Teoria dezorganizacji

społecznej

Dezorganizacja społeczna –

stan

zakłócenia organizacji społecznej

charakteryzujący się:
–

osłabieniem więzi społecznej

,

systemu norm i wartości społecznych

(utrata kapitału społecznego)
–

rozregulowaniem mechanizmów

kontroli społecznej

.

Symptomy dezorganizacji

społecznej

1) graty i śmieci w niezamieszkałych domach, zabite

deskami, opuszczone budynki, samochodowe wraki i
porzucone pojazdy, bandy dorosłych i nastolatków stojące
bezczynnie na rogach ulic, prostytucja uliczna, żebractwo,
publiczne picie alkoholu, molestowanie kobiet, hazard i
nadużywanie narkotyków.

2) słabe więzi rodzinne i przyjacielskie, znaczna liczba

niekontrolowanych rówieśniczych grup nastolatków,
fizyczne i psychiczne wycofanie się ze wspólnoty, nikłe
uczestnictwo w organizacjach, rozpad więzi sąsiedzkich i
rozpad rodzin, wysoka mobilność mieszkańców,
zróżnicowanie etniczne, wielość przeciwstawnych haseł,
światopoglądów i stylów zachowania oraz duża liczba
rodzin żyjących z pomocy społecznej.

Szkoła chicagowska (szkoła

ekologiczna)

• działała

w latach 20. i 30. XX w.

na Wydziale

Socjologii Uniwersytetu w Chicago.

• liderem był

Robert Ezra Park

(1864-1944).

• Wspólnie z

Ernestem Burghesem

wydał w 1925 r.

opracowanie

„The City”

• stworzył koncepcję

ekologii społecznej

: na

poszczególne zjawiska społeczne należy patrzyć jak
na naturalne procesy dziejące się w całej przyrodzie

• przestępczość wiąże się z innymi problemami

społecznymi (

dezorganizacją

)

• współpraca (symbioza) i konkurencja

prowadzą do

ukształtowania się

specyficznej struktury

przestrzennego rozmieszczenia ludzi

w mieście.

Procesy ekologiczne

zachodzące w mieście

(metabolizm)

• Dominacja

– słabsi i mniej zaradni życiowo są

spychani do gorszych dzielnic, do tzw. stref
przejściowych przylegających do centrum
przemysłowo-handlowego; tam też osiedlają się
początkowo imigranci, którzy z biegiem czasu
przenoszą się do lepszych dzielnic (na peryferiach
miasta i na terenach podmiejskich).

• Inwazja

– napieranie stref jednych stref miasta

na inne

• Sukcesja

– przekształcanie się strefy w inną po

zakończonej inwazji.

Zmiana charakteru

dzielnicy

I . faza własności domów jednorodzinnych o ścisłych więzach

łączących społeczność,

II. faza najmu, w której następuje osłabienie wspólnoty

sąsiedzkiej;

III. faza inwazji biznesu;
IV. faza pokoi do wynajęcia;
V. faza napływu grup rasowych i narodowościowych o niskim

statusie kulturowym;

VI.

faza wkraczania przestępczości i występku;

VII. faza chaosu społecznego;
VIII. faza przejęcia dzielnicy przez biznes i przemysł.

Stefy miasta

Strefy miasta

1. Strefa Centralna (Cental Business District) – centrum przemysłowo-
handlowe, finansowe i kulturalne, administracyjne (business district),
stosunkowo słabo zamieszkała, jednak ze względu na jej szczególne
funkcje przebywa w niej codziennie wielu mieszkańców.
2. Strefa Przejściowa (Transitional Zone) – obszar zmieniający się z
dzielnicy mieszkaniowej na przemysłowo-handlową, na tę strefę następuje
inwazja strefy centralnej oraz przemysłu lekkiego, co powoduje, że jest ona
częściowo strefą przemysłową.

PRZEKSZTAŁCENIA W STREFIE

PRZEJŚCIOWEJ POWODUJĄ DEZORGANIZACJĘ SPOŁECZNĄ

.

3. Strefa mieszkań robotniczych (Working Class Zone) – przenoszą się
do niej dawni mieszkańcy terenów opanowanych przez przemysł (Strefa 2)
i pragnących w dalszym ciągu mieszkać w pobliżu pracy.
4. Strefa willowa (Residential zone) – zamieszkała przez klasę średnią i
wyższą, zabudowana domami o wysokim standardzie.
5.Strefa Podmiejska (Commuter zone) – obszary przedmieść i miast
satelitów.

Badania Clifforda Shawa

i Henry’ego McKay’a

• Juvenile Delinquency in Urban Areas –

1942

• badania nad

czynami karalnymi nieletnich

w

latach 1900-1906, 1917-23 i 1927-33

• w tych

okresach zmienił się wielokrotnie

skład etniczny

Strefy Przejściowej (I. osadnicy

z Irlandii, Skandynawii i Niemiec, II. Włosi i
Słowianie, III. Murzyni, IV Portorykańczycy)

• analiza akt sądowych

w Chicago – tylko

przestępczość ujawniona

Podsumowanie badań

• Istnieją wyraźne

różnice nasilenia zamieszkiwań

badanych grup

sprawców w poszczególnych rejonach miasta.

• Współczynniki nasilenia zmniejszają się wraz z oddaleniem się od

centrum miasta.

• Rozmieszczenie przestępczości nieletnich i dorosłych jest zbliżone

, tj. z

reguły rejony charakteryzujące się szczególnie wysokim nasileniem
przestępczości nieletnich odznaczają się także wysokim nasileniem
przestępczości dorosłych.

• Wysoki współczynnik przestępczości charakteryzują te

rejony miasta,

w których obserwuje się zniszczoną zabudowę i nieustabilizowaną
ludność

.

• Rejony szczególnego nasilenia przestępczości

pozostają nie zmienione

przez długi okres, mimo że skład ludności

w tym czasie uległ

gruntownej zmianie.

GENIUS LOCI?

• Im większe nasilenie przestępczości w danym rejonie, tym

większa jest

powrotność

do przestępstw zamieszkujących tam sprawców.

Ekologia przestępczości

• Wyniki badań Shawa i McKay’a znalazły

potwierdzenie

w badaniach

przeprowadzonych w innych miejscach

• Również

w Polsce

badania ekologiczne

potwierdzają, że przestępczość „trzyma się”
pewnych miejsc (Wrocław, Zabrze –
przestępczość tam, gdzie przed wojną; Łódź,
Warszawa prawobrzeżna – przestępczość w
rejonach „tradycyjnych”, związki z
przestrzennym rozmieszczeniem alkoholizmu;

Kariera kryminalna

społeczności lokalnej

• Leo Schuerman i Salomon Kobrin

(lata 80.)

• badania społeczności lokalnych na obszarach o dużym

nasileniu przestępczości w Los Angeles County w latach
1950, 1960, 1970

• Fazy kariery kryminalnej

społeczności lokalnej

1) początkowa

– dezorganizacja społeczna niszczy społeczność

lokalną

2) przejściowa

- coraz większy wpływ przestępczości na

destrukcję społeczności lokalnej

3) trwała

– przestępczość i lęk przed przestępczością niszczą

społeczność

Krytyka

• oparcie się wyłącznie

na danych

oficjalnych

, nie uwzględniając

przestępczości nieujawnionej (ten
zarzut już jest nieaktualny)

• nie wyjaśnia

mechanizmu

koncentracji przestępczości w
określonych strefach, a jedynie
potwierdza, że jest