SOCJOLOGIA
Style życia i konsumpcji.
STYLE ŻYCIA
Styl
życia
to
zespół
codziennych
zachowań
jednostek i zbiorowości specyficzny ze względu na
treść i konfigurację.
O stylu życia świadczą:
budżet czasu (sposób zagospodarowania czasu, tempo
życia),
praca (jej reguły, charakter, stosunek do niej),
konsumpcja dóbr materialnych (w tym ogólny stosunek do
świata rzeczy, wzorce konsumpcyjne, którym się podlega),
skala potrzeb intelektualnych i estetycznych,
stosunek do własnego ciała i zdrowia,
samoidentyfikacja ludzi uznających się za członków jakiejś
zbiorowości.
Typologia stylów życia ze względu na:
1 .społeczną lokalizację jej reprezentantów.
jako miejsce w strukturze społecznej:
styl życia inteligencji, robotników i chłopów;
styl życia klasy średniej;
style życia zdominowane przez własność, zawód i ubóstwo
jako wyznaczone przez uczestnictwo w kręgu kulturowym:
etos protestancki
miejsce, jakie dany styl zajmuje w życiu określonej
społeczności
styl dominujący / mniejszościowy (styl mniejszości
narodowych czy etnicznych),
Dewiacyjny / alternatywny.
2. zawód (styl życia yuppies) czy pokolenie (styl życia
pokolenia’68)
Typologia stylów życia ze względu na:
3
. dominujące wartości czy orientacje. (Arnold Mitchell):
1)zdominowany potrzebami:
„wegetujący”
„wiążący koniec z końcem”
2) style zewnątrzsterowne:
„przynależni”
„współzawodnicy”
„ludzie sukcesu”
3) style wewnątrzsterowne:
„jesteśmy sobą”
„poszukiwacze doświadczeń”
„wyrobieni społecznie”
4) styl zarówno zewnętrz- jak i wewnątrzsterowny;
SPOŁECZNE ZRÓŻNICOWANIE
STYLÓW ŻYCIA
Styl życia - charakterystyczny sposób bycia
odróżniający daną zbiorowość lub jednostkę od innych.
Obok kryteriów ekonomicznych (poziomu dochodów i
źródeł dochodu) jest stosowany do opisu zróżnicowania
między klasami czy warstwami.
Max Weber - styl życia jest oznaką przynależności
grupowej i ułatwia własną społeczną identyfikację.
Thorstein Veblen - ostentacyjna konsumpcja nie z
potrzeby przetrwania a z chęci zaznaczenia społecznych
różnic pomiędzy ludźmi (przymus eksponowania statusu).
Pierre Bourdieu - podziały klasowe coraz mniej opierają
się na dochodach i zawodzie a coraz bardziej na
podziałach w sferze kultury: różnicach w systemach
wartości, stylów życia i konsumpcji.
SPOŁECZEŃSTWO
KONSUMPCYJNE
O społeczeństwie konsumpcyjnym mówimy wtedy
gdy:
konsumpcja staje się zjawiskiem masowym a nie
domeną bogatych czy klasy średniej;
wydatki konsumpcyjne ciągle wzrastają i są zasadniczą
sprawą dla ekonomicznego funkcjonowania całego
systemu;
powszechną normą w odniesieniu do konsumpcji staje
się nienasycenie
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE
Przyczyny
powstania
społeczeństwa
konsumpcyjnego:
1) zmiany w sferze ekonomicznej:
rozwój technologiczny,
wzrost wydajności pracy
zwiększenie ilości czasu wolnego
2) zmiany w sferze społecznej :
zmiany struktury społecznej i zmniejszanie się różnic
między klasami wyższymi a niższymi (dzięki wzrostowi
dochodu rozporządzalnego klas niższych)
przemiany w systemach wartości społeczeństw.
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE
Zmiany w konsumpcji i ich następstwa społeczne:
Zaspokajanie raczej życzeń niż potrzeb
.
Bogata oferta dóbr konsumpcyjnych, obejmuje nie tylko
dobra podstawowe ale przede wszystkim dobra służące
zaspokajaniu przyjemności.
Przewaga funkcji symbolicznej nad użytkową
Wyposażenie
dóbr konsumpcyjnych w znaczenie symboliczne, dzięki
którym konsumenci już nie postrzegają produktów takimi
jakie są one w rzeczywistości ale postrzegają i
doświadczają ich obrazów.
Kształtowanie obszarów przedmiotu konsumpcji jako sfer
gustu, mody i stylów życia. Akcent kładzie się na ich
społeczne znaczenie
i na ich użytkowanie.
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE
Zmiany w konsumpcji i ich następstwa społeczne:
wyłonienie się kategorii „
handlarzy potrzeb
”
dominacja sfery czasu wolnego i konsumpcji
nad sferą
produkcji i usług.
zmiana przedmiotu konsumpcji
ciało jako „najpiękniejszy przedmiot konsumpcji i obiekt
zbawienia”
jednostka poprzez pełnione
role konsumenckie
integruje
się z osobami pełniącymi podobne role konsumenckie
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE
Zmiany w konsumpcji i ich następstwa społeczne:
zmiany w systemach wartości społeczeństw.
Wartości związane z przyjemnością
(hedonistyczne)
przesuwają się do centrum społecznego systemu
wartości.
zmiana wskaźników struktury społecznej.
Powszechna dostępność dóbr konsumpcyjnych sprawia,
że ulega
zanikowi właściwość konsumpcji jako
wyznacznika przynależności do określonej klasy czy
warstwy społecznej
a style życia i konsumpcji zaczynają
przebiegać „w poprzek” struktury społecznej.
Znaczenie konsumpcji w życiu
społecznym
Poziom konsumpcji wpływa na:
brak konfliktów społecznych,
stopień legitymizacji porządku społecznego,
satysfakcję w życiu osobistym
Podstawa do oceny ludzi, ich prestiżu i statusu
Czynnik mobilizujący do edukacji, pracy, migracji,
rywalizacji
Uwarunkowania wzorów konsumpcji
Historyczne
Kulturowe
Jakie miejsce wśród innych celów i wartości zajmuje
realizacja potrzeb konsumpcyjnych;
Jaką funkcję symboliczną spełniają określone
przedmioty, ich zakup i posiadanie (wybór tożsamości
kulturowej);
Społeczne
Jaki związek mają produkty i usługi z prestiżem;
Jak są identyfikowane jednostki i grupy społeczne w
oparciu o model konsumpcji;
Materialne
Zróżnicowanie dochodów jako bariera w
upowszechnianiu europejskich wzorów
konsumpcji.
Średnie dochody gospodarstw
domowych na osobę:
Stara Unia
(euro)
Nowa Unia
(euro)
Austria, Francja
1012
Holandia
1031
Finlandia
1059
W.Brytania
1125
Szwecja
1237
Dania
1456
Luksemburg
1533
Litwa
104
Łotwa
136
Estonia
150
Słowacja
163
Węgry
221
Czechy
250
Polska
296
Słowenia
387
Zróżnicowanie dochodów jako bariera w
upowszechnianiu europejskich wzorów
konsumpcji.
Opłat za gaz, prąd, wodę, podstawowe świadczenia
umożliwiające normalną egzystencję nie jest w stanie
uiścić:
4,6% Niemców
4,2% Szwedów
3,1% Austriaków
2,5% Duńczyków
27% Polaków
Społeczeństwo konsumpcyjne i
wykluczenie społeczne
Przesunięcie punktu ciężkości z produkcji na konsumpcję
zmiana natury biedy i wykluczenia społecznego
„Bycie biednym w społeczeństwie producentów i
powszechnego zatrudnienia to jedna rzecz; zupełnie czymś
innym jest być biednym w społeczeństwie konsumentów, w
którym życiowe projekty zbudowane są raczej wokół
wyborów konsumpcyjnych niż pracy albo umiejętności
zawodowych. Jeśli bycie biednym czerpało kiedyś
znaczenie z bycia bezrobotnym, dziś pozyskuje je przede
wszystkim z bycia konsumentem z usterką” (Z.Baumann)
W społeczeństwie konsumpcyjnym ludzie biedni to ci,
którzy zdefiniowani są przez innych i samych siebie jako
„wadliwi konsumenci”
Podział społeczeństwa
konsumpcyjnego na dwie grupy
(Z.Bauman):
Zwycięzcy (uwiedzeni)
Przegrani (uciskani)
Konsumpcja jako środek
wyzwolenia, ekspresji,
samorealizacji
Potrzeby spełniane przez
rynek
Życie poświęcone
wchodzeniu w posiadanie i
obnoszenie się z dobrami
materialnymi
Brak środków niezbędnych
do uczestniczenia w życiu
konsumenckim
Rynek nie spełnia ich
potrzeb, są zależni od
podrzędnych usług
społecznych dostarczanych
przez nieefektywne państwo
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE.
Makdonaldyzacja (G.Ritzer)
„Proces, który powoduje, że w coraz to nowych sektorach
gospodarki USA i reszty świata zaczynają dominować
zasady działania baru szybkiej obsługi” (G.Ritzer)
Proces makdonaldyzacji cechuje:
1. efektywność
Usługi są pożądane bo błyskawiczne
2. kalkulacyjność
Usługi są policzalne, jakość przedefiniowana w ilość
3. przewidywalność
Usługi są takie same o każdej porze i w każdym miejscu
4. możliwość manipulacji pracownikami i klientami
Usługi są zautomatyzowane
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE.
Makdonaldyzacja (G.Ritzer)
Czynniki napędzające stały postęp makdonaldyzacji:
1. opłacalność
Tania siła robocza, duże i ekonomiczne zamówienia,
błyskawiczny przerób, ścisła kontrola nad klientami
2. patriotyzm
Znaki towarowe stają się patriotycznymi symbolami
narodowej tożsamości
3. szersze trendy w społeczeństwie
Rośnie odsetek pracujących kobiet
Zwiększa się liczba rodzin niepełnych
Rośnie zamożność społeczeństw
Zmniejsza się ilość czasu wolnego
Reklama i innowacje technologiczne
SPOŁECZEŃSTWO KONSUMPCYJNE.
Disneizacja (A.Bryman)
„Proces, przez który
zasady
parków tematycznych Disneya
zaczynają
dominować coraz więcej obszarów społeczeństwa”.
Elementy disneizacji:
1. tematyzacja
Wytwory, postacie i scenariusze niezwiązane bezpośrednio z daną
aktywnością importuje się do realnego świata w celu jego upiększenia
2. odróżnicowywanie konsumpcji
Zanikanie
konwencjonalnych
granic
miedzy
porządkami
instytucjonalnymi (rozrywka i edukacja)
3. merchandising
Obudowanie usługi sprzedażą gadżetów, powstawanie wspólnot
konsumenckich wokół usługi
4. praca emocjonalna
Wymaganie od pracowników „głębokiego aktorstwa” (nie tylko
okazywania ale odczuwania okazywanych emocji)