adaptacyjnych
nerek, dochodzi do wystąpienia objawów
nerek, dochodzi do wystąpienia objawów
niewydolności
niewydolności
tego narządu. Niewydolność nerek
tego narządu. Niewydolność nerek
możemy podzielić na przewlekłą oraz ostrą.
możemy podzielić na przewlekłą oraz ostrą.
Przewlekła
Przewlekła
(PNN) jest stanem nieodwracalnego uszkodzenia
(PNN) jest stanem nieodwracalnego uszkodzenia
kłębuszków nerkowych, która wymaga leczenia nerkozastępczego dla utrzymania chorego przy
kłębuszków nerkowych, która wymaga leczenia nerkozastępczego dla utrzymania chorego przy
życiu. Najczęstszą przyczyną PNN są choroby kłębuszków nerkowych (pierwotne i wtórne),
życiu. Najczęstszą przyczyną PNN są choroby kłębuszków nerkowych (pierwotne i wtórne),
nefropatia cukrzycowa, choroby naczyń (zwężenie,
nefropatia cukrzycowa, choroby naczyń (zwężenie,
nephrosclerosis
nephrosclerosis
), choroby cewkowo-
), choroby cewkowo-
śródmiąższowe, choroby z towarzyszącymi torbielami nerek i inne. Wyróżnia się cztery stadia
śródmiąższowe, choroby z towarzyszącymi torbielami nerek i inne. Wyróżnia się cztery stadia
PNN:
PNN:
okres utajonej PNN,
okres utajonej PNN,
okres wyrównanej PNN,
okres wyrównanej PNN,
okres niewyrównanej PNN, oraz
okres niewyrównanej PNN, oraz
okres schyłkowej PNN.
okres schyłkowej PNN.
Jako leczenie nerkozastępcze stosowana jest
Jako leczenie nerkozastępcze stosowana jest
oraz
oraz
nerki.
nerki.
Ostra
(ONN) jest potencjalnie odwracalnym stanem nagłego
(ONN) jest potencjalnie odwracalnym stanem nagłego
pogorszenia czynności wydalniczej nerek. Wyróżnia się ONN przednerkową, nerkową oraz
pogorszenia czynności wydalniczej nerek. Wyróżnia się ONN przednerkową, nerkową oraz
pozanerkową.
pozanerkową.
Kamica moczowa
Kamica moczowa
Kamica moczowa Ta przewlekła choroba polega na tworzeniu się w układzie
Kamica moczowa Ta przewlekła choroba polega na tworzeniu się w układzie
kielichowo-miedniczkowym nerki twardych złogów ukształtowanych ze składników
kielichowo-miedniczkowym nerki twardych złogów ukształtowanych ze składników
moczu. Choroba występuje dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Pojawia się
moczu. Choroba występuje dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Pojawia się
raczej u ludzi młodych, między 20 a 40 rokiem życia. Dotyka prawie jednej
raczej u ludzi młodych, między 20 a 40 rokiem życia. Dotyka prawie jednej
dziesiątej populacji. Chorują także dzieci. Opisywane są przypadki kamicy u płodów
dziesiątej populacji. Chorują także dzieci. Opisywane są przypadki kamicy u płodów
i noworodków. Tworzenie się kamieni w drogach moczowych zależy w dużej mierze
i noworodków. Tworzenie się kamieni w drogach moczowych zależy w dużej mierze
od składników zawartych w moczu, odczynu moczu oraz mechaniki wydalania
od składników zawartych w moczu, odczynu moczu oraz mechaniki wydalania
moczu. Za ten stan odpowiada wiele, jeszcze nie do końca poznanych, przyczyn.
moczu. Za ten stan odpowiada wiele, jeszcze nie do końca poznanych, przyczyn.
Prawidłowy mocz jest roztworem stabilnym, bez tendencji do wytrącania się w nim
Prawidłowy mocz jest roztworem stabilnym, bez tendencji do wytrącania się w nim
soli mineralnych. Dlatego zawiera w swoim składzie substancje hamujące
soli mineralnych. Dlatego zawiera w swoim składzie substancje hamujące
krystalizację. Ten mechanizm obronny nie zadziała, jeśli wskutek przewlekłych
krystalizację. Ten mechanizm obronny nie zadziała, jeśli wskutek przewlekłych
i nawracających zakażeń dróg moczowych zmieni się odczyn kwasowości - pH.
i nawracających zakażeń dróg moczowych zmieni się odczyn kwasowości - pH.
Inną przyczyną kamieni nerkowych może być guz gruczołu przytarczycowego -
Inną przyczyną kamieni nerkowych może być guz gruczołu przytarczycowego -
gruczolak przytarczyc. Jest łagodnym nowotworem wytwarzającym zbyt dużo
gruczolak przytarczyc. Jest łagodnym nowotworem wytwarzającym zbyt dużo
hormonu przytarczyc, który z kolei wysysa wapń z kości do moczu, gdzie tworzą się
hormonu przytarczyc, który z kolei wysysa wapń z kości do moczu, gdzie tworzą się
kamienie. Jest wykrywany prostym badaniem krwi, które powinno się wykonać
kamienie. Jest wykrywany prostym badaniem krwi, które powinno się wykonać
u każdej osoby dotkniętej kamicą.
u każdej osoby dotkniętej kamicą.
Nadmiar witaminy D zwiększa ilość wapnia przyswajanego przez jelito, które
Nadmiar witaminy D zwiększa ilość wapnia przyswajanego przez jelito, które
następnie tworzy w nerkach kamienie. Ta wrodzona skłonność to następny
następnie tworzy w nerkach kamienie. Ta wrodzona skłonność to następny
winowajca. Nadmiar wapnia uwalnia się również z kości przy rozpadzie komórek
winowajca. Nadmiar wapnia uwalnia się również z kości przy rozpadzie komórek
białaczkowych
białaczkowych
Kamica moczowa
Kamica moczowa
Przyczyną tworzenia się kamieni nerkowych bywa także dna moczanowa.
Przyczyną tworzenia się kamieni nerkowych bywa także dna moczanowa.
Wtedy kamienie składają się z kwasu moczowego, a nie z wapnia. Leczenie
Wtedy kamienie składają się z kwasu moczowego, a nie z wapnia. Leczenie
polega na podawaniu preparatów, które zmniejszają stężenie kwasu
polega na podawaniu preparatów, które zmniejszają stężenie kwasu
moczowego we krwi oraz wypijaniu dużej ilości płynów, co ma spowodować
moczowego we krwi oraz wypijaniu dużej ilości płynów, co ma spowodować
rozpuszczanie kamieni. Natomiast bezpośrednią przyczyną wytracania się
rozpuszczanie kamieni. Natomiast bezpośrednią przyczyną wytracania się
kryształów soli jest często pojawianie się jądra inicjującego krystalizację.
kryształów soli jest często pojawianie się jądra inicjującego krystalizację.
Może to być uszkodzona błona śluzowa, nabłonek, bakterie. Ta z początku
Może to być uszkodzona błona śluzowa, nabłonek, bakterie. Ta z początku
nieznaczna przeszkoda w odpływie moczu powiększa się, obrasta
nieznaczna przeszkoda w odpływie moczu powiększa się, obrasta
kryształami, a z czasem może spowodować zastój moczu. Przyczynia się do
kryształami, a z czasem może spowodować zastój moczu. Przyczynia się do
tego nadmierne zagęszczenie moczu spowodowane skąpym
tego nadmierne zagęszczenie moczu spowodowane skąpym
przyjmowaniem płynów, lub ich nadmierną utratą. Na ten proces ma wpływ
przyjmowaniem płynów, lub ich nadmierną utratą. Na ten proces ma wpływ
zaburzony stosunek poszczególnych soli, spowodowany zbyt obfitym
zaburzony stosunek poszczególnych soli, spowodowany zbyt obfitym
spożywaniem pokarmów zawierających sole podlegające krystalizacji (np.
spożywaniem pokarmów zawierających sole podlegające krystalizacji (np.
sole wapnia, szczawiany). Tworzeniu się kamieni sprzyja też długotrawłe
sole wapnia, szczawiany). Tworzeniu się kamieni sprzyja też długotrawłe
unieruchomienie. W różnych sytuacjach ludzie ludzie powstrzymują się od
unieruchomienie. W różnych sytuacjach ludzie ludzie powstrzymują się od
oddawania moczu. Dzieci zajęte zabawą wprost nie maja na to czasu.
oddawania moczu. Dzieci zajęte zabawą wprost nie maja na to czasu.
Trzeba zwracać baczną uwagę i wyrabiać w dziecku nawyk dbania
Trzeba zwracać baczną uwagę i wyrabiać w dziecku nawyk dbania
o komfort pęcherza. Przetrzymywanie moczu jest następną przyczyną
o komfort pęcherza. Przetrzymywanie moczu jest następną przyczyną
niekorzystnych zmian prowadzących z czasem do kamicy nerkowej.
niekorzystnych zmian prowadzących z czasem do kamicy nerkowej.
Mocznica
Mocznica
Mocznica
Mocznica
, inaczej
, inaczej
uremia
uremia
uraemia
uraemia
) to
) to
zespół objawów spowodowany krańcowym
zespół objawów spowodowany krańcowym
upośledzeniem funkcji
upośledzeniem funkcji
). Dochodzi do szeregu zaburzeń, które dotyczą
). Dochodzi do szeregu zaburzeń, które dotyczą
całego organizmu i praktycznie wszystkich jego
całego organizmu i praktycznie wszystkich jego
narządów. Najważniejsze są zaburzenia gospodarki
narządów. Najważniejsze są zaburzenia gospodarki
wodno-elektrolitowej i toksyczne działanie licznych
wodno-elektrolitowej i toksyczne działanie licznych
produktów
produktów
, które ulegają
, które ulegają
akumulacji w
.
.
Wskaźnikiem schyłkowej niewydolności nerek jest
Wskaźnikiem schyłkowej niewydolności nerek jest
i w tym stadium wynosi on zwykle poniżej 15
i w tym stadium wynosi on zwykle poniżej 15
ml/min.
ml/min.
Mocznica
Mocznica
Przyczyny
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną mocznicy są
Najczęstszą przyczyną mocznicy są
miąższu nerkowego, rzadziej do utrudnienia odpływu
miąższu nerkowego, rzadziej do utrudnienia odpływu
lub zmian
lub zmian
naczyniowych pogarszających ukrwienie nerek. Przyczyną mocznicy może być
naczyniowych pogarszających ukrwienie nerek. Przyczyną mocznicy może być
także wstrząs lub zespół septyczny.
także wstrząs lub zespół septyczny.
pierwotne lub wtórne glomerulopatie
pierwotne lub wtórne glomerulopatie
cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek
cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek
nefropatia nadciśnieniowa
nefropatia nadciśnieniowa
choroby naczyń
choroby naczyń
zwężenie tętnicy nerkowej
zwężenie tętnicy nerkowej
naczyniowe stwardnienie nerek (
naczyniowe stwardnienie nerek (
nephrosclerosis
nephrosclerosis
)
)
choroby małych naczyń
choroby małych naczyń
pierwotna lub wtórna
nowotwory układu moczowego
nowotwory układu moczowego
Mocznica
Mocznica
Objawy
Objawy
narastającą drażliwość
narastającą drażliwość
pobudliwość lub senność
pobudliwość lub senność
uczucie drętwienia i kurcze kończyn
uczucie drętwienia i kurcze kończyn
niesmak w ustach
niesmak w ustach
, niekiedy
, niekiedy
uporczywe bóle głowy
uporczywe bóle głowy
suchość i łuszczenie się skóry
suchość i łuszczenie się skóry
mocznicowy zapach z ust
mocznicowy zapach z ust
zwiększenie i zmniejszenie objętości płynów ustrojowych
zwiększenie i zmniejszenie objętości płynów ustrojowych
/
kwasica metaboliczna
kwasica metaboliczna
lub
przyspieszenie rozwoju procesu miażdżycowego
przyspieszenie rozwoju procesu miażdżycowego
niedociśnienie
niedociśnienie
płuco mocznicowe
płuco mocznicowe
bladość skóry
bladość skóry
przebarwienia
przebarwienia
mocznicowy szron
mocznicowy szron
nietolerancja węglowodanów
nietolerancja węglowodanów
hipertrójglicerydemnia
hipertrójglicerydemnia
niedożywienie białkowo-energetyczne
niedożywienie białkowo-energetyczne
zaburzenia wzrostu
zaburzenia wzrostu
brak łaknienia
brak łaknienia
zapalenie żołądka i jelit
zapalenie żołądka i jelit
wrzód trawienny
wrzód trawienny
krwawienia żołądkowo-jelitowe
krwawienia żołądkowo-jelitowe
znużenie
znużenie
grubofaliste drżenia rąk
grubofaliste drżenia rąk
pobudliwość mięśniowa
pobudliwość mięśniowa
neuropatie obwodowe
neuropatie obwodowe
porażenia, kurcze mięśni, napady padaczkowe
porażenia, kurcze mięśni, napady padaczkowe
zaburzenia świadomości
zaburzenia świadomości
śpiączka
śpiączka
leukopenia
leukopenia
limfocytopenia
limfocytopenia
skaza krwotoczna
skaza krwotoczna
spadek poziomu
spadek poziomu
dopełniacza
dopełniacza
splenomegalia i hipersplenizm
splenomegalia i hipersplenizm
Chory, u którego nie podjęto działań leczniczych, zapada
Chory, u którego nie podjęto działań leczniczych, zapada
stopniowo w głęboką śpiączkę wskutek działania substancji
stopniowo w głęboką śpiączkę wskutek działania substancji
toksycznych na
toksycznych na
mózg
mózg
.
.
Oddech
Oddech
staje się wolny i głęboki.
staje się wolny i głęboki.
Mocznica
Mocznica
Leczenie
Leczenie
Leczenie zachowawcze jest trudne i rzadko
Leczenie zachowawcze jest trudne i rzadko
przynosi trwalszą poprawę. Leczenie
przynosi trwalszą poprawę. Leczenie
nerkozastępcze pozwala na zastąpienie
nerkozastępcze pozwala na zastąpienie
czynności uszkodzonych nerek. Zaliczamy do
czynności uszkodzonych nerek. Zaliczamy do
nich metody dializacyjne (hemodializa i
nich metody dializacyjne (hemodializa i
dializa otrzewnowa) oraz w części
dializa otrzewnowa) oraz w części
przypadków
przypadków
zabieg przeszczepienia nerki
zabieg przeszczepienia nerki
.
.
Moczowód
Moczowód
Moczowód
Moczowód
ureter
ureter
) - część
) - część
.
.
Moczowody to parzyste przewody biegnące z
Moczowody to parzyste przewody biegnące z
do
do
.
.
U człowieka ich długość wynosi około 24-36 cm.
U człowieka ich długość wynosi około 24-36 cm.
Wyróżnia się część brzuszną i część miedniczną
Wyróżnia się część brzuszną i część miedniczną
moczowodu. Linia podziału biegnie w miejscu
moczowodu. Linia podziału biegnie w miejscu
przejścia kresy granicznej w linię stawu krzyżowo-
przejścia kresy granicznej w linię stawu krzyżowo-
biodrowego.
biodrowego.
Moczowody mają dobrze rozwiniętą błonę mięśniową
Moczowody mają dobrze rozwiniętą błonę mięśniową
i wyścielone są
i wyścielone są
. Mają trzy przewężenia.
. Mają trzy przewężenia.
Zadanie moczowodów to przekazywanie
Zadanie moczowodów to przekazywanie
produkowanego w nerkach do zbiornika moczu -
produkowanego w nerkach do zbiornika moczu -
pęcherza moczowego.
pęcherza moczowego.
Przekrój czołowy przez nerkę (moczowód wychodzący z nerki w dolnym prawym rogu)
Przekrój czołowy przez nerkę (moczowód wychodzący z nerki w dolnym prawym rogu)
Przekrój poprzeczny przez moczowód
Przekrój poprzeczny przez moczowód
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
(vesica urinaria)
(vesica urinaria)
jest
jest
zbiornikiem
zbiornikiem
.
.
spływa do pęcherza stale, odpływa zaś
spływa do pęcherza stale, odpływa zaś
z niego okresowo przez
z niego okresowo przez
.
pęcherza moczowego wynosi
około 250-500
, ale może on jednak
, ale może on jednak
rozciągnąć się do objętości 1000-1500
rozciągnąć się do objętości 1000-1500
. W
. W
ciężkich
ciężkich
, np. w
,
,
przy zatrzymaniu moczu pojemność
przy zatrzymaniu moczu pojemność
pęcherza może osiągnąć 3-4
pęcherza może osiągnąć 3-4
.
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Pęcherz opróżniony leży poza spojeniem łonowym,
Pęcherz opróżniony leży poza spojeniem łonowym,
wypełniony wystaje ponad spojenie. Kształt pęcherza
wypełniony wystaje ponad spojenie. Kształt pęcherza
zależny jest od stopnia wypełnienia. Pęcherz opróżniony
zależny jest od stopnia wypełnienia. Pęcherz opróżniony
jest spłaszczony w kierunku przednio - tylnym, wypełniony
jest spłaszczony w kierunku przednio - tylnym, wypełniony
przybiera postać kulistą. Część skierowana ku górze i ku
przybiera postać kulistą. Część skierowana ku górze i ku
przodowi nosi nazwę
przodowi nosi nazwę
szczytu pęcherza
szczytu pęcherza
(apex vesicae)
(apex vesicae)
,
,
ku dołowi i tyłowi zwrócone jest
ku dołowi i tyłowi zwrócone jest
dno pęcherza
dno pęcherza
(fundus
(fundus
vesicae)
vesicae)
. Między szczytem a dnem znajduje się
. Między szczytem a dnem znajduje się
trzon
trzon
pęcherza
pęcherza
(corpus vesicae)
(corpus vesicae)
. Gdy pęcherz jest spłaszczony,
. Gdy pęcherz jest spłaszczony,
wyróżniamy na nim ścianę przednią i ścianę tylną.
wyróżniamy na nim ścianę przednią i ścianę tylną.
Dno pęcherza ma kształt
i jest ograniczone
i jest ograniczone
trzema ujściami. Od tyłu leżą symetrycznie
trzema ujściami. Od tyłu leżą symetrycznie
ujścia
ujścia
moczowodów
moczowodów
(ostia ureterum)
(ostia ureterum)
, kąt przedni dna zajmuje
, kąt przedni dna zajmuje
ujście wewnętrzne cewki moczowej
ujście wewnętrzne cewki moczowej
(ostium
(ostium
urethrae internum)
urethrae internum)
.
.
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Między pęcherzem moczowym a tylną powierzchnią spojenia
Między pęcherzem moczowym a tylną powierzchnią spojenia
łonowego znajduje się wypełniona tkanką łączną
łonowego znajduje się wypełniona tkanką łączną
przestrzeń
przestrzeń
załonowa
załonowa
(spatium retropubicum)
(spatium retropubicum)
.
.
Od szczytu pęcherza ku górze po tylnej powierzchni ściany jamy
Od szczytu pęcherza ku górze po tylnej powierzchni ściany jamy
brzusznej ciągnie się
brzusznej ciągnie się
więzadło pępkowe pośrodkowe
więzadło pępkowe pośrodkowe
(ligamentum umbilicale medianum)
(ligamentum umbilicale medianum)
. Więzadło to jest pozostałością
. Więzadło to jest pozostałością
występującego w życiu płodowym
występującego w życiu płodowym
moczownika
moczownika
(urachus)
(urachus)
.
.
Po obydwu stronach więzadła pępkowego pośrodkowego przebiegają
Po obydwu stronach więzadła pępkowego pośrodkowego przebiegają
dwa
dwa
więzadła pępkowe boczne
więzadła pępkowe boczne
, które są zarośniętymi tętnicami
, które są zarośniętymi tętnicami
pępkowymi
pępkowymi
(aa. umbilicales)
(aa. umbilicales)
. Tętnice pępkowe grają duża rolę w
. Tętnice pępkowe grają duża rolę w
życiu płodowym, u człowieka dorosłego ulegają uwstecznieniu.
życiu płodowym, u człowieka dorosłego ulegają uwstecznieniu.
Od góry pęcherz moczowy jest pokryty otrzewną, która w miarę
Od góry pęcherz moczowy jest pokryty otrzewną, która w miarę
wypełniania się pęcherza unosi się wraz z nim.
wypełniania się pęcherza unosi się wraz z nim.
Przy pęcherzu wypełnionym i wystającym ponad spojenie łonowe
Przy pęcherzu wypełnionym i wystającym ponad spojenie łonowe
przednia jego ściana przylega bezpośrednio do przedniej ściany jamy
przednia jego ściana przylega bezpośrednio do przedniej ściany jamy
brzusznej, co pozwala na nakłucie pęcherza od przodu bez
brzusznej, co pozwala na nakłucie pęcherza od przodu bez
naruszenia
.
.
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Różnice w budowie anatomicznej mężczyzny i
Różnice w budowie anatomicznej mężczyzny i
kobiety
kobiety
U
U
powierzchni pęcherza
powierzchni pęcherza
moczowego przechodzi na
moczowego przechodzi na
przednią powierzchnię
przednią powierzchnię
, przy czym
, przy czym
powstaje
powstaje
zagłębienie
zagłębienie
pęcherzowo - maciczne
pęcherzowo - maciczne
(excavatio vesicouterina)
(excavatio vesicouterina)
.
.
Dno pęcherza spoczywa na
Dno pęcherza spoczywa na
trójkącie moczowo -
trójkącie moczowo -
płciowym, zatem pęcherz
płciowym, zatem pęcherz
leży niżej niż u mężczyzn.
leży niżej niż u mężczyzn.
Ku tyłowi od pęcherza
Ku tyłowi od pęcherza
znajduje się macica i górny
znajduje się macica i górny
odcinek
odcinek
. Cewka
. Cewka
moczowa ma 3 do 4 cm.
moczowa ma 3 do 4 cm.
U
U
otrzewna z
pęcherza przechodzi ku tyłowi
pęcherza przechodzi ku tyłowi
na przednią powierzchnię
na przednią powierzchnię
odbytnicy, wyścielając w tym
odbytnicy, wyścielając w tym
miejscu zagłębienie
miejscu zagłębienie
odbytniczo-pęcherzowe
odbytniczo-pęcherzowe
(excavatio rectovesicalis)
(excavatio rectovesicalis)
.
.
Dno pęcherza spoczywa na
Dno pęcherza spoczywa na
gruczole krokowym
gruczole krokowym
(prostata)
(prostata)
. Nieco powyżej do
. Nieco powyżej do
tylno-dolnej powierzchni
tylno-dolnej powierzchni
pęcherza moczowego
pęcherza moczowego
przylegają pęcherzyki
przylegają pęcherzyki
nasienne.
ma
, przechodzi
, przechodzi
przez gruczoł krokowy, a
przez gruczoł krokowy, a
następnie wzdłuż
, by
, by
zakończyć się ujściem
zakończyć się ujściem
zewnętrznym.
zewnętrznym.
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Budowa ścian pęcherza
Budowa ścian pęcherza
Grubość ściany pęcherza zależy od jego wypełnienia. Pusty pęcherz ma ścianę grubości około 10
Grubość ściany pęcherza zależy od jego wypełnienia. Pusty pęcherz ma ścianę grubości około 10
,
wypełniony - do 2 mm. Ściana pęcherza moczowego zbudowana jest z trzech warstw:
wypełniony - do 2 mm. Ściana pęcherza moczowego zbudowana jest z trzech warstw:
wraz z tkanką podśluzową
wraz z tkanką podśluzową
błony mięśniowej
błony mięśniowej
błony zewnętrznej
błony zewnętrznej
Błona śluzowa
Błona śluzowa
W pustym pęcherzu
W pustym pęcherzu
tworzy fałdy, nie ma ich tylko w
tworzy fałdy, nie ma ich tylko w
trójkącie pęcherza
trójkącie pęcherza
(trigonum
(trigonum
vesicae)
vesicae)
, leżącym między
, leżącym między
ujściami moczowodów
ujściami moczowodów
(ostia ureterum)
(ostia ureterum)
a
a
ujściem cewki moczowej
ujściem cewki moczowej
(ostium urethrae internum)
(ostium urethrae internum)
. Fałdy te wygładzają się w miarę wypełniania się pęcherza. Błonę śluzową
. Fałdy te wygładzają się w miarę wypełniania się pęcherza. Błonę śluzową
pokrywa nabłonek wielorzędowy przejściowy.
pokrywa nabłonek wielorzędowy przejściowy.
Nabłonek wielorzędowy przejściowy
Nabłonek wielorzędowy przejściowy
Ponieważ
przebijają ścianę pęcherza ukośnie, powstają przy ich ujściach fałdy błony
przebijają ścianę pęcherza ukośnie, powstają przy ich ujściach fałdy błony
śluzowej, odgrywające rolę zastawek. Im bardziej pęcherz jest wypełniony, tym silniej fałdy zamykają
śluzowej, odgrywające rolę zastawek. Im bardziej pęcherz jest wypełniony, tym silniej fałdy zamykają
ujścia moczowodów. Pomiędzy błoną śluzowa a mięśniową znajduje się tkanka podśluzowa, jak
ujścia moczowodów. Pomiędzy błoną śluzowa a mięśniową znajduje się tkanka podśluzowa, jak
wspomniano, nie ma jej jedynie w obrębie trójkąta pęcherzowego.
wspomniano, nie ma jej jedynie w obrębie trójkąta pęcherzowego.
Błona mięśniowa
Błona mięśniowa
Błona mięśniowa pęcherza moczowego składa się z trzech powiązanych ze sobą warstw. Warstwa
Błona mięśniowa pęcherza moczowego składa się z trzech powiązanych ze sobą warstw. Warstwa
zewnętrzna i warstwa wewnętrzna mają przebieg podłużny, środkowa przebiega okrężnie. Warstwy
zewnętrzna i warstwa wewnętrzna mają przebieg podłużny, środkowa przebiega okrężnie. Warstwy
mięśniowe są ściśle ze sobą powiązane, gdyż pęczki mięśniowe jednej warstwy przechodzą w drugą. W
mięśniowe są ściśle ze sobą powiązane, gdyż pęczki mięśniowe jednej warstwy przechodzą w drugą. W
miejscu ujścia wewnętrznego cewki moczowej warstwa mięśniowa środkowa jest zgrubiała i tworzy
miejscu ujścia wewnętrznego cewki moczowej warstwa mięśniowa środkowa jest zgrubiała i tworzy
(m. sphincter vesicae)
(m. sphincter vesicae)
.
.
Błona zewnętrzna
Błona zewnętrzna
Błona zewnętrzna pęcherza
Błona zewnętrzna pęcherza
(tunica adventitia)
(tunica adventitia)
przechodzi bezpośrednio na otaczające
przechodzi bezpośrednio na otaczające
. Na górnej i
. Na górnej i
tylnej powierzchni pęcherza przylega ona do otrzewnej.
tylnej powierzchni pęcherza przylega ona do otrzewnej.
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Unaczynienie
Unaczynienie
Tętnice
Tętnice
pęcherzowe.
Tętnica pęcherzowa górna
Tętnica pęcherzowa górna
odchodzi od
odchodzi od
a. iliaca interna)
a. iliaca interna)
za
za
pośrednictwem
Tętnica pęcherzowa dolna
Tętnica pęcherzowa dolna
odchodzi bezpośrednio od
odchodzi bezpośrednio od
Żyły
Żyły
pęcherza tworzą sploty, z których krew odpływa do
pęcherza tworzą sploty, z których krew odpływa do
Unerwienie
Unerwienie
pęcherza moczowego składają się z włókien
pęcherza moczowego składają się z włókien
współczulnych i przywspółczulnych i pochodzą ze
Pęcherz moczowy
Pęcherz moczowy
Choroby pęcherza moczowego
Choroby pęcherza moczowego
Pęcherz moczowy o upośledzonej kurczliwości
Pęcherz moczowy o upośledzonej kurczliwości
Rak pęcherza moczowego
Rak pęcherza moczowego
Rak pęcherza moczowego
Rak pęcherza moczowego
– choroba
– choroba
, najczęściej wywodząca się z
, najczęściej wywodząca się z
komórek
przejściowego (
przejściowego (
urothelium
urothelium
) błon śluzowych wyścielających światło narządu. Rak (
) błon śluzowych wyścielających światło narządu. Rak (
carcinoma
carcinoma
)
)
stanowi zdecydowaną większość złośliwych nowotworów pęcherza moczowego.
stanowi zdecydowaną większość złośliwych nowotworów pęcherza moczowego.
Rak pęcherza moczowego jest jednym z częstszych nowotworów ludzi w podeszłym wieku. Zachorowalność
Rak pęcherza moczowego jest jednym z częstszych nowotworów ludzi w podeszłym wieku. Zachorowalność
znacząco wzrasta w 7. i 8. dekadzie życia. Częściej (2 do 3 razy) występuje u mężczyzn. W
znacząco wzrasta w 7. i 8. dekadzie życia. Częściej (2 do 3 razy) występuje u mężczyzn. W
jest czwartym
pod względem częstości zachorowań nowotworem mężczyzn i ósmym u kobiet. Rak pęcherza częściej występuje
pod względem częstości zachorowań nowotworem mężczyzn i ósmym u kobiet. Rak pęcherza częściej występuje
u ludzi rasy białej niż czarnej.
u ludzi rasy białej niż czarnej.
Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka pęcherza moczowego wymieniane są:
Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka pęcherza moczowego wymieniane są:
palenie
ekspozycja na
przemysłowe (np. β-naftylaminę,
przemysłowe (np. β-naftylaminę,
)
(najpoważniejsza przyczyna nowotworów w krajach
(najpoważniejsza przyczyna nowotworów w krajach
rozwijających się, predysponuje do raka płaskonabłonkowego)
rozwijających się, predysponuje do raka płaskonabłonkowego)
niektóre leki (
niektóre leki (
)
)
przebyta
z napromienieniem okolicy podbrzusza
z napromienieniem okolicy podbrzusza
długoterminowe założenie
(dotyczy pacjentów z uszkodzeniem
(dotyczy pacjentów z uszkodzeniem
i wiąże się ze
i wiąże się ze
zwiększonym ryzykiem
)
)
Nie stwierdzono dotąd rodzinnej predyspozycji do zachorowań na ten typ nowotworu.
Nie stwierdzono dotąd rodzinnej predyspozycji do zachorowań na ten typ nowotworu.
Pierwszym objawem jest zazwyczaj bezbolesny, często masywny
Pierwszym objawem jest zazwyczaj bezbolesny, często masywny
. Wystąpienie bezbolesnego
. Wystąpienie bezbolesnego
w moczu zawsze budzi podejrzenie raka pęcherza moczowego. Ponadto
w moczu zawsze budzi podejrzenie raka pęcherza moczowego. Ponadto
stwierdza się niecharakterystyczne dolegliwości ze strony układu moczowego, takie jak:
stwierdza się niecharakterystyczne dolegliwości ze strony układu moczowego, takie jak:
, ból przy
ból w okolicy nadłonowej i lędźwiowej
ból w okolicy nadłonowej i lędźwiowej
miejscowa
miejscowa
Późnym objawem może być macalny guz w okolicy nadłonowej.
Późnym objawem może być macalny guz w okolicy nadłonowej.
Dysuria
Dysuria
- to zaburzenie
- to zaburzenie
polegające na
polegające na
oddawania moczu kroplami lub słabym i
oddawania moczu kroplami lub słabym i
przerywanym strumieniem. Często towarzyszy jej
przerywanym strumieniem. Często towarzyszy jej
uczucie pieczenia w cewce moczowej (
uczucie pieczenia w cewce moczowej (
stranguria
stranguria
) i
) i
częste lub wręcz ciągłe parcie na mocz
częste lub wręcz ciągłe parcie na mocz
(
(
pollakisuria
pollakisuria
).
).
Limfadenopatia
Limfadenopatia
lymphadenopathia
lymphadenopathia
) - jest to
) - jest to
powiększenie
powiększenie
na skutek stymulacji
na skutek stymulacji
. Prawidłowe węzły chłonne u ludzi nie
. Prawidłowe węzły chłonne u ludzi nie
przekraczają 1-2 cm średnicy, większość jest jednak
przekraczają 1-2 cm średnicy, większość jest jednak
znacznie mniejsza. Są ruchome względem otoczenia
znacznie mniejsza. Są ruchome względem otoczenia
oraz niebolesne w badaniu palpacyjnym.
oraz niebolesne w badaniu palpacyjnym.
Zapalenie pęcherza moczowego
Zapalenie pęcherza moczowego
Zapalenie pęcherza moczowego
Zapalenie pęcherza moczowego
- to najczęstszy, przeważnie
stan
stan
zapalny dróg moczowych, dotyczy błony śluzowej
zapalny dróg moczowych, dotyczy błony śluzowej
.
Najczęstszym patogenem jest
Najczęstszym patogenem jest
Escherichia coli
Escherichia coli
). Zapalenie często
). Zapalenie często
dotyczy seksualnie aktywnych kobiet w wieku 20 - 50 lat i dlatego inną nazwą tego
dotyczy seksualnie aktywnych kobiet w wieku 20 - 50 lat i dlatego inną nazwą tego
stanu jest "zapalenie pęcherza miodowego miesiąca".
stanu jest "zapalenie pęcherza miodowego miesiąca".
Zapobieganie
Zapobieganie
Picie dużej ilości płynów, dbanie o
Picie dużej ilości płynów, dbanie o
, niewstrzymywanie moczu.
, niewstrzymywanie moczu.
Objawy
Objawy
Uczucie bólu i pieczenia w czasie oddawania moczu, częstomocz,
Uczucie bólu i pieczenia w czasie oddawania moczu, częstomocz,
o
nieprzyjemnym zapachu.
nieprzyjemnym zapachu.
Diagnostyka
Diagnostyka
Badanie ogólne moczu.
Badanie ogólne moczu.
Leczenie
Leczenie
, chemioterapeutyki, leki przeciwbólowe i rozkurczowe.
, chemioterapeutyki, leki przeciwbólowe i rozkurczowe.
Należy pić tak dużo płynów, jak to tylko jest możliwe. Poprzez częste oddawanie
Należy pić tak dużo płynów, jak to tylko jest możliwe. Poprzez częste oddawanie
dużych ilości moczu wypłukuje się czynniki chorobotwórcze z dróg moczowych.
dużych ilości moczu wypłukuje się czynniki chorobotwórcze z dróg moczowych.
Specjalne mieszanki herbatek ziołowych, przeznaczone do stosowania w chorobach
Specjalne mieszanki herbatek ziołowych, przeznaczone do stosowania w chorobach
nerek i pęcherza moczowego, mogą wspomóc leczenie.
nerek i pęcherza moczowego, mogą wspomóc leczenie.
Należy przyjmować witaminę C i pić płyny zakwaszające mocz (w celu uzyskania
Należy przyjmować witaminę C i pić płyny zakwaszające mocz (w celu uzyskania
niekorzystnego środowiska dla rozwoju bakterii), np. kompot lub sok z żurawin.
niekorzystnego środowiska dla rozwoju bakterii), np. kompot lub sok z żurawin.
Białkomocz
Białkomocz
Białkomocz
Białkomocz
proteinuria
proteinuria
.
Białkomocz fizjologiczny – dobowa utrata białka <250 mg (występuje m.in. w stanach dużego
Białkomocz fizjologiczny – dobowa utrata białka <250 mg (występuje m.in. w stanach dużego
wysiłku fizycznego).
wysiłku fizycznego).
Białkomocz patologiczny – dobowa utrata białka z moczem wynosi >500 mg (niektóre podręczniki
Białkomocz patologiczny – dobowa utrata białka z moczem wynosi >500 mg (niektóre podręczniki
podają >300 mg).
podają >300 mg).
Gdy ilość wydalanego białka w moczu przekracza 3,5 g/24 godz. lub 50 mg/kg/24 godz.należy
Gdy ilość wydalanego białka w moczu przekracza 3,5 g/24 godz. lub 50 mg/kg/24 godz.należy
podejrzewać o ZN (
podejrzewać o ZN (
Najczęściej białkomocz występuje w poważnych chorobach nerek – zapaleniach kłębuszków
Najczęściej białkomocz występuje w poważnych chorobach nerek – zapaleniach kłębuszków
nerkowych.
nerkowych.
Białkomocz możemy podzielić ze względu na ilość wydalonego białka, bądź ze względu na
Białkomocz możemy podzielić ze względu na ilość wydalonego białka, bądź ze względu na
pochodzenie. Ze względu na ilość wydalonego białka rozróżniamy:
pochodzenie. Ze względu na ilość wydalonego białka rozróżniamy:
białkomocz znikomy – <500 mg na dobę
białkomocz znikomy – <500 mg na dobę
białkomocz mierny – od 500 do 3500 mg na dobę
białkomocz mierny – od 500 do 3500 mg na dobę
białkomocz znaczny – >3500 mg na dobę
białkomocz znaczny – >3500 mg na dobę
Białkomocz może występować w następujących stanach:
Białkomocz może występować w następujących stanach:
toksyczne uszkodzenia nerek
toksyczne uszkodzenia nerek
choroby kłębuszków nerkowych, takie jak
choroby kłębuszków nerkowych, takie jak
forsowny wysiłek
forsowny wysiłek
stres
stres
choroby metaboliczne np. cukrzyca
choroby metaboliczne np. cukrzyca
choroby nowotworowe np. szpiczak mnogi
choroby nowotworowe np. szpiczak mnogi
choroby układowe np. toczeń rumieniowaty
choroby układowe np. toczeń rumieniowaty
Skąpomocz
Skąpomocz
Skąpomocz
Skąpomocz
(
(
oliguria
oliguria
) – zmniejszenie ilości moczu
) – zmniejszenie ilości moczu
dobowego poniżej 400-500 ml u dorosłych.
dobowego poniżej 400-500 ml u dorosłych.
Odpowiednio u niemowląt poniżej 1 ml/kg/h oraz u
Odpowiednio u niemowląt poniżej 1 ml/kg/h oraz u
większych dzieci 0,5 ml/kg/h. Spadek ilości moczu
większych dzieci 0,5 ml/kg/h. Spadek ilości moczu
poniżej 100 ml/dobę określa się mianem
poniżej 100 ml/dobę określa się mianem
(
(
anuria
anuria
).
).
Zmniejszenie
występuje:
występuje:
u osób
w przypadkach nadmiernej utraty wody w wyniku
w przypadkach nadmiernej utraty wody w wyniku
uporczywych
uporczywych
, wymiotów, zlewnych potów
, wymiotów, zlewnych potów
w ostrej
w ostrej
, w ostrym
, w ostrym
, w schyłkowej
, w schyłkowej
,
w
i innych przypadkach znacznego
i innych przypadkach znacznego
utrudnienia odpływu z dróg moczowych.
utrudnienia odpływu z dróg moczowych.
Hematuria
Hematuria
Hematuria
Hematuria
,
,
krwiomocz
krwiomocz
w moczu, w ilości przekraczającej 5 sztuk/μl. Wyróżnia się
w moczu, w ilości przekraczającej 5 sztuk/μl. Wyróżnia się
następujące rodzaje krwiomoczu:
następujące rodzaje krwiomoczu:
mikrohematuria
mikrohematuria
, gdy obecność czerwonych ciałek krwi może zostać stwierdzona tylko laboratoryjnie → zobacz
, gdy obecność czerwonych ciałek krwi może zostać stwierdzona tylko laboratoryjnie → zobacz
.
.
makrohematuria
makrohematuria
, gdy mocz wykazuje zabarwienie dostrzegalne gołym okiem. Zwykle wystarcza ilość 0,2 ml krwi na
, gdy mocz wykazuje zabarwienie dostrzegalne gołym okiem. Zwykle wystarcza ilość 0,2 ml krwi na
500 ml moczu.
500 ml moczu.
Krwiomocz jest najważniejszym, budzącym niepokój objawem pochodzącym z dróg moczowych. Jego przyczyna może
Krwiomocz jest najważniejszym, budzącym niepokój objawem pochodzącym z dróg moczowych. Jego przyczyna może
być idiopatyczna (czyli taka, która pomimo badań diagnostycznych pozostaje nieznana i nie powoduje żadnych
być idiopatyczna (czyli taka, która pomimo badań diagnostycznych pozostaje nieznana i nie powoduje żadnych
konsekwencji zdrowotnych dla pacjenta), jak również znana, w przypadku rozpoznanych schorzeń.
konsekwencji zdrowotnych dla pacjenta), jak również znana, w przypadku rozpoznanych schorzeń.
Przyczyny
Przyczyny
Do przyczyn krwiomoczu należą:
Do przyczyn krwiomoczu należą:
Łagodny rodzinny krwiomocz
Łagodny rodzinny krwiomocz
Schistosomiaza
Rak
Rak
- rzadko objawia się krwawieniem
- rzadko objawia się krwawieniem
- rzadka choroba spowodowana rozpadem
- rzadka choroba spowodowana rozpadem
w nocy, gdy spada pH
w nocy, gdy spada pH
dróg moczowych
dróg moczowych
kłębuszkowe zapalenie nerek
kłębuszkowe zapalenie nerek
uraz
uraz
Postępowanie
Postępowanie
Każde wystąpienie krwiomoczu zawsze wymaga dokładnego postępowania diagnostycznego, mającego na celu
Każde wystąpienie krwiomoczu zawsze wymaga dokładnego postępowania diagnostycznego, mającego na celu
wykrycie źródła powodującego krwawienie. Objawy towarzyszące krwiomoczowi ułatwiają rozpoznanie przyczyny
wykrycie źródła powodującego krwawienie. Objawy towarzyszące krwiomoczowi ułatwiają rozpoznanie przyczyny
krwawienia, np. wystąpienie bólu może być pomocne w lokalizacji źródła krwawienia. W przypadku wystąpienia
krwawienia, np. wystąpienie bólu może być pomocne w lokalizacji źródła krwawienia. W przypadku wystąpienia
niepokojących objawów związanych z układem moczowym należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem
niepokojących objawów związanych z układem moczowym należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem
pierwszego kontaktu.
pierwszego kontaktu.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Wysiłkowe nietrzymanie moczu
Inkontynencja stresowa
Inkontynencja stresowa
(
stress incontinence
stress incontinence
),
),
wysiłkowe
wysiłkowe
nietrzymanie moczu
nietrzymanie moczu
— rodzaj
— rodzaj
związany z osłabieniem
związany z osłabieniem
mięśni miednicy, czyli zewnętrznego systemu zamknięcia.
mięśni miednicy, czyli zewnętrznego systemu zamknięcia.
Inkontynencja ta pojawia się podczas szybkiego wzrostu ciśnienia w
Inkontynencja ta pojawia się podczas szybkiego wzrostu ciśnienia w
, które powoduje u chorego niekontrolowane oddanie
, które powoduje u chorego niekontrolowane oddanie
moczu. U chorych dochodzi do tego podczas zwiększonego napięcia
moczu. U chorych dochodzi do tego podczas zwiększonego napięcia
mięśni brzucha przy takich czynnościach jak śmiech, kichanie, kaszel,
mięśni brzucha przy takich czynnościach jak śmiech, kichanie, kaszel,
ale także przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów. Dotknięte są tym
ale także przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów. Dotknięte są tym
najczęściej kobiety po wielokrotnych porodach, osoby cierpiące na
najczęściej kobiety po wielokrotnych porodach, osoby cierpiące na
nadwagę, ale także osoby starsze, ze względu na starcze osłabienie
nadwagę, ale także osoby starsze, ze względu na starcze osłabienie
mięśni.
mięśni.
UWAGA:
UWAGA:
- inkontynencja stresowa nie wiąże się z ogólno pojętym
- inkontynencja stresowa nie wiąże się z ogólno pojętym
, czy stresującymi sytuacjami. Prawidłowe polskie określenie
, czy stresującymi sytuacjami. Prawidłowe polskie określenie
brzmi
brzmi
wysiłkowe nietrzymanie moczu
wysiłkowe nietrzymanie moczu
, gdyż w tym przypadku
, gdyż w tym przypadku
angielskie słowo "stress" odnosi się do polskiego słowa "naciskać".
angielskie słowo "stress" odnosi się do polskiego słowa "naciskać".
Cewka
Cewka
moczowa-
moczowa-
końcowa część
końcowa część
wyprowadzająca
wyprowadzająca
na zewnątrz. Jest to przewód
rozpoczynający się na dnie
rozpoczynający się na dnie
ujściem
wewnętrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u
wewnętrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u
mężczyzn na końcu
, u kobiet na brodawce
, u kobiet na brodawce
cewkowej położonej w przedsionku
cewkowej położonej w przedsionku
.
Cewka moczowa męska
Cewka moczowa męska
Ma ona długość od 15 do 20 cm.
Ma ona długość od 15 do 20 cm.
Poza funkcją wyprowadzania moczu
Poza funkcją wyprowadzania moczu
pełni również funkcję wyprowadzania
pełni również funkcję wyprowadzania
. Dzielimy ją na:
. Dzielimy ją na:
Część śródścienną – biegnącą w
Część śródścienną – biegnącą w
ścianie pęcherza moczowego
ścianie pęcherza moczowego
Część sterczową – przebiegającą
Część sterczową – przebiegającą
Część błoniastą – przebijającą
Część błoniastą – przebijającą
Część gąbczastą – biegnącą luźno w
Część gąbczastą – biegnącą luźno w
kroczu pod spojeniem łonowym przez
kroczu pod spojeniem łonowym przez
, uchodzącą
, uchodzącą
fizjologicznie na końcu
;
;
w przypadkach wad rozwojowych –
w przypadkach wad rozwojowych –
– uchodzi na dolnej
powierzchni prącia
–
–
uchodzi na górnej powierzchni prącia
uchodzi na górnej powierzchni prącia
Cewka moczowa żeńska
Cewka moczowa żeńska
Jest ona znacznie krótsza od męskiej
Jest ona znacznie krótsza od męskiej
(długość od 3 do 5 cm) i szersza – co
(długość od 3 do 5 cm) i szersza – co
sprawia mniejszy ból przy kamicy
sprawia mniejszy ból przy kamicy
nerkowej, gdy kryształki wydostają
nerkowej, gdy kryształki wydostają
się cewką na zewnątrz organizmu.
się cewką na zewnątrz organizmu.
Cewkę moczową żeńską dzielimy na:
Cewkę moczową żeńską dzielimy na:
Część śródścienną, biegnącą w
Część śródścienną, biegnącą w
ścianie pęcherza moczowego
ścianie pęcherza moczowego
Część miedniczną
Część miedniczną
Część przeponową
Część przeponową
Część podprzeponową
Część podprzeponową
Biegnie ona równolegle do
Biegnie ona równolegle do
,
do przodu od niej. Znacznie mniejsza
do przodu od niej. Znacznie mniejsza
długość cewki moczowej żeńskiej
długość cewki moczowej żeńskiej
stwarza dogodniejsze warunki
stwarza dogodniejsze warunki
rozwoju
rozwoju
wstępującej dróg
moczowych w porównaniu z cewką
moczowych w porównaniu z cewką
męską.
męską.
Cewka moczowa
Cewka moczowa
Powstawanie moczu
Powstawanie moczu
Powstawanie moczu
Powstawanie moczu
Tętniczka doprowadzająca ma większą średnicę, niż tętniczka odprowadzająca.
Tętniczka doprowadzająca ma większą średnicę, niż tętniczka odprowadzająca.
Przepływająca przez kłębuszek naczyniowy
Przepływająca przez kłębuszek naczyniowy
naciska na ściany naczyń
włosowatych. W kłębuszku nerkowym tworzy się wysokie
włosowatych. W kłębuszku nerkowym tworzy się wysokie
przez co krew zostaje "wyciskana" do światła torebki nefronu. Proces ten to
przez co krew zostaje "wyciskana" do światła torebki nefronu. Proces ten to
filtracja
filtracja
.
.
W naczyniach włosowatych pozostają
W naczyniach włosowatych pozostają
oraz
. Reszta to
. Reszta to
. Składa się on z
. Składa się on z
,
,
, barwników, metabolitów po
, barwników, metabolitów po
lekach, kwasów i jonów - składników zarówno potrzebnych, jak i zbędnych, a wręcz
lekach, kwasów i jonów - składników zarówno potrzebnych, jak i zbędnych, a wręcz
szkodliwych. Dalej przepływa przez kanalik nerkowy, gdzie otaczające go naczynia
szkodliwych. Dalej przepływa przez kanalik nerkowy, gdzie otaczające go naczynia
krwionośne odbierają wodę, sole mineralne,
krwionośne odbierają wodę, sole mineralne,
, jony (sodu, potasu),
, jony (sodu, potasu),
, czyli wszystkie potrzebne produkty. Nazywa się to
, czyli wszystkie potrzebne produkty. Nazywa się to
resorpcją
resorpcją
zwrotną
zwrotną
obowiązkową.
obowiązkową.
Przepływając dalej przez kanalik II rzędu, odzyskiwana jest
Przepływając dalej przez kanalik II rzędu, odzyskiwana jest
dalej woda (resorpcja nadobowiązkowa - o ile jest to konieczne) oraz sole. Następuje
dalej woda (resorpcja nadobowiązkowa - o ile jest to konieczne) oraz sole. Następuje
tu również zakwaszanie moczu przez dodawanie jonów wodorowych. Tak zostaje
tu również zakwaszanie moczu przez dodawanie jonów wodorowych. Tak zostaje
składający się z wody, jonów wodorowych i pochodnych leków.
składający się z wody, jonów wodorowych i pochodnych leków.
Przepływ moczu
Przepływ moczu
Mocz jest wyprowadzany z piramid nerkowych ujściami przewodów
Mocz jest wyprowadzany z piramid nerkowych ujściami przewodów
wyprowadzających przez kielichy nerkowe do miedniczki nerkowej. Z miedniczki
wyprowadzających przez kielichy nerkowe do miedniczki nerkowej. Z miedniczki
mocz przepływa do moczowodu i dalej do pęcherza moczowego. Stamtąd usuwany
mocz przepływa do moczowodu i dalej do pęcherza moczowego. Stamtąd usuwany
jest na zewnątrz przez
jest na zewnątrz przez
.
.
Powstawanie moczu
Powstawanie moczu
POWSTAWANIE MOCZU
POWSTAWANIE MOCZU
Mocz powstaje w wyniku szeregu następujących po sobie zjawisk. Przebieg
Mocz powstaje w wyniku szeregu następujących po sobie zjawisk. Przebieg
powstawania moczu dzielony jest na trzy podstawowe procesy:
powstawania moczu dzielony jest na trzy podstawowe procesy:
Filtracja
Filtracja
- powstanie moczu pierwotnego w wyniku wstępnego przefiltrowania krwi i
- powstanie moczu pierwotnego w wyniku wstępnego przefiltrowania krwi i
oddzielenia od niej "odpadów"
oddzielenia od niej "odpadów"
Dalsza obróbka moczu pierwotnego:
Dalsza obróbka moczu pierwotnego:
- zwrotne wchłanianie z moczu pierwotnego wody i substancji
- zwrotne wchłanianie z moczu pierwotnego wody i substancji
potrzebnych organizmowi, których nie powinien wraz z moczem tracić.
potrzebnych organizmowi, których nie powinien wraz z moczem tracić.
Mocz jest znacznie zagęszczany, traci na swojej objętości.
Mocz jest znacznie zagęszczany, traci na swojej objętości.
Sekrecja
Sekrecja
-
-
wydzielanie kolejnych substancji toksycznych z nerek do
wydzielanie kolejnych substancji toksycznych z nerek do
tworzącego się moczu
tworzącego się moczu
.
.
Kolejno filtracja, resorpcja oraz sekrecja powodują
Kolejno filtracja, resorpcja oraz sekrecja powodują
powstanie moczu ostatecznego. Mocz ostateczny ma wyższe stężenie niż
powstanie moczu ostatecznego. Mocz ostateczny ma wyższe stężenie niż
, jest hipertoniczny i ma o wiele mniejszą objętość niż mocz
, jest hipertoniczny i ma o wiele mniejszą objętość niż mocz
pierwotny.
pierwotny.
W czasie minuty przez nerki przepływa mniej więcej 1200 ml krwi, czyli
W czasie minuty przez nerki przepływa mniej więcej 1200 ml krwi, czyli
około 25% objętości krwi wyrzucanej w czasie minuty przez serce. Średnio
około 25% objętości krwi wyrzucanej w czasie minuty przez serce. Średnio
20% objętości osocza przepływającego przez kłębuszek nerkowy zostaje
20% objętości osocza przepływającego przez kłębuszek nerkowy zostaje
przesączona do przesączu kłębuszkowego. Reszta osocza wydostaje się z
przesączona do przesączu kłębuszkowego. Reszta osocza wydostaje się z
kłębuszka za pomocą tętniczek odprowadzających. Średnio filtracja
kłębuszka za pomocą tętniczek odprowadzających. Średnio filtracja
kłębuszkowa odbywa się z prędkością około 180 l na dobę.
kłębuszkowa odbywa się z prędkością około 180 l na dobę.
Mocz pierwotny
Mocz pierwotny
Mocz pierwotny
Mocz pierwotny
– część
, przesączonego
, przesączonego
podczas procesu filtracji w
podczas procesu filtracji w
i
i
zbierającego się w
.
.
Zawiera nie tylko szkodliwe produkty przemiany
Zawiera nie tylko szkodliwe produkty przemiany
materii, które powinny zostać usunięte z organizmu,
materii, które powinny zostać usunięte z organizmu,
lecz również substancje potrzebne, tj.
lecz również substancje potrzebne, tj.
.
Dlatego w czasie przepływania przesączu przez długie
Dlatego w czasie przepływania przesączu przez długie
, użyteczne substancje i część
, użyteczne substancje i część
wody są powtórnie wchłaniane. Proces ten nazywamy
wody są powtórnie wchłaniane. Proces ten nazywamy
wchłanianiem zwrotnym czyli
wchłanianiem zwrotnym czyli
. Mocz
. Mocz
pierwotny nie zawiera
ani
ani
Mocz ostateczny
Mocz ostateczny
Mocz ostateczny
Mocz ostateczny
-
-
w wyniku
w wyniku
zagęszczenia, zwrotnej
zagęszczenia, zwrotnej
i
w
w
. Ma
. Ma
on o wiele mniejszą objętość i większe stężenie substancji niż
on o wiele mniejszą objętość i większe stężenie substancji niż
. Zawiera m.in.
- 96%
- 96%
, produkty przemiany materii,
, produkty przemiany materii,
- 2,5%
- 2,5%
. Gromadzi się on w
, skąd
, skąd
. Mocz ostateczny jest
. Mocz ostateczny jest
około 200 razy gęstszy od moczu pierwotnego.
około 200 razy gęstszy od moczu pierwotnego.
Objętość moczu ostatecznego zależy od:
Objętość moczu ostatecznego zależy od:
wykonywanej pracy
wykonywanej pracy
objętości wypitych płynów
objętości wypitych płynów
temperatury otoczenia.
temperatury otoczenia.
W skład moczu ostatecznego wchodzą: woda, jony sodu (1% jonów
W skład moczu ostatecznego wchodzą: woda, jony sodu (1% jonów
obecnych we krwi), jony potasu, jony wodorowe, mocznik, kwas
obecnych we krwi), jony potasu, jony wodorowe, mocznik, kwas
moczowy, bilirubina, zbędne produkty przemiany materii, toksyny,
moczowy, bilirubina, zbędne produkty przemiany materii, toksyny,
metabolity leków oraz substancje obecne we krwi w stężeniu
metabolity leków oraz substancje obecne we krwi w stężeniu
przewyższającym ich próg nerkowy.
przewyższającym ich próg nerkowy.
Powstawanie moczu
Powstawanie moczu
Aby mocz mógł się wytwarzać konieczne jest odpowiednie ciśnienie
Aby mocz mógł się wytwarzać konieczne jest odpowiednie ciśnienie
krwi, jaka dopływa do kłębuszków naczyniowych. Ciśnienie krwi w
krwi, jaka dopływa do kłębuszków naczyniowych. Ciśnienie krwi w
ciałkach nerkowych to mniej więcej 50 mm Hg. Jest ono tak
ciałkach nerkowych to mniej więcej 50 mm Hg. Jest ono tak
wysokie dzięki kilku mechanizmom. Po pierwsze węższe światło
wysokie dzięki kilku mechanizmom. Po pierwsze węższe światło
tętniczki odprowadzającej w kłębuszku nerkowych a szersze
tętniczki odprowadzającej w kłębuszku nerkowych a szersze
tętniczki doprowadzającej zwiększa ciśnienie krwi - powstaje
tętniczki doprowadzającej zwiększa ciśnienie krwi - powstaje
nadciśnienie hydrostatyczne. Naczynia kłębuszka są cieniutkie i
nadciśnienie hydrostatyczne. Naczynia kłębuszka są cieniutkie i
przepuszczają płynne składniki osocza. Dzięki temu, ze ściany
przepuszczają płynne składniki osocza. Dzięki temu, ze ściany
kapilar sąsiadują bezpośrednio z blaszkami torebki Bowmana, to
kapilar sąsiadują bezpośrednio z blaszkami torebki Bowmana, to
poprzez proces filtracji część ze składników filtrowanej krwi
poprzez proces filtracji część ze składników filtrowanej krwi
przechodzi do początkowego fragmentu
przechodzi do początkowego fragmentu
.
.
Z litra krwi, która przepływa w ciągu minuty przez nerkę, około
Z litra krwi, która przepływa w ciągu minuty przez nerkę, około
15% objętości przesącza się do kanalików nerkowych w postaci
15% objętości przesącza się do kanalików nerkowych w postaci
przesączu - moczu pierwotnego, nazywanego też
przesączu - moczu pierwotnego, nazywanego też
ultrafiltratem.
ultrafiltratem.
Jest on izotoniczny w stosunku do krwi. Gdyby utrata wody wraz z
Jest on izotoniczny w stosunku do krwi. Gdyby utrata wody wraz z
moczem nie była ograniczana, w ciągu godziny moglibyśmy stracić
moczem nie była ograniczana, w ciągu godziny moglibyśmy stracić
całą pulę wody, jaka jest w organizmie. Przefiltrowują się woda,
całą pulę wody, jaka jest w organizmie. Przefiltrowują się woda,
jony sodowe, potasowe, chlorowe i wodorowe, jony fosforanowe
jony sodowe, potasowe, chlorowe i wodorowe, jony fosforanowe
oraz siarczanowe, niektóre związki organiczne, takie jak mocznik
oraz siarczanowe, niektóre związki organiczne, takie jak mocznik
czy
.
.
Mocz
Mocz
OD ilości barwników żółciowych zależy barwa i
OD ilości barwników żółciowych zależy barwa i
zapach moczu. Jeżeli człowiek jest zdrowy, jego
zapach moczu. Jeżeli człowiek jest zdrowy, jego
mocz jest całkowicie pozbawiony
mocz jest całkowicie pozbawiony
. Właściwość tą wykorzystywano nawet
. Właściwość tą wykorzystywano nawet
przemywając rany moczem. Jeżeli w moczu
przemywając rany moczem. Jeżeli w moczu
znajdują się drobnoustroje, świadczy to o jakichś
znajdują się drobnoustroje, świadczy to o jakichś
patologiach w obrębie układu wydalniczego.
patologiach w obrębie układu wydalniczego.
Mocz ulega bardzo szybkiemu rozkładowi.
Mocz ulega bardzo szybkiemu rozkładowi.
pochodne. Amoniak jest substancją drażniącą
pochodne. Amoniak jest substancją drażniącą
skórę. Jego działanie przejawia się wysypką u
skórę. Jego działanie przejawia się wysypką u
małych dzieci, o ile nie mają one wystarczająco
małych dzieci, o ile nie mają one wystarczająco
często zmienianych pieluch.
często zmienianych pieluch.
Mocz
Mocz
Mocz u osoby zdrowej jest klarowny, pozbawiony wszelkiej mętności.
Mocz u osoby zdrowej jest klarowny, pozbawiony wszelkiej mętności.
Mocz powinien być płynem bezzapachowym, o lekko żółtawym
Mocz powinien być płynem bezzapachowym, o lekko żółtawym
zabarwieniu od jasnosłomkowego kolory poczynając ( intensywność
zabarwieniu od jasnosłomkowego kolory poczynając ( intensywność
barwy zależy od ilości barwników). Ciśnienie osmotyczne ostatecznego
barwy zależy od ilości barwników). Ciśnienie osmotyczne ostatecznego
moczu jest wyższe od ciśnienia osmotycznego krwi. Jego ciężar
moczu jest wyższe od ciśnienia osmotycznego krwi. Jego ciężar
właściwy waha się najczęściej pomiędzy 1015 a 1020 = 1,015 - 1,020.
właściwy waha się najczęściej pomiędzy 1015 a 1020 = 1,015 - 1,020.
Największa skala wahań ciężaru właściwego moczu mieści się
Największa skala wahań ciężaru właściwego moczu mieści się
pomiędzy 1002 a 1040 =1,002 a 1,040. PH moczu jest zazwyczaj lekko
pomiędzy 1002 a 1040 =1,002 a 1,040. PH moczu jest zazwyczaj lekko
kwaśne. Może stać się zasadowe przy diecie pozbawionej mięsa.
kwaśne. Może stać się zasadowe przy diecie pozbawionej mięsa.
Mocz zawiera w sobie końcowe produkty przemiany materii w postaci
Mocz zawiera w sobie końcowe produkty przemiany materii w postaci
substancji azotowych, które powstały przy metabolizmie białek. Mocz
substancji azotowych, które powstały przy metabolizmie białek. Mocz
ludzki zawiera największe ilości mocznika (2%) i znacznie mniejsze
ludzki zawiera największe ilości mocznika (2%) i znacznie mniejsze
ilości amoniaku czy
ilości amoniaku czy
. Wśród składników
. Wśród składników
nieorganicznych zawartych w moczu najwięcej jest kationów sodu. Są
nieorganicznych zawartych w moczu najwięcej jest kationów sodu. Są
też, choć w mniejszej ilości, jony
też, choć w mniejszej ilości, jony
, potasu oraz wapnia. Jeżeli
, potasu oraz wapnia. Jeżeli
chodzi o aniony, to najwięcej w moczu jest anionów chlorkowych. W
chodzi o aniony, to najwięcej w moczu jest anionów chlorkowych. W
moczu są niewielkie ilości innych substancji, na przykład hormonów
moczu są niewielkie ilości innych substancji, na przykład hormonów
czy czasami glukoza. Inne substancje pojawiające się w moczu, w tym
czy czasami glukoza. Inne substancje pojawiające się w moczu, w tym
glukoza, są sygnałem o zaburzeniach w funkcjonowaniu organizmu.
glukoza, są sygnałem o zaburzeniach w funkcjonowaniu organizmu.
Mocz
Mocz
Im więcej spożywamy płynów tym bardziej
Im więcej spożywamy płynów tym bardziej
rozcieńczony jest mocz, który wydalamy.
rozcieńczony jest mocz, który wydalamy.
Stężenie moczu znacznie wzrasta przy
Stężenie moczu znacznie wzrasta przy
niedoborze uzupełniania płynów w organizmie.
niedoborze uzupełniania płynów w organizmie.
To na ile stężony mocz wytwarzają nerki jest
To na ile stężony mocz wytwarzają nerki jest
zależne od ilości soli mineralnych w ich rdzeniu,
zależne od ilości soli mineralnych w ich rdzeniu,
w płynie międzykomórkowym rdzenia.
w płynie międzykomórkowym rdzenia.
Sól jest resorbowana z moczu, który przepływa
Sól jest resorbowana z moczu, który przepływa
przez kanaliki nerkowe. Wysokie ich stężenie
przez kanaliki nerkowe. Wysokie ich stężenie
jest utrzymywane również za pomocą
jest utrzymywane również za pomocą
mechanizmu przeciwprądu.
mechanizmu przeciwprądu.
Woda przepływa z przesączu w kierunku tkanek.
Woda przepływa z przesączu w kierunku tkanek.
Z płynu tkankowego jest wchłaniana na powrót
Z płynu tkankowego jest wchłaniana na powrót
do krwi.
do krwi.
Oddawanie moczu
Oddawanie moczu
Oddawanie moczu.
Oddawanie moczu.
Perystaltyczne skurcze parzystego moczowodu pozwalają na sprawne przejście
Perystaltyczne skurcze parzystego moczowodu pozwalają na sprawne przejście
moczu z miedniczek nerek do pęcherza moczowego. Szybkość wypełniania
moczu z miedniczek nerek do pęcherza moczowego. Szybkość wypełniania
pęcherza przez mocz wynosi średnio 50 ml/godzinę. Pęcherz ma elastyczne,
pęcherza przez mocz wynosi średnio 50 ml/godzinę. Pęcherz ma elastyczne,
rozciągliwe ścianki, co nie pozwala na zbytni
rozciągliwe ścianki, co nie pozwala na zbytni
pod wpływem napływającego do niego moczu. Trzymanie moczu to nazwa
pod wpływem napływającego do niego moczu. Trzymanie moczu to nazwa
ogólnie przyjęta określająca możliwość gromadzenia się moczu w pęcherzu
ogólnie przyjęta określająca możliwość gromadzenia się moczu w pęcherzu
moczowym. Zdrowy, dorosły człowiek odczuwa potrzebę oddania moczu, kiedy
moczowym. Zdrowy, dorosły człowiek odczuwa potrzebę oddania moczu, kiedy
znajduje się w nim około 150-250 mililitrów moczu ostatecznego. Parcie na
znajduje się w nim około 150-250 mililitrów moczu ostatecznego. Parcie na
mocz jest bardzo silne, kiedy pęcherz jest wypełniony około 400 mililitrami
mocz jest bardzo silne, kiedy pęcherz jest wypełniony około 400 mililitrami
moczu.
moczu.
Proces oddawania moczu steruje rdzeń kręgowy. Neurony przywspółczulne
Proces oddawania moczu steruje rdzeń kręgowy. Neurony przywspółczulne
odbierają informację o rozciągnięciu ścianek pęcherza.
odbierają informację o rozciągnięciu ścianek pęcherza.
Nerki stale produkują mocz, jednak proces ten jest nieco spowolniony w czasie
Nerki stale produkują mocz, jednak proces ten jest nieco spowolniony w czasie
nocy. Minimalne tempo pracy nerek przypada na środek nocy, mniej więcej
nocy. Minimalne tempo pracy nerek przypada na środek nocy, mniej więcej
pomiędzy drugą a piątą godziną. Maksimum tempa ich pracy przypada na
pomiędzy drugą a piątą godziną. Maksimum tempa ich pracy przypada na
pierwsze godziny po obudzeniu. Ilość wydalanego moczu jest dość zmienna, tak
pierwsze godziny po obudzeniu. Ilość wydalanego moczu jest dość zmienna, tak
osobniczo jak i zależnie od ilości spożytych płynów, co wiąże się z bilansem
osobniczo jak i zależnie od ilości spożytych płynów, co wiąże się z bilansem
płynów w gospodarce wodnej organizmu. Średnio dorosły człowiek dziennie
płynów w gospodarce wodnej organizmu. Średnio dorosły człowiek dziennie
wydala około 1,5 l. moczu. Wahania ilości moczu są tak znaczne, że ilość moczu
wydala około 1,5 l. moczu. Wahania ilości moczu są tak znaczne, że ilość moczu
może wynieść od 0,5l. do 4 l. Niektóre ciężkie choroby mogą spowodować
może wynieść od 0,5l. do 4 l. Niektóre ciężkie choroby mogą spowodować
wydalanie jeszcze większych ilości moczu, co jest bardzo niebezpiecznym
wydalanie jeszcze większych ilości moczu, co jest bardzo niebezpiecznym
objawem.
objawem.
Zmiany ilościowe i jakościowe
Zmiany ilościowe i jakościowe
moczu
moczu
Badanie ogólne moczu jest jednym z powszechniejszych badań
Badanie ogólne moczu jest jednym z powszechniejszych badań
laboratoryjnych rutynowo wykonywanych praktycznie we wszystkich
laboratoryjnych rutynowo wykonywanych praktycznie we wszystkich
laboratoriach, głownie ze względu na jego dużą przydatność
laboratoriach, głownie ze względu na jego dużą przydatność
diagnostyczną w wykrywaniu i monitorowaniu leczenia pierwotnych
diagnostyczną w wykrywaniu i monitorowaniu leczenia pierwotnych
(wrodzonych) i wtórnych (nabytych) zaburzeń funkcji układu
(wrodzonych) i wtórnych (nabytych) zaburzeń funkcji układu
moczowego oraz innych chorób lub stanów klinicznych, w których
moczowego oraz innych chorób lub stanów klinicznych, w których
obserwuje się zmiany fizjologicznego (prawidłowego) składu moczu
obserwuje się zmiany fizjologicznego (prawidłowego) składu moczu
(np. cukrzyca, choroby wątroby, zaburzenia hormonalne,
(np. cukrzyca, choroby wątroby, zaburzenia hormonalne,
nadciśnienie). W badaniu tym ocenie podlegają cechy fizyczne (barwa,
nadciśnienie). W badaniu tym ocenie podlegają cechy fizyczne (barwa,
przejrzystość, zapach, odczyn, ciężar właściwy, osmolalność), cechy
przejrzystość, zapach, odczyn, ciężar właściwy, osmolalność), cechy
chemiczne (cukier, białko, urobilinogen, bilirubina, ciała ketonowe)
chemiczne (cukier, białko, urobilinogen, bilirubina, ciała ketonowe)
oraz osad moczu (nabłonki, krwinki białe, krwinki czerwone, wałeczki,
oraz osad moczu (nabłonki, krwinki białe, krwinki czerwone, wałeczki,
lipidy, śluz, bakterie, grzyby, pasożyty, składniki mineralne). Ponieważ
lipidy, śluz, bakterie, grzyby, pasożyty, składniki mineralne). Ponieważ
na zawartość moczu poza wspomnianymi zaburzeniami fizjologii mają
na zawartość moczu poza wspomnianymi zaburzeniami fizjologii mają
również wpływ m.in. nasza dieta, nawodnienie, aktywność fizyczna to,
również wpływ m.in. nasza dieta, nawodnienie, aktywność fizyczna to,
aby uzyskane wyniki badania ogólnego moczu były wiarygodne należy
aby uzyskane wyniki badania ogólnego moczu były wiarygodne należy
dobrze przygotować się do badania i odpowiednio pobrać materiał
dobrze przygotować się do badania i odpowiednio pobrać materiał
(mocz) zanim oddamy go do analizy do laboratorium diagnostycznego.
(mocz) zanim oddamy go do analizy do laboratorium diagnostycznego.
Badanie moczu
Badanie moczu
Przygotowanie do badania
Przygotowanie do badania
najczęściej badania wykonuje się w tzw. pierwszej porannej porcji moczu, czyli moczu zebranym
najczęściej badania wykonuje się w tzw. pierwszej porannej porcji moczu, czyli moczu zebranym
podczas snu, po wcześniejszym opróżnieniu pęcherza moczowego przynajmniej 8 godzin przed
podczas snu, po wcześniejszym opróżnieniu pęcherza moczowego przynajmniej 8 godzin przed
planowaną zbiórką moczu. Taki rodzaj pozyskiwania materiału zabezpiecza przed uzyskaniem
planowaną zbiórką moczu. Taki rodzaj pozyskiwania materiału zabezpiecza przed uzyskaniem
fałszywie dodatnich wyników zawartości białka (białkomoczu) wynikającego z długotrwałej pozycji
fałszywie dodatnich wyników zawartości białka (białkomoczu) wynikającego z długotrwałej pozycji
stojącej (tzw. białkomocz ortostatyczny). W czasie snu nie ma jednocześnie wahań stężeń
stojącej (tzw. białkomocz ortostatyczny). W czasie snu nie ma jednocześnie wahań stężeń
oznaczanych składników w moczu związanych z przyjmowaniem pokarmów i płynów,
oznaczanych składników w moczu związanych z przyjmowaniem pokarmów i płynów,
należy unikać spożywania związków, które mogą znacząco wpływać na zmianę barwy moczu. Dotyczy
należy unikać spożywania związków, które mogą znacząco wpływać na zmianę barwy moczu. Dotyczy
to niektórych produktów żywnościowych (głównie: buraki, jagody, rabarbar) a także leków (np.
to niektórych produktów żywnościowych (głównie: buraki, jagody, rabarbar) a także leków (np.
nitrofurantoina, witamina B2, fenacetyna, fenytoina, błękit metylenowy). Jeżeli to możliwe należy
nitrofurantoina, witamina B2, fenacetyna, fenytoina, błękit metylenowy). Jeżeli to możliwe należy
także, po konsultacji z lekarzem, odstawić leki moczopędne,
także, po konsultacji z lekarzem, odstawić leki moczopędne,
przed pobraniem moczu nie powinno się również wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego, który
przed pobraniem moczu nie powinno się również wykonywać nadmiernego wysiłku fizycznego, który
może spowodować pojawienie się lub zwiększenie stężenia białek i ciał ketonowych w moczu,
może spowodować pojawienie się lub zwiększenie stężenia białek i ciał ketonowych w moczu,
u kobiet mocz nie powinien być zbierany w czasie pomiędzy 2 dniem poprzedzającym okres
u kobiet mocz nie powinien być zbierany w czasie pomiędzy 2 dniem poprzedzającym okres
menstruacji (krwawienia miesiączkowego) a 2 dniem po jego zakończeniu, ze względu na dużą ilość
menstruacji (krwawienia miesiączkowego) a 2 dniem po jego zakończeniu, ze względu na dużą ilość
krwinek czerwonych i nabłonków uniemożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników badania,
krwinek czerwonych i nabłonków uniemożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników badania,
przy zbieraniu moczu przeznaczonego do analizy należy przestrzegać zasady higieny osobistej,
przy zbieraniu moczu przeznaczonego do analizy należy przestrzegać zasady higieny osobistej,
dlatego też wskazane jest wcześniejsze umycie narządów moczowo-płciowych, co jest szczególnie
dlatego też wskazane jest wcześniejsze umycie narządów moczowo-płciowych, co jest szczególnie
ważne u kobiet, u których bliskie sąsiedztwo odbytu i pochwy zwiększa ryzyko możliwości
ważne u kobiet, u których bliskie sąsiedztwo odbytu i pochwy zwiększa ryzyko możliwości
zanieczyszczenia pobieranego materiału. Mocz pobiera się do suchego naczynia (najlepiej jałowego,
zanieczyszczenia pobieranego materiału. Mocz pobiera się do suchego naczynia (najlepiej jałowego,
można je zakupić w aptece lub dostać w laboratorium) w ilości ok. 100 ml z tzw. środkowego
można je zakupić w aptece lub dostać w laboratorium) w ilości ok. 100 ml z tzw. środkowego
strumienia. Pojemnik z moczem należy starannie opisać (imię i nazwisko, data i czas pobrania) i w
strumienia. Pojemnik z moczem należy starannie opisać (imię i nazwisko, data i czas pobrania) i w
miarę możliwości jak najszybciej dostarczyć do laboratorium (najlepiej w ciągu 30 - 120 min, gdyż po
miarę możliwości jak najszybciej dostarczyć do laboratorium (najlepiej w ciągu 30 - 120 min, gdyż po
tym czasie może dojść do zmiany pH, a także do nagromadzenia się bakterii).
tym czasie może dojść do zmiany pH, a także do nagromadzenia się bakterii).
Badanie moczu
Badanie moczu
Badanie cech fizycznych
Badanie cech fizycznych
Fizjologiczna barwa moczu
Fizjologiczna barwa moczu
zależy od syntezowanych w organiźmie i wydalanych z moczem barwników, głównie produkowanego
zależy od syntezowanych w organiźmie i wydalanych z moczem barwników, głównie produkowanego
w stałej ilości przez nerki urochromu barwiącego mocz na kolor żółty. O ostatecznej barwie decyduje
w stałej ilości przez nerki urochromu barwiącego mocz na kolor żółty. O ostatecznej barwie decyduje
również ilość wydalanego moczu (wody), stąd wraz ze wzrostem stopnia zagęszczenia, mocz może
również ilość wydalanego moczu (wody), stąd wraz ze wzrostem stopnia zagęszczenia, mocz może
przyjąć następujące barwy: wodojasną, słomkową, jasnożółtą, żółtą lub ciemnożółtą. Kolor moczu
przyjąć następujące barwy: wodojasną, słomkową, jasnożółtą, żółtą lub ciemnożółtą. Kolor moczu
wynika także ze stosowanej diety, przyjmowanych leków i ich metabolitów, istniejących zaburzeń
wynika także ze stosowanej diety, przyjmowanych leków i ich metabolitów, istniejących zaburzeń
metabolicznych, jak również z obecności i stopnia nasilenia zmian chorobowych układu moczowego,
metabolicznych, jak również z obecności i stopnia nasilenia zmian chorobowych układu moczowego,
przede wszystkim na tle zapalnym.
przede wszystkim na tle zapalnym.
Prawidłowo: różne odcienie żółtego (słomkowa-ciemnożółta)
Prawidłowo: różne odcienie żółtego (słomkowa-ciemnożółta)
Prawidłowy mocz jest zupełnie przejrzysty. Zmętnienie moczu może nastąpić pod wpływem pojawienia
Prawidłowy mocz jest zupełnie przejrzysty. Zmętnienie moczu może nastąpić pod wpływem pojawienia
się patologicznych lub wzrostu zawartości składników wchodzących w skład osadu moczu (lekko
się patologicznych lub wzrostu zawartości składników wchodzących w skład osadu moczu (lekko
mętny, mętny, silnie mętny):
mętny, mętny, silnie mętny):
wytrącanie się osadu mineralnego (moczany, fosforany), którego obecność zależy od rodzaju diety i
wytrącanie się osadu mineralnego (moczany, fosforany), którego obecność zależy od rodzaju diety i
pH moczu,
pH moczu,
zwiększona zawartość składników komórkowych takich jak nabłonki, erytrocyty (krwinki czerwone) czy
zwiększona zawartość składników komórkowych takich jak nabłonki, erytrocyty (krwinki czerwone) czy
leukocyty (krwinki białe), jak również i bakterii,
leukocyty (krwinki białe), jak również i bakterii,
lipiduria, tj. wydalanie dużych ilości tłuszczów (lipidów) z moczem,
lipiduria, tj. wydalanie dużych ilości tłuszczów (lipidów) z moczem,
zwiększona ilość śluzu.
zwiększona ilość śluzu.
Prawidłowo: mocz przejrzysty
Prawidłowo: mocz przejrzysty
Choć ten parametr nie jest rutynowo zamieszczany na wyniku to warto wiedzieć, że w niektórych
Choć ten parametr nie jest rutynowo zamieszczany na wyniku to warto wiedzieć, że w niektórych
chorobach (głównie metabolicznych) lub zależnie od stosowanej diety lub przyjmowanych leków, mocz
chorobach (głównie metabolicznych) lub zależnie od stosowanej diety lub przyjmowanych leków, mocz
może charakteryzować się różnym zapachem, często bardzo specyficznym dla danej jednostki
może charakteryzować się różnym zapachem, często bardzo specyficznym dla danej jednostki
chorobowej.
chorobowej.
Badanie moczu
Badanie moczu
Zakres wartości pH wynikających z prawidłowej funkcji nerek
Zakres wartości pH wynikających z prawidłowej funkcji nerek
(zdolności do zakwaszania moczu przez kanaliki nerkowe) powinien
(zdolności do zakwaszania moczu przez kanaliki nerkowe) powinien
mieścić się w granicach 4,5-6, to znaczy, że prawidłowy mocz
mieścić się w granicach 4,5-6, to znaczy, że prawidłowy mocz
powinien mieć odczyn lekko kwaśny. Jednakże parametr ten zależy
powinien mieć odczyn lekko kwaśny. Jednakże parametr ten zależy
również od rodzaju spożywanych pokarmów pH dieta
również od rodzaju spożywanych pokarmów pH dieta
bogatobiałkowa (mięsna); pH dieta jarska (warzywna)), stąd też za
bogatobiałkowa (mięsna); pH dieta jarska (warzywna)), stąd też za
dopuszczalne wartości pH będące wypadkową tych dwóch
dopuszczalne wartości pH będące wypadkową tych dwóch
powyższych czynników przyjmuje się zakres 4,5-8. Oznacza to, żę
powyższych czynników przyjmuje się zakres 4,5-8. Oznacza to, żę
prawidłowy mocz może mieć odczyn lekko kwaśny, obojętny lub
prawidłowy mocz może mieć odczyn lekko kwaśny, obojętny lub
lekko zasadowy. Badanie to ma zastosowanie głównie w profilaktyce
lekko zasadowy. Badanie to ma zastosowanie głównie w profilaktyce
i leczeniu zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i gospodarki
i leczeniu zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i gospodarki
wodno elektrolitowej jak również w diagnostyce kamieni nerkowych.
wodno elektrolitowej jak również w diagnostyce kamieni nerkowych.
Zarówno niskie jak i wysokie wartości pH moczu świadczyć mogą o
Zarówno niskie jak i wysokie wartości pH moczu świadczyć mogą o
toczących się w organiźmie nieprawidłowościach metabolicznych
toczących się w organiźmie nieprawidłowościach metabolicznych
jak i procesach chorobowych.
jak i procesach chorobowych.
Prawidłowo: 4,5-8
Prawidłowo: 4,5-8
Badanie moczu
Badanie moczu
Ciężar właściwy
Ciężar właściwy
Na wartości ciężaru właściwego moczu wpływają dwie składowe: zagęszczenie
Na wartości ciężaru właściwego moczu wpływają dwie składowe: zagęszczenie
moczu (ilość wydalanej wody) oraz stężenia substancji w nim rozpuszczonych
moczu (ilość wydalanej wody) oraz stężenia substancji w nim rozpuszczonych
(elektrolity, glukoza, białko). Stąd też często duże ilości wodnistego moczu
(elektrolity, glukoza, białko). Stąd też często duże ilości wodnistego moczu
charakteryzują się wartościami poniżej, a obecność białka lub cukru (glukozy)
charakteryzują się wartościami poniżej, a obecność białka lub cukru (glukozy)
powyżej zakresu wartości prawidłowych ciężaru właściwego w moczu, który wynosi
powyżej zakresu wartości prawidłowych ciężaru właściwego w moczu, który wynosi
1,015-1,025 g/ml.
1,015-1,025 g/ml.
Nieprawidłowy ciężar właściwy moczu uzyskany na podstawie pojedynczego badania
Nieprawidłowy ciężar właściwy moczu uzyskany na podstawie pojedynczego badania
nie zawsze musi świadczyć o zaburzeniu funkcji nerek (w kanalikach nerkowych
nie zawsze musi świadczyć o zaburzeniu funkcji nerek (w kanalikach nerkowych
dochodzi do ostatecznego zagęszczenia moczu), ponieważ wielkość tego parametru
dochodzi do ostatecznego zagęszczenia moczu), ponieważ wielkość tego parametru
kształtowana jest również przez inne czynniki, takie jak: dieta (spożywanie płynów)
kształtowana jest również przez inne czynniki, takie jak: dieta (spożywanie płynów)
oraz utrata wody przez organizm drogą poza nerkową. Niepokoić się należy
oraz utrata wody przez organizm drogą poza nerkową. Niepokoić się należy
natomiast w sytuacji, gdy nieprawidłowości takie będą się powtarzać w próbkach
natomiast w sytuacji, gdy nieprawidłowości takie będą się powtarzać w próbkach
moczu oddanych do badania w różnych, stosunkowo niedługich odstępach
moczu oddanych do badania w różnych, stosunkowo niedługich odstępach
czasowych. W szczególności dotyczy to przypadku, gdy wartości ciężaru moczu
czasowych. W szczególności dotyczy to przypadku, gdy wartości ciężaru moczu
mieszczą się:
mieszczą się:
poniżej zakresu referencyjnego, gdyż może to być pierwszy subkliniczny (nie
poniżej zakresu referencyjnego, gdyż może to być pierwszy subkliniczny (nie
objawiający się klinicznie) objaw przewlekłej niewydolności nerek,
objawiający się klinicznie) objaw przewlekłej niewydolności nerek,
w przedziale 1,010-1,012 g/ml, co może przemawiać za całkowita utratą zdolności
w przedziale 1,010-1,012 g/ml, co może przemawiać za całkowita utratą zdolności
zagęszczania i rozcieńczania moczu przez nerkę (izostenuria).
zagęszczania i rozcieńczania moczu przez nerkę (izostenuria).
Prawidłowo: 1,015-1,025 g/ml
Prawidłowo: 1,015-1,025 g/ml
Badanie moczu
Badanie moczu
Osmolalność
Osmolalność
Osmolalnością nazywamy liczbę moli substancji
Osmolalnością nazywamy liczbę moli substancji
osmotycznie czynnych zawartych w 1 kg
osmotycznie czynnych zawartych w 1 kg
rozpuszczalnika (wody). Badanie to
rozpuszczalnika (wody). Badanie to
wykonywane jest bardzo rzadko, służy m.in. do
wykonywane jest bardzo rzadko, służy m.in. do
oceny zdolności zagęszczania i rozcieńczania
oceny zdolności zagęszczania i rozcieńczania
moczu przez nerkę, jak również do różnicowania
moczu przez nerkę, jak również do różnicowania
kwasic metabolicznych z poszerzoną luką
kwasic metabolicznych z poszerzoną luką
anionową.
anionową.
Prawidłowo: 50-1400 mosmol/kg
Prawidłowo: 50-1400 mosmol/kg
Badanie moczu
Badanie moczu
Badanie cech chemicznych
Badanie cech chemicznych
Cukier (glukoza) Mocz zdrowej osoby nie zawiera
Cukier (glukoza) Mocz zdrowej osoby nie zawiera
glukozy (albo składnik ten występuje w śladowych
glukozy (albo składnik ten występuje w śladowych
ilościach), gdyż jest ona reabsorbowana
ilościach), gdyż jest ona reabsorbowana
(wchłaniana zwrotnie) w kanaliku nerkowym z tzw.
(wchłaniana zwrotnie) w kanaliku nerkowym z tzw.
moczu pierwotnego. Jednakże w przypadku
moczu pierwotnego. Jednakże w przypadku
uszkodzenia nerek lub przekroczenia stężenia
uszkodzenia nerek lub przekroczenia stężenia
glukozy we krwi powyżej poziomu 180 mg/dl, co
glukozy we krwi powyżej poziomu 180 mg/dl, co
przewyższa wartość transportu maksymalanego
przewyższa wartość transportu maksymalanego
dla glukozy przez zdrowe nerki, cukier ten może
dla glukozy przez zdrowe nerki, cukier ten może
pojawić się w moczu. Zjawisko to określane jest
pojawić się w moczu. Zjawisko to określane jest
mianem cukromoczu lub glukozurii.
mianem cukromoczu lub glukozurii.
Prawidłowo: brak
Prawidłowo: brak
Badanie moczu
Badanie moczu
Białko
Białko
Bardzo waży składowa badania ogólnego moczu służąca do oceny funkcji zarówno kłębuszków
Bardzo waży składowa badania ogólnego moczu służąca do oceny funkcji zarówno kłębuszków
(odpowiedzialnych za zależną od wielkości cząsteczki filtrację białka do moczu pierwotnego) jak
(odpowiedzialnych za zależną od wielkości cząsteczki filtrację białka do moczu pierwotnego) jak
ikanalików nerkowych (odpowiedzialnych za wchłanianie zwrotne przefiltrowanych białek do
ikanalików nerkowych (odpowiedzialnych za wchłanianie zwrotne przefiltrowanych białek do
krwioobiegu). Prawidłowy mocz zawiera bardzo małe ilości białka (tzw. białkomocz fizjologiczny), czyli
krwioobiegu). Prawidłowy mocz zawiera bardzo małe ilości białka (tzw. białkomocz fizjologiczny), czyli
do 150 mg/dobę, a więc poniżej progu czułości (wykrywania) rutynowo stosowanych metod
do 150 mg/dobę, a więc poniżej progu czułości (wykrywania) rutynowo stosowanych metod
oznaczania białka w moczu wynoszącego 200 mg.
oznaczania białka w moczu wynoszącego 200 mg.
Istnieją również sytuacje, w których może dojść do jednorazowego pojawienia się białka w moczu, nie
Istnieją również sytuacje, w których może dojść do jednorazowego pojawienia się białka w moczu, nie
świadczącego o patologii (białkomocz czynnościowy), jak np:
świadczącego o patologii (białkomocz czynnościowy), jak np:
nadmierny lub długotrwały wysiłek fizyczny,
nadmierny lub długotrwały wysiłek fizyczny,
gorączka,
gorączka,
oziębienie lub ogrzanie okolicy nerek,
oziębienie lub ogrzanie okolicy nerek,
dłuższe przebywanie w pozycji stojącej (białkomocz ortostatyczny),
dłuższe przebywanie w pozycji stojącej (białkomocz ortostatyczny),
stres.
stres.
Spośród wszystkich białek mogących przedostawać się do moczu, największe znaczenie ma
Spośród wszystkich białek mogących przedostawać się do moczu, największe znaczenie ma
albumina, która ze względu na stosunkowo niedużą masę cząsteczkową, pojawia się w nim już
albumina, która ze względu na stosunkowo niedużą masę cząsteczkową, pojawia się w nim już
podczas niewielkiego wzrostu przepuszczalności błony filtracyjnej kłębuszków nerkowych.
podczas niewielkiego wzrostu przepuszczalności błony filtracyjnej kłębuszków nerkowych.
Wykrywanie albuminy w moczu przeprowadza się w tzw. dobowej zbiórce moczu, jeżeli w badaniu
Wykrywanie albuminy w moczu przeprowadza się w tzw. dobowej zbiórce moczu, jeżeli w badaniu
ogólnym stwierdzono śladowe ilości białka. Ilościowo oznaczone wydalanie albumin w przedziale 30-
ogólnym stwierdzono śladowe ilości białka. Ilościowo oznaczone wydalanie albumin w przedziale 30-
300 mg/dobę określa się mianem mikroalbuminurii. Mikroalbuminuria uznawana jest za wczesny
300 mg/dobę określa się mianem mikroalbuminurii. Mikroalbuminuria uznawana jest za wczesny
wskaźnik uszkodzenia nerek, co ma duże znaczenie w rozpoznaniu nefropatii cukrzycowej
wskaźnik uszkodzenia nerek, co ma duże znaczenie w rozpoznaniu nefropatii cukrzycowej
(uszkodzenie kłębuszków nerkowych w przebiegu cukrzycy) i samoistnego nadciśnienia tętniczego, a
(uszkodzenie kłębuszków nerkowych w przebiegu cukrzycy) i samoistnego nadciśnienia tętniczego, a
jej wczesne wykrycie pozwala wdrożyć efektywne leczenie opóźniające postępujące uszkodzenie
jej wczesne wykrycie pozwala wdrożyć efektywne leczenie opóźniające postępujące uszkodzenie
nerek.
nerek.
Badanie moczu
Badanie moczu
Urobilinogen, bilirubina
Urobilinogen, bilirubina
Oba związki, zwane również barwnikami żółciowymi, powstają w wyniku
Oba związki, zwane również barwnikami żółciowymi, powstają w wyniku
metabolizmu zawartej werytrocytach hemoglobiny, jej prekursorów, znajdującej się w
metabolizmu zawartej werytrocytach hemoglobiny, jej prekursorów, znajdującej się w
mięśniach mioglobiny, a także innych hemoprotein (białek zawierających hem).
mięśniach mioglobiny, a także innych hemoprotein (białek zawierających hem).
Metabolizm ten w pierwszym etapie prowadzi do uwolnienia zawartego w wyżej
Metabolizm ten w pierwszym etapie prowadzi do uwolnienia zawartego w wyżej
wymienionych cząsteczkach hemu. Ten ostatni ulega następnie przekształceniu do
wymienionych cząsteczkach hemu. Ten ostatni ulega następnie przekształceniu do
bilirubiny, która z kolei jest transportowana w połączeniu z albuminą (tzw.bilirubina
bilirubiny, która z kolei jest transportowana w połączeniu z albuminą (tzw.bilirubina
pośrednia) do wątroby, gdzie jest wychwytywana z krwi, sprzężana z glukuronidami
pośrednia) do wątroby, gdzie jest wychwytywana z krwi, sprzężana z glukuronidami
(tzw. bilirubina bezpośrednia) iwdalszej kolejności wydzielana z produkowaną w
(tzw. bilirubina bezpośrednia) iwdalszej kolejności wydzielana z produkowaną w
wątrobie żółcią do światła przewodu pokarmowego. W jelicie bilirubina
wątrobie żółcią do światła przewodu pokarmowego. W jelicie bilirubina
przekształcana jest przez znajdującą się tam florę bakteryjną do urobilinogenu, który
przekształcana jest przez znajdującą się tam florę bakteryjną do urobilinogenu, który
w znacznej części jest wydalany z kałem w postaci sterkobilinogenu lub w niewielkim
w znacznej części jest wydalany z kałem w postaci sterkobilinogenu lub w niewielkim
stopniu przedostaje się do krążenia, skąd jest wychwytywany przez wątrobę.
stopniu przedostaje się do krążenia, skąd jest wychwytywany przez wątrobę.
Ponieważ wychwyt ten nie jest całkowity to jakaś część urobilinogenu pozostaje we
Ponieważ wychwyt ten nie jest całkowity to jakaś część urobilinogenu pozostaje we
krwi i jest następnie filtrowana przez nerki iwydalana z moczem. Dlatego też w
krwi i jest następnie filtrowana przez nerki iwydalana z moczem. Dlatego też w
prawidłowym moczu urobilinogen może być obecny w niewielkich ilościach (do 1
prawidłowym moczu urobilinogen może być obecny w niewielkich ilościach (do 1
mg/dl), przy jednoczesnym braku bilirubiny.
mg/dl), przy jednoczesnym braku bilirubiny.
Badanie obecności barwników żółciowych w moczu, ze względu na duży udział
Badanie obecności barwników żółciowych w moczu, ze względu na duży udział
wątroby w ich powstawaniu, jest przydatne do oceny funkcji tego narządu jak
wątroby w ich powstawaniu, jest przydatne do oceny funkcji tego narządu jak
również służy do różnicowania typów żółtaczek.
również służy do różnicowania typów żółtaczek.
Prawidłowo: bilirubina brak, urobilinogen do 1 mg/dl
Prawidłowo: bilirubina brak, urobilinogen do 1 mg/dl
Badanie moczu
Badanie moczu
Ciała ketonowe
Ciała ketonowe
Do związków ketonowych zaliczamy
Do związków ketonowych zaliczamy
głównie: kwas acetooctowy, aceton i
głównie: kwas acetooctowy, aceton i
kwas β hydroksymasłowy, aich
kwas β hydroksymasłowy, aich
obecność w wydalanym moczu może
obecność w wydalanym moczu może
świadczyć o zaburzeniu gospodarki
świadczyć o zaburzeniu gospodarki
węglowodanowej itłuszczowej.
węglowodanowej itłuszczowej.
Prawidłowo: brak
Prawidłowo: brak
Badanie moczu
Badanie moczu
Mikroskopowe badanie osadu
Mikroskopowe badanie osadu
W analizie tej ocenie podlegają nierozpuszczalne
W analizie tej ocenie podlegają nierozpuszczalne
składniki moczu. Część z nich jest stale obecna
składniki moczu. Część z nich jest stale obecna
wmoczu, a tylko w stanach patologicznych dochodzi
wmoczu, a tylko w stanach patologicznych dochodzi
do wzrostu ich liczby ponad dopuszczalne wartości
do wzrostu ich liczby ponad dopuszczalne wartości
(zmiany ilościowe osadu moczu). Niektóre z nich już
(zmiany ilościowe osadu moczu). Niektóre z nich już
poprzez swoją obecność w moczu świadczą o
poprzez swoją obecność w moczu świadczą o
patologii (zmiany jakościowe osadu moczu), a
patologii (zmiany jakościowe osadu moczu), a
jeszcze inne mogą być wyraźnie związane zrodzajem
jeszcze inne mogą być wyraźnie związane zrodzajem
stosowanej diety i pH lub zażywanymi lekami.
stosowanej diety i pH lub zażywanymi lekami.
Zmiany ilościowe osadu moczu
Zmiany ilościowe osadu moczu
Zmiany jakościowe osadu moczu (patologiczne)
Zmiany jakościowe osadu moczu (patologiczne)
Badanie moczu
Badanie moczu
Zmiany ilościowe osadu moczu
Zmiany ilościowe osadu moczu
Krwinki czerwone (erytrocyty) Dopuszczalne wartości
Krwinki czerwone (erytrocyty) Dopuszczalne wartości
erytrocytów w polu widzenia mikroskopu wahają się w
erytrocytów w polu widzenia mikroskopu wahają się w
granicach 0-3 (w.p.w.), przy czym u kobiet mogą występować
granicach 0-3 (w.p.w.), przy czym u kobiet mogą występować
w większych ilościach w okresie przed i po menstruacyjnym.
w większych ilościach w okresie przed i po menstruacyjnym.
Dotyczy to zarówno krwinek pochodzących z górnego (tzw.
Dotyczy to zarówno krwinek pochodzących z górnego (tzw.
krwinki czerwone wyługowane) jak izdolnego odcinka dróg
krwinki czerwone wyługowane) jak izdolnego odcinka dróg
moczowych (tzw. krwinki świeże). Gdy w osadzie moczu
moczowych (tzw. krwinki świeże). Gdy w osadzie moczu
stwierdza się ilości większe niż dopuszczalne, nie powodujące
stwierdza się ilości większe niż dopuszczalne, nie powodujące
jednak zmiany barwy ani zmętnienia moczu, mówimy o tzw.
jednak zmiany barwy ani zmętnienia moczu, mówimy o tzw.
mikrohematurii (krwinkomoczu). Natomiast, gdy ilość krwinek
mikrohematurii (krwinkomoczu). Natomiast, gdy ilość krwinek
czerwonych w moczu jest tak duża, że powoduje widoczną
czerwonych w moczu jest tak duża, że powoduje widoczną
gołym okiem zmianę zabarwienia moczu (różowy,
gołym okiem zmianę zabarwienia moczu (różowy,
czerwony, brązowy) wówczas mówimy o hematurii
czerwony, brązowy) wówczas mówimy o hematurii
(krwiomoczu).
(krwiomoczu).
Prawidłowo: 0-3 w polu widzenia (u kobiet do 5)
Prawidłowo: 0-3 w polu widzenia (u kobiet do 5)
Badanie moczu
Badanie moczu
Krwinki białe (leukocyty)
Krwinki białe (leukocyty)
Występują w moczu prawidłowym w
Występują w moczu prawidłowym w
ilości 0-5 w.p.w. Wzmożone
ilości 0-5 w.p.w. Wzmożone
wydalanie z moczem leukocytów
wydalanie z moczem leukocytów
określa się mianem leukocyturii, lub
określa się mianem leukocyturii, lub
ropomoczu w przypadku, gdy mocz
ropomoczu w przypadku, gdy mocz
swoim wyglądem przypomina ropę.
swoim wyglądem przypomina ropę.
Prawidłowo: 0-5 w polu widzenia
Prawidłowo: 0-5 w polu widzenia
Badanie moczu
Badanie moczu
Nabłonki płaskie W prawidłowym moczu mogą
Nabłonki płaskie W prawidłowym moczu mogą
występować tylko nabłonki płaskie wielokątne, zwykle
występować tylko nabłonki płaskie wielokątne, zwykle
w niewielkich ilościach. Nabłonki te ze względu na
w niewielkich ilościach. Nabłonki te ze względu na
fakt, że wyścielają dolne drogi wyprowadzające mocz
fakt, że wyścielają dolne drogi wyprowadzające mocz
stanowią niemal stały składnik osadu moczu.
stanowią niemal stały składnik osadu moczu.
Fizjologicznie u kobiet ich liczba może wzrosnąć w
Fizjologicznie u kobiet ich liczba może wzrosnąć w
pierwszym trymestrze ciąży lub przed okresem
pierwszym trymestrze ciąży lub przed okresem
menstruacyjnym. Zwiększona ilość komórek
menstruacyjnym. Zwiększona ilość komórek
nabłonkowych wzrasta również w stanach zapalnych
nabłonkowych wzrasta również w stanach zapalnych
miejsc, które pokryte są tym nabłonkiem, głównie
miejsc, które pokryte są tym nabłonkiem, głównie
podczas zapalenia cewki moczowej.
podczas zapalenia cewki moczowej.
Prawidłowo: pojedyncze,nieliczne w polu widzenia
Prawidłowo: pojedyncze,nieliczne w polu widzenia
Badanie moczu
Badanie moczu
Wałeczki szkliste Wałeczkami moczowymi
Wałeczki szkliste Wałeczkami moczowymi
nazywamy charakteryzujące się różną
nazywamy charakteryzujące się różną
wielkością, kształtem oraz materiałem,
wielkością, kształtem oraz materiałem,
zktórego zostały utworzone twory będące
zktórego zostały utworzone twory będące
odlewami światła kanalików i cewek
odlewami światła kanalików i cewek
zbiorczych nerek. Rozróżnia się kilka rodzajów
zbiorczych nerek. Rozróżnia się kilka rodzajów
wałeczków, jednakże fizjologicznie
wałeczków, jednakże fizjologicznie
występującymi są tylko wałeczki szkliste.
występującymi są tylko wałeczki szkliste.
Zbudowane są one jedynie z białka i w
Zbudowane są one jedynie z białka i w
prawidłowym moczu mogą pojawić się tylko w
prawidłowym moczu mogą pojawić się tylko w
niewielkich ilościach.
niewielkich ilościach.
Prawidłowo: pojedyncze
Prawidłowo: pojedyncze
Badanie moczu
Badanie moczu
Zmiany jakościowe osadu moczu (patologiczne)
Zmiany jakościowe osadu moczu (patologiczne)
Lipidy Ich obecność świadczy o dość mocno zaawansowanym uszkodzeniu nerek. Często w takim moczu obserwuje się
Lipidy Ich obecność świadczy o dość mocno zaawansowanym uszkodzeniu nerek. Często w takim moczu obserwuje się
ponadto wałeczki tłuszczowe, kryształy cholesterolu oraz znaczny białkomocz.
ponadto wałeczki tłuszczowe, kryształy cholesterolu oraz znaczny białkomocz.
zespół nerczycowy
zespół nerczycowy
Pasma śluzu
Pasma śluzu
zapalenia dróg moczowych
zapalenia dróg moczowych
Nabłonki okrągłe Nabłonki okrągłe pochodzą z górnych części dróg moczowych. Pojawienie się ich w moczu przemawia za
Nabłonki okrągłe Nabłonki okrągłe pochodzą z górnych części dróg moczowych. Pojawienie się ich w moczu przemawia za
uszkodzeniem nerek, bowiem nabłonki te wyścielają światło kanalików nerkowych:
uszkodzeniem nerek, bowiem nabłonki te wyścielają światło kanalików nerkowych:
martwica cewek nerkowych,
martwica cewek nerkowych,
aktywne proliferacyjne kłębuszkowe zapalenie nerek.
aktywne proliferacyjne kłębuszkowe zapalenie nerek.
Bakterie, komórki drożdży, pierwotniaki
Bakterie, komórki drożdży, pierwotniaki
stany zapalne i grzybicze dróg moczowych,
stany zapalne i grzybicze dróg moczowych,
zanieczyszczenie moczu florą egzogenną, wskutek nieprawidłowego pobrania materiału.
zanieczyszczenie moczu florą egzogenną, wskutek nieprawidłowego pobrania materiału.
Wałeczki
Wałeczki
Możliwe przyczyny
Możliwe przyczyny
erytrocytarne
erytrocytarne
- kłębuszkowe zapalenie nerek
- kłębuszkowe zapalenie nerek
leukocytarne
leukocytarne
- odmiedniczkowe zapalenie nerek
- odmiedniczkowe zapalenie nerek
ziarniste
ziarniste
- ciężkie uszkodzenie miąższu nerek
- ciężkie uszkodzenie miąższu nerek
nabłonkowe
nabłonkowe
- ostra niewydolność kanalików nerkowych
- ostra niewydolność kanalików nerkowych
tłuszczowe
tłuszczowe
- zespół nerczycowy
- zespół nerczycowy
woskowe
woskowe
- ciężkie nefropatie bakteryjne
- ciężkie nefropatie bakteryjne
drożdżowe
drożdżowe
- stany zapalne lub grzybicze dróg moczowych
- stany zapalne lub grzybicze dróg moczowych
Badanie moczu
Badanie moczu
Składniki mineralne moczu
Składniki mineralne moczu
Składnikami mineralnymi moczu są
Składnikami mineralnymi moczu są
kryształy różnych związków chemicznych.
kryształy różnych związków chemicznych.
Obecność większości z nich zależy od pH
Obecność większości z nich zależy od pH
oraz diety, stąd ich wykrycie w moczu nie
oraz diety, stąd ich wykrycie w moczu nie
ma większego znaczenia diagnostycznego,
ma większego znaczenia diagnostycznego,
za wyjątkiem profilaktyki i leczenia kamicy
za wyjątkiem profilaktyki i leczenia kamicy
nerkowej. Nie mniej jednak niektóre z nich
nerkowej. Nie mniej jednak niektóre z nich
nie powinny występować w prawidłowym
nie powinny występować w prawidłowym
moczu i bezwzględnie świadczą o
moczu i bezwzględnie świadczą o
przebiegu procesu chorobowego
przebiegu procesu chorobowego
Badanie moczu
Badanie moczu
Badanie moczu
Badanie moczu
Document Outline
- Slide 1
- Slide 2
- Slide 3
- Slide 4
- Slide 5
- Slide 6
- Slide 7
- Slide 8
- Slide 9
- Slide 10
- Slide 11
- Slide 12
- Slide 13
- Slide 14
- Slide 15
- Slide 16
- Slide 17
- Slide 18
- Slide 19
- Slide 20
- Slide 21
- Slide 22
- Slide 23
- Slide 24
- Slide 25
- Slide 26
- Slide 27
- Slide 28
- Slide 29
- Slide 30
- Slide 31
- Slide 32
- Slide 33
- Slide 34
- Slide 35
- Slide 36
- Slide 37
- Slide 38
- Slide 39
- Slide 40
- Slide 41
- Slide 42
- Slide 43
- Slide 44
- Slide 45
- Slide 46
- Slide 47
- Slide 48
- Slide 49
- Slide 50
- Slide 51
- Slide 52
- Slide 53
- Slide 54
- Slide 55
- Slide 56
- Slide 57
- Slide 58
- Slide 59
- Slide 60
- Slide 61
- Slide 62
- Slide 63
- Slide 64
- Slide 65
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ukad moczowy
ukad moczowo-pciowy, studia pielęgniarstwo
ukad moczowy
układ moczowy
zakazenia ukladu moczowego
Wspo¦ü éczesne metody zabiegowego leczenia kamicy moczowej
UKŁAD MOCZOWY WYWIADY
MonikiKamica uk éadu moczowego
STRUKTURA ORGANIZACYJNA UKúAD I WZAJEMNE ZALE»NOŽCI MI¦DZY
Patofizjologia nerek i układu moczowego
Wady układu moczowego
PIELĘGNOWANIE CHORYCH w schorz ukł moczowego
Wyklad V Ukl moczowy
więcej podobnych podstron