Psychologia

emocji i motywacji 13

Typowo ludzkie

mechanizmy

motywacyjne

...a konkretnie:



Motywacja wewnętrzna



Motywacja osiągnięć



Motywacje związane z Ja



Motywacje samorealizacji i
samorozwoju

Motywacje „typowo ludzkie”, czyli takie, które

są silne i wyraziste u ludzi – co nie oznacza, że

u zwierząt nie występują.

Motywacja wewnętrzna jest tendencją podmiotu do

podejmowania i kontynuowania działania wyłącznie ze

względu na treść tego działania.

Jest ona jakościowo różna od motywacji zewnętrznej, która

polega na realizowaniu działania ze względu na czynniki

wobec niego zewnętrzne, związane z konsekwencjami jego

wykonywania (lub nie wykonywania) bądź konsekwencjami

jego efektywnego zakończenia (Łukaszewski i Doliński).

Według Jamesa Hunta organizmy żywe mogą być motywowane do

działania i aktywne nawet wówczas, gdy zaspokojone są wszystkie ich

podstawowe potrzeby, a z zewnątrz nie działają na nie żadne wzmocnienia.

W takich przypadkach, organizmy mogą przejawiać zachowania związane z

ciekawością, eksploracyjne i manipulacyjne.

Zainteresowanie wpływem nagród na

motywację wewnętrzna rozpoczęło się wraz

z obserwacją Harry`ego Harlowa: małpy

spontanicznie rozwiązywały zadania

manipulacyjne, jednak przestawały to robić

kiedy nagradzano je za to rodzynkami.

Spadek motywacji wewnętrznej na skutek nagród zewnętrznych

można wyjaśnić odwołując się do teorii atrybucji.

Zgodnie z zasadą pomniejszania Harolda H. Kelleya, im więcej

czynników może być przyczyną określonego działania, tym

mniejsze jest znaczenie, jakie człowiek przypisuje każdemu z

nich.

Zatem jeśli ktoś realizuje jakieś działanie, bo ma na to ochotę, to jest

oczywiste, że przyczyną działania jest ochota.

Jeśli jednak za to samo działanie człowiek otrzymuje nagrodę, to przestaje

mieć pewność, że przyczyną jego działania „ochota”.

Nagrody zewnętrzne wpływają na motywację wewnętrzną destruktywnie

zwłaszcza wtedy, kiedy są wyraziste i trudno je pominąć w analizie

przyczyn własnych zachowań.

Edward L. Deci:

zewnętrzne nagrody w

postaci

pochwał za każde poprawne

rozwiązanie zagadki

nie zmniejszają,

lecz zwiększają wewnętrzną

motywację badanych.

Jeśli w zewnętrznych nagrodach dominuje aspekt

informacyjny (pochwały), to nie powodują one

obniżenia motywacji wewnętrznej, w niektórych

przypadkach mogą ją nawet podwyższać.

Jeśli w nagrodach zewnętrznych dominuje aspekt

sterujący (pieniądze, dobra materialne), to powodują

one zwykle spadek motywacji wewnętrznej.

Arie Kruglanski: nagrody można podzielić na:

 egzogenne, czyli takie, które są zewnętrzne wobec zadania



endogenne, czyli takie, które są jego immanentną,

„naturalną”, częścią.

Motywację wewnętrzną obniżają

nagrody egzogenne, a podwyższają

nagrody endogenne.

Pieniądze wypłacane za wykonywanie pracy nie obniżają

motywacji, przeciwnie – motywacja do pracy wzrasta wraz z

podwyżkami.

Dzieci nagradzane za naukę mogą tracić zainteresowanie nią.

O poziomie motywacji

wewnętrznej decydują także:



Ściśle określony termin.



Zewnętrzna obserwacja i kontrola.



Rywalizacja.



Styl zarządzania, pozostawiający
podwładnym autonomię albo
kontrolujący.

Motywacja osiągnięć

= tendencja do osiągania i przekraczania

standardów doskonałości, związaną z

odczuwaniem pozytywnych emocji w

sytuacjach zadaniowych, które są

spostrzegane jako wyzwanie

(Łukaszewski i Doliński).

Motywacja osiągnięć jest

mechanizmem ciągłego

pięcia się w górę,

rywalizowania z innymi
ludźmi lub samym sobą.

Według Davida McClellanda,

motywacja osiągnięć jest uzależniona od:



oczekiwania sukcesu,



wartości wchodzącego w grę sukcesu,



spostrzegania osobistej odpowiedzialności za sukces.

Ludzie o wysokiej motywacji osiągnięć:



Biorą odpowiedzialność za realizowane zadania.



Wybierają średnio trudne cele, podejmują umiarkowane ryzyko.



Lubią wypadać lepiej od innych.



Cenią bezpośrednie informacje zwrotne dotyczące efektów działań.



Są wytrwali.



Mają stosunkowo słabo rozwinięte motywy przynależności i społeczne.

John W. Atkinson:

Tendencja do osiągania sukcesu (Ts) jest iloczynem subiektywnego

prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu (Ps) i jego wartości

gratyfikacyjnej (Ws).

Im Ps jest większe (im łatwiej osiągnąć sukces), tym Ws jest mniejsze

(tym mniejsza jest jego wartość nagradzająca).

Ws = (1 – Ps)

 

Zatem:

Ts = Ps  (1 – Ps)

Ts osiąga wartość maksymalną wówczas, gdy Ps ma wartość 0,5 – czyli

wówczas, gdy człowiek spostrzega zadanie jako nie bardzo łatwe, ale

też nie bardzo trudne.

...jednak ludziom zdarza się podejmować rozmaite działania nie po to, żeby

osiągnąć sukces, lecz po to, żeby uniknąć porażki.

Zatem ludzie oprócz tendencji do osiągania sukcesu (Ts), posiadają tendencję do

unikania porażki (Tp).

Natężenie tej tendencji równe jest iloczynowi subiektywnego prawdopodobieństwa

porażki (Pp) i ujemnej wartości porażki (Wp).

Także w tym przypadku, subiektywne prawdopodobieństw wyniku i jego wartość są

ze sobą związane – im pewniejsze jest odniesienie sukcesu (im łatwiejsze jest

zadanie), tym gorzej będzie się człowiek czuł, jeśli mu się nie powiedzie.

Wp = – Ps

 

Zależność między prawdopodobieństwami

sukcesu i porażki jest oczywista:

 

Ps = 1 – Pp

W większości sytuacji ludzie są motywowani przez obie tendencje: zarówno

osiągnięcia sukcesu, jak i uniknięcia porażki.

Poszczególne tendencje mogą się nasilać na skutek czynników sytuacyjnych.

Znaczenie mają różnice indywidualne – u niektórych ludzi generalnie

silniejsza jest tendencja do osiągania sukcesu, a u innych do unikania

porażki.

Poziom indywidualnej motywacji osiągnięć (Tc) jest sumą obu tendencji:

 

Tc = Ts + Tp

 

Ponieważ Tp w każdym przypadku ma wartość negatywną, motywacja

osiągnięć przyjmuje wartość pozytywną wówczas, gdy tendencja do osiągania

sukcesu jest silniejsza od tendencji do unikania porażki; takie przypadki

Atkinson nazywa pozytywną motywacją osiągnięć.

Kiedy tendencja unikania porażek jest silniejsza od tendencji dążenia do

sukcesów, motywacja osiągnięć ma wartość negatywną i jest nazywana

negatywną motywacją osiągnięć.

Alternatywna teoria motywacji

osiągnięć:

Ludzie przyjmują różne orientacje podejmując się realizacji

rozmaitych zadań:



Orientacja na poziom wykonania – koncentracja na tym, żeby w

sytuacji zadaniowej wykazać się wyższymi kompetencjami od innych

ludzi.



Orientacja na osiągnięcie mistrzostwa – koncentracja na rozwoju

własnych kompetencji, umożliwiająca osiąganie lepszych wyników w
przyszłości.

Zakłada się, że orientacja na osiągnięcie mistrzostwa sprzyja wytrwałości i

uporczywości działania, zaangażowaniu w działanie oraz preferowaniu zadań o

średnim poziomie trudności.

Natomiast orientacja na poziom wykonania jest związana ze zjawiskami

negatywnymi, takimi jak: rezygnowanie z kontynuowania działania w

przypadku trudności, wycofywanie wysiłku w sytuacji porażki oraz

preferowanie zadań łatwych.

Omówione orientacje można połączyć z teorią Atkinsona, różnicującą ludzi ze

względu na indywidualną skłonność do koncentrowaniu się na osiąganiu sukcesu

lub unikania porażki.

Niewykluczone, że orientacja na poziom wykonania jest związana zarówno z

unikaniem porażek, jak i nastawieniem na osiągnięcie sukcesu, natomiast

orientacja na osiągnięcie mistrzostwa może być związana wyłącznie z

nastawieniem na osiąganie sukcesów.

Andrew J. Elliot i Marcy Church (1997) ustalili, że:



Osoby zorientowane na osiągnięcie mistrzostwa wyróżniają się wysokim

poziomem motywacji wewnętrznej.



Osoby zorientowane na poziom wykonania i jednocześnie nastawione na

osiągnięcie sukcesu wyróżniają się stosunkowo lepszym poziomem wykonania

zadań.



Osoby zorientowane na poziom wykonania i zarazem nastawione na unikanie

porażki mają stosunkowo najniższą motywacje wewnętrzną i gorszy poziom

wykonania.

...zatem orientacja na poziom wykonania nie zawsze jest niekorzystna.

Wiele osób – od 15% do 50% !!! –

także bardzo inteligentnych lub posiadających

wartościowe zdolności specyficzne,

działa poniżej swoich możliwości.

Zaniżony poziom działania koreluje z:



niską samooceną,



tendencją do wyjaśniania osiąganych siebie wyników w

kategoriach zewnętrznych,



niską

uporczywością

w

wykonywaniu

zadań,

szybkim

zniechęcaniem się,



nierealistycznym ocenianiem trudności zadań.

Motywacje związane z Ja:

...w organizmie człowieka istnieje popęd do

oceniania własnych opinii i możliwości

– Leon Festinger.



Ludzie poszukują diagnostycznych informacji na swój

własny temat, w celu uniknięcia niepewności?



Ludzie są konserwatywni, zorientowani na uzyskiwanie

informacji, które ugruntowują ich wiedzę na swój własny

temat?



Ludzie dążą do posiadania wysokiego poczucia własnej

wartości?

– 3 razy TAK

Motywacje samoaktualizacji

i samorozwoju

Carl Rogers: motywacja ciągłego wzrostu,

samorozwoju, jest absolutnie fundamentalna.

Realizujący ja ludzie:



są otwarci na nowe doświadczenia,



są skoncentrowani na teraźniejszości,



mają zaufanie do siebie samych, w tym do sygnałów cielesnych i

swojej intuicji,



mają poczucie wolności,



są twórczy, nawet w dramatycznych okolicznościach.

Również według Abrahama Maslowa

samorealizacja jest zasadniczym i ostatecznym

celem każdego człowieka.

Współczesna psychologia była dotąd zaabsorbowana negatywną stroną życia.

Funkcjonowanie człowieka interpretowała w kategoriach modelu choroby. Jej

głównym sposobem interweniowania było naprawianie szkody. Pod względem

teoretycznym do niedawna była ona wiktymologią.

Najwyższy czas, żebyśmy:

 

...stworzyli dzieło humanistyczne: psychologię pozytywną. Moja wizja

psychologii i nauk społecznych XXI wieku jest taka, że będą one przechodzić

od grzebania się w brudach i szukania środków zaradczych, do

przekształcania się w pozytywną siłę służącą zrozumieniu i pielęgnowaniu

najwyższych wartości życia osobistego i obywatelskiego. Proponuję, żeby

psychologia XXI wieku stała się nauką o mocnych stronach człowieka i

jego spełnieniu.

– Martin Seligman

 

Klasyfikacja zasadniczych ludzkich

sił charakteru i cnót

– Character Stregths and Virtues (CSV):



Mądrość i wiedza: twórczość, ciekawość, otwartość umysłu,

zamiłowanie do zdobywania wiedzy, umiejętność przyjmowania właściwej

perspektywy.



Odwaga: dzielność, wytrwałość, integralność i autentyczność, witalność.



Humanitaryzm: miłość, życzliwość, inteligencja społeczna.



Sprawiedliwość: aktywna obywatelskość i umiejętność współpracy,

bezstronność, umiejętność przewodzenia.



Umiar: wielkoduszność, pokora i skromność, rozwaga, samoregulacja i

samokontrola.



Transcendencja: docenianie piękna i doskonałości, wdzięczność,
nadzieja, poczucie humoru i umiejętność zabawy

,

duchowość.

Struktura mechanizmów motywacyjnych

człowieka jest silnie warunkowana kulturowo-

społecznie.

Skoro tak, to propagowanie idei samorozwoju i

szczęśliwego życia może przyczynić się do

rozwijania naszych możliwości i dobrostanu.

Na ostatnim wykładzie:

Społeczne

mechanizmy

motywacyjne