1

Perspektywa finansowa Unii Europejskiej

• Perspektywa Finansowa UE jest średniookresową strategią

kompleksowego planowania i kontroli wydatków i dochodów

budżetowych.
Zakłada określenie strategicznych celów UE w danym okresie oraz

narzędzi ich realizacji (tj. polityk wspólnotowych Unii).
Wymaga przestrzeganie podstawowych zasad budżetowania i

dyscypliny finansowej w realizacji tych celów przez wszystkie

instytucje uczestniczące w przygotowaniu, uchwalaniu, realizacji i

kontroli wykonania budżetu UE, tj. przez Komisję, Radę i Parlament

Europejski.

• Począwszy od drugiej, każda Perspektywa Finansowa Unii obejmuje

okres 7-letni.

• Strategicznym celem pierwszego pakietu Delorsa było

ustanowienie prawa jednolitego rynku, drugiego pakietu Delorsa -

ustanowienie fundamentów Euro; celem Perspektywy Finansowej

2000-2006 było sfinansowanie rozszerzenia UE; celem perspektywy

na lata 2007-2013 i po raz pierwszy obejmującej 27 krajów

członkowskich, jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju Unii.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.1

2

„Płatności” i „wydatki” w planowaniu

finansowym UE

Tak roczne budżety UE, jak i „perspektywy finansowe”, oprócz

tradycyjnego podziału na dochody i wydatki w pozycji „wydatki” dzielą

się jeszcze na środki na "płatności" i na „zobowiązania”. Podział ten

odpowiada analitycznemu podziałowi budowy budżetu zgodnie z zasadą

„kasową” (tj. według stanu aktualnych dochodów i wydatków) lub

„memoriałową” (tj. według stanu dochodów należnych, nawet jeżeli

znajdują się dopiero „w drodze” na rachunki sektora finansów

publicznych i przyjętych zobowiązań płatniczych, nawet jeżeli płatności

jeszcze nie zostały dokonane.

W odróżnieniu od budżetów narodowych, gdzie stosuje się tylko albo

kasową, albo memoriałową metodę planowania finansowego, w

perspektywach finansowych UE jak i w jej rocznych budżetach

występuje równolegle tak ujęcie memoriałowe, jak i kasowe.

Środki na płatności to dopuszczony rocznym budżetem lub perspektywą

finansową pułap faktycznych płatności. Płatności są to więc pieniądze,

które trzeba będzie wypłacić w danym okresie budżetowym (ujęcie

kasowe)

Natomiast środki na zobowiązania to wartość zobowiązań, jakie w ramach

rocznego budżetu UE (lub perspektywy finansowej) można zaciągnąć w

danym roku budżetowym (lub w danej perspektywie finansowej) na

wydatkowanie w tym i w następnych latach (ujęcie memoriałowe).

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.2

3

Kategorie dochodów budżetu UE (1)

 Opłaty cukrowe i rolne, nakładane na import cukru i produktów

rolnych spoza obszaru UE.

 Cła nakładane na import pochodzący spoza obszaru UE, według stawek

przewidzianych wspólną taryfą celną i pomniejszone o 25% wpływów

pozostawiane na koszty ich poboru w państwach członkowskich.

 Wpływy z udziału budżetu UE w dochodach z podatku od wartości

dodanej, VAT.

 Bezpośrednie wpłaty krajów członkowskich, zależne od wielkości

ich Produktu Narodowego Brutto (wyrażone w % od PNB).
Jest to w istocie najważniejsza część składki każdego kraju

członkowskiego. Oblicza się je w ten sposób, że różnicę między

wydatkami i sumą pierwszych trzech grup dochodów rozdziela się

między kraje członkowskie w proporcji do PKB na jednego mieszkańca

(budżet Unii musi być zrównoważony).

 Ponadto do dochodów budżetowych UE innych niż środki własne trzeba

dodać m.in. podatki i opłaty od osób zatrudnionych w instytucjach

Wspólnotowych (1 mld € w 2006 r. i 0,9 mld € w 2007 r.), odsetki od

zaległych płatności i grzywny nakładane przez Komisję

Europejską lub unijne trybunały na przedsiębiorstwa i państwa

łamiące dyrektywy UE, oraz nadwyżki budżetowe z lat

poprzednich.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.3

4

System naliczania składki z tytułu podatku VAT

Ze względu na zróżnicowanie stawek VAT i ulg w każdym z krajów

członkowskich, wpłaty te liczy się w ten sposób, że:

 rzeczywiste wpływy z VAT dzieli się przez średnią ważoną

efektywną stawkę tego podatku

 i od tak obliczonej podstawy opodatkowania oblicza się 0,3% (do

2007 r. 0,5%) wpływów podatku VAT na rzecz Unii,

 ale nie więcej niż 0,3% (do 2007 r. nie więcej niz 0,5%) liczone od

połowy PNB (w cenach bieżących).

W Polsce w 2007 r., przy wpływach z VAT równych 98,1 mld zł, i

PKB 1156,9 mld zł, wpływy z VAT liczone jako 0,005(98,1/0,174)

= 2,82 mld zł, podczas gdy 0,005(1156,9/2) = 2,89 mld zł, wobec

czego lepsze było dla Polski płacenie tej części składki

bezpośrednio od wpływów z VAT. Jeżeli jednak efektywna stawka

VAT byłaby już tylko o 0,5 punktu procentowego niższa, bardziej

opłacałoby się płacić tę część składki od połowy PNB.

W krajach, gdzie jest dużo wyłączeń od standardowej stawki VAT,

niższą składkę daje pułap 0,5% (0,3%) od ½ PNB. Kiedyś tak było

w Polsce; w 2007 r. ten pułap będą stosowały m.in.. Bułgaria,

Czechy, Estonia, Grecja, Cypr, Hiszpania, Portugalia i Słowenia.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.4

5

Struktura dochodów budżetu UE w

latach 2006-2009

Wyszczególnienie

2006 2007 2008

a

2009

b

mld € % mld € % mld € % mld € %

Tradycyjne zasoby własne
(tj. opłaty rolne, cukrowe itp.)
plus wpływy z ceł)

14,2 12,7 16,5 14,5 18,7 15,5 19,2

16,7

wpływy z VAT 15,9 14,2 18,5 16,3 19,1 15,9 19,6 17,0

wpłaty bezpośrednie oparte

na PNB

78,3 69,8 71,1 62,5 81,1 67,4 74,8 65,2

pozostałe dochody

3.7 3,3 7,6 6,7 1,4 1,2 1,3

1,1

Razem 112,1 100,0 113,7 100,0 120,3 100,0 114,9 100,0

a

Plan

b

Projekt budżetu na 2009 r.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.5

6

Główne kategorie wydatków budżetu UE

 Wspólna Polityka Rolna (a ściśle – Europejski Fundusz

Orientacji i Gwarancji Rolnej; 45,5% wydatków budżetu UE

w 2006 r., 44,4% w 2007 r i 42,6% w 2008 r.).

 Polityka regionalna (fundusze strukturalne i spójności,

31,8% wydatków budżetu UE w w 2006 r., 43,4% w 2007 r. i

44,9% w 2008 r.).

 Wewnętrzne działania Komisji (m.in. na kształcenie

zawodowe, edukację i rozwój młodzieży, na politykę

energetyczną,

bezpieczeństwo

nuklearne

i

ochronę

środowiska, na walkę z terroryzmem, ochronę konsumenta

oraz na badania naukowe; 7,9% budżetu w 2006 r., ale tylko

1,1% w 2007 r. i 1,0% w 2008 r.).

 Polityki zewnętrzne (w tym na pomoc dla najbiedniejszych

krajów inna niż w ramach Europejskiego Funduszu

Rozwoju, m.in. dla krajów bałkańskich, krajów Wspólnoty

Niepodległych Państw, krajów regionu Morza Śródziemnego

oraz krajów Azji i Ameryki Łacińskiej; 5,7% w 2008 r.).

 Wydatki administracyjne (5-5,6%).

 Pomoc przedakcesyjna (Chorwacja) oraz wyrównania

(Rumunia i Bułgaria; razem niespełna 1%).

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.6

7

Budżet UE i inne źródła finansowania

wydatków członkowskich

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia
Monetarna, slajd 4.7

cel
e

Źródła

finansowa

nia

polityki

wspólnoto

we

budżet

UE

acquis

communautaire,

koordynacja,

zbieżne

działania

budżety

państw

członkowski

ch

wzajemnie

uznane

standardy,

znoszenie

barier

jednolitego

rynku

przedsiębior

cy,

pracownicy,

konsumenci

8

Procedura uchwalania budżetu ogólnego UE

• Komisja Europejska przygotowuje projekt budżetu, który uwzględnia –

w ramach perspektywy finansowej na dany okres – przewidywane

wpływy i wydatki związane z realizowaniem przez UE jej polityk

Wspólnotowych oraz koszty funkcjonowania instytucji Wspólnotowych.

• Projekt ten jest przedkładany Radzie Europejskiej, która po wniesieniu

poprawek zatwierdza go kwalifikowaną większością głosów.

• Następnie Rada przekazuje projekt budżetu do rozpatrzenia

Parlamentowi Europejskiemu.

• Po zatwierdzeniu przez PE budżet uważa się za ostatecznie przyjęty.

• Parlament Europejski może jednak zaproponować Radzie modyfikację

wydatków „obligatoryjnych” oraz większością głosów wnieść poprawki

dotyczące wydatków „nieobligatoryjnych”.

• Jeżeli PE wniesie poprawki, to projekt wraca do Rady, która może je

zatwierdzić i wtedy budżet w takim poprawionym kształcie uważa się za

przyjęty.

• Jeżeli natomiast Rada zmodyfikuje poprawki Parlamentu lub je odrzuci,

to projekt budżetu wraca do ponownego rozpatrzenia przez PE. Zmiany

wniesione przez Radę wymagają przyjęcia zwykłą większością głosów.

• Jeżeli budżet nie zostanie przyjęty przez początkiem nowego roku, do

czasu jego uchwalenia gospodarka finansowa Unii opiera się na

upoważnieniu do ponoszenia miesięcznie wydatków w wysokości nie

większej niż 1/12 wydatków roku poprzedniego.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.8

9

Pojęcia płatnika netto i beneficjanta

netto w UE

Płatnikiem netto jest taki kraj członkowski, który do

budżetu UE wpłaca więcej niż z niego otrzymuje.

Beneficjantem netto jest kraj członkowski, który

otrzymuje z budżetu UE więcej niż do niego wpłaca.

Analiza w kategoriach płatników i beneficjantów netto

nie bierze jednak pod uwagę, że członkostwo w UE

nie jest grą o sumie zerowej i w dynamicznym

rachunku

trzeba

uwzględniać

korzyści

dla

wszystkich wynikające z funkcjonowania na

wspólnym

rynku,

przy

równych

warunkach

konkurencji, stabilizacji geopolitycznej itd.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.9

10

Priorytety Perspektywy Finansowej 2007-2013

UE

1.

Trwały wzrost poprzez

a)

zwiększanie konkurencyjności i zatrudnienia (tu mieści się

nowy europejski program edukacji, program badań

naukowych, program konkurencyjności przedsiębiorstw,

program rozbudowy infrastruktury, program społeczny

restrukturyzacji zawodowej;

b)

poprawę spójności rozwoju gospodarczego (tu mieszczą się

programy spójności dla nowych krajów, wdrożenie

europejskiej strategii zatrudnienia oraz rozbudowa sieci

transeuropejskich);

2.

Racjonalizacja zarządzania ziemią (polityka rolna), wodą

(polityka rybołówstwa) oraz innymi zasobami naturalnymi

(polityka ochrony środowiska).

3.

Budowa obywatelstwa europejskiego.

4.

Budowa zewnętrznej pozycji UE.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne a
Unia Monetarna,
slajd 4.10

11

Struktura wydatków budżetu UE w

latach

2007-2009 w układzie celów pf 2007-

2013

Wyszczególnienie 2007 2008 2009

mld € % mld € % mld € %

Trwały wzrost

54,4 43,0 59,7 45,2 44,5 38,8

Zachowanie zasobów naturalnych
i zarządzanie nimi 58,3 46,2 58,8 44,5 54,3 47,4
Społeczeństwo obywatelskie, wolność,
bezpieczeństwo i sprawiedliwość 1,3 1,0 1,4 1,0 1,2

1,0

UE jako partner globalny 6,6 5,3 7,0 5,3 7,2

6,3

Wydatki administracyjne

7,0 5,5 7,4 5,6 7,5 6,5

Kompensaty

0,4 0,0 0,2 0,0 0,2 0,0

Razem

126,5 132,0 114,9

Jako % DNP

1,05 1,03 1,02

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia
Monetarna, slajd 4.12

12

Środki na zobowiązania i na płatności w

Perspektywie Finansowej 2007-2013 wg

głównych linii wydatkowych

Środki na zobowiązania

mld euro

1. Trwały wzrost

382,139

1a. Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia

74,098

1b. Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia

308,041

2. Zachowanie zasobów naturalnych i zarządzanie nimi

371,344

3. Społeczeństwo obywatelskie, wolność,

bezpieczeństwo i sprawiedliwość 10,770

4. UE jako partner globalny

49.463

5. Administracja 49,800
6. Kompensaty 0,800

Środki na zobowiązania razem

864,316

Środki na zobowiązania w % DNB

1,048

Pułap środków na płatności razem 820,780
Pułap na płatności w % DNB

1,00

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4..12

13

Planowane przepływy finansowe między UE i

Polską w Perspektywie Finansowej 2007-2013

(w mld € )

Wpływy dla Polski ogółem

89,5

W tym:
Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności

59,5

z czego:

•

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

31,1

•

Fundusz Spójności 19,5

•

Europejski Fundusz Społeczny

8,9

Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej (środki na interwencję na

rynkach

rolnych, dopłaty eksportowe, dopłaty na skup i przechowalnictwo,
programy rozwoju obszarów wiejskich

26,0

Strategia Lizbońska (cel 1a), ochrona granic zewnętrznych, budowa
obszaru wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa oraz inne

polityki

wewnętrzne (cele 3a i 3b)

4,0

Środki własne UE

21,0

Przepływy netto

68,5

Prof.. Jerzy Osiatyński

Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.13

14

Przepływy finansowe między UE i Polską w

pierwszych 52 miesiącach członkostwa –

wpływy (w mld € )

I. Wpływy dla Polski ogółem

25,5

w tym:
1. Środki przedakcesyjne

1,4

PHARE

0,9

SAPARD

0,5

2. Operacje strukturalne

13,3

z czego:

•

Fundusze Strukturalne

10,1

•

Fundusz Spójności

3,3

3. Wspólna Polityka Rolna

8,4

z czego
dopłaty bezpośrednie

3,1

interwencje rynkowe

0,5

PROW

4,4

pozostałe transfery w ramach WPR

0,4

5. Transition Facility

0,1

6. Instrument Schengen

0,3

7. Pozostałe transfery 0,4

Prof.. Jerzy Osiatyński

Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.14

15

Przepływy finansowe między UE i Polską w

pierwszych 52 miesiącach członkostwa –

wypłaty i saldo (w mld € )

II. Wpłaty dla budżetu UE ogółem

11,1

w tym:
8. DNB

7,0

9. VAT 2,7
10. Tradycyjne 1,3

III. Zwroty sśrodków niewykorzystanych do budżetu UE

0,8

Saldo rozliczeń RP – UE (I – II – III)

14,4

Źródło slajdów 4.14 i 4.15: Ministerstwo Finansów,

http://www.mf.gov.pl/_files_/unia_europejska/programy_i_fundusze_ue/

przeplywy_finansowe/2008/na_strone_52_mies_czlonkostwa.pdf

Prof.. Jerzy Osiatyński

Finanse publiczne a Unia Monetarna,
slajd 4.15