Parametry życiowe
człowieka

Pomiary temperatury, tętna, ciśnienia

tętniczego krwi, oddechu; sposoby

rejestracji danych parametrów na karcie

gorączkowej

Wysokość w/w parametrów świadczy o stanie
zdrowia człowieka. Rejestrując je na karcie
gorączkowej dokonujemy zobiektywizowania
przebiegu choroby

DEFINICJA: Odczytywana w skali termometru,

wielkość fizyczna określająca stopień

ogrzania ciała

.

Temperatura prawidłowa u człowieka zdrowego wynosi 36-37

stopni Celsjusza, w ciągu doby ulega

cyklicznym wahaniom wynoszącym od 0,5 do 1 stopnia

najniższa – w czasie snu i we wczesnych godzinach rannych
najwyższa – we wczesnych godzinach wieczornych

U kobiet – zmienia się w zależności od cyklu hormonalnego –

podwyższa się o ok.. 0,5stopnia C w czasie owulacji i utrzymuje się

na podwyższonym poziomie przez drugą połowę cyklu.

Temperatura



Zależnie od wysokości temperaturę określa się

następująco

:



36.0 stopni – temperatura subnormalna



36,1 - 37.0 – temperatura normalna



37,0 – 38.0 – stan podgorączkowy



38.0 – 39.0 – gorączka umiarkowana, podwyższona



powyżej 39.0 – gorączka wysoka

Czynniki wpływające na podwyższenie temperatury

:

1.

Warunki fizjologiczne: - podniecenie nerwowe,

wzmożony wysiłek fizyczny

2.

Warunki patologiczne: drobnoustroje, ciała gorączkowe, czynniki

fizyczne np.: urazy mechaniczne OUN, choroby zwiększające

przemianę materii.

Objawy gorączki:

subiektywne: złe samopoczucie, uczucie zmęczenia, „łamanie w

kościach, ból głowy, utrata apetytu, pragnienie, suchość w jamie

ustnej.

obiektywne: wypieki na twarzy, błyszczące oczy, tętno i oddech

przyśpieszone, potliwość, dreszcze, opryszczka warg, zaburzenia snu,

podniecenie psychiczne.

Krzywa temperatury

:

to linia łamana, powstająca z

połączenia punktów wyznaczających wysokość
temperatury ciała, mierzonej codziennie wg ustalonej skali
/ C i F/



Typy krzywej temperatury

:

ciągła –

niewielkie wahania dzienne/poniżej 1*C, utrzymujące

się

przez kilka dni

zwalniająca-

większe wahania dzienne/1-2*C przez kilka dni

przerywana –

na przemian gorączka i temp. normalna

trawiąca –

dzienne wahania 2-4*C/ przy wysiewach bakterii/

powracająca –

nawroty gorączki, po okresach

bezgorączkowych



odwrócona –

najwyższa temp. rano, najniższa po południu.

W szpitalu mierzy się temperaturę

ciała 2 razy dziennie

/ ok

.. 6.00 i 16:00 /.

Jeśli zauważymy, że temperatura

jest wyższa w ciągu dnia, mierzymy się ją dodatkowo.



Rodzaje termometrów:

rtęciowe i elektroniczne



uwaga:

1. termometru rtęciowego nie umieszcza się w uchu



2. strząsamy słupek rtęci przed założeniem termometru



a nie bezpośrednio po zmierzeniu temperatury

ciała





Miejsca i czas mierzenia temperatury:



1. pod pachą

–, czas 5-10 minut, pozycja pacjenta siedząca lub leżąca,



należy osuszyć dół pachowy



2. pod językiem

– czas 5 minut, przed pomiarem pacjent



nie powinien przyjmować zbyt gorących albo zbyt



zimnych napojów, oraz zamknięte usta w czasie pomiaru



/ temp. jest wyższa o 0,3*C niż pod pachą/



3. w uchu

-tylko termometrem elektronicznym, czas –30 sek.



4. w odbycie –

3 minuty, przez cały czas mierzenia temp. pielęgniarka



musi być obecna i trzymać termometr, chory leży w pozycji bocznej



/ temp. jest wyższa o 0,5*C niż pod pachą/



5. w pachwinie –

czas – 10 minut



Niebezpieczeństwa , jakie mogą wyniknąć w czasie pomiaru:



przeniesienie drobnoustrojów, uraz/ np.odbytnicy/, dostanie się rtęci



do ust lub odbytu chorego/ zatrucie/- przy uszkodzonym termometrze.





Tętno



Definicja:

Tętno, to rytmiczne rozciąganie, unoszenie i

opadanie sprężystych ścian tętnic spowodowane

wyrzucaniem krwi w czasie skurczu komór serca.



Cechy

: 1.

szybkość=częstotliwość- z

ależna od liczby

skurczów

serca, na którą wpływa m.in.: wiek , wysiłek

fizyczny, stan emocjonalny,



Tętno może być przyśpieszone/tachykardia/ i

zwolnione/bradykardia/



2. siła= napięcie –

spowodowane oporem, jaki ściana

naczynia stawia uderzającej fali krwi. Siła tętna jest więc

wyrazem ciśnienia tętniczego krwi. Tętno może być: dobrze

napięte, słabo napięte, ledwo wyczuwalne, nitkowate, nie

wyczuwalne, drutowate, chybkie- z bardzo krótkim okresem

wyczuwalności.

3.

rytm= miarowość-

prawidłowe tętno jest miarowe,

gdy

wszystkie uderzenia mają jednakową siłę a przerwy

między

uderzeniami

są równe. Jeżeli te warunki nie są spełnione-

tętno określa się jako niemiarowe/ arytmia/



Tętno prawidłowe:

-

w chwili urodzenia

130-150

uderzeń/ minutę

- 1-2 lat -

100 – 120 /

min

- 6-10 lat

90-100/

min

- w wieku dojrzałym średnio

72

/min

- w wieku starszym – średnio

67

/min



Tętno nieprawidłowe/

dot. szybkości

/

Tachykardia-

tętno przyśpieszone/ powyżej

100/min

w

wieku

dojrzałym i starszym. Występuje w stanach gorączkowych,

krwotokach, chorobach przebiegających ze zwiększoną
przemianą materii, histerii, chorobach serca: nerwicach,
podrażnieniach nerwów współczulnych, wyłączeniu nerwu
błędnego.

Bradykardia-

tętno zwolnione / poniżej

50/min

/,

występuje przy wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym,
zatruciach pochodzenia wewnętrznego i zewnętrznego,
podrażnieniu nerwu błędnego.

Miejsca i sposób pomiaru tętna:



Tętno można badać na każdej tętnicy, która przebiega blisko

powierzchni ciała, Najczęściej bada się na tętnicach:



promieniowej

- w okolicy nadgarstka, na przedłużeniu kciuka



skroniowej

- tuż przed uchem, przy przyczepie małżowiny

usznej



szyjnej

- poniżej kąta żuchwy



udowej -

w pachwinie



grzbietowej stopy



podkolanowej



piszczelowej tylnej

Sposób pomiaru tętna:

1.Pacjent powinien siedzieć albo

leżeć 2. Lekko uciskając kładziemy 3 środkowe palce na

jedną z wymienionych tętnic 3.Liczymy tętno przez 15 sek. i

mnożymy razy 4. 4.Szybkość tętna zapisujemy na karcie

gorączkowej. 5 Nie należy sprawdzać tętna po wysiłku

fizycznym lub przeżyciach emocjonalnych chorego.

Karta gorączkowa



Karta gorączkowa

, to druk z rubrykami do wypełnienia

stanu

ogólnego pacjenta. Wyniki pomiarów wykonywane

systematycznie przedstawia się w formie graficznej,

uzyskując krzywe, które można łatwo zinterpretować. Jest

ona dokumentem i musi być prowadzona zgodnie ze stanem

faktycznym, dokładnie i czytelnie.

Podzielona jest na

rubryki pionowe

– odpowiada wynikom

jednego dnia , rubryka ta podzielona jest jeszcze jedną linią,

odpowiadającą pomiarom rannym i popołudniowym, oraz

rubryki poziome

, grubsze- oznaczają wysokość

temperatury ciała i wysokość tętna / najgrubsza linia oznacza

temp.37*C oraz 70 uderzeń tętna na minutę .

Między liniami oznaczającymi pełne stopnie przeprowadzone

są 4 linie cieńsze, których odległość odpowiada 0,2*C/ dla

temperatury/ oraz 4 uderzenia / dla tętna/. Krzywą

temperatury i tętna wykreśla umownym kolorem się 2 razy

dziennie/ rano i wieczorem/.: po zmierzeniu temp. i tętna

stawia się kropkę odpowiadającą wynikowi i łączy się prostą

linią z ostatnią kropką wykresu.

Ciśnienie tętnicze krwi

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



Definicja:

Siła, z jaką krew uderza o naczynia krwionośne.

Krew krąży w układzie naczyń krwionośnych dzięki ciśnieniu,

wytwarzanemu podczas pracy serca. Ciśnienie jest różne w
tętnicach, żyłach i naczyniach włosowatych. Badając

obwodowe

ciśnienie krwi, badamy je na

tętnicach.

Podczas

skurczu komór, ciśnienie w tętnicach jest większe i nazywa

się je ciśnieniem skurczowym, podczas rozkurczu ciśnienie się
zmniejsza i nazywa się je ciśnieniem rozkurczowym. Różnica
między ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym nosi nazwę
amplitudy skurczowo-rozkurczowej/ 30-50mmhg/.

Ciśnienie krwi mierzy się metodą, opracowaną przez włoskiego

uczonego

Riva-Rocci,

za pomocą

sfigmomanometru,

który

składa się z manometru rtęciowego/w metodzie RR/ lub
sprężynowego w metodzie Recklinghausena, mankietu o
podwójnych ścianach i połączonej z nim ręcznej pompki gumowej
z wentylem. Pomiar ciśnienia polega na wywarciu ucisku przez
wypełniony powietrzem mankiet na tętnicę ramienną.



Technika badania ciśnienia :

-pacjent leży w łóżku lub siedzi na krześle z ręką opartą,

ramię chorego należy owinąć
mankietem aparatu

- pielęgniarka zakłada fonendoskop /słuchawki lekarskie/ i przykłada

słuchawkę do zgięcia łokciowego w miejscu przebiegu
tętnicy

- pompuje powietrze za pomocą pompki do mankietu , ponad

przypuszczalną, górną granicę słyszalności tętna

- wypuszcza powoli powietrze, obserwując wskazówkę manometru,

która wolno cofa się w kierunku zera

- gdy zostaje zmniejszony ucisk na tętnicę ramieniową, słychać

w słuchawce uderzenie tętna- pierwsze uderzenie –
górna granica słyszalności tętna =

ciśnienie skurczowe

.

- Podczas
dalszego wypuszczania powietrza z mankietu, następuje
stopniowy zanik tętna w fonendoskopie.W chwili zaniku odczytuje
się na podziałce dolną granicę ciśnienia

= ciśnienie

rozkurczowe

.



Wysokość ciśnienia krwi zależy od

:

- Siły skurczowej serca

- Objętości krwi znajdującej się w

naczyniach - Oporów, jakie stwarzają

naczynia krwionośne

Wartości prawidłowe ciśnienia tętniczego krwi:

skurczowe:

90-120 mmHg, wartości graniczne:120-140mmHg

rozkurczowe

: 60-90mmHg, wartości graniczne: 90-95mmHg



Noworodek

–

77/42



1 rok 96/66 M K



10 lat 103/69 103/70



20 lat 123/76 112/76



30 lat 126/79 120/75



50 lat 135/83 137/84



60 lat 142/85 144/85



70 lat 145/82 159/85



Ciśnienie krwi nieprawidłowe

Nadciśnienie

:

podwyższenie RR skurczowego powyżej

140mmHg i /lub/rozkurczowego powyżej 95 mmHg



Podciśnienie: skurczowe i /lub/rozkurczowe ciśnienie niższe

od wartości prawidłowych/poniżej wartości granicznych/.



Obowiązujące zasady pomiaru RR:

-

Pomiaru dokonuje się raz dziennie o tej samej porze, lub

częściej, jeśli wymaga tego stan pacjenta

-

Pozycja pacjenta siedząca lub leżąca, pacjent powinien być

odprężony i miał zdjęte ubranie z ramienia

-

Ułożenie ramienia pacjenta takie, aby tętnica była na

poziomie serca

-

Dobranie właściwej do wieku szerokości mankietu:/dzieci do

2 lat- 6cm/, dzieci do 4 lat - 8 cm/, dzieci do 9 lat -11 cm/,

dorośli 12-14 cm= 1/3 długości ramienia/.

-

Mankiet powinien być owinięty gładko i ciasno a jego środek

powinien być nad tętnicą ramienną tzn.ok. 2,5 cm powyżej

zgięcia łokciowego

-

Powietrze z mankietu wypuszcza się powoli.



Potencjalne źródła błędów przy
pomiarze RR:



Nachylenie manometru rtęciowego



Użycie zbyt wąskiego lub zbyt szerokiego mankietu



Niewłaściwe nałożenie mankietu: za luźne lub za
ciasne



Niewłaściwe ustawienie ramienia w czasie pomiaru



Przyłożenie fonendoskopu za daleko od tętnicy
ramiennej lub wywieranie przezeń za dużego
nacisku



Zbyt szybkie zmniejszanie ciśnienia w mankiecie



Przedwczesne przerwanie pomiaru, co stwarza
ryzyko przeoczenia tzw.luki osłuchowej



Powtórzenie pomiaru zbyt wcześnie, gdy ramię jest
jeszcze przepełnione krwią



Nieuwzględnienie urazu lub zniekształcenia
ramienia

Oddychanie

Definicja

:

Oddychanie jest procesem mającym na celu

zaopatrywanie organizmu w tlen i odprowadzenie dwutlenku

węgla, będącego końcowym produktem przemiany

materii.Oddech składa się z 2 faz: wdechu i wydechu.

Oddychanie należy do czynności, na które wpływa wola

człowieka, można oddech przyśpieszyć lub zwolnić.

Dokonując oceny procesu oddychania należy zwrócić uwagę

na:

*

częstość

oddechów, która wynosi:

- u noworodka 40 oddechów na minutę
- u dzieci 20-25 „ „
- u dorosłych 16-20 „ „

mniej więcej jeden oddech /wdech i wydech /przypada na 4-

5 uderzeń tętna



*

jakość

jakość

oddechów

:

oddech prawidłowy to oddech : regularny, równomiernie
głęboki, wykonywany bez wysiłku, wykonywany przez nos,
bez szmerów, bez zapachu, z równomiernym unoszeniem i
opadaniem klatki piersiowej, z unoszeniem klatki
piersiowej podczas wdechu

oddech nieprawidłowy: to oddech: przyśpieszony-

nadmierna wentylacja płuc/hiperwentylacja/, zmniejszona
wentylacja – hipowentylacja, bezdech, duszność
wydechowa i wdechowa, oddychanie wysiłkowego. Z
udziałem dodatkowych mięśni oddechowych



*

szmery

oddechowe: słyszalne w czasie oddychania

mogą przybierać charakter prawidłowych szmerów
oddechowych oraz świstów / przy zwężeniu dróg
oddechowych/.



*

woń

powietrza wydychanego może być: bez zapachu/

oddech prawidłowy/, o zapachu acetonu, o zapachu
gnilnym.



*

rytm

oddechowy może być typu: regularne oddechy, oddech

Biota

Biota - po kilku głębokich oddechach następuje krótkotrwale
zatrzymanie oddechu/,

Cheune’a – Stokesa

Cheune’a – Stokesa – coraz głębsze, a następnie coraz
płytsze oddechy, kończące się na chwilowym bezdechu.

Kussmala-

Kussmala- bardzo głębokie, regularne oddechy z krótkimi

okresami bezdechu.

Paradoksalny

Paradoksalny- klatka piersiowa unosi się podczas wdechu



Sposób pomiaru oddechu

:

1

. Po zbadaniu np. tętna chorego,/ lub wykonaniu innego

pomiaru/, należy pozostawić rękę na nadgarstku pacjenta i
obserwować ruchy klatki piersiowej

2

. Pacjent nie powinien wiedzieć o obserwowaniu i liczeniu

oddechów.

3

. Oddech liczy się przez 30 sekund x 2, lub liczy się przez pełną

minutę.

4.

Liczbę zapisuje się w kartach gorączkowych tylko na zlecenie

lekarza u dzieci i ciężko chorych pacjentów