EWA KANTOWICZ „TEORETYCZNY KONTEKST PROJEKTU SOCJALNEGO I PRÓBY JEGO ZASTOSOWAŃ” - PRACA SOCJALNA 4/2000

SOCJOLOGICZNE, PSYCHOLOGICZNE I PEDAGOGICZNE WYMIARY PROJEKTU SOCJALNEGO.

Projekt socjalny można rozpatrywać w różnych wymiarach, dzięki odwołaniu się do interdyscyplinarnego charakteru pracy socjalnej, jako metodycznego działania ukierunkowanego na zmiany indywidualne i społeczne oraz dzięki stosowaniu różnych strategii.

Możemy wyróżnić trzy aspekty:

- psychologiczny

- pedagogiczny

- socjologiczny

ASPEKT SOCJOLOGICZNY wiąże się z założeniami, że współczesne społeczeństwo umożliwia i akceptuje projekty nastawione na pobudzanie inicjatyw i aktywności jednostkowych oraz środowiskowych, które warunkują rozwój społeczny.

Socjologia dostarcza pracownikowi socjalnemu ogólnych ram pojęciowych, pozwalających na dokonanie analizy zjawisk społecznych takich jak, struktury, instytucje, normy. Teorie socjologiczne pozwalają pracownikowi socjalnemu interpretację i rozumienie sytuacji podopiecznego (zachowań, wartości, procesów, determinizmów związanych z zasięgiem i jakością zjawisk np. bezrobocia, patologii, ubóstwa itp.) w danych strukturach życia społecznego. Analiza sytuacji jednostki, grupy, społeczności w kontekście środowiskowych uwarunkowań i socjologicznych zależności stwarza możliwość właściwego ukierunkowania i zaplanowania podejmowanych działań. Teorie socjologiczne pozwalają ponadto na usytuowanie pracy socjalnej w ogólnym wymiarze społecznym.

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY - wiąże się on z ze stawianiem pytań, co do psychologicznych źródeł czy zasadności projektu jak i jego skutków, które za sobą pociągnie, szczególnie zmian osobowościowych. Zastosowanie podejścia psychologicznego sprawia, że w projektowaniu działania metodycznego pracownik socjalny musi uwzględniać pragnienia, potrzeby, oczekiwania i indywidualne predyspozycje jednostki lub grupy, świadomie ukierunkowując je w ten sposób, by jednostka (lub grupa) poczuła się wzmocniona i dowartościowana w swej autonomii. Ogólne założenia projektu socjalnego odwołują się też do podstawowych teorii psychologicznych - psychoanalizy, behawioryzmu. Działanie pracownika socjalnego w wymiarze psychologicznym polega głównie na odblokowaniu mechanizmów utrudniających interakcje, w celu nadania właściwego kierunku stosunkom interpersonalnym między pracownikiem socjalnym i podopiecznym (pracownikiem socjalnym i grupą/ środowiskiem). Aplikacja wiedzy psychologicznej w projekcie socjalnym pozwala na głębsze zrozumienie podopiecznego - jego potrzeb, postaw, zachowań), jego sytuacji oraz uzyskanie pełniejszego obrazu procesu pomocy, a także indywidualną ocenę pracownika socjalnego jako osoby działającej w relacji z drugim człowiekiem.

ASPEKT PEDAGOGICZNY wynika z faktu nadawania pracy socjalnej charakteru intencjonalnych działań stymulujących i umożliwiających rozwój. Swoistość pedagogicznego kontekstu pracy socjalnej wyraża się w kilku cechach:

- globalności - wykorzystującej w działaniach socjalnych syntezę wiedzy i człowieku oraz zainteresowanie całokształtem rozwoju człowieka, uwzględniając wpływ warunków bytu i kręgu kultury w różnych fazach jego życia w wymiarze indywidualnym i zbiorowym;

- dynamice - wyrażającej się twórczym, to jest aktywnym i poszukującym stosunkiem do rzeczywistości społeczno - wychowawczej w określonym czasie i przestrzeni oraz zainteresowanie przebiegiem, sposobem i znaczeniem środowisk (warunków), które determinują jakość procesu wspierania rozwoju;

- kompensacji - która jest świadomym uzupełnieniem i wspomaganiem jednostki/ grupy w jej procesach rozwojowo - socjalizacyjnych oraz samorealizacyjnych i która może stanowić dobre uzasadnienie dla podejmowania działań wyrównujących braki indywidualne i społeczne;

- wartościowaniu - definiującym wychowawcze podejście do pracy socjalnej, czy też jej wymiar edukacyjny.

Pedagogiczne rozumienie działania socjalnego pozwala na odkrywanie i wydobywanie w podopiecznym potencjalnych możliwości kreatywnych oraz traktowanie podopiecznego jako aktywnego podmiotu zmian sytuacji.

ETAPY PROJEKTU SOCJALNEGO

5. Opracowanie założeń metodologicznych

a) związanych z diagnozowaniem potrzeb jednostek, grup, zbiorowości - które są podmiotem działań socjalnych (opracowanie metod, technik i narzędzi badawczych, służących analizie sytuacji procesu poddawanego zmianie) w celu opracowania diagnoz środowiskowych

b) związanych z realizacją projektu (metody pracy z przypadkiem, modelu pracy z grupą, metody organizacji społeczności oraz technik pracy w odniesieniu do wybranej w projekcie metody badań).

Zwykle w projekcie korzystamy z kilku metod równolegle. Warto jednak zaznaczyć, która z nich będzie dominowała w projektowanych działaniach pomocowych.

6. Analiza założeń metodologicznych w kontekście potrzeb jednostkowych i społecznych zgodnie z możliwościami realizacyjnymi.

Poza możliwościami pracownika (ów) socjalnych diagnoza powinna uwzględniać takie informacje jak:

• Warunki lokalowe

• Zasoby personalne

• Akceptacja członków rodzin uczestnictwa w projekcie

• Możliwości finansowe tego przedsięwzięcia.

7. Ustalenie planu pracy:

a) zdefiniowanie kolejnych etapów działań metodycznych podejmowanych w ramach projektu

b) przyjęcie i uzgodnienie z osobami (instytucjami) biorącymi udział w projekcie form i metod realizacji

c) określenie kompetencji i zadań osób i instytucji uczestniczących w projekcie

d) sprecyzowanie materialnych i strukturalnych aspektów projektu

e) określenie ram czasowych projektowania socjalnego

8. Wdrażanie projektu - w ramach, którego winno następować systematyczne weryfikowanie przyjętych założeń i ich zgodności z planem w formie wymiany informacji między osobami/ instytucjami biorącymi udział w projekcie.

9. Analiza recepcji projektu przez jego uczestników - która winna następować w końcowej fazie realizacji. Może ona dotyczyć nie tylko formalnych (obiektywnych uwarunkowań) wprowadzanych działań socjalnych, ale też subiektywnych ocen ich celowości i efektywności przez osoby bezpośrednio zaangażowane, a zgromadzone na podstawie obserwacji zajęć, frekwencji, artykułowanych wypowiedzi.

10. Opracowanie wniosków dotyczących recepcji projektu, czynników sprzyjających i utrudniających proces realizacji oraz rekomendacji praktycznych, które mogą być wykorzystane w doskonaleniu profesjonalnego działania socjalnego w następnych projektach.

---