Prawo karne

Prawo karne

gospodarcze

gospodarcze

dr Janusz Bojarski

dr Janusz Bojarski

oszustwa gospodarcze

oszustwa gospodarcze

Art. 286

Art. 286

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści

majątkowej, doprowadza inną osobę do

majątkowej, doprowadza inną osobę do

niekorzystnego rozporządzenia

niekorzystnego rozporządzenia

własnym lub cudzym mieniem za

własnym lub cudzym mieniem za

pomocą wprowadzenia jej w błąd albo

pomocą wprowadzenia jej w błąd albo

wyzyskania błędu lub niezdolności do

wyzyskania błędu lub niezdolności do

należytego pojmowania

należytego pojmowania

przedsiębranego działania,

przedsiębranego działania,

podlega karze pozbawienia wolności od

podlega karze pozbawienia wolności od

6 miesięcy do lat 8.

6 miesięcy do lat 8.

B.Michalski „Przestępstwa przeciwko mieniu.

B.Michalski „Przestępstwa przeciwko mieniu.

Rozdział XXXV Kodeksu karnego.

Rozdział XXXV Kodeksu karnego.

Komentarz”, Warszawa 1999r.

Komentarz”, Warszawa 1999r.

Oszustwo może polegać na

Oszustwo może polegać na

wprowadzeniu w błąd i

wprowadzeniu w błąd i

doprowadzeniu do niekorzystnego

doprowadzeniu do niekorzystnego

rozporządzenia mieniem również

rozporządzenia mieniem również

osoby prawnej lub jednostki

osoby prawnej lub jednostki

organizacyjnej nie posiadającej

organizacyjnej nie posiadającej

osobowości prawnej

osobowości prawnej

Art. 297 kk

Art. 297 kk

§ 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub innej

§ 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub innej

osoby kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji

osoby kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji

kredytowej, dotacji, subwencji lub

kredytowej, dotacji, subwencji lub

zamówienia publicznego, przedkłada

zamówienia publicznego, przedkłada

fałszywe lub stwierdzające nieprawdę

fałszywe lub stwierdzające nieprawdę

dokumenty albo nierzetelne, pisemne

dokumenty albo nierzetelne, pisemne

oświadczenia dotyczące okoliczności

oświadczenia dotyczące okoliczności

mających istotne znaczenie dla uzyskania

mających istotne znaczenie dla uzyskania

takiego kredytu, pożyczki bankowej,

takiego kredytu, pożyczki bankowej,

gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub

gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub

zamówienia publicznego

zamówienia publicznego

podlega karze pozbawienia wolności od 3

podlega karze pozbawienia wolności od 3

miesięcy do lat 5.

miesięcy do lat 5.

Wyrok z dn.9.12.1971r.,

Wyrok z dn.9.12.1971r.,

OSNKW z 1972r., z.3, poz.55

OSNKW z 1972r., z.3, poz.55

Sam fakt, że pożyczkobiorca, mimo

Sam fakt, że pożyczkobiorca, mimo

monitów ze strony pożyczkodawcy, nie

monitów ze strony pożyczkodawcy, nie

zwraca pożyczonych pieniędzy, nie

zwraca pożyczonych pieniędzy, nie

wystarcza jeszcze do ustalenia, że

wystarcza jeszcze do ustalenia, że

dłużnik od początku, tzn.

dłużnik od początku, tzn.

już w

już w

momencie zwracania się o pożyczkę, nie

momencie zwracania się o pożyczkę, nie

miał zamiaru zwrotu pożyczonych

miał zamiaru zwrotu pożyczonych

pieniędzy

pieniędzy

, a zatem fakt ten sam przez

, a zatem fakt ten sam przez

się nie stanowi dostatecznej podstawy

się nie stanowi dostatecznej podstawy

do skazania dłużnika za to przestępstwo.

do skazania dłużnika za to przestępstwo.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28

czerwca 1999 r. (II AKa 319/99, KZS 1999, nr

czerwca 1999 r. (II AKa 319/99, KZS 1999, nr

10, poz. 54)

10, poz. 54)

Świadome kłamstwo w oświadczeniach

Świadome kłamstwo w oświadczeniach

lub dokumentach składanych w toku

lub dokumentach składanych w toku

postępowania w sprawie udzielenia

postępowania w sprawie udzielenia

kredytu nie przesądza jednoznacznie o

kredytu nie przesądza jednoznacznie o

tym, że kredyty te chciano wyłudzić w

tym, że kredyty te chciano wyłudzić w

rozumieniu art. 286 §1 k.k., gdyż nie da

rozumieniu art. 286 §1 k.k., gdyż nie da

się całkowicie wykluczyć możliwości, że

się całkowicie wykluczyć możliwości, że

kredyty te zostaną efektywnie

kredyty te zostaną efektywnie

wykorzystane i dzięki temu spłacone.

wykorzystane i dzięki temu spłacone.

J.Skorupka „Cywilna i karna ochrona kredytodawcy i

J.Skorupka „Cywilna i karna ochrona kredytodawcy i

pożyczkodawcy”, Prokuratura i Prawo z 2000r., nr 5

pożyczkodawcy”, Prokuratura i Prawo z 2000r., nr 5

Może dojść do popełnienia przestępstwa z

Może dojść do popełnienia przestępstwa z

art.286§1 kk również wtedy, gdy sprawca

art.286§1 kk również wtedy, gdy sprawca

oszukańczo uzyskany kredyt zamierza

oszukańczo uzyskany kredyt zamierza

spłacić i nie uzyskał korzyści majątkowej.

spłacić i nie uzyskał korzyści majątkowej.

Dzieje się tak, kiedy w wyniku podstępnego

Dzieje się tak, kiedy w wyniku podstępnego

działania kredytobiorcy bank udziela kredytu

działania kredytobiorcy bank udziela kredytu

obciążonego większym ryzykiem

obciążonego większym ryzykiem

niespłacenia go w terminie, niż wynikałoby

niespłacenia go w terminie, niż wynikałoby

to z przedłożonych dokumentów i

to z przedłożonych dokumentów i

oświadczeń. Gdyż do dokonania oszustwa

oświadczeń. Gdyż do dokonania oszustwa

dochodzi nie w chwili uzyskania korzyści

dochodzi nie w chwili uzyskania korzyści

majątkowej przez sprawcę, ale wraz z

majątkowej przez sprawcę, ale wraz z

niekorzystnym rozporządzeniem mieniem

niekorzystnym rozporządzeniem mieniem

Art. 297 kk

Art. 297 kk



kryminalizacja przedpola

kryminalizacja przedpola



badania J. Karaźniewicz – średnia

badania J. Karaźniewicz – średnia

wysokość udzielonego kredytu

wysokość udzielonego kredytu

wynosi ok. 1000 złotych

wynosi ok. 1000 złotych

Art. 297 kk

Art. 297 kk

§ 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od

§ 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od

banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną

banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną

działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od

działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od

organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi

organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi

- kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji,

- kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji,

akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank

akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank

zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji

zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji

lub podobnego świadczenia pieniężnego

lub podobnego świadczenia pieniężnego

na określony cel

na określony cel

gospodarczy

gospodarczy

, elektronicznego instrumentu płatniczego lub

, elektronicznego instrumentu płatniczego lub

zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony,

zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony,

przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny

przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny

dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie

dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie

dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla

dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla

uzyskania wymienionego wsparcia finansowego,

uzyskania wymienionego wsparcia finansowego,

instrumentu płatniczego lub zamówienia,

instrumentu płatniczego lub zamówienia,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Zakres ochrony

Zakres ochrony

Jednostki organizacyjne prowadzące

Jednostki organizacyjne prowadzące

podobną działalność gospodarczą do

podobną działalność gospodarczą do

banków:

banków:



spółdzielcze kasy oszczędnościowo-

spółdzielcze kasy oszczędnościowo-

kredytowe,

kredytowe,



kasy zapomogowo–pożyczkowe, tworzone w

kasy zapomogowo–pożyczkowe, tworzone w

zakładach pracy

zakładach pracy



instytucje pieniądza elektronicznego

instytucje pieniądza elektronicznego



J. Skorupka - także fundusze inwestycyjne w

J. Skorupka - także fundusze inwestycyjne w

tym fundusze emerytalne

tym fundusze emerytalne

Zakres ochrony

Zakres ochrony

kredyt – nie obejmuje tzw. „kredytu kupieckiego”

kredyt – nie obejmuje tzw. „kredytu kupieckiego”

poręczenie –zobowiązanie się poręczyciela do spełnienia

poręczenie –zobowiązanie się poręczyciela do spełnienia

określonego świadczenia w sytuacji, gdy dłużnik główny tego

określonego świadczenia w sytuacji, gdy dłużnik główny tego

zobowiązania nie spełnił w określonym terminie

zobowiązania nie spełnił w określonym terminie

gwarancja – zobowiązuje podmiot ją udzielający do spełnienia

gwarancja – zobowiązuje podmiot ją udzielający do spełnienia

świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta gwarancji, po

świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta gwarancji, po

wystąpieniu określonych w umowie warunków (także

wystąpieniu określonych w umowie warunków (także

udzielane przez podmioty z sektora publicznego)

udzielane przez podmioty z sektora publicznego)

akredytywa – zobowiązanie się banku do wykonania określonego

akredytywa – zobowiązanie się banku do wykonania określonego

świadczenia (najczęściej dokonania płatności za wykonanie

świadczenia (najczęściej dokonania płatności za wykonanie

określonego świadczenia) na rzecz wskazanego beneficjenta,

określonego świadczenia) na rzecz wskazanego beneficjenta,

po spełnieniu przez niego określonych warunków

po spełnieniu przez niego określonych warunków

elektroniczny instrument płatniczy – instrument umożliwiający

elektroniczny instrument płatniczy – instrument umożliwiający

dokonywanie operacji płatniczych przy użyciu informatycznych

dokonywanie operacji płatniczych przy użyciu informatycznych

nośników danych lub elektronicznej identyfikacji klienta

nośników danych lub elektronicznej identyfikacji klienta

dotacja i subwencja – wydatki z sfery publicznej, czyli wydatki ze

dotacja i subwencja – wydatki z sfery publicznej, czyli wydatki ze

strony państwa lub samorządów lokalnych, przeznaczone na

strony państwa lub samorządów lokalnych, przeznaczone na

pomoc, wspieranie określonych działań lub realizację

pomoc, wspieranie określonych działań lub realizację

określonych celów

określonych celów

podobne świadczenie

podobne świadczenie

pieniężne na określony cel

pieniężne na określony cel

gospodarczy

gospodarczy

czynność prawna, której celem jest

czynność prawna, której celem jest

odpłatne lub nieodpłatne, zwrotne lub

odpłatne lub nieodpłatne, zwrotne lub

bezzwrotne wsparcie finansowe

bezzwrotne wsparcie finansowe

innego podmiotu lub których celem

innego podmiotu lub których celem

jest zabezpieczenie cudzego interesu

jest zabezpieczenie cudzego interesu

majątkowego

majątkowego

niemożliwe precyzyjne wskazanie

niemożliwe precyzyjne wskazanie

instytucji gospodarczych, które mogą

instytucji gospodarczych, które mogą

zaliczone do tego rodzaju pojęcia

zaliczone do tego rodzaju pojęcia

sprawca przedkładający dokumenty

sprawca przedkładający dokumenty

itp. działa w porozumieniu z osobą

itp. działa w porozumieniu z osobą

wnioskującą o dostęp do danej

wnioskującą o dostęp do danej

instytucji

instytucji



następuje wzajemne oddziaływanie

następuje wzajemne oddziaływanie

tych osób lub jednej z nich na drugą

tych osób lub jednej z nich na drugą



formy zjawiskowe w postaci np.

formy zjawiskowe w postaci np.

współsprawstwa czy też

współsprawstwa czy też

pomocnictwa

pomocnictwa

Jeżeli nie ma porozumienia – tylko art.

Jeżeli nie ma porozumienia – tylko art.

297 § 1 kk

297 § 1 kk

przedkładanie dokumentów lub

przedkładanie dokumentów lub

oświadczeń

oświadczeń



nie tylko ich fizyczne złożenie do właściwej

nie tylko ich fizyczne złożenie do właściwej

instytucji w formie wymaganej przez

instytucji w formie wymaganej przez

prawo lub wewnętrzne procedury, ale

prawo lub wewnętrzne procedury, ale

także ich okazanie w celu zapoznania się z

także ich okazanie w celu zapoznania się z

nim w danej instytucji lub w celu

nim w danej instytucji lub w celu

sporządzenia przez nią kopii danego

sporządzenia przez nią kopii danego

dokumentu lub oświadczenia

dokumentu lub oświadczenia



zachowanie polegające na nieprzedłożeniu

zachowanie polegające na nieprzedłożeniu

wszystkich wymaganych dokumentów lub

wszystkich wymaganych dokumentów lub

oświadczeń

oświadczeń

dokumenty takie jak:

dokumenty takie jak:



dokumenty tożsamości,

dokumenty tożsamości,



zaświadczenia o dochodach osób fizycznych,

zaświadczenia o dochodach osób fizycznych,



zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami lub składkami na

zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami lub składkami na

ubezpieczenie

ubezpieczenie

społeczne,

społeczne,



sprawozdania finansowe,

sprawozdania finansowe,



opinie biegłych rewidentów o sporządzonych

opinie biegłych rewidentów o sporządzonych

sprawozdaniach finansowych,

sprawozdaniach finansowych,



deklaracje podatkowe,

deklaracje podatkowe,



umowy gospodarcze,

umowy gospodarcze,



zaświadczenia z ewidencji działalności gospodarczej lub

zaświadczenia z ewidencji działalności gospodarczej lub

wypisy z Krajowego Rejestru Sądowego,

wypisy z Krajowego Rejestru Sądowego,



odpisy z ksiąg wieczystych lub z rejestru zastawów,

odpisy z ksiąg wieczystych lub z rejestru zastawów,



operaty szacunkowe,

operaty szacunkowe,



zaświadczenia z urzędu skarbowego, ZUS, KRUS,

zaświadczenia z urzędu skarbowego, ZUS, KRUS,



koncesje lub zezwolenia

koncesje lub zezwolenia

Od 2004r. zamiast działania na

Od 2004r. zamiast działania na

rzecz innej osoby - działanie na

rzecz innej osoby - działanie na

rzecz kogo innego

rzecz kogo innego



Pojęcie „kogo innego” należy utożsamiać z

Pojęcie „kogo innego” należy utożsamiać z

dotychczasowym pojęciem innej niż sprawca osoby, a

dotychczasowym pojęciem innej niż sprawca osoby, a

więc chodzi tu inną osobę fizyczną, osobę prawną lub

więc chodzi tu inną osobę fizyczną, osobę prawną lub

inny podmiot zbiorowy

inny podmiot zbiorowy



Zmiana z 2004r. zawężyła krąg potencjalnych

Zmiana z 2004r. zawężyła krąg potencjalnych

podmiotów, gdyż zwrot ten wiąże się tylko z

podmiotów, gdyż zwrot ten wiąże się tylko z

działaniem na rzecz innej osoby fizycznej (J.

działaniem na rzecz innej osoby fizycznej (J.

Skorupka)

Skorupka)

zaszedł chyba proces wprost przeciwny, ponieważ

zaszedł chyba proces wprost przeciwny, ponieważ

kiedy mowa była o działaniu na rzecz innej osoby,

kiedy mowa była o działaniu na rzecz innej osoby,

mogło to dotyczyć wyłącznie osoby fizycznej lub

mogło to dotyczyć wyłącznie osoby fizycznej lub

prawnej, natomiast w obecnej redakcji przepisu

prawnej, natomiast w obecnej redakcji przepisu

pojęcie kogo innego należy rozumieć analogicznie jak

pojęcie kogo innego należy rozumieć analogicznie jak

w przypadku art. 115§4 kk

w przypadku art. 115§4 kk

dokument jako przedmiot

dokument jako przedmiot

wykonawczy w art. 297

wykonawczy w art. 297



Dokument podrobiony lub przerobiony to

Dokument podrobiony lub przerobiony to

niewątpliwie dokument fałszywy w

niewątpliwie dokument fałszywy w

rozumieniu art. 270 kk.

rozumieniu art. 270 kk.



Dokument stwierdzający nieprawdę to

Dokument stwierdzający nieprawdę to

dokument autentyczny, zawierający

dokument autentyczny, zawierający

nieprawdziwe informacje.

nieprawdziwe informacje.



Oświadczenia nierzetelne to niezupełne

Oświadczenia nierzetelne to niezupełne

informacje o pewnych okolicznościach, a

informacje o pewnych okolicznościach, a

także takie ich ujęcie, które może

także takie ich ujęcie, które może

sugerować ich adresatowi niezgodny z

sugerować ich adresatowi niezgodny z

prawdą stan rzeczy

prawdą stan rzeczy

Strona podmiotowa

Strona podmiotowa



przestępstwo umyślne o charakterze

przestępstwo umyślne o charakterze

kierunkowym

kierunkowym



cel działania sprawcy nie musi być tzw.

cel działania sprawcy nie musi być tzw.

„złym zamiarem”, gdyż sprawca w chwili

„złym zamiarem”, gdyż sprawca w chwili

np. zaciągania kredytu może działać w

np. zaciągania kredytu może działać w

przekonaniu, że z zaciągniętych

przekonaniu, że z zaciągniętych

zobowiązań w całości się wywiąże

zobowiązań w całości się wywiąże



celu uzyskania dostępu do określonej

celu uzyskania dostępu do określonej

instytucji gospodarczej a nie osiągnięcia

instytucji gospodarczej a nie osiągnięcia

korzyści majątkowej

korzyści majątkowej

Zbieg przepisów

Zbieg przepisów



Między przepisem art. 297 § 1 kk a przepisem

Między przepisem art. 297 § 1 kk a przepisem

art. 286 § 1 kk zachodzi stosunek

art. 286 § 1 kk zachodzi stosunek

krzyżowania się.

krzyżowania się.



Odmienny pogląd: A. Ratajczak i B. Sałata

Odmienny pogląd: A. Ratajczak i B. Sałata

(Pierwszy przyjął, że art. 297 jest przepisem

(Pierwszy przyjął, że art. 297 jest przepisem

szczególnym w stosunku art. 286, drugi zaś

szczególnym w stosunku art. 286, drugi zaś

odwołał się do zasady subsydiarności jako

odwołał się do zasady subsydiarności jako

reguły wyłączającej rzeczywisty zbieg

reguły wyłączającej rzeczywisty zbieg

przepisów)

przepisów)



dominująca koncepcja rzeczywistego zbiegu

dominująca koncepcja rzeczywistego zbiegu

przepisów art. 297 § 1 kk i art. 270 oraz art.

przepisów art. 297 § 1 kk i art. 270 oraz art.

271 kk

271 kk



możliwy potencjalny zbieg art. 297 §1 k.k. i

możliwy potencjalny zbieg art. 297 §1 k.k. i

art. 303 k.k

art. 303 k.k

Art. 297 kk

Art. 297 kk

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu

obowiązkowi, nie powiadamia właściwego podmiotu o

obowiązkowi, nie powiadamia właściwego podmiotu o

powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na

powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na

wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego

wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego

wsparcia finansowego, określonego w § 1, lub

wsparcia finansowego, określonego w § 1, lub

zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego

zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego

korzystania z elektronicznego instrumentu

korzystania z elektronicznego instrumentu

płatniczego.

płatniczego.

§ 3. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem

§ 3. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem

postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł

postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł

wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu

wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu

płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji

płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji

lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia

lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia

pokrzywdzonego.

pokrzywdzonego.

Art. 297 § 2 kk

Art. 297 § 2 kk

J. Wojciechowski: Paragraf ten dotyczy przede

J. Wojciechowski: Paragraf ten dotyczy przede

wszystkim pracowników banków i innych instytucji,

wszystkim pracowników banków i innych instytucji,

którzy z racji swoich obowiązków zawodowych

którzy z racji swoich obowiązków zawodowych

zobowiązani są do informowania o okolicznościach

zobowiązani są do informowania o okolicznościach

istotnych dla decyzji o kredytach itp. i mając

istotnych dla decyzji o kredytach itp. i mając

świadomość wyłudzania kredytu, pożyczki, gwarancji

świadomość wyłudzania kredytu, pożyczki, gwarancji

itp. nie podejmują właściwych przeciwdziałań.

itp. nie podejmują właściwych przeciwdziałań.

O. Górniok: przepis zabezpiecza konieczność

O. Górniok: przepis zabezpiecza konieczność

informowania o zmianie istotnych okoliczności po

informowania o zmianie istotnych okoliczności po

złożeniu wniosku, a przed przyznaniem określonej

złożeniu wniosku, a przed przyznaniem określonej

instytucji gospodarczej. Możliwość popełnienia tego

instytucji gospodarczej. Możliwość popełnienia tego

przestępstwa już na tym etapie, jest uwarunkowane

przestępstwa już na tym etapie, jest uwarunkowane

przyjęciem tego zobowiązania przez podmiot

przyjęciem tego zobowiązania przez podmiot

składający wniosek, zgodnie z procedurą

składający wniosek, zgodnie z procedurą

obowiązującą w danej instytucji.

obowiązującą w danej instytucji.

Art. 297 § 2 kk

Art. 297 § 2 kk

R. Zawłocki: Użycie przez ustawodawcę zwrotu, że

R. Zawłocki: Użycie przez ustawodawcę zwrotu, że

chodzi tu o informacje „mogące mieć wpływ” na co

chodzi tu o informacje „mogące mieć wpływ” na co

najmniej ograniczenie danej instytucji gospodarczej

najmniej ograniczenie danej instytucji gospodarczej

oznacza jednak, że nie jest tu konieczne wykazanie iż

oznacza jednak, że nie jest tu konieczne wykazanie iż

z pewnością doszłoby do działań sanacyjnych lub

z pewnością doszłoby do działań sanacyjnych lub

windykacyjnych ze strony podmiotu, który daną

windykacyjnych ze strony podmiotu, który daną

instytucję udzielił.

instytucję udzielił.

R. Góral: Przestępstwo wiąże się z naruszeniem przez

R. Góral: Przestępstwo wiąże się z naruszeniem przez

sprawcę spoczywającego na nim obowiązku

sprawcę spoczywającego na nim obowiązku

informowania o wszelkich zmianach okoliczności, które

informowania o wszelkich zmianach okoliczności, które

mogą mieć wpływ na wstrzymanie lub ograniczenie

mogą mieć wpływ na wstrzymanie lub ograniczenie

dostępu do określonej instytucji gospodarczej.

dostępu do określonej instytucji gospodarczej.

Obowiązek ten, z zasady wynikać będzie z wyraźnych

Obowiązek ten, z zasady wynikać będzie z wyraźnych

postanowień regulaminów, umów związanych z

postanowień regulaminów, umów związanych z

przyznaniem określonych instytucji gospodarczych.

przyznaniem określonych instytucji gospodarczych.

Wyjątkowo obowiązek ten wynikać może także z

Wyjątkowo obowiązek ten wynikać może także z

obowiązujących przepisów, czego przykładem może

obowiązujących przepisów, czego przykładem może

być przepis art. 74 prawa bankowego.

być przepis art. 74 prawa bankowego.

Trzy formy działania sprawcy,

Trzy formy działania sprawcy,

skutkujące jego bezkarnością:

skutkujące jego bezkarnością:



Przy kredycie, pożyczce pieniężnej, gwarancji

Przy kredycie, pożyczce pieniężnej, gwarancji

bankowej, akredytywie, poręczeniu,

bankowej, akredytywie, poręczeniu,

elektronicznym instrumencie płatniczym może

elektronicznym instrumencie płatniczym może

ona polegać na

ona polegać na

zapobiegnięciu

zapobiegnięciu

wykorzystania

wykorzystania

tych instytucji, a przy dotacji

tych instytucji, a przy dotacji

lub subwencji chodzi o

lub subwencji chodzi o

rezygnację z tych

rezygnację z tych

instytucji

instytucji

.

.



W każdej z omawianych instytucji w grę

W każdej z omawianych instytucji w grę

wchodzi także możliwość

wchodzi także możliwość

naprawienia w

naprawienia w

całości szkody

całości szkody

, o ile taką sprawca sprowadził

, o ile taką sprawca sprowadził

na skutek podjętych kłamliwych zabiegów.

na skutek podjętych kłamliwych zabiegów.

Określenie etapu, na którym

Określenie etapu, na którym

możliwe jest jeszcze skorzystanie z

możliwe jest jeszcze skorzystanie z

§3.

§3.



postępowanie w sprawie

postępowanie w sprawie



postępowanie przeciwko

postępowanie przeciwko

Art. 298 kk

Art. 298 kk

§ 1. Kto, w celu uzyskania odszkodowania z

§ 1. Kto, w celu uzyskania odszkodowania z

tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje

tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje

zdarzenie będące podstawą do wypłaty

zdarzenie będące podstawą do wypłaty

takiego odszkodowania, podlega karze

takiego odszkodowania, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat

5.

5.

§ 2. Nie podlega karze, kto przed

§ 2. Nie podlega karze, kto przed

wszczęciem postępowania karnego

wszczęciem postępowania karnego

dobrowolnie zapobiegł wypłacie

dobrowolnie zapobiegł wypłacie

odszkodowania.

odszkodowania.

Wprowadzenie „oszustwa

Wprowadzenie „oszustwa

ubezpieczeniowego” do polskiego

ubezpieczeniowego” do polskiego

prawa karnego

prawa karnego



odpowiednik w § 265 kk RFN

odpowiednik w § 265 kk RFN



O. Górniok: wprowadzając art. 298 § 1 k.k (art. 4 § 1

O. Górniok: wprowadzając art. 298 § 1 k.k (art. 4 § 1

ustawy z 1994 r.) polskie prawo karne

ustawy z 1994 r.) polskie prawo karne

„przystosowano do przejawów przestępczości

„przystosowano do przejawów przestępczości

gospodarczej obserwowanej od lat w warunkach

gospodarczej obserwowanej od lat w warunkach

ustabilizowanego już systemu rynkowego,

ustabilizowanego już systemu rynkowego,

posługując się przy tym prawnoporównawczym

posługując się przy tym prawnoporównawczym

materiałem ustawodawstw karnych państw o takich

materiałem ustawodawstw karnych państw o takich

samych systemach ekonomicznych”.

samych systemach ekonomicznych”.



Według danych amerykańskich, oszustwa

Według danych amerykańskich, oszustwa

asekuracyjne stanowią ponad 50% ogółu czynów z

asekuracyjne stanowią ponad 50% ogółu czynów z

tzw. zewnętrznej przestępczości ubezpieczeniowej.

tzw. zewnętrznej przestępczości ubezpieczeniowej.

Jednakże same oszukańcze praktyki nie mają

Jednakże same oszukańcze praktyki nie mają

jednolitego charakteru, gdyż kłamliwe zabiegi mogą

jednolitego charakteru, gdyż kłamliwe zabiegi mogą

występować na różnych etapach związanych z

występować na różnych etapach związanych z

zapewnieniem i realizacją ochrony ubezpieczeniowej.

zapewnieniem i realizacją ochrony ubezpieczeniowej.

Mechanizmy przestępczości

Mechanizmy przestępczości

ubezpieczeniowej

ubezpieczeniowej

Przestępstwa związane z:

Przestępstwa związane z:



zawieraniem umowy ubezpieczeniowej

zawieraniem umowy ubezpieczeniowej



likwidacją szkody

likwidacją szkody



otrzymaniem odszkodowania jeszcze przed

otrzymaniem odszkodowania jeszcze przed

powstaniem rzeczywistej szkody

powstaniem rzeczywistej szkody

Oszukańcze manipulacje:

Oszukańcze manipulacje:



zawarcie umowy ubezpieczeniowej po wystąpieniu

zawarcie umowy ubezpieczeniowej po wystąpieniu

szkody

szkody



ubezpieczenie tego samego przedmiotu u kilku

ubezpieczenie tego samego przedmiotu u kilku

ubezpieczycieli i zgłoszenia tej samej szkody do kilku

ubezpieczycieli i zgłoszenia tej samej szkody do kilku

ubezpieczycieli

ubezpieczycieli



ukrycie faktów ograniczających lub wyłączających

ukrycie faktów ograniczających lub wyłączających

odpowiedzialność ubezpieczyciela

odpowiedzialność ubezpieczyciela



zawyżenie wartości szkody

zawyżenie wartości szkody



sprowadzenie lub upozorowanie zdarzenia

sprowadzenie lub upozorowanie zdarzenia



ubezpieczenie nieistniejącego przedmiotu

ubezpieczenie nieistniejącego przedmiotu

Przedmiot ochrony

Przedmiot ochrony



ponadindywidualny interes społeczny, polegający

ponadindywidualny interes społeczny, polegający

na utrzymaniu społecznej i funkcjonalnej

na utrzymaniu społecznej i funkcjonalnej

sprawności instytucji ubezpieczeniowych

sprawności instytucji ubezpieczeniowych



wzmocnienie pozycji i wypłacalności

wzmocnienie pozycji i wypłacalności

ubezpieczycieli, co wiąże się jednocześnie ze

ubezpieczycieli, co wiąże się jednocześnie ze

zwiększeniem poczucia bezpieczeństwa osób

zwiększeniem poczucia bezpieczeństwa osób

korzystających z usług ubezpieczeniowych, a

korzystających z usług ubezpieczeniowych, a

przede wszystkim z pewnością uzyskania

przede wszystkim z pewnością uzyskania

odszkodowania

odszkodowania



interes majątkowy instytucji ubezpieczeniowych

interes majątkowy instytucji ubezpieczeniowych



obszar penalizacji stanowi przedpole czynu

obszar penalizacji stanowi przedpole czynu

godzącego w dobro konkretne, jakim jest majątek

godzącego w dobro konkretne, jakim jest majątek

firm ubezpieczeniowych

firm ubezpieczeniowych

Podmiot oszustwa

Podmiot oszustwa

ubezpieczeniowego

ubezpieczeniowego



przestępstwo powszechne

przestępstwo powszechne



najczęściej sprawcą tego przestępstwa

najczęściej sprawcą tego przestępstwa

będzie osoba objęta ubezpieczeniem

będzie osoba objęta ubezpieczeniem



również osoba działająca w celu

również osoba działająca w celu

uzyskania odszkodowania dla kogoś

uzyskania odszkodowania dla kogoś

innego, a więc osoba nie będącą stroną

innego, a więc osoba nie będącą stroną

umowy ubezpieczenia, na podstawie

umowy ubezpieczenia, na podstawie

której może być wypłacone

której może być wypłacone

odszkodowanie

odszkodowanie

Strona przedmiotowa oszustwa

Strona przedmiotowa oszustwa

asekuracyjnego.

asekuracyjnego.



Istota strony przedmiotowej omawianego

Istota strony przedmiotowej omawianego

przestępstwa polega na spowodowaniu

przestępstwa polega na spowodowaniu

zdarzenia dającego podstawę do wypłaty

zdarzenia dającego podstawę do wypłaty

odszkodowania

odszkodowania

określonego w umowie

określonego w umowie

ubezpieczeniowej

ubezpieczeniowej



Z zakresu tego przepisu wyłączone są

Z zakresu tego przepisu wyłączone są

świadczenia z ubezpieczeń osobowych

świadczenia z ubezpieczeń osobowych



Szerokie określenie „umowa ubezpieczenia”

Szerokie określenie „umowa ubezpieczenia”

podawane jest jako argument za uznaniem, że

podawane jest jako argument za uznaniem, że

art. 298 odnosi się do wszelkich umów tego

art. 298 odnosi się do wszelkich umów tego

rodzaju, a więc dotyczących zarówno mienia

rodzaju, a więc dotyczących zarówno mienia

jak i osoby (J. Warylewski, T. Kopoczyński, K.

jak i osoby (J. Warylewski, T. Kopoczyński, K.

Potulski)

Potulski)

Strona przedmiotowa oszustwa

Strona przedmiotowa oszustwa

asekuracyjnego.

asekuracyjnego.



Spoza działania przepisu wyłączone są zachowania

Spoza działania przepisu wyłączone są zachowania

polegające na zawarciu antydatowanej umowy

polegające na zawarciu antydatowanej umowy

ubezpieczenia, która obejmuje swoim zasięgiem te

ubezpieczenia, która obejmuje swoim zasięgiem te

zdarzenia, które w rzeczywistości w chwili ich wystąpienia

zdarzenia, które w rzeczywistości w chwili ich wystąpienia

nie były objęte ochroną ubezpieczeniową, zawarcie umowy

nie były objęte ochroną ubezpieczeniową, zawarcie umowy

ubezpieczenia dotyczącej nie istniejącego przedmiotu,

ubezpieczenia dotyczącej nie istniejącego przedmiotu,

zawyżenie wartości szkody wywołanej zdarzeniem będącym

zawyżenie wartości szkody wywołanej zdarzeniem będącym

wypadkiem ubezpieczeniowym, czy też podanie innych

wypadkiem ubezpieczeniowym, czy też podanie innych

nieprawdziwych informacji dotyczących zdarzenia, a w

nieprawdziwych informacji dotyczących zdarzenia, a w

szczególności mających wpływ na wyłączenie lub

szczególności mających wpływ na wyłączenie lub

ograniczenie odpowiedzialności instytucji ubezpieczeniowej

ograniczenie odpowiedzialności instytucji ubezpieczeniowej



W zakresie ubezpieczeń obowiązkowych, np. ubezpieczenia

W zakresie ubezpieczeń obowiązkowych, np. ubezpieczenia

OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenia OC

OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenia OC

rolników prowadzących gospodarstwo rolne, w przypadku

rolników prowadzących gospodarstwo rolne, w przypadku

braku umowy, szkody wyrządzone osobom trzecim,

braku umowy, szkody wyrządzone osobom trzecim,

pokrywane są z Ubezpieczeniowego Funduszu

pokrywane są z Ubezpieczeniowego Funduszu

Gwarancyjnego – wyłudzenie odszkodowania z UFG nie

Gwarancyjnego – wyłudzenie odszkodowania z UFG nie

wyczerpuje znamion przestępstwa oszustwa asekuracyjnego

wyczerpuje znamion przestępstwa oszustwa asekuracyjnego

z art. 298 § 1 kk (brak umowy)

z art. 298 § 1 kk (brak umowy)

Strona przedmiotowa oszustwa

Strona przedmiotowa oszustwa

asekuracyjnego.

asekuracyjnego.



Jeśli sprawca zawyża wartość szkody w sytuacji, gdy

Jeśli sprawca zawyża wartość szkody w sytuacji, gdy

zdarzenie będące podstawą do żądania wypłaty

zdarzenie będące podstawą do żądania wypłaty

odszkodowania zostało spowodowane przez samego sprawcę,

odszkodowania zostało spowodowane przez samego sprawcę,

to także w tych okolicznościach zachodzi wyczerpanie

to także w tych okolicznościach zachodzi wyczerpanie

znamion czynu z art. 298 § 1 kk (np. powoduje pożar a

znamion czynu z art. 298 § 1 kk (np. powoduje pożar a

przedtem usuwa towar lub niszczy samochód, uprzednio

przedtem usuwa towar lub niszczy samochód, uprzednio

uszkodzony)

uszkodzony)



Czy zdarzenie dające podstawę do wypłaty odszkodowania z

Czy zdarzenie dające podstawę do wypłaty odszkodowania z

tytułu umowy ubezpieczenia musi być rzeczywiście

tytułu umowy ubezpieczenia musi być rzeczywiście

spowodowane, czy dla zrealizowania tego fragmentu

spowodowane, czy dla zrealizowania tego fragmentu

oszustwa ubezpieczeniowego wystarczy jego pozorowanie ?

oszustwa ubezpieczeniowego wystarczy jego pozorowanie ?



Ł. Pohl – w świetle art. 298 par. 1 k.k. zdarzenie dające

Ł. Pohl – w świetle art. 298 par. 1 k.k. zdarzenie dające

podstawę do wypłaty odszkodowania nie jest formalnie

podstawę do wypłaty odszkodowania nie jest formalnie

wypadkiem

wypadkiem

ubezpieczeniowym

ubezpieczeniowym



Oszustwo asekuracyjne może być dokonane zarówno przez

Oszustwo asekuracyjne może być dokonane zarówno przez

działanie, jak i przez zaniechanie

działanie, jak i przez zaniechanie



Przestępstwo oszustwa asekuracyjnego jest przestępstwem

Przestępstwo oszustwa asekuracyjnego jest przestępstwem

materialnym, a skutek polega na sprowadzeniu zdarzenia

materialnym, a skutek polega na sprowadzeniu zdarzenia

dającego podstawę do wypłaty odszkodowania.

dającego podstawę do wypłaty odszkodowania.

Strona podmiotowa oszustwa

Strona podmiotowa oszustwa

asekuracyjnego.

asekuracyjnego.



Zamiar bezpośredni kierunkowy – cel

Zamiar bezpośredni kierunkowy – cel

w postaci uzyskania odszkodowania.

w postaci uzyskania odszkodowania.



Udowodnienie tego zamiaru może być

Udowodnienie tego zamiaru może być

w niektórych sytuacjach bardzo

w niektórych sytuacjach bardzo

trudne, gdyż obiektywnie konieczne

trudne, gdyż obiektywnie konieczne

jest tu podjęcie działań mających na

jest tu podjęcie działań mających na

celu wypłatę odszkodowania, a więc

celu wypłatę odszkodowania, a więc

wszczęcie odpowiedniej procedury u

wszczęcie odpowiedniej procedury u

ubezpieczyciela.

ubezpieczyciela.

Czynny żal

Czynny żal



Nie może polegać na niezłożeniu

Nie może polegać na niezłożeniu

wniosku o wypłatę odszkodowania, gdyż

wniosku o wypłatę odszkodowania, gdyż

trudno wówczas przyjąć, że w ten

trudno wówczas przyjąć, że w ten

sposób sprawca czemuś zapobiegł

sposób sprawca czemuś zapobiegł



Dokonanie zwrotu wypłaconego

Dokonanie zwrotu wypłaconego

odszkodowania nie stanowi przesłanki

odszkodowania nie stanowi przesłanki

do zastosowania klauzuli niekaralności

do zastosowania klauzuli niekaralności

(ale można zastosować art. 60 § 2 pkt 1)

(ale można zastosować art. 60 § 2 pkt 1)

Oszustwo ubezpieczeniowe a

Oszustwo ubezpieczeniowe a

oszustwo klasyczne

oszustwo klasyczne



Gdy sprawca umyślnie sprowadza zdarzenie

Gdy sprawca umyślnie sprowadza zdarzenie

w celu uzyskania odszkodowania i na tej

w celu uzyskania odszkodowania i na tej

podstawie występuje z żądaniem wypłaty,

podstawie występuje z żądaniem wypłaty,

czy też do tej wypłaty dojdzie, trzeba będzie

czy też do tej wypłaty dojdzie, trzeba będzie

rozważyć możliwość przyjęcia kwalifikacji

rozważyć możliwość przyjęcia kwalifikacji

karnej w postaci usiłowania lub dokonania

karnej w postaci usiłowania lub dokonania

oszustwa z art. 286 § 1 kk. (A. Marek)

oszustwa z art. 286 § 1 kk. (A. Marek)



P. Kardas, A. Ratajczak i A. Sałata – sprawca

P. Kardas, A. Ratajczak i A. Sałata – sprawca

będzie odpowiadał wyłącznie za dokonanie

będzie odpowiadał wyłącznie za dokonanie

klasycznego oszustwa

klasycznego oszustwa

Art. 287

Art. 287

§ 1.  Kto, w celu osiągnięcia korzyści

§ 1.  Kto, w celu osiągnięcia korzyści

majątkowej lub wyrządzenia innej osobie

majątkowej lub wyrządzenia innej osobie

szkody, bez upoważnienia, wpływa na

szkody, bez upoważnienia, wpływa na

automatyczne przetwarzanie,

automatyczne przetwarzanie,

gromadzenie lub przekazywanie danych

gromadzenie lub przekazywanie danych

informatycznych lub zmienia, usuwa albo

informatycznych lub zmienia, usuwa albo

wprowadza nowy zapis danych

wprowadza nowy zapis danych

informatycznych,

informatycznych,

podlega karze pozbawienia wolności od 3

podlega karze pozbawienia wolności od 3

miesięcy do lat 5.

miesięcy do lat 5.



tradycyjne oszustwo to „wprowadzenie

tradycyjne oszustwo to „wprowadzenie

w błąd

w błąd

osoby

osoby

”

”



manipulacje danymi „na wejściu” i „na

manipulacje danymi „na wejściu” i „na

wyjściu” systemu lub zmiana

wyjściu” systemu lub zmiana

dotychczasowego zapisu informacji

dotychczasowego zapisu informacji



przestępstwo określone w art. 286 kk

przestępstwo określone w art. 286 kk

to przestępstwo materialne a

to przestępstwo materialne a

przestępstwo określone w art. 287 kk

przestępstwo określone w art. 287 kk

to przestępstwo formalne

to przestępstwo formalne