ZARYS FIZJOLOGII UKŁADU
ZARYS FIZJOLOGII UKŁADU
ROZRODCZEGO
ROZRODCZEGO
KOT
KOT
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
KOCUR
KOCUR
Kocury dojrzewają płciowo zazwyczaj w wieku
Kocury dojrzewają płciowo zazwyczaj w wieku
8-9 miesięcy, jednak nie jest to równoznaczne
8-9 miesięcy, jednak nie jest to równoznaczne
z osiągnięciem dojrzałości somatycznej
z osiągnięciem dojrzałości somatycznej
Kocury ras długowłosych (pers) oraz dużych
Kocury ras długowłosych (pers) oraz dużych
ras półdługowłosych (maine coon) dojrzewają
ras półdługowłosych (maine coon) dojrzewają
później (9-12 m-cy)
później (9-12 m-cy)
W tym czasie zaznacza się już dymorfizm
W tym czasie zaznacza się już dymorfizm
płciowy
płciowy
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
KOCICA
KOCICA
Kocice dojrzewają płciowo wcześniej od
Kocice dojrzewają płciowo wcześniej od
kocurów, w wieku 7-8 miesięcy, a pierwsza
kocurów, w wieku 7-8 miesięcy, a pierwsza
ruja może wystąpić nawet w wieku 4-6 m-cy
ruja może wystąpić nawet w wieku 4-6 m-cy
Pierwsze krycie nie powinno nastąpić
Pierwsze krycie nie powinno nastąpić
wcześniej niż przed ukończeniem 1 roku
wcześniej niż przed ukończeniem 1 roku
życia. U samic zbyt młodych:
życia. U samic zbyt młodych:
•
Nieregularne cykle płciowe
Nieregularne cykle płciowe
•
Komplikacje porodowe
Komplikacje porodowe
•
Brak instynktu macierzyńskiego, a nawet
Brak instynktu macierzyńskiego, a nawet
agresja wobec miotu
agresja wobec miotu
•
Niewłaściwy rozwój płodów
Niewłaściwy rozwój płodów
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA
PIERWSZA RUJA
PIERWSZA RUJA
Czas pojawienia się pierwszej rui zależy od:
Czas pojawienia się pierwszej rui zależy od:
•
Rasy
Rasy
•
krótkowłose - wcześniej,
krótkowłose - wcześniej,
•
długowłose – między 12 a 21. miesiącem życia
długowłose – między 12 a 21. miesiącem życia
przy masie ok. 80% osobnika dorosłego
przy masie ok. 80% osobnika dorosłego
•
Pory roku (długość dnia świetlnego i
Pory roku (długość dnia świetlnego i
dostępność pokarmu)
dostępność pokarmu)
•
Kondycji kotki
Kondycji kotki
•
Obecności kocura w najbliższym otoczeniu
Obecności kocura w najbliższym otoczeniu
RUJA
RUJA
Objawy:
Objawy:
ocieranie się o przedmioty głową i szyją
ocieranie się o przedmioty głową i szyją
„
„
przylepność”
przylepność”
wokalizacja – wydawanie głośnych dźwięków
wokalizacja – wydawanie głośnych dźwięków
niepokój, czasem agresja
niepokój, czasem agresja
utrata apetytu
utrata apetytu
lordoza (wyginanie grzbietu) i odsłanianie
lordoza (wyginanie grzbietu) i odsłanianie
sromu
sromu
częste oddawanie moczu
częste oddawanie moczu
tarzanie się, przysiadanie i „udeptywanie”
tarzanie się, przysiadanie i „udeptywanie”
nieznaczne rozpulchnienie sromu
nieznaczne rozpulchnienie sromu
niewielki wypływ z pochwy
niewielki wypływ z pochwy
RUJA
RUJA
Od momentu pierwszej rui
Od momentu pierwszej rui
kotki są zdolne do rozrodu
kotki są zdolne do rozrodu
przez 5-7 lat. Kotki starsze
przez 5-7 lat. Kotki starsze
mogą być aktywne płciowo, ale
mogą być aktywne płciowo, ale
starcze zmiany ograniczają
starcze zmiany ograniczają
wielkość miotów, mogą
wielkość miotów, mogą
powodować poronienia i wady
powodować poronienia i wady
wrodzone.
wrodzone.
CYKL PŁCIOWY
CYKL PŁCIOWY
Koty są sezonowo poliestralne, czyli ich
Koty są sezonowo poliestralne, czyli ich
aktywność płciowa związana jest z długością
aktywność płciowa związana jest z długością
dnia świetlnego.
dnia świetlnego.
Ruja u kotek występuje od wczesnej wiosny do
Ruja u kotek występuje od wczesnej wiosny do
wczesnej jesieni i zanika od października do
wczesnej jesieni i zanika od października do
grudnia.
grudnia.
Koty długowłose są bardziej podatne na zmiany
Koty długowłose są bardziej podatne na zmiany
długości dnia świetlnego. U około połowy kotek
długości dnia świetlnego. U około połowy kotek
krótkowłosych ruja nie zanika sezonowo
krótkowłosych ruja nie zanika sezonowo
Kotki przebywające w domu mogą objawiać ruję
Kotki przebywające w domu mogą objawiać ruję
w ciągu całego roku
w ciągu całego roku
CYKL PŁCIOWY
CYKL PŁCIOWY
Ruja występuje co 14-21 dni i trwa średnio
Ruja występuje co 14-21 dni i trwa średnio
4-6 dni (koty syjamskie ok. 8-10 dni)
4-6 dni (koty syjamskie ok. 8-10 dni)
Owulacja nie występuje samoistnie jako
Owulacja nie występuje samoistnie jako
podstawa cyklu płciowego, tylko jest
podstawa cyklu płciowego, tylko jest
prowokowana aktem krycia
prowokowana aktem krycia
Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia,
Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia,
następuje zanik jaja i zaczyna dojrzewać
następuje zanik jaja i zaczyna dojrzewać
kolejna komórka jajowa, po czym
kolejna komórka jajowa, po czym
następuje kolejna ruja.
następuje kolejna ruja.
PROWOKACJA OWULACJI
PROWOKACJA OWULACJI
Prącie kocura ma
Prącie kocura ma
120-150
120-150
zrogowaciałych
zrogowaciałych
brodawek,
brodawek,
skierowanych w
skierowanych w
stronę podstawy.
stronę podstawy.
Pojawiają się one
Pojawiają się one
ok.. 12 tyg.ż. i
ok.. 12 tyg.ż. i
zanikają ok. 6 tyg.
zanikają ok. 6 tyg.
po kastracji
po kastracji
PROWOKACJA OWULACJI
PROWOKACJA OWULACJI
Wyrostki na prąciu, w czasie kopulacji
Wyrostki na prąciu, w czasie kopulacji
drażnią zakończenia nerwowe w pochwie
drażnią zakończenia nerwowe w pochwie
Odpowiedź neurohormonalna ok. 15 min.
Odpowiedź neurohormonalna ok. 15 min.
po kryciu – wyrzut LH
po kryciu – wyrzut LH
U połowy samic owulacja następuje po
U połowy samic owulacja następuje po
kryciu jednokrotnym, niemal u
kryciu jednokrotnym, niemal u
wszystkich po min. 4 kryciach.
wszystkich po min. 4 kryciach.
Potomstwo może pochodzić od kilku
Potomstwo może pochodzić od kilku
samców
samców
FAZY CYKLU
FAZY CYKLU
Proestrus – bardzo krótka, 1-2 dni,
Proestrus – bardzo krótka, 1-2 dni,
brak tolerancji samca, ograniczone
brak tolerancji samca, ograniczone
objawy
objawy
Estrus – owulacja następuje po 24-36
Estrus – owulacja następuje po 24-36
h po kopulacji. Czasem występuje
h po kopulacji. Czasem występuje
wydłużenie tej fazy przez nakładanie
wydłużenie tej fazy przez nakładanie
się dojrzewania pęcherzyków
się dojrzewania pęcherzyków
jajnikowych – „ruja permanentna”
jajnikowych – „ruja permanentna”
FAZY CYKLU
FAZY CYKLU
Interestrus
Interestrus
Jeśli nie doszło do zapłodnienia, poziom
Jeśli nie doszło do zapłodnienia, poziom
estradiolu spada, brak zachowań
estradiolu spada, brak zachowań
seksualnych, trwa przeciętnie 7 dni (2-19)
seksualnych, trwa przeciętnie 7 dni (2-19)
Diestrus
Diestrus
–
–
jeśli doszło do owulacji i zapłodnienia -
jeśli doszło do owulacji i zapłodnienia -
tworzenie ciałek żółtych i wytwarzanie
tworzenie ciałek żółtych i wytwarzanie
progesteronu
progesteronu
- jeśli doszło do owulacji, ale nie zapłodnienia
- jeśli doszło do owulacji, ale nie zapłodnienia
- ciąża rzekoma, trwająca 40-50 dni
- ciąża rzekoma, trwająca 40-50 dni
FAZY CYKLU
FAZY CYKLU
Anoestrus
Anoestrus
Okres wyciszenia aktywności, brak
Okres wyciszenia aktywności, brak
zachowań płciowych, poziom
zachowań płciowych, poziom
hormonów jest podstawowy. W Polsce
hormonów jest podstawowy. W Polsce
od października do grudnia.
od października do grudnia.
PODSUMOWANIE CYKLU
PODSUMOWANIE CYKLU
Dojrzałość płciowa
Dojrzałość płciowa
6-10 mcy
6-10 mcy
(zakres 4-21 m-cy)
(zakres 4-21 m-cy)
Długość cyklu
Długość cyklu
14-21 dni
14-21 dni
(podlega
(podlega
znacznym wahaniom)
znacznym wahaniom)
Długość estrus
Długość estrus
5,8 dnia (+/- 3,3 dni)
5,8 dnia (+/- 3,3 dni)
Owulacja
Owulacja
prowokowana
prowokowana
Długość ciąży
Długość ciąży
66,9 dnia (+/- 2,9
66,9 dnia (+/- 2,9
dnia)
dnia)
Wielkość miotu
Wielkość miotu
2-5 kociąt (max.8)
2-5 kociąt (max.8)
KOJARZENIE I KOPULACJA
KOJARZENIE I KOPULACJA
Krycie odbywa się na terytorium kocura.
Krycie odbywa się na terytorium kocura.
Często występuje – mimo fazy estrus –
Często występuje – mimo fazy estrus –
brak akceptacji każdego samca,
brak akceptacji każdego samca,
zwłaszcza przy pierwszym kryciu
zwłaszcza przy pierwszym kryciu
Po wspięciu, ze względu na bolesność
Po wspięciu, ze względu na bolesność
aktu kopulacyjnego, kocur przytrzymuje
aktu kopulacyjnego, kocur przytrzymuje
kocicę zębami za kark oraz pazurami za
kocicę zębami za kark oraz pazurami za
boki.
boki.
KOJARZENIE I KOPULACJA
KOJARZENIE I KOPULACJA
Skuteczne metody rozrodu:
Skuteczne metody rozrodu:
•
3-krotne krycie, w odstępach 4 godzinnych
3-krotne krycie, w odstępach 4 godzinnych
w 2 i 3 dniu fazy estrus. (ok. 90% owulacji)
w 2 i 3 dniu fazy estrus. (ok. 90% owulacji)
•
dowolna liczba kopulacji przez pierwsze
dowolna liczba kopulacji przez pierwsze
dni fazy estrus
dni fazy estrus
Większość samic nie akceptuje
Większość samic nie akceptuje
ponownego krycia przed upływem min.
ponownego krycia przed upływem min.
1-2 godzin.
1-2 godzin.
INSEMINACJA
INSEMINACJA
U kotów nie przeprowadza się
U kotów nie przeprowadza się
inseminacji, oprócz badań
inseminacji, oprócz badań
laboratoryjnych. Wynika to z:
laboratoryjnych. Wynika to z:
trudności uzyskania nasienia od samca
trudności uzyskania nasienia od samca
(wyłącznie na drodze elektroejakulacji)
(wyłącznie na drodze elektroejakulacji)
powikłań hormonalnymi kocic
powikłań hormonalnymi kocic
minimalnymi zyskami hodowlanymi (1
minimalnymi zyskami hodowlanymi (1
kocię)
kocię)