OTĘPIENIE

Dr n. med. Barbara Stec-Szczęsna

II Klinika Psychiatryczna

WUM

Otępienie

- zespół psychopatologiczny

spowodowany chorobą mózgu, zwykle o

charakterze przewlekłym lub postępującym,

w którym zaburzone są takie wyższe

czynności korowe jak:

pamięć, myślenie,

orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność

uczenia się, język i ocena

Świadomość nie

jest zaburzona. Uszkodzeniu funkcji

poznawczych towarzyszy (a czasami je

poprzedza) obniżenie kontroli nad reakcjami

emocjonalnymi, społecznymi, nad

zachowaniem i motywacją.

Podział otępień wg ICD-10:

F00 otępienie w chorobie Alzheimera

F01 otępienie pochodzenia naczyniowego (o.n.)

- o.n. o ostrym początku

- otępienie wielozawałowe

- o.n. podkorowe

- o.n. mieszane korowe i podkorowe

- inne rodzaje otępienia naczyniowego

- o.n. nieokreślone

F02 otępienie w innych chorobach klasyfikowanych gdzie indziej

- otępienie w chorobie Picka

- otępienie w chorobie Creutzfeldta-Jacoba (CJD)

- otępienie w chorobie Parkinsona

- otępienie w chorobie wywołanej HIV

- otępienie w innych chorobach klasyfikowanych gdzie indziej

F03 otępienie bliżej nieokreślone

Podział otępień wg DSM-IV:

otępienie typu Alzheimera

otępienie naczyniowe

otępienie spowodowane wirusem HIV

otępienie pourazowe

otępienie w chorobie Parkinsona

otępienie w chorobie Huntingtona

otępienie w chorobie Picka

otępienie w chorobie Creutzfeldta-Jacoba

otępienie spowodowane chorobami

ogólnoustrojowymi

otępienie wywołane substancjami toksycznymi

otępienie wieloetiologiczne

otępienie bez znanej przyczyny

Najczęstsze choroby układu nerwowego prowadzące

do otępienia (według Bidzana, 2000)

Choroby

zwyrodnieniowe

mózgu

Nabyte choroby mózgu

Inne potencjalnie

odwracalne choroby

mózgu

•

choroba

Alzheimera

•

choroba Picka

•

choroba

Parkinsona

•

choroba

Huntingtona

•

otępienia naczyniopochodne:

1. otępienie wielozawałowe

2. choroba Binswangera

3. miażdżyca uogólniona

4. zawał wzgórza

5. zapalenia naczyń

•

uszkodzenie mózgu w na stępstwie

urazu, w tym:

6. otępienie bokserów

7. przewlekły krwiak

podtwardówkowy

•

guzy mózgu

8. guzy pierwotne i przerzutowe

9. rakowatość opon

10. paranowotworowe zapale nie

mózgu

•

wodogłowie normotensyjne

•

podostra encefalopatia gąbczasta

(choroba Creutzfeldta-Jakoba)

•

zaburzenia metaboliczne:

1. niedoczynność tarczycy

2. zespół Cushinga

3. niedoczynność i nadczynność

przytarczyc

4. niedobór witaminy B12,

5. niedobór tiaminy

6. niedobór kwasu nikotynowego

7. przewlekły niedobór glukozy

•

zaburzenia toksyczne:

8. otępienie alkoholowe

9. zatrucie związkami organicznymi

10. zatrucie metalami ciężkimi

11. zatrucie lekami i narkotykami

12. otępienie dializacyjne

•

otępienia w przebiegu infekcji

(przewlekłej):

13. HIV

14. kiła

15. zapalenie mózgu

16. podostre stwardniające zapalenie

mózgu

EPIDEMIOLOGIA

1,9-5,8%

< 74 rż – 5%

85 rż – 20-30%

Po 65 rż częstość występowania podwaja się po 65 rż co 4,5

roku

Częstość występowania otępienia w

zależności od wieku wg Jorma

85+

wiek

pro

cen

t p

ula

cji

men

cją

Kryteria diagnostyczne AD

Rozwój licznych deficytów poznawczych

Zaburzenia pamięci

Co najmniej 2 z poniższych:

Afazja

Apraksja

Agnozja

Zaburzenia działań wykonawczych (planowanie,

organizacja, abstrakcja)

Zaburzenia poznawcze powodują

znaczne zaburzenia w funkcjonowaniu

społecznym lub zawodowym

Kryteria diagnostyczne AD cd.

Stopniowy początek i ciągłe narastanie

zaburzeń poznawczych

Zaburzenia nie są spowodowane:

–

Innymi stanami patologicznymi (o.

naczyniopochodne, ch. Parkinsona, pląsawica

Huntingtona, krwiak, wodogłowie, guz)

–

Chorobami układowymi (niedoczynność

tarczycy, braki witamin, hiperkalcemia, kiła, HIV)

–

Stany spowodowane substancjami toksycznymi

Deficyty poznawcze nie występują

równolegle z zab. świadomości

Nie rozpoznajemy otępienia, jeśli objawy

mieszczą się w opisie innych zespołów osi I

MCI

(mild cognitive impairment)

łagodne zaburzenia poznawcze;

zespół objawów prodromalnych

poprzedzających wystąpienie

otępienia (30%); zespół kliniczny

odpowiadający jego wczesnym

stadiom. W ciągu 3-5 lat istnieje

wysokie ryzyko rozwinięcia się

otępienia.

GDS

(Global Deterioration Scale)

-skala globalnej deterioracji Reisberga

Chory nie zgłasza skarg na zab. pamięci

Chory wypowiada skargi na

zab. pamięci

zapomina miejsca

, w których coś położył,

nazwiska, imiona

. Nie jest upośledzone

funkcjonowanie zawodowe i społeczne

Pojawiają się deficyty: chory

gubi się,

mniej sprawny w pracy

(problem w

skupianiu uwagi, uczeniu się), ma

trudności z przypominaniem imion i

nazwisk

znanych osób,

GDS

(Global Deterioration Scale)

-skala globalnej deterioracji Reisberga

Deficyty:

upośledzenie wiedzy

o aktualnych i

niedawnych wydarzeniach,

zapominanie faktów z CV

problemy z

arytmetyką

zmn. zdolność radzenia sobie

z podróżami i finansami

Chory

nie jest w stanie żyć samodzielnie

. Nie pamięta

adresu, telefonu, imion członków rodziny;

dezorientacja alopsychiczna

Zapomina imię opiekuna, wymaga pomocy w

codziennych czynnościach, zakłócony rytm dobowy,

zmiany w sferze osobowości i emocji

Chory traci wszelkie umiejętności werbalne,

psychomotoryczne; ogniskowe objawy neurologiczne

Klasyfikacja głębokości otępienia wg DSM-IV

Łagodne:

Upośledzenie funkcji poznawczych powoduje

zaburzenia funkcjonowania w życiu codziennym,

lecz w stopniu, który pozwala pacjentowi na

znaczną samodzielność. Ograniczone jest

jednak wykonywania złożonych czynności.

Chorzy mają trudności z wykonywaniem bardziej

złożonych czynności życia codziennego, takich

jak właściwe gospodarowanie swymi pieniędzmi,

przygotowywanie bardziej skomplikowanych

posiłków oraz przestrzeganie skomplikowanych

zaleceń lekarskich.

Klasyfikacja głębokości otępienia wg DSM-IV

Umiarkowane:

Zaburzenia funkcji poznawczych powodują,

że chory nie jest zdolny do robienia

zakupów lub posługiwania się pieniędzmi.

Jest w stanie zająć się tylko prostymi

obowiązkami domowymi. Zakres czynności

niemożliwych do wykonania stale się

powiększa.

Pacjent ma poważne trudności w

szykowaniu nawet prostych posiłków,

dbaniu o własną czystość itp.

Klasyfikacja głębokości otępienia wg DSM-IV

Głębokie:

Znaczne lub całkowite ograniczenie

procesów myślowych.

Pacjenci zakładów dla przewlekle

chorych wymagają karmienia i stałej

pomocy przy czynnościach

higienicznych. Zazwyczaj na stałe

noszą pieluchomajtki.

Osoby często obcujące z chorym zauważyć mogą

zmianę jego osobowości

: większą drażliwość,

nerwowość, utratę dotychczasowych

zainteresowań, zmianę nawyków. W otępieniu

umiarkowanym i ciężkim pojawić się mogą

objawy psychotyczne

(omamy wzrokowe i

słuchowe, urojenia, błędne rozpoznawanie osób i

zdarzeń). Występowaniu ich towarzyszą z reguły

zaburzenia zachowania

(agresja, błądzenie,

krzyk, odwrócenie rytmów dobowych). W

głębokiej fazie otępienia chory

przestaje

wykonywać nawet czynności samoobsługowe

Wymaga pomocy przy spożywaniu posiłków,

myciu się, korzystaniu z toalety i ostatecznie

staje się całkowicie uzależniony od opieki osób

drugich.

Różnicowanie otępień

Cecha

Choroba
Alzheimera

Otępienie
naczyniowe

Otępienie łagodne

Wiek

Po 45 rż

Po 80 rż

Płeć

Częściej kobiety

Częściej mężczyźni

Częściej kobiety

Przebieg

Postępujący,

galopujący

„

skokowy”,

lakunarny

Powolny, głównie

zaburzenia pamięci

Obecność afazji lub

apraksji

Wcześnie

Wcześniej lub

później

Nie ma

Upośledzenie

krytycyzmu,

intelektu i

osobowości

Wcześnie

Późno

Dolegliwości

somatyczne

Nie ma

Liczne (bóle i

zawroty głowy)

Nie ma

Objawy

neurologiczne

Skąpe

Częste, drżenie,

niedowłady, objawy

spastyczne

Nie ma

Częstość występowania i nasilenie

uciążliwości różnych zaburzeń psychicznych

i zachowania w otępieniu

Występują najczęściej i

są najbardziej

uciążliwe

Występują

umiarkowanie często i

są średnio uciążliwe

Występują rzadziej i są

mniej uciążliwe

Zaburzenia psychiczne

- urojenia

- omamy

- nastrój depresyjny

- bezsenność

- lęk

Zaburzenia psychiczne

- mylne rozpoznawanie

osób

Zaburzenia zachowania

-płaczliwość

-przeklinanie

utrata energii

powtarzające się

pytania

nieodstępowanie

opiekuna

Zaburzenia zachowania

- fizyczna agresja

- wędrowanie

- niepokój

Zaburzenia zachowania

-pobudzenie

- zachowania

niedostosowane społ.

- odhamowanie

- rytmiczne

powtarzanie

- krzyczenie

Zaburzenia zachowania, objawy

psychotyczne i inne psychopatologiczne

ICD-10 wprowadziła dodatkowe podkategorie

odnotowane za pomocą piątego znaku dla

otępień, który uszczegółowia rozpoznania

otępienia - chodzi o objawy urojeniowe, omamy,

depresję i objawy mieszane. Natomiast zespół

ekspertów Międzynarodowego Towarzystwa

Psychogeriatrycznego zaproponował

wprowadzenie terminu „przedmiotowe i

podmiotowe zaburzenia zachowania i objawy

psychopatologiczne"

(behafioral and

psychological signs and symptoms of dementia

BPSSD) dla określenia różnych objawów, które

nie są zaburzeniami funkcji poznawczych.

Zaburzenia zachowania

wędrowanie

Zaburzenia zachowania, w szerokim tego pojęcia zakresie,

występują nieomal u wszystkich chorych z otępieniem i są,

obok zaburzeń poznawczych, najczęstszą grupą objawów.

Hope i Fairburn przedstawili w 1995 r. szczegółową analizę

zaburzeń zachowania, które określili terminem

„wędrowanie" (Kłoszewska, 1998). Zdaniem tych autorów,

wędrowanie może przyjmować następujące formy:

Sprawdzanie/podążanie

. Sprawdzanie polega na

nieustannym poszukiwaniu opiekuna lub innej osoby.

Podążanie stanowi ekstremalną formę sprawdzania, chory

cały czas chodzi tuz za opiekunem.

Krzątanie się

. Chory chodzi po domu i/lub ogrodzie

próbując, spontanicznie lecz nieefektywnie, wykonywać

prace domowe (np. zmywanie, wycieranie naczyń,

sprzątanie, wyrywanie w ogrodzie chwastów).

Zaburzenia zachowania

wędrowanie

Chodzenie bez celu

. Chory chodzi po mieszkaniu lub wokół

domu bez wyraźnego celu. Nie należy zaliczać pacjenta do tej

kategorii, jeżeli istnieje jakikolwiek cel, nawet bardzo dziwaczny,

bądź też chodzenie spełnia kryteria podążania lub krzątania się

Chodzenie w niedorzecznym celu

. Cel podążania jest

konkretny lecz niedorzeczny (np. poszukiwanie zmarłego krewnego).

Istnienie konkretnego celu musi wynikać z tego, co pacjent mówi lub

robi. Jeżeli cel jest niedorzeczny tylko z powodu zbyt częstego

podążania w sensownym celu (np. chory wielokrotnie w ciągu dnia

wybiera się po zakupy), to należy pacjenta przekwalifikować do

następnej kategorii

Cel wędrowania jest sensowny, ale jest ono

nieodpowiednio często podejmowane

. Chory idzie, by wykonać

właściwą czynność, lecz robi to nadmiernie często (np. idzie po

zakupy do sklepu z warzywami sześć razy w ciągu dnia)

Zaburzenia zachowania-

wędrowanie

Nadmierna aktywność

. Chory porusza się przez większość czasu

w stanie czuwania. W krańcowej sytuacji nie może usiedzieć dłużej

niż kilka minut. Chorzy zaklasyfikowani do tej kategorii spełniają

jednocześnie kryteria jednej z poprzednich.

Nocne chodzenie

. Chory chodzi w ciągu nocy. Nie dotyczy to

oczywiście wstawania w celu udania się do ubikacji.

Chory wymaga doprowadzenia do domu

. Został co najmniej

raz doprowadzony do miejsca zamieszkania z powodu zagu bienia.

Powodem odprowadzania może być również wrażenie, jakie chory

sprawia, gdy jest jeszcze w stanie trafić samodzielnie do domu.

Często nie ma pewności czy chory trafiłby sam, czy też nie.

Próby opuszczenia domu

. Chory usiłuje opuścić miejsce

zamieszkania, co zostaje uniemożliwione przez opiekunów. Istnienie

tej kategorii uzasadnione jest koniecznością zakwalifikowania tych

osób, których zachowanie spełniałoby kryteria innych kategorii, gdyby

ich aktywność nie była ograniczona. W większości przypadków

dotyczy to pacjentów, którzy sprawiali trudności z powodu

prezentowania jednego z rodzajów wędrowania.

Zaburzenia zachowania

agresja słowna i fizyczna

W odróżnieniu od wędrowania, nasilenie i

częstość zachowań agresywnych koreluje

dodatnio z nasileniem otępienia.

Agresja słowna

Agresja fizyczna, umyślne niszczenie

przedmiotów

Krzyczenie – 50%

Zachowania agresywne pojawiają się u osób,

których stan fizyczny nie różni się istotnie od

przeciętnego stanu somatycznego.

Zaburzenia zachowania

agresja słowna i fizyczna

Na podstawie obserwacji osób przebywających

przez dłuższy czas w domach opieki dla przewlekle

chorych ustalono, że

do zachowań o cechach

pobudzenia usposabiają następujące czynniki

otępienie,

płeć męska,

pozostawanie w związku małżeńskim,

brak pozytywnych kontaktów społecznych,

przeżyte w przeszłości poważne urazy psychiczne.

pobudzenie słowne występuje częściej u kobiet

(agresja słowna).

U osób z chorobą Alzheimera widuje się często

zaburzenia nastroju: apatię, dysforię, chwiejność

uczuciową (znacząco częściej w otępieniu

naczyniowym), drażliwość a niekiedy zaleganie

afektu.

Przejawy pobudzenia

Zachowania połączone z agresją

fizyczną

Przejawy fizyczne pobudzenia bez

agresji

uderzania

popychanie

drapanie

chwytanie rzeczy

chwytanie ludzi

kopanie i szczypanie

ogólny niepokój

powtarzające się manieryzmy

rytmiczne powtarzanie

usiłowanie dostania się w różne miejsca

niewłaściwe manipulowanie rzeczami

chowanie rzeczy

niewłaściwe ubieranie lub rozbieranie się

Zachowania połączone z agresją

słowną

Przejawy słownego pobudzenia bez

agresji

krzyczenie

przeklinanie

wybuchy gniewu

wydawanie dziwnych odgłosów

negatywizm

krytykanctwo

ciągłe skupianie na sobie uwagi

uzurpatorstwo

narzekanie i jęczenie

wtrącanie się, przerywanie

powtarzanie sentencji

Zaburzenia zachowania

urojenia

10-73%

Kreśląc obraz kliniczny otępienia

typu Alzheimera wspominaliśmy, że

pacjenci mają bardzo często

urojenia

treści prześladowczej

, uskarżają się

na opiekunów, że ich zamykają, nie

karmią, zaniedbują, kradną im

wartościowe przedmioty. Niekiedy

urojenia te przybierają absurdalne

rozmiary.

Zaburzenia zachowania

urojenia

Jedna z pacjentek, licząca ponad 80 lat, wykładowczyni

wyższej uczelni, zgłosiła swojemu byłemu rektorowi, że

sprzątaczka opiekująca się nią od wielu lat zaczęta

kraść. Z mieszkania znikały cenne przedmioty, duże

sumy pieniędzy i biżuteria. Oskarżenia te były

urojeniami, a próby perswazji wywoływały u pacjentki

gniew. Niektórzy chorzy twierdzą, ze ich mieszkanie

stało się ogólnie dostępne. Z głębokim urojeniowym

przekonaniem uskarżają się, że w mieszkaniu „grasują"

obcy ludzie. Rzucają też podejrzenia na sąsiadów, którzy

mają łatwy dostęp do ich mieszkania, gdyż dorobili sobie

klucze. Niektóre urojenia można tłumaczyć zaburzeniami

pamięci. Chory mógł zapomnieć, że posiadane

przedmioty ofiarował swoim krewnym i z uporem

twierdzi, że padł ofiarą kradzieży. Trzeba jednak

pamiętać, ze urojenia rzadko stanowią izolowane objawy

psychopatologiczne.

Zaburzenia zachowania

urojenia

U niektórych chorych urojenia występują

„napadowo" w godzinach wieczornych. Jak

słusznie zauważa Kłoszewska (2002), pora

pojawiania się tych objawów może wskazywać na

występujące w późniejszych stadiach choroby

zaburzenia świadomości. Ich nagle pojawianie się

i ustępowanie po kilku godzinach potwierdzałoby

słuszność takiej interpretacji. Za rozpoznaniem

zaburzeń świadomości przemawiałyby też takie

zachowania chorego, jak pobudzenie

psychoruchowe, chęć opuszczenia mieszkania lub

szpitala, agresja przy próbie przeciwstawienia się

jego zamiarom. Chorzy zdradzający urojenia są

zwykle bardziej niespokojni, negatywistyczni,

agresywni niż pacjenci bez urojeń.

Zaburzenia zachowania

–

omamy

3-49%

Omamy jako zaburzenie spostrzegania izolowane, a więc

nie wchodzące w skład zespołu psychotycznego

(omamowo-urojeniowego), zdarzają się u chorych z

otępieniem alzheimerowskim stosunkowo rzadko.

Najczęściej chodzi o

omamy wzrokowe

, które są

bardziej charakterystyczne dla otępienia z ciałami

Lewy'ego. Chorzy widzą postacie ludzkie, mogą

prowadzić z nimi rozmowy (dialog omamowy),

wykazywać przed nimi lęk. Niektórzy twierdzą, że „ktoś

jest w pokoju, stoi za ich plecami"

Omamy wzrokowe

można rozpoznać po fiksowaniu wzroku na „przedmiocie"

spostrzegania lub reakcjach emocjonalnych.

Ogólnie można powiedzieć, że częstość występowania

oma mów, interpretacji urojeniowych, złudzeń i urojeń

wynosi 30-50%.

Dziękuję za uwagę

i inne funkcje

poznawcze…

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zespoly otepienne
Pielęgnowanie chorego z otępieniem
otępienie
Neurologia I Choroby Otępienne
01 - AFAZJA, V rok, Neurologia, Sem. V rok, Otępienie i zaburzenia czynności wyższych układu nerwowe
Otepienie
choroba alzheimera i inne zespoły otępienne wieku podeszłego
6 Otępienie
Otępienie w z pozapiramiodwych
diagnoza otepienia skroniowo cz Nieznany
Choroby otępienne
Otępienia Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego
8 Neurologia Otepienie
Choroby otępienne
Otepienna ukladanka

więcej podobnych podstron

OTEPIENIE

Document Outline