Metody w pracy socjalnej
Wyróżniamy trzy metody pracy socjalnej:
Metoda indywidualnych przypadków
Metoda grupowa
Metoda organizowania środowiska
Metoda indywidualnych przypadków
Zapoczątkowała ją w latach dwudziestych Mary Richmond. Jest to metoda pracy z zazwyczaj pojedynczym klientem bądź też rzadko całą rodziną.
Jest to metoda pracochłonna, bazująca na wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym zastosowaniu właściwych technik pomocy ludziom w rozwiązywaniu ich problemów (…)
Pomaga jednostkom w sprawach zarówno zewnętrznych i dotyczących otoczenia, jak i w indywidualnych, dotyczących wnętrza osoby. Koncentruje się na jednostce, nie ignorując jednak dobra społecznego.
Nie zajmuje się ani manipulacją otoczenia, ani nie daje się pochłonąć subiektywnym rozważaniom - łączy w sobie elementy psychologiczne i społeczne, stając się metodą psychosocjalną
Według założeń M. Richmond metoda prowadzenia przypadku powinna uwzględniać następujące elementy:
wgląd w cechy osobowościowe jednostki
rozpoznanie zasobów, zagrożeń i wpływów otoczenia społecznego na jednostkę
bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę i bezpośrednie oddziaływanie poprzez otoczenie społeczne
Etapy prowadzenia indywidualnych przypadków:
Diagnoza - ma zadanie ujawnić czynniki powodujące zaistnienie trudnej sytuacji w życiu osoby. Głównym narzędziem diagnozy jest wywiad środowiskowy oparty na kwestionariuszu. Kiedy już rozpoznamy problem możemy zacząć właściwy proces rozwiązywania go.
Innymi narzędziami diagnozy może być wywiad,ankieta, testy, techniki projekcyjne, obserwacja i analiza dokumentów.
Typy wywiadów:
- nie skategoryzowany - daje możliwość swobody w formułowaniu pytań oraz zmieniania ich kolejności, stawianie pytań dodatkowych
- skategoryzowany - ogranicza kolejność i brzmienie stawianych pytań
- jawny - badany poinformowany jest o celach i przedmiocie wywiadu, musi być on skategoryzowany
- ukryty - stosowany w przypadku gdy przedmiotem wywiadu są drażliwe zagadnienia, badania postaw, motywacji i innych, badany nie jest poinformowany o przedmiocie rozmowy
- jawny nieformalny - to luźna rozmowa, podczas której badający usiłuje przez stosowne jej ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane
- jawny formalny - gdy badany orientuje się o fakcie przeprowadzania z nim wywiadu
- indywidualny
- zbiorowy - ma uzasadnienie gdy przedmiotem badań są opinie, fakty jednorodnej grupy, wywiadom zbiorowym towarzyszą emocje dodatnie i ujemne, mogące mieć znaczenie dla wiarygodności badań
Plan postępowania - po zdiagnozowaniu problemu należy do ułożyć. Ma on określać kolejne kroki podjętej interwencji.
Interwencja - najdłuższy etap. Interwencja wymaga ciągłego korygowania diagnozy i planu postępowania.
Zakończenie interwencji - następuje wtedy kiedy pracownik socjalny uzna swoją dalszą interwencję za zbędną.
Sama metoda pracy z przypadkiem nie jest jednoznacznie określonym sposobem postępowania i podlega ciągłej ewolucji. jest to metoda bazująca na wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym zastosowaniu właściwych technik pomocy ludziom w rozwiązywaniu ich problemów Warto zauważyć, że w działalności polskich pracowników socjalnych wyraźnie przeważa metoda indywidualnego przypadku
Metoda pracy z grupą
W metodzie pracy socjalnej z grupą chodzi przede wszystkim o :
poprawę funkcjonowania społecznego
łagodzenie i eliminowanie przeszkód
utrudniających interakcje społeczne.
W metodzie tej działalność podejmowana przez pracownika socjalnego odnosi się do jednostek w grupie. Jest to więc podejście indywidualne w ramach grupy i jest ono świadomie skierowane na możliwie najpełniejszy rozwój osoby w jej relacjach do grupy.
Grupa jest w tym przypadku jedynie narzędziem rozwoju i zmian, zaś głównym przedmiotem troski pozostaje jednostka.
Pierwszoplanowym celem pracy z grupą jest zatem poprawa społecznego funkcjonowania poprzez czynne uczestnictwo w grupie.
Metoda ta ma swoje źródło w obserwacji natury ludzkiej, która funkcjonuje i rozwija wśród się innych osób. Metoda pracy grupowej może być skuteczna tylko w przypadku małych grup, w których wszyscy ich członkowie znają się bezpośrednio. Istotą metody grupowej, niezależnie od typu i celu grupy jest wykorzystanie dynamiki życia grupy.
Możemy wyróżnić trzy odmiany metody grupowej, związanej z trzema rodzajami grup:
Grupy rozwojowo - wychowawcze mają za cel służenie pomyślnemu rozwojowi psychicznemu, fizycznemu i kulturalnemu wszystkich tych, którzy tego pragną. Obejmują więc one zasadniczo ludzi, których zachowania nie odbiegają w żaden sposób od powszechnie akceptowanych.
Koła zainteresowań itp
Grupy psychoterapeutyczne nastawione są natomiast na poczynania opiekuńcze i ratownicze. Szczególnym przypadkiem takiej grupy psychoterapeutycznej są Anonimowi Alkoholicy.
DDA, grupy dla narkomanów, dla chorych psychicznie, terapie rodzinne
Trzeci rodzaj stanowią grupy rewalidacyjne. Ich zadaniem jest powiązanie zerwanych więzi między jednostką i jej najbliższym otoczeniem. Działalność ta obejmuje zwykle dzieci i młodzież zagrożone wykolejeniem lub już wykolejone
Niepełnosprawni, grupy przy przedszkolach
W procesie pracy z grupami wyróżnić można następujące etapy:
tworzenie grupy
stabilizacja jej struktur i norm
realizacja jej celu
ocena efektów działania
decyzja o celowości dalszego jej istnienia
Metoda organizowania środowiska
Charakteryzuje się przede wszystkim skoncentrowaniem uwagi na społeczności jako całości.
Problemy socjalne dotykają nie tylko poszczególne jednostki i grupy, ale właśnie całe społeczności, takie jak: osiedle, gmina, miasto, kraj lub naród, a nawet społeczność międzynarodowa
.Pracownik socjalny posługujący się tą metodą podejmuje przede wszystkim działania, polegające na koordynowaniu poczynań osób i instytucji, inspirowaniu, dopomaganiu w poprawnej współpracy podmiotów, instruowaniu wolontariuszy, propagowaniu podejmowanych działań, kontroli i ocenie wyników pracy w środowisku oraz udzielaniu konsultacji. Działania te mają zatem prowadzić do takiego przekształcenia środowiska lokalnego, aby było ono zdolne do samodzielnego rozwiązywania swych problemów.
Cele organizacji społeczności:
wspomaganie rozwoju, a więc stwarzanie możliwości i warunków, aby każdy człowiek mógł realizować określone racjami rozumu aspiracje
tworzenie wspólnoty
przełamywanie izolacji i osamotnienia
budowanie więzi emocjonalnych, międzyludzkich i sieci znajomości
Realizacja tych zamierzonych celów organizacji społeczności wymaga jednak spełnienia warunku bezpośredniego zaangażowania społeczności w podejmowane działania. Nie prowadzi się ich bowiem dla społeczności, ale przez społeczność i wspólnie z nią
Konieczne jest zatem istnienie w danej społeczności lokalnej osób, które gotowe są aktywnie wesprzeć starania pracownika socjalnego. Pożądany jest przy tym udział reprezentantów wszystkich grup, tworzących daną społeczność lokalną.
Procesy pracy socjalnej ze społecznością:
- badania: nazywamy proces uzyskiwania danych dotyczących zjawisk społecznych, problemów społecznych i sposobów ich rozwiązywania.
- planowanie: to celowe formułowanie przyszłych działań i procedur.
- koordynacja: jest procesem współpracy, który ma na celu unikanie niepotrzebnego dublowania, zbędnego wysiłku i konfliktów.
- organizacja: jest procesem tworzenia struktury dla spełnienia określonego zadania.
-finansowanie: to proces zbierania, przydzielania i wydawania funduszy zgodnie z potrzebami i zasobami społeczności.
-administracja: H. Kidneigh definiuje administrację pracy socjalnej jako : proces przekształcania polityki socjalnej w świadczenia socjalne”. Jako proces realizacji planów i wdrażania postanowień jest ona szczególnie ważna w organizacji społeczności
- konsultacje: jest to proces zasięgania opinii eksperta, uzyskiwanie informacji i wskazówek od osoby, której wiedza o danej dyscyplinie może być przydatna innym wykwalifikowanym osobom w innych dziedzinach.
- proces kształcenia: polega na powiększaniu wiedzy grup i społeczności na temat problemów społecznych i możliwości przeciwdziałania im.
- komitety: działanie w komitetach jest podstawą pracy socjalnej ze społecznością.
- negocjacje: to proces rozwiązywania konfliktów, często z udziałem trzeciej, neutralnej strony jako pośrednika.
- protokołowanie: jest procesem zapisywania wypowiedzi i działań komitetów oraz innych grup zaangażowanych w działalność i problemy społeczności.
- akcja socjalna: działacze i obywatele społeczności zbierali się, aby dyskutować i snuć plany , ale nie podejmowali wystarczającej liczby działań i prób w celu wprowadzenia zmian.
- rzecznictwo: wspieranie jednostek i grup pokrzywdzonych, zwłaszcza w odniesieniu do potrzeb lokalnych.
W ostatnich latach jednakże coraz częściej mówi się o jeszcze jednej podstawowej metodzie pracy socjalnej, a mianowicie rozwiązywaniu problemów w dostarczaniu świadczeń socjalnych.
Problem sprowadza się w tym przypadku do kwestii prawidłowego administrowania świadczeniami socjalnymi. Procesy administrowania w pracy socjalnej są o tyle istotne, że zadaniem ich jest urzeczywistnianie polityki społecznej, przekształcanie jej zamierzeń i założeń w konkretne świadczenia socjalne.
Bibliografia:
T. Pilch, Metoda organizowania środowiska
J. Szmagalski, Metoda grupowa w pracy socjalnej
A. Kamiński, Funkcje pedagogiki społecznej, Warszawa 1974
http://www.seminare.pl/16/kaminski.htm