Ogólna budowa jąder,

jajników i macicy

Rysunek
przedstawiający
budowę jądra w
worku mosznowym.

1)Powrózek
nasienny

2)Najądrze

3)Osłonkę białawą
jądra

4)Śródjądrze

5)Płaciki jądra

6)Przegródki jądra

7)Osłonki jądra

Powrózek nasienny – struktura
anatomiczna,pod którą rozumiemy
wszystkie

twory wchodzące i

wychodzące z moszny.

Powrózek biegnie w kanale
pachwinowym, otoczony kolejno, od
zewnątrz:

powięzią nasienną

zewnętrzną, powięzią mięśnia
dźwigacza jądra, mięśniem
dźwigaczem jądra, powięzią
nasienną wewnętrzną.

Zawiera nasieniowód, tętnice i żyłę
nasieniowodu, tętnice i żyłę mięśnia
dźwigacza jądra, tętnicę jądrową,
splot żylny wiciowaty, gałąź płciową
nerwu płciowo-udowego, sploty
autonomiczne - nasieniowodowy
wtórny i jądrowy, więzadło
pochwowe oraz przyjądrze

Najądrze –

układ kanalików

Najądrze składa się z

głowy,

trzonu i ogona

. Głowę

stanowią płaciki

(albo stożki

najądrza)

i przewodziki

odprowadzające,

natomiast

trzon i ogon (który jest
uważany za główny magazyn
nasienia) zbudowane są z

poskręcanego przewodu
najądrza

, który opuszczając

ogon, przechodzi w
nasieniowód.

Osłonki białawe jądra-

substancja łącznotkankowa
włóknista

otaczająca ściany

jąder, które bardzo silnie je
opina.

Osłonki białawe mają

grubość 0,5 mm

. Utrzymują one

zawartość jądra pod dużym
ciśnieniem.

Śródjądrze - struktura w
okolicy

tylnego brzegu

jądra

samców ssaków, gdzie

łącznotkankowa torebka
włóknista

, zwana błoną

białawą, jest pogrubiona i
zawiera tzw.

sieć jądra,

system kanałów, do których
uchodzą kanaliki nasienne
poszczególnych płacików
jądra

Płaciki jądra- zbudowane
są z

kanalików (cewek)

nasiennych

krętych

otoczonych tkanką łączną
włóknistą luźną, w której
znajdują się skupienia
komórek
śródmiąższowych.

Kanaliki

nasienne kręte zbudowane
są z błony podstawnej, na
której znajdują się komórki
płciowe oraz komórki
podporowe.

Przegródki jądra - są
miejscem wnikania do jądra

naczyń krwionośnych i
nerwów

Osłonki jądra

Rysunek układu rozrodczego kobiety.

Macica składa się z
:

1)Dno macicy

2)Jamy macicy

3)Trzonu macicy

5)Jamy szyjki
macicy

6)Szyjki macicy

Macica ma kształt spłaszczonej gruszki o długości

około 7-9 cm, szerokości ok. 5 cm i grubości

około 2,5cm.

Zbudowana jest głownie z tkanki

mięśniowej i są to komórki mięśni gładkich.

Macica

zbudowana jest

z trzech warstw

: od

wewnątrz z

błony śluzowej

, następnie grubej

warstwy mięsnej i wreszcie

błony surowiczej

(otrzewnej), która pokrywa macicę.

Macica

objęta jest wraz z jajowodami, które do

niej dochodzą, fałdem otrzewnej, zwanym

więzadłem szerokim macicy.

Budowa jajnika

Jajnik – jest narządem
parzystym, występującym u
kobiet. U dojrzałej kobiety
ma

kształt spłaszczonej

elipsoidy

i wielkości

3×2×1 cm.

Jajniki leżą

wewnątrz jamy otrzewnej
przy bocznych ścianach
miednicy na tylnej
powierzchni wiązadeł
szerokich macicy, do których
przywiązane są za pomocą
krótkich krezek.

Budowa jajników

Jajnik - zbudowany jest

części obwodowej

(kora) i części
środkowej (rdzeń)

Jajnik pokryty jest

nabłonkiem
powierzchownym

, pod

którym leży

łącznotkankowa błona
biaława

. Powierzchnia

jajnika jest pofałdowana.

Kora jajnika zawiera

kuliste pęcherzyki jajnikowe

we wszystkich stadiach rozwojowych,

ciałko żółte

białawe

oraz

komórki gruczołu śródmiąższowego

Rdzeń jajnika zbudowany jest z

tkanki

łącznej wiotkiej

, która stanowi

zrąb dla

naczyń krwionośnych

Do rdzenia wnikają

liczne włókna nerwowe oraz występują w

nim pasma mięśni gładkich

. Rdzeń

stanowi rusztowanie dla jajnika.

2. Przebieg i

hormonalna regulacja

spermatogenezy i

oogenezy.

Anna

Kabot

Przebieg oogenezy

• Oogeneza – proces wytwarzania

komórek jajowych.

Jest procesem długotrwałym, zaczyna

się w życiu płodowym, a kończy się

wytworzeniem dojrzałej komórki

jajowej.

Przebieg oogenezy – rozwój embrionalny

• Prekursorami komórek jajowych są komórki ektodermalne.
• Po trafieniu do jajnika, dzielą się wielokrotnie mitotycznie

zwiększając swoja liczbę, są to tzw.oogonie.

• Oocyt I rzędu wchodzi w profazę mejozy I oogenezy,

przechodzi przez leptoten, zygoten, pachyten, w którym
dokonuje się crossing-over i osiąga diploten.

• Tu dochodzi do zahamowania (tzw.pierwsze zahamowanie

w oogenezie- diktioten) przez czynnik białkowy nazwany
inhibitorem dojrzewania oocytów (OMI).

Przebieg oogenezy- od okresu pokwitania do

zapłodnienia

• Okres pokwitania – zwolnienie zahamowania pierwotnego

pęcherzyka jajnikowego w diktiotenie przez czynnik pobudzający
dojrzewanie (MPF).

• Dokończenia mejozy I i powstanie oocytu II rzędu oraz małej

komórki zwanej ciałkiem kierunkowym I.

• Oocyt II rzędu wchodzi w mejoze II i zostaje zahamowany w

metafazie przez czynnik cytoplazmatyczny, który hamuje MPF (tzw.
drugie zahamowanie w oogenezie).

• Oocyt II rzędu zahamowany w metafazie mejozy II jest gotowy do

zapłodnienia.

• Po zapłodnieniu dokończona jest mejoza II- powstaje zygota i ciałko

kierunkowe II.

Stadia rozwoju pęcherzyka

jajnikowego

Regulacja hormonalna

• W komórkach osłonki wewnętrznej i komórkach

ziarnistych wykształcają się receptory

hormonów gonadotropowych przysadki (kom.

ziarniste- receptor FSH, osłonka wewnętrzna-

receptor LH).

• Hormony gonadotropowe zapoczątkowują w

kom. jajnika zdolność do syntezy hormonów

(pod wpływem LH- wydzielany jest

androstendion i testosteron, a FSH- estradiol

(największe stęż. przed owulacją).
• Estradiol działa na zasadzie ujemnego

sprzężenia zwrotnego, blokując receptory LH,

ogranicza to wydzielanie testosteronu

(prekursora estradiolu) i sekrecja estradiolu się

obniża.

Spermatogeneza

• Proces przekształcania się pierwotnej

komórki rozrodczej męskiej w
plemnik.

Rozpoczyna się u chłopców ok. 10

roku życia, ale nasienie zdolne do

zapłodnienia pojawia się dopiero w

okresie pokwitania.

1. Podział spermatogonii

• Pierwszym etapem spermatogenezy jest

spermatocytogeneza, czyli rozmnażanie
różnicowanie spermatogonii przez
podziały mitotyczne.

Podział spermatocytu I

rzędu

• Spermatocyt I rzędu dzieli się

mejotycznie na dwa spermatocyty II
rzędu, które są już komórkami
haploidalnymi.

Spermiogeneza

• Spermatocyty II rzędu przechodzą

drugi podział mejotyczny i powstają
spermatydy które z kolei
przekształcają się w plemniki.

Regulacja hormonalna

• Przedni płat przysadki wydziela hormon luteinizujący (LH),

który pobudza kom. śródmiąższowe.

• Komórki śródmiąższowe jądra wydzielają androgeny, które

pobudzają proliferację i różnicowanie komórek

spermatogenezy.

• Spermatogeneza pobudzana jest przez hormon

folikulotropowy (FSH) oraz przez testosteron, działają one na

kom. Podporowe, które przyspieszają spermatogenezę.

• Komórki podporowe wydzielają inhibinę M- hamuje

wydzielanie FSH i luliberynę LH-RH- hamuje wydzielanie

testoseronu przez komórki śródmiąższowe

3. Czynność

wewnątrzwydzielnicza gonad

i jej regulacja hormonalna

Aleksander Bień

Jądra

• Produkują testosteron
• Aktywność wydzielnicza testosteronu

regulowana przez przysadkę
mózgową

 Hormon luteinizujący
• Czynność wydzielnicza przysadki

regulowana przez podwzgórze.

Testosteron

• Hormon, pochodna cholesterolu – hormon steroidowy

• Produkowany przez komórki śródmiąższowe Leydiga i w

mniejszych ilościach przez korę nadnerczy

• Wydzielanie regulowane przez przysadkowy hormon

luteinizujący LH

• We krwi w 2/3 związany z białkami osocza, a w 1/3 jako

wolny hormon

• Występuje też u kobiet, ale w mniejszym stopniu –

produkowany w korze gruczołów nadnerczowych, w

niewielkich ilościach przez jajniki i łożysko

• Ewentualna dalsza przemiana cholesterolu polega na

przedostaniu się do wątroby, gdzie przemieniany jest w 17-

ketosteroidy, a następnie transportowany do nerek i

wydalany wraz z moczem.

Regulacja hormonalna

Jajniki

• Hormony wydzielane przez jajniki to:

– Estrogeny
– Progesteron

• Oba hormony należą do hormonów

steroidowych,  pochodne

cholesterolu

Estrogeny

• Powstają w pęcherzykach jajnikowych

(Graafa) w komórkach warstwy
ziarnistej

• Należą do nich: estradiol, estron,

estriol,

• Ich wydzielanie jest różne w

zależności od fazy cyklu
miesiączkowego

Progesteron

• Wytwarzany jest w jajnikach przez

ciałko żółte w fazie lutealnej cyklu
miesiączkowego.

• Powstaje on pod wpływem hormonu

luteinizującego - LH.

• Progesteron działa na macicę

antagonistycznie w stosunku do
estrogenów.

• Estrogeny i progesteron krążą we

krwi częściowo związane z białkami

osocza, a częściowo jako wolne

hormony

• Dalszy metabolizm to:

1. Przekształcenie ich w wątrobie w

odpowiednie metabolity

2. Wydzielenie z żółcią do dwunastnicy
3. Częściowe wchłonięcie w jelicie cienkim

i wydalenie z moczem.

Regulacja hormonalna

Hormony – regulacja czynności

wewnątrzwydzielniczej gonad

GnRH
(gonadoliberyn

FSH
(folikulostymulin

LH (hormon

luteinizujący)

Miejsce

wytwarzan

Podwzgórze

Przedni płat

przysadki

mózgowej

Przedni płat

przysadki

mózgowej

Działanie

Stymulują

wytwarzanie

hormonów

przysadki

mózgowej

odpowiedzialnyc

h za

oddziaływanie

na gonady (FSH,

LH)

Kobiety:

dojrzewanie

pęcherzyka

Graafa, produkcja

estrogenów
Mężczyźni:

wytwarzanie

spermatocytów

Kobiety:

owulacja,

przekształcanie

pęcherzyka w

ciałko żółte
Mężczyźni:

produkcja

testosteronu



Silne sprzężenie układu rozrodczego z układem

nerwowym!

Źródło: http://cimsi.org.vn/SKSS/NVDLQ/NVDLQ_3.jpg

4. Rola hormonów

płciowych:

androgenów

(testosteronu) i

estrogenów

(estradiolu)

Marcelina Jaskólska

ESTROGENY

• Estrogeny są nazywane hormonami

żeńskimi i najważniejszą rolę
odgrywają w organizmie kobiet, ale są
też niezbędne dla mężczyzn – ich
niedobór w jądrach może powodować
bezpłodność

• Estrogeny wpływają na wiele cech i

funkcji organizmu, szczególnie
kobiecego.

W zakresie budowy ciała są

odpowiedzialne za:

• Kształtowanie się żeńskich narządów

płciowych w czasie rozwoju płodowego
i po urodzeniu (I rzędowe cechy
płciowe

• Rozwój II-rzędowych cech płciowych

kobiecych

• Kształtowanie się psychiki i popędu

płciowego – III-rzędowe cechy płciowe

W zakresie procesów biochemicznych są

odpowiedzialne za:

• Gospodarkę lipidową – zwiększają poziom

„dobrego” cholesterolu HDL, a obniżają poziom

„złego” cholesterolu LDL. Zwiększają też

wydalanie cholesterolu z żółcią

• Gospodarkę wapniową – zwiększają odkładanie

wapnia w kościach, zapobiegając osteoporozie

• Zwiększanie przyswajania białek
• Zwiększanie syntezy białek endogennych, np.

białek wiążących hormony tarczycy i nadnerczy

• Zwiększanie krzepliwości krwi
• Przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni

gładkich (macicy i jajowodów)

Fizjologiczna rola

estrogenów

• W trakcie cyklu miesiączkowego stężenie

estradiolu zmienia się, co wywołuje określone

efekty fizjologiczne

– W fazie folikularnej cyklu miesiączkowego

stymulują rozrost błony śluzowej macicy i

odbudowę w niej naczyń krwionośnych

– Przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie

zapłodnionego jaja

– Pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy do

wydzielania śluzu

– W fazie lutealnej cyklu miesiączkowego powodują

rozrost endometrium i ułatwiają zagnieżdżenie jaja

– Kończą krwawienie miesiączkowe

Główne zastosowania:

• niektóre zaburzenia miesiączkowania

• niedorozwój gonad

• niedoczynność jajników

• zapalenia atroficzne pochwy

• po operacyjnym usunięciu jajników

• hormonalna terapia zastępcza w łagodzeniu

dolegliwości związanych z menopauzą

• Pomocniczo

• jako składnik tabletek antykoncepcyjnych

• u mężczyzn-w raku prostaty

Estradiol

• Sterydowy hormon płciowy. Jest

podstawowym, naturalnym estrogenem.

• Odpowiedzialny za rozwój żeńskich

narządów rozrodczych, reguluje cykl
płciowy i ma wpływ na zachowanie
seksualne, rozrost błony śluzowej
macicy.

• Z chemicznego punktu widzenia jest

steroidem, pochodną estranu.

Działanie estradiolu w u.

rozrodczym

• Srom – rozwój warg sromowych większych i mniejszych, duże stężenia

tego hormonu powodują brunatne przebarwienie warg sromowych.

• Pochwa – dojrzewanie komórek nabłonka pochwy, pobudzenie w nich

podziałów komórkowych, zwiększenie złuszczania komórek

kwasochłonnych, zmiana kwasowości środowiska pochwy (niższe pH).

• Szyjka macicy – relaksacja włókien mięśniowych i rozszerzenie kanału

szyjki macicy, śluz szyjkowy staje się przejrzysty i rozciągliwy (krystalizuje

się na kształt paproci), wzrasta zawartość soli nieorganicznych w śluzie.

• Endometrium – rozrost błony śluzowej

• Myometrium – przerost (hipertrofia) istniejących włókien mięśniowych i

tworzenie nowych (hiperplazja), przekrwienie warstwy mięśniowej,

zwiększenie pobudliwości skurczowej macicy.

• Jajowody – pobudzenie nabłonka migawkowego do wzrostu, zwiększenie

perystaltyki jajowodów

• Jajnik – Rozwój i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, synteza

receptorów dla LH i FSH w komórkach pęcherzyków.

• Gruczoły sutkowe – rozrost podścieliska (tkanki łącznej włóknistej i tkanki

tłuszczowej), pobudzenie rozrostu komórek pęcherzyków i przewodów

wyprowadzających.

Działania estradiolu poza

układem rozrodczym

• Układ nerwowy - zwiększenie libido, wpływ na ośrodek

termoregulacji - podwyższenie jego punktu nastawczego

(obniżenie temperatury ciała).

• Wątroba - zwiększenie produkcji białek, wpływ na

gospodarkę lipidową i węglowodanową.

• Tkanka kostna - przyśpieszenie kostnienia chrząstek

nasadowych kości długich.

• Układ krwionośny - wpływ na obniżenie ciśnienia

tętniczego krwi, ochrona integralności ściany naczyń

krwionośnych, poprawa ukrwienia mięśnia sercowego.

• Układ wydalniczy - efekt antydiuretyczny w nerkach

(zatrzymanie wody i sodu w organizmie).

• Skóra i tkanki podskórne - zwiększenie turgoru skóry,

hamowanie wydzielania łoju.

Androgeny

• Hormony płciowe o budowie

sterydowej o działaniu
maskulinizującym fizjologicznie
występujące u mężczyzn, jak i w
małych stężeniach u kobiet.

Fizjologiczne działanie

androgenów

• kształtowanie się męskich narządów płciowych w

życiu płodowym

• wykształcanie się wtórnych cech płciowych

(budowa ciała, głos, typ owłosienia itp.)

• wpływ na spermatogenezę
• wpływ anaboliczny (zwiększenie masy mięśniowej

itp.)

• Nadmiar androgenów u kobiet powoduje szereg

zaburzeń, między innymi wykształcanie się

męskiej budowy ciała (maskulinizacja), męskiego

typu owłosienia (wirylizacja), a także zaburzenia

płodności, trądzik, łojotok, łysienie typu męskiego.

Testosteron

Testosteron spełnia szereg istotnych funkcji

• kształtowanie płci i cech płciowych w życiu płodowym,

• wpływa na spermatogenezę,

• wykształcanie się wtórnych cech płciowych (budowa ciała, głos, typ

owłosienia itp.),

• wpływ anaboliczny (w bardzo niewielkim stopniu powoduje także

zwiększenie masy mięśniowej itp.),

• zwiększa libido,

• przyspiesza zakończenie wzrostu kości długich,

• pobudza rozwój gruczołu krokowego,

• zwiększa poziom cholesterolu we krwi (zatem teoretycznie zwiększa

ryzyko miażdżycy tętnic) - w przeciwieństwie do estrogenów, które

zmniejszają poziom cholesterolu we krwi,

• w zależności od rozwoju emocjonalnego może powodować agresję.

W leczeniu stosowane są pochodne testosteronu - estry do stosowania

doustnego lub iniekcji o powolnym uwalnianiu z tkanki mięśniowej.

Progesteron

• steroidowy żeński hormon płciowy wytwarzany

przez ciałko żółte i łożysko (w czasie ciąży).

Najważniejszy hormon wydzielany przez gonady

(jajniki i jądra).

Wydzielanie progesteronu wzrasta po owulacji, co:
• przygotowuje błonę śluzową macicy na przyjęcie

zapłodnionego jaja

• hamuje skurcze macicy
• wstrzymuje dojrzewanie pęcherzyków Graafa.

Znaczenie progesteronu

• Hormon ten umożliwia implantację zapłodnionego

jaja w błonie śluzowej macicy i utrzymanie ciąży.
Jeśli do ciąży nie dojdzie, wydzielanie
progesteronu zmniejsza się i dochodzi do
menstruacji. W przeciwnym wypadku progesteron
zaczyna być wytwarzany także przez łożysko i do
piątego miesiąca ciąży jego produkcja jest na tyle
duża, że ciałko żółte nie jest niezbędne do
dalszego utrzymania ciąży.