Formy uczestnictwa

obywateli w życiu

publicznym.

Bezpośrednie formy

demokracji:

• referendum, inaczej plebiscyt, czyli powszechne głosowanie

obywateli mających czynne prawo wyborcze; głosowanie ludowe

• inicjatywa ludowa, która polega na przyznaniu określonej liczbie

obywateli inicjatywy ustawodawczej, czyli możliwości zgłoszenia
projektu ustawy.

• weto ludowe, dotyczy ono wyrażania sprzeciwu wobec

obowiązującej ustawy.

• samorządność, dotyczy ono między innymi samorządu

zawodowego.

Referendum 1946 r.

• Uczestniczącym w referendum zadano trzy, w

znacznym stopniu ogólne pytania:

1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji

ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez

reformę rolną i unarodowienie podstawowych

gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem

ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?

3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic

Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysi

Łużyckiej?

Referendum 1946 r.

• Komunistyczny

plakat
propagandowy na
referendum w 1946
roku.

Pośrednie formy

demonokracji

• wybór organów sprawujących władzę. W Polsce w wyniku wyborów

wyłania się obie izby parlamentu (sejm i senat), prezydenta oraz organy

samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki)

• inicjatywy obywatelska. Należą do nich między innymi obywatelskie

komitety budowy pomników, organizacje obchodów rocznicowych, a także

inicjatywy dotyczące inwestycji w środowisku lokalnym

• zgromadzenia, Zasady ich organizacji oraz wynikające z nich ograniczenia

określa prawo. Art. 57 Konstytucji zapewnia każdemu obywatelowi wolność

organizowania pokojowych zgromadzeń oraz uczestniczenie w nich.

• listy otwarte i petycje. Listy otwarte najczęściej publikowane są w prasie,

skierowane są nie tylko do wskazanego adresata, ale i całej opinii

publicznej. Petycje zaś pisemne, na ogół zbiorowe prośby lub żądania,

skierowane do instytucji państwowych lub samorządowych, a także do osób

zajmujących wysokie stanowiska w państwie.

• przynależność

do

organizacji

społecznych

i

politycznych

(stowarzyszenia, partie polityczne)

Partia polityczna:

• dobrowolna

organizacja,

której

głównym celem jest zdobycie lub
utrzymanie władzy państwowej w
celu realizacji swojego programu
politycznego.

Ustawa z dnia 27 czerwca 1997r. o partiach

politycznych (fragmenty)

• Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. 1.

• Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną

nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie

metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub

sprawowanie władzy publicznej.

• Art. 2. 1. Członkami partii politycznych mogą być obywatele Rzeczypospolitej

• Polskiej, którzy ukończyli 18 lat.

• Art. 3. Partia polityczna opiera swoją działalność na pracy społecznej

członków, do

• prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.

• Art. 4. Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania

partii

• politycznych.

• Art. 5. Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii i

telewizji

• na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

• Art. 7. Partia polityczna nie może posiadać jednostek organizacyjnych w

zakładach

• pracy.

Rozdział 2. Struktura i zasady działania

partii politycznych

• Ar t. 8. Partie polityczne kształtują swoje struktury oraz zasady działania zgodnie z

zasadami demokracji, w szczególności przez zapewnienie jawności tych struktur,

powoływania organów partii w drodze wyborów i podejmowania uchwał większością

głosów.

• Art. 9. 1. Statut partii politycznej określa jej cele, strukturę i zasady działania, a w

szczególności:

• nazwę, skrót nazwy i siedzibę partii,

• sposób nabywania i utraty członkostwa,

• prawa i obowiązki członków,

• organy partii, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do

zaciągania zobowiązań majątkowych, ich kompetencje oraz czas trwania ich

kadencji,

• tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów,

• sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków

• finansowych oraz tryb sporządzania i zatwierdzania informacji o działalności

finansowej partii,

• zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii,

• zasady dokonywania zmian statutu,

• sposób rozwiązania się partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami.

• 2. Statut partii politycznej uchwala zgromadzenie ogólne członków partii lub

zgromadzenie ich demokratycznie wybranych przedstawicieli.

• Art. 10. Członek partii politycznej ma prawo do wystąpienia z niej.

Funkcje partii politycznych w

państwie demokratycznym:

• Pośredniczą między obywatelami a władzą państwową.

• Umożliwiają obywatelom udział we władzy lub wpływ na rządy.

• Wyrażają i uogólniają interesy, dążenia i postulaty społeczeństwa.

• Integrują jednostki i grupy społeczne o zbliżonych celach i

aspiracjach politycznych.

• Kształtują opinię społeczną i postawy społeczne.

• Biorą udział w kształceniu politycznym społeczeństwa.

• Zdobywają i pozyskują zwolenników.

• Mobilizują społeczeństwo do udziału w wyborach.

• Tworzą i popularyzują swoje programy.

• Wyłaniają liderów politycznych.

• Rekrutują i selekcjonują kandydatów na listy wyborcze.

• Uczestniczą w wyborach.

• Partie rządzące obsadzają stanowiska państwowe, określają kierunki

• polityki państwa i realizują własne programy.

• Partie opozycyjne pełnią kontrolę nad polityką ugrupowań

rządzących.

Związek zawodowy:

• jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy,

powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów

zawodowych i socjalnych.

• DOBROWOLNOŚĆ oznacza, że zrzeszanie się w związkach jest

prawem, a nie obowiązkiem. Pracodawca nie może zachęcać

pracowników do wstępowania do związku zawodowego, nie może im

również tego zabraniać. Potwierdza to art . 3 ustawy zastrzegając, że

„Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności

do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania

funkcji związkowej. W szczególności nie może to być warunkiem

nawiązania stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu oraz

• SAMORZĄDNOŚĆ

oznacza,

że

związek

zawodowy

posiada

wewnętrzną autonomię w określaniu swoich zadań, programów

działania i struktury organizacyjnej, a także w uchwalaniu aktów

wewnętrznego zarządu. Ustawa ponadto w art. 1 ust. 2

zagwarantowała, że związek jest „niezależny w swojej działalności

statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu

terytorialnego oraz innych organizacji".

Funkcje związków

zawodowych:

• Reprezentują i bronią prawa ludzi pracy, ich interesy zawodowe i socjalne.

• Reprezentują interesy pracowników w sporach i rokowaniach zbiorowych.

• Kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących pracowników,

emerytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin.

• Opiniują założenia i projekty ustaw oraz aktów wykonawczych w zakresie

objętym zadaniami związków zawodowych.

• Wnioskują o wydanie aktów prawnych z dziedziny działalności związków.

• Prowadzą kasy zapomogowo - pożyczkowe i organizują wypoczynek.

• Troszczą się o funkcjonowanie zakładu pracy.

• Uczestniczą w życiu politycznym kraju.

•

Marek – redaktor lokalnej gazety; jego specjalnością są reportaże, dotyczące życia mieszkańców

terenów wiejskich, problemy, z którymi ludzie borykają się na co dzień; jest częstym gościem

lokalnych urzędów, gdzie interweniuje w sprawach nierozwiązanych oraz wyjaśnia

problematyczne kwestie.

•

Natalia – członkini stowarzyszenia walczącego o prawa kobiet; w swoim mieście założyła punkt

informacyjny dla kobiet, potrzebujących pomocy oraz grupę wsparcia dla kobiet i ich rodzin,

znajdujących się w trudnej sytuacji (przemoc w rodzinie, bezrobocie, alkoholizm), często

współpracuje z lokalnymi władzami, próbując poprawić sytuację kobiet i ich rodzin.

•

Adam – student I roku informatyki, czas wolny od nauki spędza najczęściej w towarzystwie

znajomych, grając w piłkę halową lub w okolicznych klubach; po ukończeniu studiów zamierza

wyjechać za granicę.

•

Marta – specjalista ds. public relation w dużej zagranicznej firmie; ma męża i troje dzieci; wolny

czas, którego nie ma zbyt wiele najchętniej spędza, słuchając muzyki klasycznej.

•

Janusz – uczeń III klasy szkoły ponadgimnazjalnej; w wolne soboty pomaga w lokalnym hospicjum,

przy pomocy znajomych organizował już nieraz zbiórkę pieniędzy i koncert charytatywny, z

których dochód przeznaczony został na pomoc hospicjum; podczas organizacji zbiórek często

korzysta z pomocy i wsparcia lokalnych instytucji.

•

Stanisław- 82 lata, kombatant, uczestnik Powstania Warszawskiego; dwa lata temu założył

komitet osiedlowy, który reprezentuje interesy lokatorów; popołudniami chodzi do Klubu Seniora i

gra w szachy ze znajomymi,

•

Tomek – student IV roku politologii; wolontariusz w Amnesty Inernational; tydzień temu brał udział

w maratonie pisania listów do wysokich urzędników państwowych w celu uwolnienia więźniów

politycznych; dwa lata temu był obserwatorem OBWE w wyborach prezydenckich w Białorusi;

•

Kasia – pielęgniarka, pracuje w Szpitalu Wojewódzkim; dużo dyżuruje, dlatego każdy wolny czas

spędza z mężem i dziećmi; opiekuje się chorym ojcem; często chodzi z rodziną na spacery, a w

weekendy do kina lub teatru.

•

Karol – uczeń pierwszej klasy najlepszego liceum w mieście; jego hobby, to gry komputerowe;

wolny czas spędza w kafejce internetowej, grając w sieci w gry RPG; w każdą sobotę odwiedza

starszą panią w sąsiedztwie, robi jej zakupy i pomaga w sprzątaniu mieszkania, w zamian zawsze

dostaje kawałek pysznej szarlotki.

„ Kto bierze udział w życiu

publicznym”

• Przeczytaj zadania i odpowiedź , które z nich opisują jakąś formę

aktywnego uczestniczenia w życiu publicznym. Określ tą formę.

•

1. Henryk Z. zgłosił kandydaturę swojego znajomego – uczciwego i kompetentnego

człowieka na prezesa spółdzielni mieszkaniowej.

•

2. Alina G podpisała petycję do parlamentu, protestując przeciw opóźniającym się

reformom służby zdrowia.

•

3. Mateusz stale narzeka, że „Wiadomości” są za długie.

•

4. Natalia i Paulina założyły klub dla młodzieży w swojej wsi.

•

5. Adam rozkleja plakaty o segregacji śmieci bo od roku jest członkiem LOP.

•

6. Dorota S ma dosyć obecnego rządu i powiedziała to koleżance z pracy.

•

7. Łukasz S. skończył 18 lat i namówiony przez brata wziął udział w wyborach

samorządowych.

•

8. Mieszkańcy gminy Subkowy wystąpili do władz samorządowych z propozycją

zbudowania boisk sportowych przy budynku gimnazjum.