Metody pracy
Metody pracy
socjalnej
socjalnej
Opracowanie: E. Rój
Opracowanie: E. Rój
Metoda indywidualnych
Metoda indywidualnych
przypadków
przypadków
Wyrosła z praktycznej
działalności socjalnej.
działalności socjalnej.
Stało się to na początku XIX w., kiedy to
Stało się to na początku XIX w., kiedy to
nieszczęście, bieda oraz ludzka tragedia przestały
nieszczęście, bieda oraz ludzka tragedia przestały
być postrzegane jako osobista sprawa osób nimi
być postrzegane jako osobista sprawa osób nimi
dotkniętych. Sama metoda pracy z przypadkiem
dotkniętych. Sama metoda pracy z przypadkiem
nie jest jednoznacznie określonym sposobem
nie jest jednoznacznie określonym sposobem
postępowania i podlega ciągłej ewolucji. Można
postępowania i podlega ciągłej ewolucji. Można
jednak wymienić kilka jej elementów
jednak wymienić kilka jej elementów
konstytutywnych. Jest to metoda bazująca na
konstytutywnych. Jest to metoda bazująca na
wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym
wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym
zastosowaniu właściwych technik
zastosowaniu właściwych technik
pomocy
pomocy
ludziom w rozwiązywaniu ich problemów (...)
ludziom w rozwiązywaniu ich problemów (...)
Metoda indywidualnych
Metoda indywidualnych
przypadków
przypadków
Pomaga jednostkom w sprawach zarówno
Pomaga jednostkom w sprawach zarówno
zewnętrznych, dotyczących otoczenia, jak
zewnętrznych, dotyczących otoczenia, jak
i w indywidualnych, dotyczących wnętrza
i w indywidualnych, dotyczących wnętrza
osoby. Koncentruje się na jednostce, nie
osoby. Koncentruje się na jednostce, nie
ignorując jednak dobra społecznego. Nie
ignorując jednak dobra społecznego. Nie
zajmuje się ani manipulacją otoczenia, ani
zajmuje się ani manipulacją otoczenia, ani
nie daje się pochłonąć subiektywnym
nie daje się pochłonąć subiektywnym
rozważaniom - łączy w sobie elementy
rozważaniom - łączy w sobie elementy
psychologiczne i społeczne, stając się
psychologiczne i społeczne, stając się
metodą psychosocjalną
metodą psychosocjalną
Metoda indywidualnych
Metoda indywidualnych
przypadków
przypadków
Metoda indywidualnego przypadku (casework)
zapoczątkowana została w drugim dziesięcioleciu
naszego wieku w
Stanach Zjednoczonych przez
Mary Richmond
, stanowiła „unaukowienie
dobroczynności”. To znaczy, dostosowując się do
panującego systemu filantropijnych świadczeń
opiekuńczych przez prywatne stowarzyszenia –
usiłowała nadać temu postępowaniu racjonalny
charakter, o naukowym toku myślenia, podobnym
do postępowania lekarza, zaczynającego od
poprawnego postawienia diagnozy, na podstawie,
której ustala się zabiegi terapeutyczne.
„Pacjentem” jest tu jednostka ludzka potrzebująca
opieki na skutek wydarzenia losowego, niezdolności
do pokierowania sobą, nędzy, wykolejenia itp.
DEFINICJE PRACY Z
PRZYPADKIEM
Pionierka pracy z przypadkiem Mary Richmond twierdzi, że
„
Na pracę z przypadkiem składają się procesy, które
przez świadome dokonywanie indywidualnych aktów
dostosowania się jednostek do otoczenia – rozwijają
osobowość”.
Jeannette Regensburg głosi, że „Praca z przypadkiem
jest metodą porównania, przy udziale pracownika
socjalnego, zdolności klienta do stawienia czoła
problemowi [...] z jego działaniami. W procesie tym
pracownik socjalny pomaga klientowi określić problem i
obmyślić różne sposoby jego rozwiązania”.
Inny przedstawiciel amerykańskiej teorii pracy socjalnej
Swithun Bowers zauważa, że: „Praca z przypadkiem jest
sztuką, w której znajomość nauki o stosunkach między
ludźmi oraz umiejętność utrzymywania takich
stosunków wykorzystywana jest do mobilizacji zdolności
klienta i zasobów społeczności dla lepszego
dostosowania jednostki do całości lub dowolnej części
środowiska”.
DEFINICJE PRACY Z
PRZYPADKIEM
Gordon Hamilton przytacza następujące ujęcie tej
metody: „Praca z przypadkiem jest zastosowaniem
doradztwa i świadczeń socjalnych w taki sposób,
aby pobudzić i zachować psychiczną energię
klienta oraz skłonić go do czynnego udziału w
działaniach zmierzających do rozwiązania
problemu.
Definicja wg T.Pilcha
Definicja wg T.Pilcha
Metoda indywidualnych przypadków-
Metoda indywidualnych przypadków-
„
„
jest
jest
sposobem badań polegającym na analizie
sposobem badań polegającym na analizie
jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w
jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w
określone sytuacje wychowawcze lub na analizie
określone sytuacje wychowawcze lub na analizie
konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez
konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez
pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z
pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z
nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub
nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub
zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.”
zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.”
DEFINICJE PRACY Z
PRZYPADKIEM
W pedagogice społecznej Aleksander Kamiński określił tę
W pedagogice społecznej Aleksander Kamiński określił tę
metodę jako najprzydatniejszą do badań losów ludzkich.
metodę jako najprzydatniejszą do badań losów ludzkich.
Metoda studium przypadku w pedagogice zawsze odnosi się
Metoda studium przypadku w pedagogice zawsze odnosi się
do analizy jednostkowych losów ludzkich w celu opracowania
do analizy jednostkowych losów ludzkich w celu opracowania
i podjęcia działań terapeutycznych. Jest więc metodą
i podjęcia działań terapeutycznych. Jest więc metodą
charakterystyczną i użyteczną przede wszystkim na gruncie
charakterystyczną i użyteczną przede wszystkim na gruncie
pedagogiki społecznej i pedagogiki specjalnej, wszędzie tam,
pedagogiki społecznej i pedagogiki specjalnej, wszędzie tam,
gdzie wymaga się od pedagoga diagnozy przypadku i
gdzie wymaga się od pedagoga diagnozy przypadku i
podjęcia działań resocjalizacyjnych bądź rewalidacyjnych.
podjęcia działań resocjalizacyjnych bądź rewalidacyjnych.
Aleksander Kamiński, akcentując trafność definicji S.
Bowersa, zauważał, że „praca z przypadkiem jest sztuką
opartą na nauce [...], zdolnością twórczego
interpretowania i komponowania wiedzy w odniesieniu
do danej jednostki i uwarunkowań środowiskowych jej
sytuacji, które mają służyć mobilizowaniu sił jednostki i
uruchamianiu aktywności społecznej instytucji
ratownictwa. Opieki i wspierania rozwoju. Prowadzenie
przypadku ma polegać także na stymulowaniu
wzajemnego przystosowania się jednostki i środowiska”.
DEFINICJE PRACY Z
PRZYPADKIEM
Wśród polskich przedstawicieli pedagogiki
Wśród polskich przedstawicieli pedagogiki
społecznej Helena Radlińska, stosując
społecznej Helena Radlińska, stosując
metodę przypadków w promowanej przez
metodę przypadków w promowanej przez
siebie koncepcji pracy społecznej,
siebie koncepcji pracy społecznej,
przedstawiła wizję wrażliwego i
przedstawiła wizję wrażliwego i
wszechstronnego opiekuna zaangażowanego
wszechstronnego opiekuna zaangażowanego
w rozwiązywanie wielu problemów swojego
w rozwiązywanie wielu problemów swojego
podopiecznego. Pracę z przypadkiem
podopiecznego. Pracę z przypadkiem
rozumiała jako ,,
rozumiała jako ,,
budzenie, uaktywnianie,
budzenie, uaktywnianie,
mobilizowanie i ukierunkowywanie jednostki
mobilizowanie i ukierunkowywanie jednostki
w system działań naprawczych’’.
w system działań naprawczych’’.
DEFINICJE PRACY Z
PRZYPADKIEM
Uogólniając różne praktyczno-metodologiczne
ujęcia metody pracy socjalnej z przypadkiem
można przyjąć, że
„praca z przypadkiem jest
sposobem pomocy realizowanym przez
pracownika socjalnego, w którym poprzez
analizę sytuacji jednostki borykającej się z
jakimś problemem w kontekście środowiska,
prowadzi się do opracowania diagnozy
przypadku oraz planu postępowania i
podjęcia działań profilaktycznych,
kompensacyjnych lub terapeutycznych,
angażując jednostkę w cały proces pomocy
dla jej dobra oraz dobra społecznego.”
Etapy pracy z przypadkiem
Zgodnie z założeniami działania
metodycznego praca socjalna z
przypadkiem obejmuje określone
procedury postępowania, nazywane
etapami:
- diagnoza przypadku,
- opracowanie planu postępowania
- prowadzenie przypadku.
Zdaniem prekursorki w dziedzinie stosowania tej metody
M. Richmond, musi ona uwzględniać następujące
elementy:
wgląd w cechy osobowości jednostki i rozpoznanie
zasobów i zagrożeń środowiska (czyli rozpoznanie
przyczyn zarówno indywidualnych, jak i społecznych,
powodujących komplikacje w życiu jednostki);
bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę (czyli
nawiązywanie bezpośrednich kontaktów między
pracownikiem socjalnym i klientem oraz dążenie do
osiągnięcia pewnej zmiany w podejściu jednostki do jej
problemów przez uaktywnienie);
bezpośrednie oddziaływanie poprzez otoczenie
społeczne (czyli przeprowadzenie postępowania w
kierunku pozytywnej zmiany dotychczasowej sytuacji
życiowej).
Zgodnie ze współczesną metodyką działań socjalnych praca z
przypadkiem obejmuje co najmniej dwa podstawowe
komponenty:
studium przypadku, nazwane przez niektórych autorów
rozpoznaniem, obejmujące charakterystykę
losów, sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej jednostki w
kontekście problemu, które ma prowadzić do diagnozy
społecznej i stać się podstawą opracowania planu pracy oraz
praca z przypadkiem – oparta na sformułowanym wspólnie
z klientem (podopiecznym) planie pracy (pomocy),
obejmująca
działania o charakterze ratowniczym, kompensacyjnym lub
terapeutycznym.
METODA INDYWIDUALNYCH
PRZYPADKÓW
Studium przypadku Praca
z przypadkiem
(case study)
(case work)
Charakterystyka Diagnoza Opracowanie
planu Prowadzenie
jednostkowych społeczna planu pracy
przypadku
losów ludzkich
Pracę z przypadkiem, niezależnie od
modelu (koncepcji czy podejścia), jakie
zaaplikujemy, sprowadza się do trzech
etapów
:
1.
1.
Etap skoncentrowany na rozpoznaniu
Etap skoncentrowany na rozpoznaniu
,
,
które prowadzi do diagnozy przypadku –
które prowadzi do diagnozy przypadku –
polega na identyfikacji i analizie sytuacji
polega na identyfikacji i analizie sytuacji
jednostki w kontekście problemu, z którym
jednostki w kontekście problemu, z którym
się boryka. Materiał konieczny do
się boryka. Materiał konieczny do
opracowania diagnozy pracownik socjalny
opracowania diagnozy pracownik socjalny
czerpie z różnych źródeł, za pomocą różnych
czerpie z różnych źródeł, za pomocą różnych
technik i narzędzi, a dotyczy on zwykle
technik i narzędzi, a dotyczy on zwykle
sytuacji:
sytuacji:
osobistej
osobistej
(rodzinnej),
(rodzinnej),
bytowej
bytowej
(materialno-mieszkaniowej),
(materialno-mieszkaniowej),
zdrowotnej
zdrowotnej
(psychofizycznej) lub
(psychofizycznej) lub
społecznej
społecznej
(zawodowej)
(zawodowej)
klienta. W zbieraniu danych i kompletowaniu
klienta. W zbieraniu danych i kompletowaniu
historii przypadku należy ograniczyć się do
historii przypadku należy ograniczyć się do
faktów istotnych z punktu widzenia
faktów istotnych z punktu widzenia
problemu.
problemu.
Identyfikacja problemu
Identyfikacja problemu
Aby problem zidentyfikować dokładnie klienci opisują fakty wydarzenia
Aby problem zidentyfikować dokładnie klienci opisują fakty wydarzenia
reakcje oraz wcześniej podejmowane próby rozwiązania problemu.
reakcje oraz wcześniej podejmowane próby rozwiązania problemu.
Zachowanie klientów do wyrażania swoich odczuć dotyczących sytuacji oraz
Zachowanie klientów do wyrażania swoich odczuć dotyczących sytuacji oraz
opowiedzenie o poprzednio podejmowanych próbach poradzenia sobie z
opowiedzenie o poprzednio podejmowanych próbach poradzenia sobie z
problemem jest użyteczne dla określenia całościowej wagi problemu. Aby
problemem jest użyteczne dla określenia całościowej wagi problemu. Aby
problem zdefiniować pracownicy socjalni badają naturę oraz zakres potrzeb
problem zdefiniować pracownicy socjalni badają naturę oraz zakres potrzeb
identyfikują inne znaczące informacje oraz badają jakie usługi oraz środki
identyfikują inne znaczące informacje oraz badają jakie usługi oraz środki
będą potrzebne.
będą potrzebne.
Pracownicy socjalni muszą rozpocząć dyskusję na temat problemu wg tego jak
Pracownicy socjalni muszą rozpocząć dyskusję na temat problemu wg tego jak
jest on definiowany przez klienta badając jednocześnie czynniki o których wie
jest on definiowany przez klienta badając jednocześnie czynniki o których wie
sam klient , które uważa za związane z problemem zgodnie z własnymi
sam klient , które uważa za związane z problemem zgodnie z własnymi
doświadczeniami oraz te o których wiedzą pracownicy socjalni i które uważają
doświadczeniami oraz te o których wiedzą pracownicy socjalni i które uważają
za powiązane z problemem kierując się swoim doświadczeniem zawodowym.
za powiązane z problemem kierując się swoim doświadczeniem zawodowym.
Potrzebne informacje można zdobyć za pomocą badań społecznych. Wśród
Potrzebne informacje można zdobyć za pomocą badań społecznych. Wśród
pytań wymagających rozważenia w zakresie badań społecznych są
pytań wymagających rozważenia w zakresie badań społecznych są
następujące: *
następujące: *
W jaki sposób klient definiuje problem? *Jakie są granice
W jaki sposób klient definiuje problem? *Jakie są granice
problemu? *Jak klient postrzega intensywność problemu? *Jak klient
problemu? *Jak klient postrzega intensywność problemu? *Jak klient
postrzega czas trwania problemu? *Jakie próby rozwiązań zawiodły? *Na co
postrzega czas trwania problemu? *Jakie próby rozwiązań zawiodły? *Na co
jeszcze wpływa dany problem? *Jakie mocne strony lub kompetencje klienta
jeszcze wpływa dany problem? *Jakie mocne strony lub kompetencje klienta
mogą być wykorzystane do zmiany sytuacji? *Jakie były wcześniejsze
mogą być wykorzystane do zmiany sytuacji? *Jakie były wcześniejsze
doświadczenia klienta z systemem pomocy społ?
doświadczenia klienta z systemem pomocy społ?
*Czy klient ma nadzieję na
*Czy klient ma nadzieję na
rozwiązanie problemu? *Na ile silna jest motywacja klienta do dokonywania
rozwiązanie problemu? *Na ile silna jest motywacja klienta do dokonywania
zmian?
zmian?
Konkretne problemy to stresy jakie wynikają z braku przystosowania
Konkretne problemy to stresy jakie wynikają z braku przystosowania
osoby do jej środowiska społecznego. Ponadto jeżeli identyfikacja problemu
osoby do jej środowiska społecznego. Ponadto jeżeli identyfikacja problemu
koncentruje się na mocnych stronach klienta wtedy temat ten może z
koncentruje się na mocnych stronach klienta wtedy temat ten może z
większym prawdopodobieństwem utrzyma się jako najważniejszy przez
większym prawdopodobieństwem utrzyma się jako najważniejszy przez
pozostałą część procesu interwencji. Gdy ustali się wspólne definicje
pozostałą część procesu interwencji. Gdy ustali się wspólne definicje
problemu można skierować wysiłki na poszukiwanie jego rozwiązania.
problemu można skierować wysiłki na poszukiwanie jego rozwiązania.
WYWIAD
WYWIAD
Podstawowe narzędzie w tej fazie działania pracownika socjalnego
Podstawowe narzędzie w tej fazie działania pracownika socjalnego
to rozmowa i wywiad z klientem oraz tzw.
to rozmowa i wywiad z klientem oraz tzw.
wywiad środowiskowy
wywiad środowiskowy
(społeczny).
(społeczny).
Pracownik powinien nie tylko uważnie słuchać tego co
Pracownik powinien nie tylko uważnie słuchać tego co
i jak mówi klient, czy unika jakiś tematów, ale także obserwować
i jak mówi klient, czy unika jakiś tematów, ale także obserwować
jego zachowanie niewerbalne- jego mimikę, kontakt wzrokowy.
jego zachowanie niewerbalne- jego mimikę, kontakt wzrokowy.
Rozmowa i wywiad nie powinny być jedynym źródłem informacji o
Rozmowa i wywiad nie powinny być jedynym źródłem informacji o
problemach trudnościach klientach. Istnieje wiele technik zbierania
problemach trudnościach klientach. Istnieje wiele technik zbierania
danych o klientach: niektóre z nich mogą towarzyszyć wywiadowi
danych o klientach: niektóre z nich mogą towarzyszyć wywiadowi
środowiskowemu, np. ocena warunków mieszkaniowych, analiza
środowiskowemu, np. ocena warunków mieszkaniowych, analiza
dokumentacji osobistej czy urzędowej, analiza sieci powiązań
dokumentacji osobistej czy urzędowej, analiza sieci powiązań
społecznych klienta.
społecznych klienta.
Konieczne jest także pogłębienie informacji uzyskanych tą drogą o
Konieczne jest także pogłębienie informacji uzyskanych tą drogą o
charakterystykę psychologiczną sylwetki klienta oraz analizę historii
charakterystykę psychologiczną sylwetki klienta oraz analizę historii
życia. Usytuowanie informacji o aktualnej sytuacji jednostki na tle
życia. Usytuowanie informacji o aktualnej sytuacji jednostki na tle
jej życiowych losów pozwoli lepiej zrozumieć jej postępowanie.
jej życiowych losów pozwoli lepiej zrozumieć jej postępowanie.
Integralną częścią rozpoznania diagnostycznego powinna być
Integralną częścią rozpoznania diagnostycznego powinna być
pogłębiona charakterystyka społeczno- kulturowej specyfiki
pogłębiona charakterystyka społeczno- kulturowej specyfiki
środowiska, w którym żyje potencjalny lub faktyczny adresat działań
środowiska, w którym żyje potencjalny lub faktyczny adresat działań
socjalnych.
socjalnych.
DIAGNOZA
DIAGNOZA
Dopiero na tej podstawie będziemy w stanie
Dopiero na tej podstawie będziemy w stanie
sformułować ostateczną diagnozę społeczną,
sformułować ostateczną diagnozę społeczną,
która wskaże bezpośrednie i pośrednie
która wskaże bezpośrednie i pośrednie
przyczyny trudności życiowych jednostki,
przyczyny trudności życiowych jednostki,
pozwoli określić kierunki i sposoby ich
pozwoli określić kierunki i sposoby ich
przezwyciężania. Jest to moment najważniejszy,
przezwyciężania. Jest to moment najważniejszy,
przesądzający o dalszych efektach pracy. To
przesądzający o dalszych efektach pracy. To
właśnie w tym miejscu uruchamiają się procesy
właśnie w tym miejscu uruchamiają się procesy
kategoryzowania, szufladkowania przypadków
kategoryzowania, szufladkowania przypadków
zgodnie z wiedzą, doświadczeniem życiowym,
zgodnie z wiedzą, doświadczeniem życiowym,
naciskami instytucji.
naciskami instytucji.
W toku rozpoznania należy dokonać wnikliwej
W toku rozpoznania należy dokonać wnikliwej
analizy informacji (najlepiej potwierdzonych w
analizy informacji (najlepiej potwierdzonych w
różnych źródłach i opartych na różnych narzędziach
różnych źródłach i opartych na różnych narzędziach
diagnozy), aby ewentualnie
diagnozy), aby ewentualnie
określić przyczynę danej
określić przyczynę danej
sytuacji oraz wskazać te „siły” jednostki i jej
sytuacji oraz wskazać te „siły” jednostki i jej
najbliższego środowiska, które mogą wesprzeć cały
najbliższego środowiska, które mogą wesprzeć cały
proces pomocy.
proces pomocy.
Narzędziem diagnozy jest najczęściej standardowy
Narzędziem diagnozy jest najczęściej standardowy
kwestionariusz wywiadu środowiskowego z klientem
kwestionariusz wywiadu środowiskowego z klientem
i członkami jego rodziny, jest on zwykle uzupełniany
i członkami jego rodziny, jest on zwykle uzupełniany
wywiadami (rozmowami), obserwacją uczestniczącą,
wywiadami (rozmowami), obserwacją uczestniczącą,
analizą dostępnych dokumentów (np. karty zdrowie,
analizą dostępnych dokumentów (np. karty zdrowie,
karty pracy, kwestionariusza ocen itp.)
karty pracy, kwestionariusza ocen itp.)
Zgodnie z etyką pracy socjalnej głównym źródłem
Zgodnie z etyką pracy socjalnej głównym źródłem
informacji powinien być sam klient (podopieczny),
informacji powinien być sam klient (podopieczny),
jednak w wielu przypadkach informacje te powinny
jednak w wielu przypadkach informacje te powinny
być potwierdzone przez osoby z najbliższego
być potwierdzone przez osoby z najbliższego
otoczenia lub osoby mające wcześniejszy
otoczenia lub osoby mające wcześniejszy
profesjonalny kontakt z przypadkiem. Na podstawie
profesjonalny kontakt z przypadkiem. Na podstawie
zgromadzonych i poddanych krytycznej analizie
zgromadzonych i poddanych krytycznej analizie
danych pracownik socjalny formuje wnioski
danych pracownik socjalny formuje wnioski
diagnostyczne, które stanowią o jakości diagnozy.
diagnostyczne, które stanowią o jakości diagnozy.
Opracowana na podstawie rzeczowego rozpoznania
Opracowana na podstawie rzeczowego rozpoznania
diagnoza zawiera zazwyczaj różnicujące podejście do
diagnoza zawiera zazwyczaj różnicujące podejście do
terapii w oparciu o indywidualne studium przypadku
terapii w oparciu o indywidualne studium przypadku
(cechy, potrzeby) i nie traci z pola widzenia
(cechy, potrzeby) i nie traci z pola widzenia
niepowtarzalności każdej sytuacji oraz konieczności
niepowtarzalności każdej sytuacji oraz konieczności
planowania pracy z przypadkiem w zależności od
planowania pracy z przypadkiem w zależności od
konkretnego problemu.
konkretnego problemu.
Celem diagnozy jest próba zrozumienia problemu oraz ocena
Celem diagnozy jest próba zrozumienia problemu oraz ocena
silnych punktów i ograniczeń zdolności jednostki do radzenia
silnych punktów i ograniczeń zdolności jednostki do radzenia
sobie w trudnej sytuacji
sobie w trudnej sytuacji
(ograniczenia, motywacje, możliwości).
(ograniczenia, motywacje, możliwości).
Od diagnozy zależy planowanie oraz sama praca z przypadkiem
Od diagnozy zależy planowanie oraz sama praca z przypadkiem
(terapia).
(terapia).
Fazy diagnozy i interwencji ocenia się czasem mylnie, sądząc, że
Fazy diagnozy i interwencji ocenia się czasem mylnie, sądząc, że
następują one w jakimś konkretnym czasie, a mianowicie po fazie
następują one w jakimś konkretnym czasie, a mianowicie po fazie
wstępnej, czyli rozpoznaniu.
wstępnej, czyli rozpoznaniu.
W praktyce pracy socjalnej
W praktyce pracy socjalnej
praca z przypadkiem
praca z przypadkiem
rozpoczyna się
rozpoczyna się
już w fazie pierwszych kontaktów z klientem w jego rodzinie i
już w fazie pierwszych kontaktów z klientem w jego rodzinie i
najbliższym otoczeniu,
najbliższym otoczeniu,
- w jego umiejętnościach,
- w jego umiejętnościach,
- w jego systemie wartości,
- w jego systemie wartości,
- w jego konkretnym działaniu,
- w jego konkretnym działaniu,
- w jego właściwościach osobowych.
- w jego właściwościach osobowych.
Szczególnie eksponuj te cechy i działania, w celu pokazania
Szczególnie eksponuj te cechy i działania, w celu pokazania
podopiecznemu, w sposób jak najbardziej realistyczny,
podopiecznemu, w sposób jak najbardziej realistyczny,
jego zasobów, które stanowią przeciwwagę dla całej wiedzy na
jego zasobów, które stanowią przeciwwagę dla całej wiedzy na
temat własnej osoby, jaką może mieć o sobie jako, np. osoba
temat własnej osoby, jaką może mieć o sobie jako, np. osoba
o niskiej samoocenie, sprawca przemocy, osoba uzależniona po
o niskiej samoocenie, sprawca przemocy, osoba uzależniona po
analizie, tzw. ‘destrukcji alkoholowej”. Wskazują też podstawy w
analizie, tzw. ‘destrukcji alkoholowej”. Wskazują też podstawy w
oparciu, o które klient może skutecznie wprowadzać pożądane
oparciu, o które klient może skutecznie wprowadzać pożądane
zmiany
zmiany
Opracowanie diagnozy w ind. przypadku (musi być zgodna z metodami
Opracowanie diagnozy w ind. przypadku (musi być zgodna z metodami
i technikami
i technikami
pracy
pracy
/metodologią pracy z ind. przypadkiem):
/metodologią pracy z ind. przypadkiem):
1) Dane osobowe.
1) Dane osobowe.
2) Zdefiniowanie problemu ? Podsumowanie rozmowy
2) Zdefiniowanie problemu ? Podsumowanie rozmowy
z klientem (kogo dotyczy problem i jaka to kwestia społeczna).
z klientem (kogo dotyczy problem i jaka to kwestia społeczna).
3) Określamy metody/techniki/narzędzia, gromadzenie materiału
3) Określamy metody/techniki/narzędzia, gromadzenie materiału
diagnostycznego (techniki obserwacji, gromadzenie dokumentów).
diagnostycznego (techniki obserwacji, gromadzenie dokumentów).
4) Opis/charakterystyka klienta w kontekście cech psychologicznych,
4) Opis/charakterystyka klienta w kontekście cech psychologicznych,
socjologicznych, fizycznych lub zdrowotnych. Zmienne pomagające
socjologicznych, fizycznych lub zdrowotnych. Zmienne pomagające
przygotować opis: ocena poziomu rozwoju, inf. dot. odchyleń od
przygotować opis: ocena poziomu rozwoju, inf. dot. odchyleń od
normy,
normy,
inf. nt. wyglądu klienta, ocena jego postawy, zainteresowania
inf. nt. wyglądu klienta, ocena jego postawy, zainteresowania
klienta; jeśli
klienta; jeśli
chodzi o
jest większy stopień trudności; krótka
jest większy stopień trudności; krótka
charakterystyka
charakterystyka
środowiska rodzinnego: sytuacja materialno - bytowa, statut społ.,
środowiska rodzinnego: sytuacja materialno - bytowa, statut społ.,
ew. opis
ew. opis
trudnej sytuacji rodziny, postawa rodziców wobec dzieci.
trudnej sytuacji rodziny, postawa rodziców wobec dzieci.
Techniki do metody indywidualnego przypadku:
Techniki do metody indywidualnego przypadku:
- wywiad środowiskowy,
- wywiad środowiskowy,
- obserwacja uczestnicząca,
- obserwacja uczestnicząca,
- analiza dokumentów osobistych,
- analiza dokumentów osobistych,
- analiza wywiadów.
- analiza wywiadów.
Opracowanie planu
postępowania
2. Opracowanie planu postępowania z przypadkiem
powinno
określać, co, kiedy i jak ma czynić pracownik socjalny w odniesieniu do
klienta i jego rodziny (lub innego naturalnego / środowiskowego
systemu wsparcia), aby uruchomić proces pomocy, rewalidacji, terapii..
Plan powinien być ukierunkowany zarówno na wzmacnianie
istniejących systemów wsparcia w otoczeniu społecznym klienta,
korygowanie niekorzystnych jego elementów, udzielanie
instytucjonalnych form pomocy, jak również kształtowanie
korzystniejszych z punktu widzenia procesu pomocy postaw i zachowań
klienta.
Plan powinien zawierać pewne aspekty zmian, które mają być efektem
działań pomocowych.
Plan pomocy powinien opierać się na jasno sformułowanych celach,
będących odpowiedzią na następujące pytania:
-kto jest adresatem naszych działań?
-jakich zmian oczekujemy?
-w jakim okresie i w jakim zakresie możemy spodziewać się
pozytywnych skutków
naszej interwencji?
Prowadzenie przypadku
według opracowanego planu.
3.Prowadzenie przypadku według opracowanego planu.
Mimo
wskazania tego etapu jako kolejnego i zasadniczego w procesie
pomocy, trudno zamknąć go w określone ramy czasowe. Jak już
wspominałam omawiając pierwszy etap pracy z przypadkiem
(rozpoznanie, diagnozę), rzeczywista interwencja, czyli terapia,
rozpoczyna się już od pierwszego kontaktu. Proces rozpoznania jest
przecież terapią, o ile pomaga klientowi uzmysłowić sobie, na czym
polega problem i dokonać w swej sytuacji życiowych zmian
wynikających z tej świadomości. Cele terapii są określane wspólnie
przez pracownika i klienta, a sposób prowadzenia przypadku wynika
z potrzeb klienta. Jeśli instytucja, którą reprezentuje pracownik
socjalny, nie zapewnia odpowiedniego świadczenia czy rodzaju
usługi socjalnej, pracownik jest odpowiedzialny za znalezienie
zasobów, z których klient mógłby skorzystać.
Prowadzenie przypadku powinno być postępowaniem elastycznym,
dopuszczającym korygowanie diagnozy i samego planu, aby uzyskać
najlepszy skutek, tzw. właściwą rewalidację. Rewalidacja oznacza
zmianę sytuacji środowiskowej (obiektywnych i subiektywnego
odczuwania tych zmian przez podopiecznego) oraz równolegle
zmianę świadomości, postaw, zachowań jednostki w aspekcie psycho
- wychowawczym (oddziaływanie na sferę emocjonalno –
wolicjonalną - aktywizujące jednostkę i jej otoczenie).
Zakończenie wynika z dynamiki zmiany i rozwoju i jest
takim momentem, w którym klient powinien z
satysfakcją ocenić to, co zostało osiągnięte. Zakończenie
stanowi podkreślenie możliwości i zdolności klienta do
radzenia sobie z problemami i osiągania celów.
Zakończenie jest w istocie sygnałem, że pracownik ma
zaufanie do zdolności samodzielnego rozwoju klienta,
sam zaś pracownik socjalny staje się zasobem, który
służy klientowi w ukierunkowaniu jago funkcjonowania
w określonym środowisku. Właściwie zaplanowane
zakończenie pozwala uniknąć powstania patologicznych
zależności i nadziei klienta, że odpowiedzialność za jego
sytuację przeniesie się na pracownika socjalnego lub
instytucję. Podsumowanie działania powinno zawierać
także spostrzeżenia pracownika i jego ocenę efektów
procesu pomocy oraz samoocenę klienta i umocnienie
klienta w przekonaniu o jego zdolności do
sprawniejszego funkcjonowania.
EWALUACJA
EWALUACJA
Niezmiernie znaczącym etapem w pracy z
Niezmiernie znaczącym etapem w pracy z
indywidualnym przypadkiem jest ocena
indywidualnym przypadkiem jest ocena
efektów podjętej interwencji(ewaluacja).
efektów podjętej interwencji(ewaluacja).
Bardzo ważne jest aby oceny skutków
Bardzo ważne jest aby oceny skutków
interwencji pracownik dokonywał
interwencji pracownik dokonywał
wspólnie z klientem. Zakończenie pracy
wspólnie z klientem. Zakończenie pracy
następuje wówczas gdy udało się
następuje wówczas gdy udało się
zrealizować założone przez pracownika
zrealizować założone przez pracownika
,przy akceptacji klienta cele interwencji.
,przy akceptacji klienta cele interwencji.
Zasady w stosowaniu
metody indywidualnych
przypadków
Bez względu na rodzaj przypadku w procesie pomocy
muszą być realizowane i towarzyszyć mu od pierwszego
kontaktu z klientem określone reguły postępowania:
a)
zasada akceptacji
– polega na respektowaniu
podopiecznego jako osoby ze wszystkimi jego
problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego
nieporadności, odmienności, szacunek dla jago
osobistych decyzji i wyborów;
b) zasada komunikacji
– nawiązanie interakcji opartej
na jasności i precyzji używanych pojęć, symboli lub
terminów, rozumienie swoich intencji i wypowiedzi, ról i
przedsięwzięć własna interpretacja komunikatów
werbalnych i niewerbalnych przez obie strony
interakcji). Pracownik socjalny i klient mają prawo nie
zgadzać się ze sobą, czy też prezentować odmienne
preferencje do sposobu postrzegania lub rozwiązywania
problemu, ale muszą się rozumieć;
Zasady w stosowaniu
metody indywidualnych
przypadków
c)
zasada indywidualizacji
– koncentruje się na tym, by
pracownik socjalny, korzystając z zasobu wiedzy i własnego
doświadczenia zrozumiał, że jego klient, będący w określonej
sytuacji problemowej, choć jest podobny do całej klasy ludzi w
analogicznej sytuacji, musi być traktowany wyjątkowo.
Pracownik socjalny widzi specyfikę jego trudności oraz
złożoności problemu i stara się pomagać ze zrozumieniem: Jakie
wzory zachowań są dominujące w jego relacji z otoczeniem i jak
można je wykorzystać w procesie pomocy? Jakie są potrzeby i
oczekiwania klienta nie tylko w odniesieniu do instytucji, ale
przede wszystkim względem pracownika socjalnego?
d) zasada uczestnictwa
, – aby podopieczny był w stanie
przełamać swą niechęć do aktywności i odzyskać równowagę
psychiczna oraz zaangażować wszystkie swoje siły w proces
działań korygujących i naprawczych, musi od samego początku
aktywnie i świadomie uczestniczyć w tym procesie. Pracownik
socjalny już od nawiązania pierwszego kontaktu stara się
określić charakter tego uczestnictwa poprzez zastosowanie tzw.
kontraktu socjalnego;
Zasady w stosowaniu
metody indywidualnych
przypadków
e) zasada zaufania i poszanowania prywatności
, – aby klient
mógł w pełni uczestniczyć w procesie rozwiązywania swoich
problemów, był w stanie zaakceptować pracownika socjalnego
jako swojego powiernika i doradcę, musi mieć przekonanie, że
wszystkie informacje, jakich udziela w trakcie wywiadów,
zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek rozwiązywania jego
problemów i w takim zakresie, w jakim on sobie tego życzy. Nie
mogą być one przedmiotem dyskusji poza kręgiem zawodowym
osób zaangażowanych w proces pomocy.
f) zasada świadomości
– zarówno pracownik socjalny, jak i klient
maja własny system motywacji i oceny zjawisk. Należy jednak
umieć oddzielić stosunki z podopiecznym, – czyli motywacje
zawodową i konieczność służenia pomocą potrzebującym – od
osobistych preferencji czy uprzedzeń. Każdy pracownik
socjalny spotyka się w swojej codziennej praktyce zawodowej z
dużą liczbą problemów i osób wywodzących się z różnych
(często zmarginalizowanych) środowisk, prezentujących różne
systemy wartości. W takiej sytuacji trudno często uniknąć
osobistych impulsów, będących efektem własnych doświadczeń
i przeżyć, toteż świadomość własnej roli i relacji z
podopiecznym jest kwestią niezwykle ważną.
Kilka podstawowych wskazówek, które w
doświadczeniu wielu pracowników socjalnych
okazały się szczególnie
przydatne w pracy z klientami
1. Zamiast nadmiernie koncentrować się na
problemie i jego rzeczywistych rozmiarach,
kieruj swoje wysiłki w celu nazwania:
co klient chce żeby się zmieniło;
czego oczekuje od Ciebie jako pracownika
socjalnego oraz od instytucji, którą reprezentujesz;
co musi się zmienić w jego życiu, w życiu innych, aby
to było możliwe
2. Ustal z klientem cele, które będą dla niego:
realistyczne,
sformułowane w pozytywnych kategoriach,
nastawione na rozpoczynanie czegoś, a nie
kończenie,
raczej małe niż wielkie,
określone w kategoriach zachowań.
Kilka podstawowych wskazówek, które w
doświadczeniu wielu pracowników socjalnych
okazały się szczególnie
przydatne w pracy z klientami
3. Dowiedz się:
jak będzie wyglądać życie klienta w sytuacji, w której dany problem zostanie
rozwiązany,
szukaj tutaj jak największej ilości szczegółów, w postaci konkretnych zachowań,
konkretnych myśli, uczuć, określ, jak taka sytuacja wpłynie na inne osoby żyjące z
Twoim klientem,
4. Wspólnie z klientem przeanalizuj sytuacje, momenty z jego życia kiedy było
w sprawie danego problemu lepiej niż obecnie, lub dany problem nie
występował:
co on takiego robił, myślał, czuł w tamtych sytuacjach
jak mu to się udawało robić
co robili inni
5. Szukamy więc sytuacji w których klient np. opanował własną złość, wyraził
ją w sposób konstruktywny, doszedł do porozumienia z żoną w drodze
negocjacji, zamiast wymuszania decyzji itd.
6. Określ, co w obecnej sytuacji klienta już istnieje z tego, co chce osiągnąć,
jaka część tego celu już jest jego obecną rzeczywistością. Klienci rzadko są
na początku drogi w momencie spotkania z pracownikiem socjalnym ,
dobrze jest to zauważać i doceniać.
7. Na podstawie punktów 1,2,3,4 pomóż klientowi określić kolejny krok w
kierunku pożądanego przez niego celu. Krok musi być na tyle duży, aby
klient był w stanie go wykonać.
8. Zawsze szanuj tempo klienta we wprowadzanych zmianach, jedni robią to
szybko, inni wolniej. O tempie zawsze decyduje klient, ty możesz to tylko
uznać.
9. Od samego początku spotkań poszukuj w oparciu o jakie zasoby może
wprowadzać zmiany w swoim życiu. Oczywistą rzeczą jest dla nas, że każdy
konstruktywny krok klienta to skutek wykorzystania istniejących zasobów.
Kilka podstawowych wskazówek, które w
doświadczeniu wielu pracowników socjalnych
okazały się szczególnie
przydatne w pracy z klientami
ZASOBÓW KLIENTA POSZUKUJ:
- w jego rodzinie i najbliższym
otoczeniu
- w jego umiejętnościach
- w jego systemie wartości
- w jego konkretnym działaniu
- w jego właściwościach osobowych
Kilka podstawowych wskazówek, które w
doświadczeniu wielu pracowników socjalnych
okazały się szczególnie
przydatne w pracy z klientami
10. Szczególnie te działania, które mają na celu
pokazanie klientowi w sposób jak najbardziej
realistyczny jego zasobów, stanowią przeciwwagę
dla całej wiedzy na temat własnej osoby, jaką może
mieć o sobie jako np. osoba o niskiej samoocenie,
sprawca przemocy, osoba uzależniona po analizie
tzw. ‘destrukcji alkoholowej”.
Wskazują też podstawy w oparciu o które klient
może skutecznie wprowadzać pożądane zmiany.
11. W czasie spotkań z klientem co jakiś czas
sprawdzaj, czy to co wspólnie robicie w czasie
spotkania jest dla niego
użyteczne.
12. Jeśli wyczuwasz, że klient zaczyna się opierać
zmień swoją strategię. Poszukuj innych dróg
kontynuowania pracy.
Modele pracy z
Modele pracy z
indywidualnym
indywidualnym
przypadkiem
przypadkiem
Podejście skoncentrowane na zadaniu
Podejście skoncentrowane na zadaniu
(uściślenie podejścia
(uściślenie podejścia
problemowego). Polega na:
problemowego). Polega na:
koncentracji na aktualnych problemach klienta;
koncentracji na aktualnych problemach klienta;
następujące po sobie fazy to: aktywność klienta i
następujące po sobie fazy to: aktywność klienta i
pracownika, ustalenie wspólnych definicji problemu,
pracownika, ustalenie wspólnych definicji problemu,
wspólne ustalenie warunków i kierunków zmian,
wspólne ustalenie warunków i kierunków zmian,
wspólne ustalenie źródeł trudności, ocena
wspólne ustalenie źródeł trudności, ocena
dotychczasowych umiejętności radzenia sobie z
dotychczasowych umiejętności radzenia sobie z
problemami;
problemami;
ustalenie kontraktu ? umowy, która pozwala planować
ustalenie kontraktu ? umowy, która pozwala planować
zmiany;
zmiany;
Modele pracy z
Modele pracy z
indywidualnym
indywidualnym
przypadkiem
przypadkiem
Podejście strukturalne
Podejście strukturalne
(bazuje na uwarunkowaniach
(bazuje na uwarunkowaniach
społecznych); opiera się na założeniach, że:
społecznych); opiera się na założeniach, że:
problemy ind. są funkcją społecznej dezorganizacji, a nie
problemy ind. są funkcją społecznej dezorganizacji, a nie
jednostkowej patologii,
jednostkowej patologii,
wszyscy pracownicy socjalni mają obowiązek działać na rzecz
wszyscy pracownicy socjalni mają obowiązek działać na rzecz
rozwiązań systemowych;
rozwiązań systemowych;
4 zasady
4 zasady
:
:
I Odpowiedzialność klienta za siebie.
I Odpowiedzialność klienta za siebie.
II Postępowanie w ślad za oczekiwaniami klienta.
II Postępowanie w ślad za oczekiwaniami klienta.
III Maksymalizacja potencjalnego wsparcia dla klienta w jego
III Maksymalizacja potencjalnego wsparcia dla klienta w jego
środowisku.
środowisku.
IV Stopniowy nacisk na presję klienta (mobilizacja klienta).
IV Stopniowy nacisk na presję klienta (mobilizacja klienta).
Modele pracy z
Modele pracy z
indywidualnym
indywidualnym
przypadkiem
przypadkiem
Podejście systemowe
Podejście systemowe
koncentruje się na 5 kluczowych zagadnieniach:
koncentruje się na 5 kluczowych zagadnieniach:
I Braku niezbędnych zasobów.
I Braku niezbędnych zasobów.
II Braku powiązań między ludźmi a systemami zabezpieczającymi.
II Braku powiązań między ludźmi a systemami zabezpieczającymi.
III Zakłóceniami interakcji w obrębie tego samego systemu
III Zakłóceniami interakcji w obrębie tego samego systemu
zabezpieczającego.
zabezpieczającego.
IV Indywidualnymi trudnościami naszego klienta w rozwiązywaniu
IV Indywidualnymi trudnościami naszego klienta w rozwiązywaniu
problemów.
problemów.
V Zakłóceniami interakcji między różnymi systemami zabezpieczającymi.
V Zakłóceniami interakcji między różnymi systemami zabezpieczającymi.
Typowe elementy podejścia systemowego (chodzi o procedurę interwencyjną):
Typowe elementy podejścia systemowego (chodzi o procedurę interwencyjną):
pomaganie ludziom w lepszym radzeniu sobie z trudnościami
pomaganie ludziom w lepszym radzeniu sobie z trudnościami
pomaganie ludziom w lepszym wykorzystywaniu swoich możliwości
pomaganie ludziom w lepszym wykorzystywaniu swoich możliwości
ustanowienie wyjściowych powiązań między ludźmi a zasobami
ustanowienie wyjściowych powiązań między ludźmi a zasobami
ułatwienie interakcji w obrębie systemów zabezpieczających (przełamanie
ułatwienie interakcji w obrębie systemów zabezpieczających (przełamanie
barier biurokratycznych, systemowych)
barier biurokratycznych, systemowych)
W podejściu systemowym winniśmy wywierać wpływ na politykę społeczną,
W podejściu systemowym winniśmy wywierać wpływ na politykę społeczną,
udzielać materialnego wsparcia, robić monitoring i kontrolę wobec osób
udzielać materialnego wsparcia, robić monitoring i kontrolę wobec osób
wymagających opieki i nadzoru.
wymagających opieki i nadzoru.
Modele pracy z
Modele pracy z
indywidualnym
indywidualnym
przypadkiem
przypadkiem
Podejście psychodynamiczne
Podejście psychodynamiczne
(skoncentrowane na oddziaływaniu na
(skoncentrowane na oddziaływaniu na
osobowość członków rodziny):- -
osobowość członków rodziny):- -
zwracamy uwagę na kwestie związane z
zwracamy uwagę na kwestie związane z
komunikacją w obrębie rodziny
komunikacją w obrębie rodziny
- elementy strukturalne, czyli wewn.
- elementy strukturalne, czyli wewn.
(problemy związane z relacją członków
(problemy związane z relacją członków
rodziny), zewn. i środowiskowe (wynikają
rodziny), zewn. i środowiskowe (wynikają
z polityki społ. regionu) czynniki
z polityki społ. regionu) czynniki
dezorganizacji rodziny;
dezorganizacji rodziny;
Modele pracy z
Modele pracy z
indywidualnym
indywidualnym
przypadkiem
przypadkiem
Interwencja kryzysowa
Interwencja kryzysowa
: proponuje krótkoterminową pomoc w nagłych,
: proponuje krótkoterminową pomoc w nagłych,
dramatycznych sytuacjach rodziny. Modelowym podejściem jest podejście
dramatycznych sytuacjach rodziny. Modelowym podejściem jest podejście
eklektyczne (połączenie w.w. modeli). Działania interwencyjne maja na celu
eklektyczne (połączenie w.w. modeli). Działania interwencyjne maja na celu
wzmocnienie „ego” klienta poprzez emocjonalne oczyszczenie, pocieszenie,
wzmocnienie „ego” klienta poprzez emocjonalne oczyszczenie, pocieszenie,
wyjaśnienie problemu i życzliwe wysłuchanie.
wyjaśnienie problemu i życzliwe wysłuchanie.
Interwencja kieruje się zasadami
Interwencja kieruje się zasadami
:
:
1.
1.
Prawo klienta do własnych działań w granicach swej zdolności
Prawo klienta do własnych działań w granicach swej zdolności
podejmowania rozsądnych decyzji.
podejmowania rozsądnych decyzji.
2.
2.
Akceptacja klienta takiego, jakim jest. Wynika z niej akceptacja jego
Akceptacja klienta takiego, jakim jest. Wynika z niej akceptacja jego
zdolności do dokonania zmiany i uznanie, że klient może i potrafi
zdolności do dokonania zmiany i uznanie, że klient może i potrafi
wykorzystać własne zasoby dla uzyskania poprawy.
wykorzystać własne zasoby dla uzyskania poprawy.
3.
3.
Tradycyjnie już praca socjalna bierze za punkt wyjścia silne strony, a nie
Tradycyjnie już praca socjalna bierze za punkt wyjścia silne strony, a nie
ułomności. Do ograniczeń podchodzi realistycznie, ale stara się należycie
ułomności. Do ograniczeń podchodzi realistycznie, ale stara się należycie
ocenić i wykorzystać mocne punkty jednostki i jej rodziny.
ocenić i wykorzystać mocne punkty jednostki i jej rodziny.
4.
4.
Pracownik socjalny stara się zrozumieć osobę i pomóc jej wypracować
Pracownik socjalny stara się zrozumieć osobę i pomóc jej wypracować
konstruktywną zmianę. W ocenie sytuacji i wyznaczaniu celów współpracuje
konstruktywną zmianę. W ocenie sytuacji i wyznaczaniu celów współpracuje
z klientem, stosując się równocześnie do społecznie uznanych wartości.
z klientem, stosując się równocześnie do społecznie uznanych wartości.
5.
5.
Informacje uzyskane o rodzinie klienta i jej sytuacji służą dobru rodziny i
Informacje uzyskane o rodzinie klienta i jej sytuacji służą dobru rodziny i
społeczeństwa.
społeczeństwa.
6.
6.
Pracownik socjalny ponosi odpowiedzialność zawodową za dobro rodziny
Pracownik socjalny ponosi odpowiedzialność zawodową za dobro rodziny
jako całości.
jako całości.
7.
7.
Pracownik socjalny jest odpowiedzialny nie tylko przed klientem, ale także
Pracownik socjalny jest odpowiedzialny nie tylko przed klientem, ale także
przed samym sobą, społecznością, agencją i profesją.
przed samym sobą, społecznością, agencją i profesją.
8.
8.
Jako czynnik mobilizujący zasoby materialne, środowiskowe i
Jako czynnik mobilizujący zasoby materialne, środowiskowe i
psychologiczne, pracownik socjalny wspiera wysiłki na rzecz rozwoju,
psychologiczne, pracownik socjalny wspiera wysiłki na rzecz rozwoju,
zmiany i rozszerzenia świadczeń oraz ułatwia potrzebującym ich klientom
zmiany i rozszerzenia świadczeń oraz ułatwia potrzebującym ich klientom
korzystania z nich.
korzystania z nich.
Indywidualny przypadek
Indywidualny przypadek
„
„
P.X jest osobą niewidomą w wieku 60 lat. P.X utraciła wzrok z powodu guza
P.X jest osobą niewidomą w wieku 60 lat. P.X utraciła wzrok z powodu guza
mózgu, jest po operacji neurochirurgicznej. Prowadzi wspólne gospodarstwo
mózgu, jest po operacji neurochirurgicznej. Prowadzi wspólne gospodarstwo
domowe z mężem oraz dorosłymi pracującymi córkami. P.X do czasu pojawienia
domowe z mężem oraz dorosłymi pracującymi córkami. P.X do czasu pojawienia
się choroby i stopniowej utraty wzroku był osobą aktywną, wykonywała
się choroby i stopniowej utraty wzroku był osobą aktywną, wykonywała
wszelkie prace domowe, udzielała się społecznie, uczestniczyła w kulturze,
wszelkie prace domowe, udzielała się społecznie, uczestniczyła w kulturze,
miała liczne grono znajomych i przyjaciół. Przebyta operacja oraz utrata
miała liczne grono znajomych i przyjaciół. Przebyta operacja oraz utrata
wzroku spowodowała, że stałą się osobą apatyczną, wszelki8e obowiązki
wzroku spowodowała, że stałą się osobą apatyczną, wszelki8e obowiązki
domowe przyjęli pozostali domownicy ( głównie mąż). P. X nie potrafi
domowe przyjęli pozostali domownicy ( głównie mąż). P. X nie potrafi
samodzielnie poruszać się w domu, przy spożywaniu posiłków, mycia, toalecie
samodzielnie poruszać się w domu, przy spożywaniu posiłków, mycia, toalecie
niezbędna jest pomoc osoby drugiej, samodzielnie nie wychodzi z domu, nie
niezbędna jest pomoc osoby drugiej, samodzielnie nie wychodzi z domu, nie
potrafi posługiwać się laską. Pozostawanie w domu, brak ruchu, bezczynność
potrafi posługiwać się laską. Pozostawanie w domu, brak ruchu, bezczynność
powoduje pogłębianie się niepełnosprawności fizycznej z powodu wieku.
powoduje pogłębianie się niepełnosprawności fizycznej z powodu wieku.
Niepełnosprawność P.X wpływa na funkcjonowanie całej rodziny. Mąż P.X
Niepełnosprawność P.X wpływa na funkcjonowanie całej rodziny. Mąż P.X
przejął dotychczasowe obowiązki żony, sprawuje nad nią opiekę w czasie
przejął dotychczasowe obowiązki żony, sprawuje nad nią opiekę w czasie
nieobecności innych domowników, jest zmęczony wykonywaniem tych
nieobecności innych domowników, jest zmęczony wykonywaniem tych
obowiążków, nie utrzymuje kontaktów z dawnymi znajomymi, cały czas
obowiążków, nie utrzymuje kontaktów z dawnymi znajomymi, cały czas
przebywa z żoną starając się zaspokoić jej potrzeby i czuwa aby była
przebywa z żoną starając się zaspokoić jej potrzeby i czuwa aby była
bezpieczna w domu. Córki, po powrocie z pracy pozostają z matką aby odciążyć
bezpieczna w domu. Córki, po powrocie z pracy pozostają z matką aby odciążyć
ojca, wykonując prace porządkowe w domu, sporządzają posiłki, starają się
ojca, wykonując prace porządkowe w domu, sporządzają posiłki, starają się
zorganizować czas wolny matce. Córki ograniczyły kontakty prywatne,
zorganizować czas wolny matce. Córki ograniczyły kontakty prywatne,
pozostaja w domu, nie uczestniczą w życiu społecznym i kulturowym.”
pozostaja w domu, nie uczestniczą w życiu społecznym i kulturowym.”
Zaplanuj działania wspólnie z osobą niewidomą.
Zaplanuj działania wspólnie z osobą niewidomą.
Zaplanowane działania
Zaplanowane działania
Konsultacja neurologiczna i psychiatryczna celem
Konsultacja neurologiczna i psychiatryczna celem
wykluczenia, że występująca apatia P.X nie jest wynikiem
wykluczenia, że występująca apatia P.X nie jest wynikiem
uszkodzenia mózgu czy poważnym zaburzeniem psychicznym,
uszkodzenia mózgu czy poważnym zaburzeniem psychicznym,
Kontakt z Polskim Związkiem Niewidomych i innymi
Kontakt z Polskim Związkiem Niewidomych i innymi
organizacjami, które prowadzą działania na rzecz osób
organizacjami, które prowadzą działania na rzecz osób
niewidomych ( organizacja warsztatów samoobsługi i
niewidomych ( organizacja warsztatów samoobsługi i
wykonywania czynności przez osoby niewidome w domu,
wykonywania czynności przez osoby niewidome w domu,
treningi poruszania w terenie przy pomocy laski),
treningi poruszania w terenie przy pomocy laski),
Kontakt z Centrum Wolontariatu- skierowanie wolontariusza
Kontakt z Centrum Wolontariatu- skierowanie wolontariusza
dla P.X ( zadanie; czytanie książek, rozmowa, spacer) usługa 2x
dla P.X ( zadanie; czytanie książek, rozmowa, spacer) usługa 2x
w tygodniu,
w tygodniu,
Usługi opiekuńcze 3x w tygodniu ( pomoc przy kąpieli, pomoc
Usługi opiekuńcze 3x w tygodniu ( pomoc przy kąpieli, pomoc
przy sprzątaniu mieszkania),
przy sprzątaniu mieszkania),
Praca z rodziną i najbliższym środowiskiem ( sąsiedzi, znajomi
Praca z rodziną i najbliższym środowiskiem ( sąsiedzi, znajomi
rodziny, dalsza rodzina); ustalenie dyżurów przy P.X ( wspólne
rodziny, dalsza rodzina); ustalenie dyżurów przy P.X ( wspólne
rozmowy, spacery, czytanie prasy, książek, wspólne zakupy,
rozmowy, spacery, czytanie prasy, książek, wspólne zakupy,
wyjście do fryzjera), cel; podtrzymanie kontaktów ze
wyjście do fryzjera), cel; podtrzymanie kontaktów ze
znajomymi, odciążenie męża P.X w sprawowaniu codziennej
znajomymi, odciążenie męża P.X w sprawowaniu codziennej
opieki.
opieki.
Działania służące do
Działania służące do
osiągnięcia celu
osiągnięcia celu
1.Wzmocnienie kompetencji w zakresie życia
1.Wzmocnienie kompetencji w zakresie życia
codziennego osoby niewidomej
codziennego osoby niewidomej
- Samodzielnego sporządzania posiłków, usługi
- Samodzielnego sporządzania posiłków, usługi
sprzętu domowego, utrzymanie czystości,
sprzętu domowego, utrzymanie czystości,
- Nabycie umiejętności samodzielnego poruszania się
- Nabycie umiejętności samodzielnego poruszania się
w domu oraz w przestrzeni publicznej,
w domu oraz w przestrzeni publicznej,
2. Poprawa relacji w rodzinie osoby niewidomej
2. Poprawa relacji w rodzinie osoby niewidomej
- Komunikacja, rozwiązywanie konfliktów,
- Komunikacja, rozwiązywanie konfliktów,
-
Prawidłowe pełnienie funkcji w rodzinie
Prawidłowe pełnienie funkcji w rodzinie
3. Wzmocnienie kompetencji zawodowych osoby
3. Wzmocnienie kompetencji zawodowych osoby
niewidomej,
niewidomej,
-
Nabycie nowych umiejętności zawodowych
Nabycie nowych umiejętności zawodowych
poprzez dostęp do szkoleń,
poprzez dostęp do szkoleń,
-
Poznanie nowych form wykonywania pracy przez
Poznanie nowych form wykonywania pracy przez
osobę niewidomą.
osobę niewidomą.
Specyficzne usługi dla osób
Specyficzne usługi dla osób
niewidomych
niewidomych
Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania i
Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania i
ośrodkach wsparcia zgodnie z potrzebami,
ośrodkach wsparcia zgodnie z potrzebami,
Specjalistyczne usługi opiekuńcze zgodnie z
Specjalistyczne usługi opiekuńcze zgodnie z
potrzebami osoby niewidomej szczególnie z
potrzebami osoby niewidomej szczególnie z
objawami apatii i lęku,
objawami apatii i lęku,
Punkt wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich
Punkt wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich
rodzin,
rodzin,
Doradztwo prozawodowe,
Doradztwo prozawodowe,
Warsztaty, kursy, szkolenia specjalistyczne
Warsztaty, kursy, szkolenia specjalistyczne
adresowane dla osób z dysfunkcja wzroku,
adresowane dla osób z dysfunkcja wzroku,
Asystent /opiekun osoby niepełnosprawnej
Asystent /opiekun osoby niepełnosprawnej
Grupy samopomocowe
Grupy samopomocowe
Zabezpieczenie ortopedyczne (okulary, laska),
Zabezpieczenie ortopedyczne (okulary, laska),
Pies przewodnik,
Pies przewodnik,
Audiobook.
Audiobook.
Przy opracowaniu diagnozy niezbędna jest analiza
Przy opracowaniu diagnozy niezbędna jest analiza
sytuacji osoby niewidomej w obszarach:
sytuacji osoby niewidomej w obszarach:
Kiedy powstała niepełnosprawność wzroku i jaki jest jej
Kiedy powstała niepełnosprawność wzroku i jaki jest jej
stopień, czy sytuacja może ulec zmianie,
stopień, czy sytuacja może ulec zmianie,
Jakie są bariery w środowisku ( architektoniczne,
Jakie są bariery w środowisku ( architektoniczne,
techniczne, w komunikowaniu się),
techniczne, w komunikowaniu się),
Jakie czynności samoobsługowe są ograniczone, a jakie
Jakie czynności samoobsługowe są ograniczone, a jakie
nie są wykonywane,
nie są wykonywane,
Jakie problemy występują w rodzinie i w najbliższym
Jakie problemy występują w rodzinie i w najbliższym
środowisku.
środowisku.
Zebrane informacje w w/w zakresach pozwala na dokonanie
Zebrane informacje w w/w zakresach pozwala na dokonanie
przez pracownika oceny wstępnej polegającej na podjęciu
przez pracownika oceny wstępnej polegającej na podjęciu
decyzji czy zakres zdiagnozowanych problemów mieści
decyzji czy zakres zdiagnozowanych problemów mieści
się w jego kompetencjach, czy też klient powinien zostać
się w jego kompetencjach, czy też klient powinien zostać
skierowany do innej instytucji czy organizacji.
skierowany do innej instytucji czy organizacji.
Praktyczne wskazówki , które
Praktyczne wskazówki , które
mogą być przydatne w pracy z
mogą być przydatne w pracy z
osobami niepełnosprawnymi
osobami niepełnosprawnymi
1. Zamiast nadmiernie koncentrować się na problemie i jego
1. Zamiast nadmiernie koncentrować się na problemie i jego
rzeczywistych rozmiarach, lepiej kieruj swoje wysiłki w
rzeczywistych rozmiarach, lepiej kieruj swoje wysiłki w
celu odkrywania:
celu odkrywania:
Co osoba niepełnosprawna chce, żeby się zmieniło,
Co osoba niepełnosprawna chce, żeby się zmieniło,
Czego oczekuje od pracownika socjalnego/asystenta oraz
Czego oczekuje od pracownika socjalnego/asystenta oraz
od instytucji, którą on reprezentuje,
od instytucji, którą on reprezentuje,
I co musi zmienić w życiu osoby niepełnosprawnej oraz w
I co musi zmienić w życiu osoby niepełnosprawnej oraz w
życiu innych, aby realizacja oczekiwań była możliwa;
życiu innych, aby realizacja oczekiwań była możliwa;
2. Ustal z klientem cele, które będą dla niego:
2. Ustal z klientem cele, które będą dla niego:
Realistyczne,
Realistyczne,
Sformułowane w pozytywnych kategoriach,
Sformułowane w pozytywnych kategoriach,
Nastawione na rozpoczynanie czegoś, a nie koniecznie,
Nastawione na rozpoczynanie czegoś, a nie koniecznie,
Raczej małe niż wielkie,
Raczej małe niż wielkie,
Określone w kategoriach zachowań.
Określone w kategoriach zachowań.
Praktyczne wskazówki , które
Praktyczne wskazówki , które
mogą być przydatne w pracy z
mogą być przydatne w pracy z
osobami niepełnosprawnymi
osobami niepełnosprawnymi
3. Dowiedz się- w celu pozytywnego wzmacniania:
3. Dowiedz się- w celu pozytywnego wzmacniania:
Jak będzie wyglądać życie osoby niepełnosprawnej w
Jak będzie wyglądać życie osoby niepełnosprawnej w
sytuacji, w której dany problem zostanie rozwiązany,
sytuacji, w której dany problem zostanie rozwiązany,
Szukaj w powyższym opisie jak największej ilości
Szukaj w powyższym opisie jak największej ilości
szczegółów, w postaci konkretnych zachowań,
szczegółów, w postaci konkretnych zachowań,
konkretnych myśli, uczuć,
konkretnych myśli, uczuć,
Określ, jak taka sytuacja wpłynie na inne osoby żyjące
Określ, jak taka sytuacja wpłynie na inne osoby żyjące
z osobą niepełnosprawną.
z osobą niepełnosprawną.
4. Wspólnie z osobą niepełnosprawną przeanalizuj
4. Wspólnie z osobą niepełnosprawną przeanalizuj
sytuacje, momenty z jej życia, kiedy było w sprawie
sytuacje, momenty z jej życia, kiedy było w sprawie
danego problemu lepiej niż obecnie lub dany problem
danego problemu lepiej niż obecnie lub dany problem
nie występował:
nie występował:
Co ona takiego robiła, myślała, czuła w tamtych
Co ona takiego robiła, myślała, czuła w tamtych
sytuacjach,
sytuacjach,
Jak jej to się udawało robić, co robili inni;
Jak jej to się udawało robić, co robili inni;
Praktyczne wskazówki , które
Praktyczne wskazówki , które
mogą być przydatne w pracy z
mogą być przydatne w pracy z
osobami niepełnosprawnymi
osobami niepełnosprawnymi
5. Szukaj sytuacji, w których osoba
5. Szukaj sytuacji, w których osoba
niepełnosprawna np. opanowała własną złość,
niepełnosprawna np. opanowała własną złość,
wyraziła ją w sposób konstruktywny, doszło do
wyraziła ją w sposób konstruktywny, doszło do
porozumienia z rodziną w drodze do
porozumienia z rodziną w drodze do
negocjacji, zamiast wymuszania decyzji itp.
negocjacji, zamiast wymuszania decyzji itp.
6. Określ, co w obecnej sytuacji osoby
6. Określ, co w obecnej sytuacji osoby
niepełnosprawnej już istnieje z tego, co chce
niepełnosprawnej już istnieje z tego, co chce
osiągnąć, jaka część tego celu już jest jego
osiągnąć, jaka część tego celu już jest jego
obecną rzeczywistością. Podopieczni rzadko
obecną rzeczywistością. Podopieczni rzadko
są na początku drogi w momencie spotkania z
są na początku drogi w momencie spotkania z
pracownikiem socjalnym, dobrze jest to
pracownikiem socjalnym, dobrze jest to
zauważać i doceniać.
zauważać i doceniać.
Praktyczne wskazówki , które
Praktyczne wskazówki , które
mogą być przydatne w pracy z
mogą być przydatne w pracy z
osobami niepełnosprawnymi
osobami niepełnosprawnymi
7. Na podstawie uzyskanej wiedzy i obserwacji
7. Na podstawie uzyskanej wiedzy i obserwacji
pomóż osobie niepełnosprawnej określić
pomóż osobie niepełnosprawnej określić
kolejny krok w kierunku pożądanego przez nią
kolejny krok w kierunku pożądanego przez nią
celu. To planowane działanie musi być
celu. To planowane działanie musi być
dopasowane do możliwości podopiecznego, aby
dopasowane do możliwości podopiecznego, aby
był je w stanie wykonać.
był je w stanie wykonać.
8. Zawsze szanuj tempo klienta we
8. Zawsze szanuj tempo klienta we
wprowadzanych zmianach, jedni robią to
wprowadzanych zmianach, jedni robią to
szybko, inni wolniej. O tempie zawsze decyduje
szybko, inni wolniej. O tempie zawsze decyduje
klient, pracownik może to tylko uznać.
klient, pracownik może to tylko uznać.
9. Od samego początku spotkań poszukuj w
9. Od samego początku spotkań poszukuj w
oparciu o jakie zasoby można wprowadzać
oparciu o jakie zasoby można wprowadzać
zmiany w życiu osoby niepełnosprawnej.
zmiany w życiu osoby niepełnosprawnej.
Metoda pracy
Metoda pracy
grupowej
grupowej
W metodzie grupowej wychowawca ma przed sobą
W metodzie grupowej wychowawca ma przed sobą
zespolony przez wspólne
zbiór osób; wiąże go
zbiór osób; wiąże go
nie tylko „dialog” z pojedynczymi członkami tej
nie tylko „dialog” z pojedynczymi członkami tej
zbiorowości, jego talent wychowawczy wyraża się w
zbiorowości, jego talent wychowawczy wyraża się w
umiejętności przewodzenia lub przodowania grupie.
umiejętności przewodzenia lub przodowania grupie.
Definicji grupy jest tak wiele, dla potrzeb pedagogiki
Definicji grupy jest tak wiele, dla potrzeb pedagogiki
wciąż najkorzystniejszą jest ta sformułowana przez
wciąż najkorzystniejszą jest ta sformułowana przez
Floriana Znanieckiego:
Floriana Znanieckiego:
grupą społeczną nazywamy
grupą społeczną nazywamy
każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych
każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych
tych ludzi stanowi odrębną całość.
tych ludzi stanowi odrębną całość.
Metoda pracy grupowej
Metoda pracy grupowej
A. Kamiński uważa, że metoda grupowa pracy socjalnej i
A. Kamiński uważa, że metoda grupowa pracy socjalnej i
wychowawczej to taki sposób organizowania pomocy (albo
wychowawczej to taki sposób organizowania pomocy (albo
wychowania), gdzie pracownik socjalny ma do dyspozycji
wychowania), gdzie pracownik socjalny ma do dyspozycji
zespół osób których łączy wspólne zadanie. Pracownika z
zespół osób których łączy wspólne zadanie. Pracownika z
grupą łączy oprócz dialogu także umiejętność
grupą łączy oprócz dialogu także umiejętność
przewodzenia, przodowania oraz takiego działania na
przewodzenia, przodowania oraz takiego działania na
grupę, by nad przebiegiem działań przez nią
grupę, by nad przebiegiem działań przez nią
podejmowanych czuwali wszyscy jej członkowie. Definicja
podejmowanych czuwali wszyscy jej członkowie. Definicja
ta akcentuje istotną rolę pracownika socjalnego
ta akcentuje istotną rolę pracownika socjalnego
(pedagoga) w organizacji działań grupowych
(pedagoga) w organizacji działań grupowych
Charles D. Garvin rozumienie pracy grupowej opiera na
Charles D. Garvin rozumienie pracy grupowej opiera na
funkcji przewodzącego grupie. Lider grupy skupia swe
funkcji przewodzącego grupie. Lider grupy skupia swe
działania na pomocy jej członkom w stworzeniu systemu
działania na pomocy jej członkom w stworzeniu systemu
wzajemnej pomocy. Według Garvina podstawowym
wzajemnej pomocy. Według Garvina podstawowym
źródłem pomocy każdemu członkowi grupy są pozostałe
źródłem pomocy każdemu członkowi grupy są pozostałe
jednostki do niej należące, natomiast cel pracy grupowej
jednostki do niej należące, natomiast cel pracy grupowej
stanowi przyswojenie jednostce tej idei oraz uruchomienie
stanowi przyswojenie jednostce tej idei oraz uruchomienie
w obrębie grupy mechanizmów wzajemnej pomocy.
w obrębie grupy mechanizmów wzajemnej pomocy.
Metoda pracy grupowej
Metoda pracy grupowej
Praca grupowa stanowi metodę łagodzenia oraz
Praca grupowa stanowi metodę łagodzenia oraz
eliminowania przeszkód w drodze do interakcji
eliminowania przeszkód w drodze do interakcji
społecznej, a także osiąganie celów społecznie
społecznej, a także osiąganie celów społecznie
pożądanych.
pożądanych.
G. Konopka uważa, iż cel pracy z grupą
stanowi podnoszenie jakości życia
jej członków, poczucie
jej członków, poczucie
bezpieczeństwa, przyjęcie na siebie odpowiedzialności za
bezpieczeństwa, przyjęcie na siebie odpowiedzialności za
siebie i innych, przygotowanie jednostki do lepszego,
siebie i innych, przygotowanie jednostki do lepszego,
samodzielnego funkcjonowania w środowisku.
samodzielnego funkcjonowania w środowisku.
Konopka
Konopka
podkreśla również, że praca z grupą to podejście
podkreśla również, że praca z grupą to podejście
świadomie skierowane na bardziej dynamiczny rozwój
świadomie skierowane na bardziej dynamiczny rozwój
jednostki w odniesieniu do grupy.
jednostki w odniesieniu do grupy.
Pedagog (pracownik socjalny) pracujący w grupie,
Pedagog (pracownik socjalny) pracujący w grupie,
wykorzystuje swoją wiedzę na temat organizacji oraz
wykorzystuje swoją wiedzę na temat organizacji oraz
funkcjonowania grupy jako całości do wywierania wpływu
funkcjonowania grupy jako całości do wywierania wpływu
na przystosowanie oraz funkcjonowanie jednostki.
na przystosowanie oraz funkcjonowanie jednostki.
Oddziałując bezpośrednio na grupę, właściwie ją
Oddziałując bezpośrednio na grupę, właściwie ją
prowadząc i organizując, pracownik socjalny pośrednio
prowadząc i organizując, pracownik socjalny pośrednio
oddziałuje na przystosowanie i funkcjonowanie jednostki
oddziałuje na przystosowanie i funkcjonowanie jednostki
Metoda pracy grupowej
Metoda pracy grupowej
Zastrow wyodrębnia następujące typy grup:
Zastrow wyodrębnia następujące typy grup:
grupy rekreacyjne
grupy rekreacyjne
– celem > zapobieganie przestępczości i patologii poprzez
– celem > zapobieganie przestępczości i patologii poprzez
dostarczanie alternatywnych sposobów spędzania wolego czasu.
dostarczanie alternatywnych sposobów spędzania wolego czasu.
środek> organizowanie zajęć rekreacyjnych (zajęć dla aktywności fizycznej i
środek> organizowanie zajęć rekreacyjnych (zajęć dla aktywności fizycznej i
rozrywki). Powstają one spontanicznie, nie posiadając często przywódcy. Oprócz
rozrywki). Powstają one spontanicznie, nie posiadając często przywódcy. Oprócz
rekreacji drugą ich ważną funkcję stanowi profilaktyka, gdyż grupy te stanowią
rekreacji drugą ich ważną funkcję stanowi profilaktyka, gdyż grupy te stanowią
niejako alternatywę dla grup ulicznych.
niejako alternatywę dla grup ulicznych.
grupy umiejętności rekreacyjnych
grupy umiejętności rekreacyjnych
– cel> usprawnianie umiejętności
– cel> usprawnianie umiejętności
indywidualnych członków, aktywne twórcze spędzanie wolnego czasu. Posiadają
indywidualnych członków, aktywne twórcze spędzanie wolnego czasu. Posiadają
bardziej stałą strukturę niż grupy wspomniane powyżej, z reguły posiadają
bardziej stałą strukturę niż grupy wspomniane powyżej, z reguły posiadają
formalnego przywódcę (trenera).
formalnego przywódcę (trenera).
środek> zajęcia prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę.
środek> zajęcia prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę.
grupy socjalizacyjne
grupy socjalizacyjne
– cel> kształtowanie zachowań jej członków w taki sposób,
– cel> kształtowanie zachowań jej członków w taki sposób,
aby były one powszechnie akceptowane, prawidłowa socjalizacja. Celem tych grupy
aby były one powszechnie akceptowane, prawidłowa socjalizacja. Celem tych grupy
jest umacnianie wiary w siebie oraz zwiększanie zaradności życiowej. Społeczności
jest umacnianie wiary w siebie oraz zwiększanie zaradności życiowej. Społeczności
te posiadają przywódców, którymi najczęściej są pracownicy socjalni.
te posiadają przywódców, którymi najczęściej są pracownicy socjalni.
środek> rozwijanie kompetencji interpersonalnych, zwiększenie wiary we własne
środek> rozwijanie kompetencji interpersonalnych, zwiększenie wiary we własne
siły, planowanie indywidualnej przyszłości.
siły, planowanie indywidualnej przyszłości.
grupy terapeutyczne
grupy terapeutyczne
– celem> doprowadzanie jednostek do przeanalizowania
– celem> doprowadzanie jednostek do przeanalizowania
swoich problemów oraz wypracowania sposobów ich skutecznego rozwiązania.
swoich problemów oraz wypracowania sposobów ich skutecznego rozwiązania.
Grupy te wykorzystują wiele technik psychoterapeutycznych. Atutem terapii
Grupy te wykorzystują wiele technik psychoterapeutycznych. Atutem terapii
odbywanej grupowo jest fakt, że terapeuta specjalista służy w danej chwili pomocą
odbywanej grupowo jest fakt, że terapeuta specjalista służy w danej chwili pomocą
szerszemu gronu osób potrzebujących niż w przypadku pracy indywidualnej.
szerszemu gronu osób potrzebujących niż w przypadku pracy indywidualnej.
Środek> ukazanie problemów innych ludzi, trening asertywności, wrażliwości
Środek> ukazanie problemów innych ludzi, trening asertywności, wrażliwości
emocjonalnej, psychodrama, itd.
emocjonalnej, psychodrama, itd.
Metoda pracy grupowej
Metoda pracy grupowej
grupy spotkaniowe
grupy spotkaniowe
–cel> umożliwianie wejścia w bliższe kontakty
–cel> umożliwianie wejścia w bliższe kontakty
interpersonalne, pomoc w poznaniu i ocenie samego siebie. Pomagają w
interpersonalne, pomoc w poznaniu i ocenie samego siebie. Pomagają w
zwiększaniu świadomości swoich uczestników, członkowie poznają opinię innych
zwiększaniu świadomości swoich uczestników, członkowie poznają opinię innych
jednostek na własny temat w warunkach psychicznego bezpieczeństwa,
jednostek na własny temat w warunkach psychicznego bezpieczeństwa,
zmieniają negatywne nastawienia do siebie, otoczenia i innych ludzi.
zmieniają negatywne nastawienia do siebie, otoczenia i innych ludzi.
Środek> techniki komunikacyjne, trening wrażliwości.
Środek> techniki komunikacyjne, trening wrażliwości.
grupy edukacyjne
grupy edukacyjne
– cel> ukierunkowane są na gromadzenie wiedzy oraz
– cel> ukierunkowane są na gromadzenie wiedzy oraz
poznawanie coraz nowszych umiejętności. Prowadzenie takiej grupy wymaga
poznawanie coraz nowszych umiejętności. Prowadzenie takiej grupy wymaga
sporej fachowości oraz specjalistycznej wiedzy na temat przedmiotu edukacji.
sporej fachowości oraz specjalistycznej wiedzy na temat przedmiotu edukacji.
Środek> wiedza z zakresu edukacji, umiejetności dydaktyczne, aktywizacja
Środek> wiedza z zakresu edukacji, umiejetności dydaktyczne, aktywizacja
uczących.
uczących.
grupy problemowe oraz decyzyjne
grupy problemowe oraz decyzyjne
- posiadają dwojaki charakter
- posiadają dwojaki charakter
jeżeli występują w pracy z klientem, służą rozwiązywaniu konkretnych
jeżeli występują w pracy z klientem, służą rozwiązywaniu konkretnych
problemów oraz podejmowaniu decyzji (np. dotyczących zaspokajania potrzeb
problemów oraz podejmowaniu decyzji (np. dotyczących zaspokajania potrzeb
grupowych)
grupowych)
w przypadku prac służb socjalnych mają za zadanie osiąganie określonych
w przypadku prac służb socjalnych mają za zadanie osiąganie określonych
celów, np. opracowania programów socjalnych, poprawiania usług placówek.
celów, np. opracowania programów socjalnych, poprawiania usług placówek.
grupy samopomocy
grupy samopomocy
–cel> wzajemne wsparcie, pomaganie w rozwiązywaniu
–cel> wzajemne wsparcie, pomaganie w rozwiązywaniu
problemów społecznych, psychologicznych, zdrowotnych, ekonomicznych itp.
problemów społecznych, psychologicznych, zdrowotnych, ekonomicznych itp.
przez jednostki i dla jednostek przeżywających takie same problemy.
przez jednostki i dla jednostek przeżywających takie same problemy.
Środek> doświadczenia uczestników, uczenie się społeczne, zasada wzajemnej
Środek> doświadczenia uczestników, uczenie się społeczne, zasada wzajemnej
pomocy w rozwiązywaniu pomocy.
pomocy w rozwiązywaniu pomocy.
Według Kamińskiego wyróżniamy 3 odmiany pracy
Według Kamińskiego wyróżniamy 3 odmiany pracy
grupowej:
grupowej:
1. Rozwojowo- wychowawcza
1. Rozwojowo- wychowawcza
, grupy te mają na celu
, grupy te mają na celu
wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub
wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub
bardziej świadomie identyfikują się stylami i
bardziej świadomie identyfikują się stylami i
wartościami grupy. Kształtowane są na gruncie pracy
wartościami grupy. Kształtowane są na gruncie pracy
kulturalno- oświatowej dorosłych, młodzieży (w
kulturalno- oświatowej dorosłych, młodzieży (w
domach kultury, klubach, w związkach i
domach kultury, klubach, w związkach i
stowarzyszeniach społecznych.
stowarzyszeniach społecznych.
2. Rewalidacyjne
2. Rewalidacyjne
, stosują one pracę rozwojowo-
, stosują one pracę rozwojowo-
wychowawczą do oddziaływań na jednostki społeczne
wychowawczą do oddziaływań na jednostki społeczne
lub fizycznie niedostosowane celem usprawnienia ich
lub fizycznie niedostosowane celem usprawnienia ich
społecznego funkcjonowania. Specjalną odmianą pracy
społecznego funkcjonowania. Specjalną odmianą pracy
grupowej jest rozbijanie grupy uznanej za szkodliwą
grupowej jest rozbijanie grupy uznanej za szkodliwą
np. przestępczej. Zadaniem pracowników socjalnych i
np. przestępczej. Zadaniem pracowników socjalnych i
pedagogów jest
pedagogów jest
pomoc w nawiązywaniu właściwych powiązań i
pomoc w nawiązywaniu właściwych powiązań i
interakcji jednostek z ich środowiskiem.
interakcji jednostek z ich środowiskiem.
3. Psychoterapeutyczne
3. Psychoterapeutyczne
, ich zadaniem
, ich zadaniem
jest usprawnienie społecznego i
jest usprawnienie społecznego i
psychicznego funkcjonowania jednostki w
psychicznego funkcjonowania jednostki w
oparciu o techniki z dziedziny psychologii
oparciu o techniki z dziedziny psychologii
klinicznej w odniesieniu do lżejszych
klinicznej w odniesieniu do lżejszych
przypadków. A więc pracownik socjalny
przypadków. A więc pracownik socjalny
zajmujący specjalizujący się w tej postaci
zajmujący specjalizujący się w tej postaci
metody grupowej musie mieć pogłębioną
metody grupowej musie mieć pogłębioną
znajomość psychologii oraz większą
znajomość psychologii oraz większą
praktykę z zakresy psychoterapii
praktykę z zakresy psychoterapii
Praca grupowa obejmuje
Praca grupowa obejmuje
następujące zasady
następujące zasady
:
:
1. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są
1. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są
inni
inni
indywidualnie i zbiorowo.
indywidualnie i zbiorowo.
2. Rozumienie i wykorzystywanie w pracy metody pracy
2. Rozumienie i wykorzystywanie w pracy metody pracy
grupowej polegającej na wspólnym rozwiązywaniu
grupowej polegającej na wspólnym rozwiązywaniu
problemów, wyrażaniu
problemów, wyrażaniu
stosunku emocjonalnego wobec innych, kształtowaniu
stosunku emocjonalnego wobec innych, kształtowaniu
wzorów stosunków
wzorów stosunków
interpersonalnych, wpływu na innych
interpersonalnych, wpływu na innych
3. Dążenie do umocnienia zdolności uczestników do
3. Dążenie do umocnienia zdolności uczestników do
funkcjonowania
funkcjonowania
samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako
samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako
grupy
grupy
4. Nauczanie uczestników grupy wykorzystywania
4. Nauczanie uczestników grupy wykorzystywania
doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych
doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych
sytuacjach grupowych w realnym życiu
sytuacjach grupowych w realnym życiu
Fazy pracy grupowej
Fazy pracy grupowej
Praktyka pracy rewalidacyjnej i edukacyjnej wskazuje, iż bez
Praktyka pracy rewalidacyjnej i edukacyjnej wskazuje, iż bez
względu na rodzaj grupy oraz podejścia, które stosujemy
względu na rodzaj grupy oraz podejścia, które stosujemy
podczas naszej działalności, dynamizm życia grupy oraz
podczas naszej działalności, dynamizm życia grupy oraz
świadomego używania metody grupowej skupia się na
świadomego używania metody grupowej skupia się na
przynajmniej 4 etapach pracy:
przynajmniej 4 etapach pracy:
tworzeniu grupy
tworzeniu grupy
umacniania jej norm oraz struktury
umacniania jej norm oraz struktury
realizowanie celów grupowych
realizowanie celów grupowych
ocenianie wyników efektów działania i decyzja o dalszym
ocenianie wyników efektów działania i decyzja o dalszym
istnieniu lub rozwiązaniu grupy
istnieniu lub rozwiązaniu grupy
Na każdym etapie mają miejsce techniki terapeutyczne oraz
Na każdym etapie mają miejsce techniki terapeutyczne oraz
elementy pracy socjalnej, które świadomie stosowane mogą
elementy pracy socjalnej, które świadomie stosowane mogą
służyć uzyskaniu zadowalających wyników w pracy
służyć uzyskaniu zadowalających wyników w pracy
grupowej.
grupowej.
Fazy pracy grupowej
Fazy pracy grupowej
1. Tworzenie grupy
1. Tworzenie grupy
- to etap, w którym jednostki
- to etap, w którym jednostki
mające różne oczekiwania i potrzeby społeczne
mające różne oczekiwania i potrzeby społeczne
wchodzą do nie znanej sobie zwykle zbiorowości
wchodzą do nie znanej sobie zwykle zbiorowości
celem utworzenia grupy. Nowi członkowie poszukują
celem utworzenia grupy. Nowi członkowie poszukują
osób, z którymi mogliby znaleźć wspólny język. Inne
osób, z którymi mogliby znaleźć wspólny język. Inne
jednostki delikatnie badają, jak bardzo mogą zbliżyć
jednostki delikatnie badają, jak bardzo mogą zbliżyć
się do innych osób i zaangażować w pracę z grupą,
się do innych osób i zaangażować w pracę z grupą,
mogą występować również początkowe, niczym nie
mogą występować również początkowe, niczym nie
uzasadnione antypatie. Jeżeli grupę tworzą osoby
uzasadnione antypatie. Jeżeli grupę tworzą osoby
mające ze sobą kontakt wcześniej (np. w pracy, w
mające ze sobą kontakt wcześniej (np. w pracy, w
szkole) to następuje odtworzenie przyjętych
szkole) to następuje odtworzenie przyjętych
wcześniej więzów interpersonalnych, które mogą
wcześniej więzów interpersonalnych, które mogą
przyczynić się do ułatwienia bądź utrudnienia
przyczynić się do ułatwienia bądź utrudnienia
integracji w grupie oraz realizacji jej celów.
integracji w grupie oraz realizacji jej celów.
Występować mogą również pewne utrwalone
Występować mogą również pewne utrwalone
wcześniej skłonności do zależności bądź
wcześniej skłonności do zależności bądź
podporządkowania się innym.
podporządkowania się innym.
Fazy pracy grupowej
Fazy pracy grupowej
2. Umacnianie norm oraz struktury grupy
2. Umacnianie norm oraz struktury grupy
- strukturę grupy stanowi
- strukturę grupy stanowi
wzajemny układ pozycji, ról oraz funkcji, które zajmują poszczególni jej
wzajemny układ pozycji, ról oraz funkcji, które zajmują poszczególni jej
członkowie. Charakterystyka rozwoju grupy ukazuje, iż wspólne poznawanie się
członkowie. Charakterystyka rozwoju grupy ukazuje, iż wspólne poznawanie się
realizowane poprzez świadomie podejmowane działania prowadzi do stabilizacji
realizowane poprzez świadomie podejmowane działania prowadzi do stabilizacji
norm oraz jej struktury. Kształtowanie się norm i struktury stanowi etap
norm oraz jej struktury. Kształtowanie się norm i struktury stanowi etap
krytyczny dla dalszego istnienia grupy oraz jej rozwoju i może stanowić o
krytyczny dla dalszego istnienia grupy oraz jej rozwoju i może stanowić o
efektywności i realizacji grupowych celów. Z tego właśnie powodu liderzy
efektywności i realizacji grupowych celów. Z tego właśnie powodu liderzy
grupowy winni w sposób świadomy podejmować działania:
grupowy winni w sposób świadomy podejmować działania:
ukierunkowujące określenie właściwej pozycji w strukturze grupy każdego z jej członków
ukierunkowujące określenie właściwej pozycji w strukturze grupy każdego z jej członków
(wykorzystując mocne oraz słabe strony osobowości)
(wykorzystując mocne oraz słabe strony osobowości)
podtrzymujące własną odrębność członków grupy oraz ich identyfikację z jej celami
podtrzymujące własną odrębność członków grupy oraz ich identyfikację z jej celami
funkcjonowania i normami (użycie metod zadaniowych)
funkcjonowania i normami (użycie metod zadaniowych)
korygujące zachowania sprzeczne w uzgodnionymi wcześniej zasadami
korygujące zachowania sprzeczne w uzgodnionymi wcześniej zasadami
intensyfikowanie współdziałania w obrębie grupy, prowadzącego do wspólnych sukcesów
intensyfikowanie współdziałania w obrębie grupy, prowadzącego do wspólnych sukcesów
Techniki pracy grupowej użyte w tej fazie do głównie sprawna komunikacji:
Techniki pracy grupowej użyte w tej fazie do głównie sprawna komunikacji:
stosowanie
stosowanie
informacji zwrotnych - umiejętność parafrazowania, poznawanie elementów
informacji zwrotnych - umiejętność parafrazowania, poznawanie elementów
werbalnej oraz
werbalnej oraz
niewerbalnej komunikacji, dzielenie się odczuciami dotyczącymi wspólnie
niewerbalnej komunikacji, dzielenie się odczuciami dotyczącymi wspólnie
realizowanych
realizowanych
spraw. Istotnym elementem jest również zorientowanie grupy na dany problem,
spraw. Istotnym elementem jest również zorientowanie grupy na dany problem,
który ma
który ma
zostać rozwiązany. Na tym etapie pracy grupowej zalecane jest stosowane trybu
zostać rozwiązany. Na tym etapie pracy grupowej zalecane jest stosowane trybu
przypuszczającego, sformułować warunkowych, sygnalizujących pewną swobodę
przypuszczającego, sformułować warunkowych, sygnalizujących pewną swobodę
decyzyjną
decyzyjną
oraz różnorodność wyborów.
oraz różnorodność wyborów.
Fazy pracy grupowej
Fazy pracy grupowej
4. Ocenianie wyników działalności grupy
4. Ocenianie wyników działalności grupy
- stanowi
- stanowi
stały element służący korygowaniu działań
stały element służący korygowaniu działań
grupowych, jest również istotne dla grupy w chwili
grupowych, jest również istotne dla grupy w chwili
osiągania przez nią zakładanych rezultatów albo w
osiągania przez nią zakładanych rezultatów albo w
chwili konieczności zakończenia działań
chwili konieczności zakończenia działań
grupowych. Ocenę taka należy przeprowadzać nie
grupowych. Ocenę taka należy przeprowadzać nie
tylko w formie ustnej, ale również na piśmie
tylko w formie ustnej, ale również na piśmie
wykorzystując ankiety i kwestionariusze
wykorzystując ankiety i kwestionariusze
, tworzone
, tworzone
specjalnie w tym celu. Ocena powinna uwzględniać
specjalnie w tym celu. Ocena powinna uwzględniać
różnorodne aspekty funkcjonowania grupy, a także
różnorodne aspekty funkcjonowania grupy, a także
ważne w aspekcie celu grupowego niedociągnięcia i
ważne w aspekcie celu grupowego niedociągnięcia i
efekty. Zakres oraz wyniki oceny winny być
efekty. Zakres oraz wyniki oceny winny być
omówione ze wszystkimi członkami grupy. W grupie
omówione ze wszystkimi członkami grupy. W grupie
szybko tworzą się mocne więzi emocjonalne, które
szybko tworzą się mocne więzi emocjonalne, które
są trudne do zerwania, w wyniku tego może
są trudne do zerwania, w wyniku tego może
powstać swoiste uzależnienie od grupy oraz strach
powstać swoiste uzależnienie od grupy oraz strach
przed odejściem z niej, dlatego też praca grupowa
przed odejściem z niej, dlatego też praca grupowa
powinna przygotować swoich uczestników do
powinna przygotować swoich uczestników do
rozstania z grupą
rozstania z grupą
Modele pracy grupowej
Modele pracy grupowej
Beulah Rothmen oraz Catherine P. Pappell podkreślają, że
Beulah Rothmen oraz Catherine P. Pappell podkreślają, że
zadania oraz
zadania oraz
cele, które stoją przed grupą świadczą o wyborze danego
cele, które stoją przed grupą świadczą o wyborze danego
modelu pracy.
modelu pracy.
Wyszczególniają one trzy główne modele:
Wyszczególniają one trzy główne modele:
1
1
. Model celów społecznych
. Model celów społecznych
- realizowany głównie przez
- realizowany głównie przez
grupy, które służą pewnym celom społecznym,
grupy, które służą pewnym celom społecznym,
organizowanych z powodów społecznie zdefiniowanych
organizowanych z powodów społecznie zdefiniowanych
interesów. W modelu tym podejmowane są działania,
interesów. W modelu tym podejmowane są działania,
zapewniające grupie zysk społeczny na poziomie lokalnej
zapewniające grupie zysk społeczny na poziomie lokalnej
społeczności. W praktyce, model ten stosuje się dla
społeczności. W praktyce, model ten stosuje się dla
rozwiązywania problemów dotyczących rozwoju
rozwiązywania problemów dotyczących rozwoju
społeczności oraz ich aktywnego funkcjonowania;
społeczności oraz ich aktywnego funkcjonowania;
celem
celem
zorganizowanych grup jest działalność profilaktyczna oraz
zorganizowanych grup jest działalność profilaktyczna oraz
kompensacyjna w stosunku do społeczności żyjącej w
kompensacyjna w stosunku do społeczności żyjącej w
zagrożonych dewiacją i patologią społeczną środowiskach
zagrożonych dewiacją i patologią społeczną środowiskach
(rodzinnych, rówieśniczych czy lokalnych).
(rodzinnych, rówieśniczych czy lokalnych).
Przeprowadzane
Przeprowadzane
zajęcia mają charakter kreatywny, rekreacyjno - sportowy,
zajęcia mają charakter kreatywny, rekreacyjno - sportowy,
rozwojowo - wychowawczy itp.
rozwojowo - wychowawczy itp.
Modele pracy grupowej
Modele pracy grupowej
2. Model celów naprawczych
2. Model celów naprawczych
- jest to model
- jest to model
terapeutyczny (kliniczny), co oznacza, iż uczestnicy
terapeutyczny (kliniczny), co oznacza, iż uczestnicy
zajęć grupowych przejawiają pewne dewiacje czy
zajęć grupowych przejawiają pewne dewiacje czy
patologie, mają określone problemy indywidualne,
patologie, mają określone problemy indywidualne,
grupowe lub społeczne. Grupa pełni tutaj rolę
grupowe lub społeczne. Grupa pełni tutaj rolę
pewnego czynnika zmian, natomiast prowadzący,
pewnego czynnika zmian, natomiast prowadzący,
stosując różne formy i techniki terapii, stara się
stosując różne formy i techniki terapii, stara się
ułatwić interakcje zachodzące pomiędzy
ułatwić interakcje zachodzące pomiędzy
poszczególnymi członkami grupy. Tego typu
poszczególnymi członkami grupy. Tego typu
interwencja zorientowana jest na aktualnym stanie
interwencja zorientowana jest na aktualnym stanie
rzeczy, zajmując się problemami dysfunkcji w grupie
rzeczy, zajmując się problemami dysfunkcji w grupie
jak i w szerokim otoczeniu jednostki. Model celów
jak i w szerokim otoczeniu jednostki. Model celów
naprawczych ma szerokie zastosowanie w przypadku
naprawczych ma szerokie zastosowanie w przypadku
instytucji nastawionych na resocjalizację oraz
instytucji nastawionych na resocjalizację oraz
placówek wychowawczo -opiekuńczych, różnych
placówek wychowawczo -opiekuńczych, różnych
poradniach specjalistycznych i rodzinnych jak również
poradniach specjalistycznych i rodzinnych jak również
w ośrodkach terapeutycznych (np. dla uzależnionych);
w ośrodkach terapeutycznych (np. dla uzależnionych);
realizowany jest również w grupach rewalidacyjne,
realizowany jest również w grupach rewalidacyjne,
resocjalizacyjnych, socjalizacyjnych i terapeutycznych.
resocjalizacyjnych, socjalizacyjnych i terapeutycznych.
Modele pracy grupowej
Modele pracy grupowej
3. Model celów opartych na wzajemności
3. Model celów opartych na wzajemności
- model ten służy tak
- model ten służy tak
poszczególnym jednostkom jak i całemu społeczeństwu;
poszczególnym jednostkom jak i całemu społeczeństwu;
jego
jego
podstawowym założeniem jest to, iż każdą jednostkę można i należy
podstawowym założeniem jest to, iż każdą jednostkę można i należy
zbadać, zrozumieć oraz leczyć (czyli resocjalizować) jedynie w
zbadać, zrozumieć oraz leczyć (czyli resocjalizować) jedynie w
aspekcie poszczególnych systemów i podsystemów społecznych,
aspekcie poszczególnych systemów i podsystemów społecznych,
których jest ona uczestnikiem
których jest ona uczestnikiem
. W tym ujęciu, jednostka stanowi
. W tym ujęciu, jednostka stanowi
istotę ukształtowaną oraz modyfikowaną w toku jej relacji i
istotę ukształtowaną oraz modyfikowaną w toku jej relacji i
stosunków z pozostałymi jednostkami oraz instytucjami społecznymi.
stosunków z pozostałymi jednostkami oraz instytucjami społecznymi.
Punkt wyjścia dla pracy stanowią więc tutaj wzajemne zależności
Punkt wyjścia dla pracy stanowią więc tutaj wzajemne zależności
pomiędzy jednostką a społeczeństwem, które stają się podstawą dla
pomiędzy jednostką a społeczeństwem, które stają się podstawą dla
usprawniania jej funkcjonowania indywidualnego i społecznego.
usprawniania jej funkcjonowania indywidualnego i społecznego.
Zatem podstawę pracy w grupie stanowi tutaj wzajemny system
Zatem podstawę pracy w grupie stanowi tutaj wzajemny system
pomocy mający miejsce w grupie, który to nie jest zależny od
pomocy mający miejsce w grupie, który to nie jest zależny od
problemu posiadanego przez członków grupy, ale stanowi on
problemu posiadanego przez członków grupy, ale stanowi on
konieczny warunek dla jego rozwiązania. Model ten nie zakłada
konieczny warunek dla jego rozwiązania. Model ten nie zakłada
priorytetowych celów terapeutycznych, natomiast niezwykle istotne
priorytetowych celów terapeutycznych, natomiast niezwykle istotne
jest tutaj uruchomienie wzajemnych relacji w taki sposób, by powstał
jest tutaj uruchomienie wzajemnych relacji w taki sposób, by powstał
niezbędny dla wszystkich uczestników grupy system wsparcia.
niezbędny dla wszystkich uczestników grupy system wsparcia.
Model
Model
ten kładzie szczególny nacisk na zaangażowanie się pomoc oraz
ten kładzie szczególny nacisk na zaangażowanie się pomoc oraz
umacnianie relacji i więzi międzyludzkich, przy czym jednostka jest
umacnianie relacji i więzi międzyludzkich, przy czym jednostka jest
tutaj rozpatrywana pod kątem przejawianej motywacji i zdolności do
tutaj rozpatrywana pod kątem przejawianej motywacji i zdolności do
postawy wzajemności.
postawy wzajemności.
Główne zadanie osoby prowadzącej grupę
Główne zadanie osoby prowadzącej grupę
stanowi mediacja oraz umożliwianie zaspokajania potrzeb grupy jak i
stanowi mediacja oraz umożliwianie zaspokajania potrzeb grupy jak i
wzbudzanie jak największego zaangażowania jednostek w proces
wzbudzanie jak największego zaangażowania jednostek w proces
wzajemnej pomocy. Ten model pomocy stosuje się w różnego typu
wzajemnej pomocy. Ten model pomocy stosuje się w różnego typu
stowarzyszeniach oraz klubach (szczególnie w grupach
stowarzyszeniach oraz klubach (szczególnie w grupach
samopomocy).
samopomocy).
Podstawowe zasady pracy
Podstawowe zasady pracy
grupowej po raz pierwszy zostały
grupowej po raz pierwszy zostały
zdefiniowane przez A. Kaiser:
zdefiniowane przez A. Kaiser:
zasada kształtowania autonomii grupy
zasada kształtowania autonomii grupy
- pracownik
- pracownik
socjalny spełnia w grupie rolę ułatwiającą oraz
socjalny spełnia w grupie rolę ułatwiającą oraz
wspomagającą, co oznacza, iż cel jego stanowi
wspomagającą, co oznacza, iż cel jego stanowi
pomaganie poszczególnym członkom grupy i całemu
pomaganie poszczególnym członkom grupy i całemu
zespołowi w zdobywaniu samodzielności oraz
zespołowi w zdobywaniu samodzielności oraz
umiejętności do świadczenia samopomocy
umiejętności do świadczenia samopomocy
zasada stosowania wiedzy naukowej
zasada stosowania wiedzy naukowej
w organizacji
w organizacji
procesu grupowego - przy określaniu sposoby
procesu grupowego - przy określaniu sposoby
udzielania pomocy, osoba prowadząca powinna
udzielania pomocy, osoba prowadząca powinna
przede wszystkim korzystać z dorobku naukowego, a
przede wszystkim korzystać z dorobku naukowego, a
dokładnie - ze stosowanych metod naukowych,
dokładnie - ze stosowanych metod naukowych,
umożliwiających ustalanie faktów, analizę i diagnozę
umożliwiających ustalanie faktów, analizę i diagnozę
dotyczące jednostki, grupy oraz otoczenia
dotyczące jednostki, grupy oraz otoczenia
społecznego
społecznego
Podstawowe zasady pracy
Podstawowe zasady pracy
grupowej po raz pierwszy zostały
grupowej po raz pierwszy zostały
zdefiniowane przez A. Kaiser:
zdefiniowane przez A. Kaiser:
zasada świadomego oraz intencjonalnego kierowania
zasada świadomego oraz intencjonalnego kierowania
interakcjami w grupie
interakcjami w grupie
- każda metoda stosowana w pracy z
- każda metoda stosowana w pracy z
grupą zakłada, iż zadaniem pedagoga jest nawiązanie z ową
grupą zakłada, iż zadaniem pedagoga jest nawiązanie z ową
grupą ukierunkowanych stosunków oraz świadoma
grupą ukierunkowanych stosunków oraz świadoma
koncentracja na potrzebach poszczególnych jednostek i
koncentracja na potrzebach poszczególnych jednostek i
celach grupy, które są określone poprzez wypowiedzi oraz
celach grupy, które są określone poprzez wypowiedzi oraz
zachowania członków grupy (potrzeby te mogą być również
zachowania członków grupy (potrzeby te mogą być również
wyrażane przez oczekiwania instytucji, która prowadzi daną
wyrażane przez oczekiwania instytucji, która prowadzi daną
grupę
grupę
zasada samowiedzy
zasada samowiedzy
oraz świadomego czerpania z własnych
oraz świadomego czerpania z własnych
zasobów - osiągnięcie takiego stanu rzeczy wymaga
zasobów - osiągnięcie takiego stanu rzeczy wymaga
świadomego korzystania przez pedagoga z własnej
świadomego korzystania przez pedagoga z własnej
osobowości
osobowości
zasada akceptacji grupy oraz rozumnej empatii
zasada akceptacji grupy oraz rozumnej empatii
- pracownika
- pracownika
socjalnego (pedagoga) powinna cechować empatia, lecz
socjalnego (pedagoga) powinna cechować empatia, lecz
oczywiście nie dla wszelkich możliwych zachowań; jest
oczywiście nie dla wszelkich możliwych zachowań; jest
zatem z jednej strony konieczne posiadanie empatii, zaś z
zatem z jednej strony konieczne posiadanie empatii, zaś z
drugiej - realizowanie społecznych wymogów oraz zadań, w
drugiej - realizowanie społecznych wymogów oraz zadań, w
zgodzie z określonymi normami
zgodzie z określonymi normami
METODA ORGANIZACJI
METODA ORGANIZACJI
SPOŁECZNOŚCI (ŚRODOWISKA)
SPOŁECZNOŚCI (ŚRODOWISKA)
Jest ona trzecią z podstawowych metod pracy
Jest ona trzecią z podstawowych metod pracy
socjalnej, według Kamińskiego organizowanie
socjalnej, według Kamińskiego organizowanie
społeczności lokalnej dla zadań
społeczności lokalnej dla zadań
socjalnych( społeczno -wychowawczych)
socjalnych( społeczno -wychowawczych)
polega na ulepszaniu sytuacji społecznej,
polega na ulepszaniu sytuacji społecznej,
lokalnej zjednoczonymi wysiłkami i
lokalnej zjednoczonymi wysiłkami i
społecznych mobilizujących wszelkie siły
społecznych mobilizujących wszelkie siły
społeczne do działań opartych na wspólnym
społeczne do działań opartych na wspólnym
planie wypracowanym za pomocą
planie wypracowanym za pomocą
odpowiednich badań kompleksowych. Metoda
odpowiednich badań kompleksowych. Metoda
organizowania środowiska stanowi swego
organizowania środowiska stanowi swego
rodzaju sztukę planowania stosunków
rodzaju sztukę planowania stosunków
społecznych w życiu społeczności lokalnej przy
społecznych w życiu społeczności lokalnej przy
spożytkowaniu dorobku nauki.
spożytkowaniu dorobku nauki.
Jak w każdej metodzie tak i w tej możemy
Jak w każdej metodzie tak i w tej możemy
wyróżnić następujące etapy:
wyróżnić następujące etapy:
1. rozpoznawanie, diagnoza potrzeb, braków
1. rozpoznawanie, diagnoza potrzeb, braków
i zagrożeń
i zagrożeń
2. organizowanie zespołu pracy, polega ono
2. organizowanie zespołu pracy, polega ono
na podziale zadań miedzy instytucje, zespoły
na podziale zadań miedzy instytucje, zespoły
itd.
itd.
3. planowanie i koordynacja działań
3. planowanie i koordynacja działań
opiekuńczo- wspomagająco- rozwojowych
opiekuńczo- wspomagająco- rozwojowych
4. wtórne pobudzenie
4. wtórne pobudzenie
5. systematyczne ulepszanie środowiska
5. systematyczne ulepszanie środowiska
6. kontrola i doskonalenie
6. kontrola i doskonalenie
Posługując się tą metodą w działaniach
Posługując się tą metodą w działaniach
socjalnych musimy pamiętać, że
socjalnych musimy pamiętać, że
uruchamiamy siły i procesy, których
uruchamiamy siły i procesy, których
prawdziwe źródła nie zawsze są nam
prawdziwe źródła nie zawsze są nam
znane. Musimy też wspomnieć o technikach
znane. Musimy też wspomnieć o technikach
stosowanych w praktyce ze społecznością.
stosowanych w praktyce ze społecznością.
Są to m.in. : strukturyzacja, zarządzanie-
Są to m.in. : strukturyzacja, zarządzanie-
administrowanie, przygotowanie planów i
administrowanie, przygotowanie planów i
opracowań formalnych, edukacja i
opracowań formalnych, edukacja i
promocja, pokazy itd. Metoda ta jest rzadko
promocja, pokazy itd. Metoda ta jest rzadko
stosowana w pracy socjalnej.
stosowana w pracy socjalnej.
GRUPA SAMOPOMOCY
Grupy samopomocy, w przeciwieństwie do innych grup interesu,
charakteryzują się początkową bezsilnością swoich członków wobec
dolegliwości utrudniającej im życie: nałogu, przewlekłej choroby,
niepełnosprawności, stygmatyzacji czy innej dysfunkcji fizycznej,
emocjonalnej lub społecznej. Doświadczenie ruchu AA przyniosło
ludziom obciążonym innymi uzależnieniami wysoce sformalizowaną
metodę organizowania transcendentnych doświadczeń psychicznych
zwaną „Programem 12 kroków".
Jego istotą jest koncentracja każdego uczestnika grupy na radzeniu
sobie z własnym uzależnieniem w otwartej wymianie wsparcia i nadziei
pomiędzy wszystkimi jej członkami, będącymi na różnych poziomach
opanowania tego -wspólnego dla wszystkich - problemu. Warunkiem
udziału w grupie jest uznanie swojej bezsilności i polecenie się opiece
Boga.
Praca grupy polega na: 1) wyznawaniu na tzw. mityngach grupy przez
jej początkujących członków, że uzależnienie ich przerasta; 2)
przedstawianiu przez zaawansowanych członków swoich doświadczeń w
opanowaniu uzależnienia; 3) wyzwaniu przez członka grupy słabnącego
pod naciskiem uzależnienia, innego z jej członków, aby swoją obecnością
go wspierał, nim ten stan nie minie (Kurtz 1990; Zastrow 1992; 138).
GRUPA WSPARCIA
Grupy spotykają się w szkołach, salach parafialnych, klubach przyszpitalnych
, w
każdym miejscu, gdzie na kilka godzin w tygodniu może usiąść i porozmawiać bez
przeszkód kilkanaście osób. Koszty informacji, korespondencji itp. grupy ponoszą
same lub pomagają im w tym sympatycy, których grupy słabsze ekonomicznie
starają się pozyskiwać. Mimo to w ruchu samopomocy zdaje się występować
pewna zbadana na gruncie amerykańskim prawidłowość: najwięcej szans na
trwanie i sukcesy mają grupy, które rozwinęły się w duże organizacje, gdyż tylko
takie organizacje są w stanie wyławiać z lokalnych grup najlepsze doświadczenia i
metody oraz efektywnie wykorzystywać „weteranów", którzy tylko w dużych
organizacjach mogą maksymalnie wykorzystywać swój potencjał (Powell 1990).
W Polsce, nie licząc grup AA, grupy samopomocy zaczęły powstawać w latach
osiemdziesiątych. Były to głównie grupy rodziców dzieci przewlekle chorych i
niepełnosprawnych. Trzeba jednak dodać, że pierwsze inicjatywy w tym zakresie
pojawiły się wśród rodziców takich dzieci już w początku lat sześćdziesiątych.
Badania grup samopomocy, prowadzone u nas od końca lat osiemdziesiątych
wskazują na ich potencjalną skuteczność w łagodzeniu indywidualnych i
społecznych problemów. W terminologii pracy socjalnej to pojęcie nie jest
jednoznaczne.
Najczęściej oznaczane są nim trzy zakresy znaczeniowe
:
1) wszelkie grupy tworzone w ramach metody grupowej, jako że dostarczanie
wsparcia klientom pracy socjalnej należy do celów tej metody;
2) jeden z typów tzw. grup oddziaływania (ang. treatment groups) stosowanych w
metodzie grupowej celem zaspakajania społeczno-emocjonalnych potrzeb swoich
członków, obok grup edukacyjnych, rozwojowych, terapeutycznych i
socjalizacyjnych (Toseland, Rivas 1995, s. 21);
3) Technika utrwalania rezultatów metody grupowej uzyskanych przez
pracowników socjalnych polegająca na tworzeniu z osób, z którymi zakończono
pracę metodą grupową, samodzielnie działających grup, służących
podtrzymywaniu
Grupa wsparcia
Grupa wsparcia
Wspólne cechy grup wsparcia w wyżej podanych
znaczeniach ujmuje psychologiczna definicja: „
Grupa
wsparcia - uznawana za jedną z form pomocy
psychologicznej -jest to grupa równoprawnych
uczestników spotykających się w celu wzajemnego
zapewnienia pomocy i oparcia w radzeniu sobie z
własnymi problemami, w udoskonalaniu swojego
psychicznego funkcjonowania i zwiększaniu skuteczności
własnych działań; przy czym źródłem tej pomocy jest
wzajemny wysiłek, umiejętności i wiedza członków,
często o podobnych kolejach losu i doświadczeniach
życiowych"
(Dobrzańska-Socha 1992, s. 78). Autorka tej
definicji uważa, że do prowadzenia grup wsparcia
niezbędne są zawodowe kompetencje
psychoterapeutyczne. Istnieją jednak opinie
psychologów i specjalistów innych zawodów
pomocowych skłaniające do przekonania, że grupy takie
mogą prowadzić pracownicy socjalni, pedagodzy, liderzy
grup samopomocy, przeszkoleni wolontariusze.
GRUPA WSPARCIA
Argumentem za tym jest powszechne istnienie tzw. w literaturze psychologicznej
spontanicznych lub naturalnych grup wsparcia, skutecznie działających bez
pomocy psychoterapeutów.
Są to: 1
) grupy rodzinne; 2) grupy nieformalne oparte na wzorach rodzinnych
, np.
gangi młodzieżowe czy nie złączeni więzami rodzinnymi ludzie wspólnie
wynajmujący mieszkania;
3)
organizacje społeczne
, takie jak a) ochotnicze stowarzyszenia pomocowe
zatrudniające specjalistów ze służby zdrowia, służb socjalnych itp. tylko do
pewnych prac, b) stowarzyszenia samopomocowe zrzeszające osoby nawzajem
pomagające sobie w radzeniu ze swoimi problemami, c) sekty religijne, w których
obowiązuje udzielanie wsparcia współwyznawcom, kształtowanie poczucia
wspólnoty z innymi, dostarczanie wiedzy, jak żyć, standardowych usług wsparcia w
typowych kryzysach życiowych.
Przykładem stosowania grup wsparcia jako techniki pomocowej przez specjalistów
rożnych zawodów -psychoterapeutów, służby medyczne, pracowników socjalnych
-jest wykorzystywanie jej przy udzielaniu pomocy psychospołecznej ofiarom
katastrof i klęsk żywiołowych. Uczestnictwo w tego rodzaju zdarzeniach u wielu
ludzi powoduje załamanie zdolności radzenia sobie ze stresem.
Grupy wsparcia są dla nich: 1) szansą podzielenia się z innymi
doświadczeniami i uczuciami,
2) miejscem zyskania nadziei na wyjście z trudności,
3) forum edukacji o reakcjach ludzkich wobec traumatycznych przeżyć.