STYLISTYKA

STYLISTYKA

SZKOŁY

SZKOŁY

PRASKIEJ

PRASKIEJ

(część I)

(część I)

stylistyka teoretyczna
(wykład)
V rok polonistyki
stacjonarnej

LEKTURA

LEKTURA

• M.R. Mayenowa (red.), Praska szkoła

strukturalna w latach 1926–1948,
Warszawa 1965

– W. Górny, O stylistyce Praskiego Koła, s.

6–25

– M.R. Mayenowa, Analiza doktryny

stylistycznej Praskiego Koła, s. 26–40

– Tezy Praskiego Koła, s. 43–55

PRASKIE KOŁO

PRASKIE KOŁO

LINGWISTYCZNE

LINGWISTYCZNE

• 1926 – Praskie Koło Lingwistyczne (Vilém Mathesius,

Bohuslav Havránek, Bohumil Trnka)

• Vladimir Skalička, Jan Mukařovski

• Roman Jakobson, Nikołaj Trubieckoj

• 1928 – wspólne wystąpienie koła na

I Międzynarodowym Kongresie Lingwistów w Hadze

• 1929 – Prace Praskiego Koła Lingwistycznego

I Kongres Slawistyczny (Praga)

• 1938 –1939 – śmierć Trubieckiego, wyjazd Jakobsona

(do

Skandynawii potem do Stanów)

• 1948 – edycja prac Mukařovskiego

• 1951 – ostatnie spotkania Koła

(natomiast koniec koła

przyjmuje się jako przełom lat 40-50. do 51 roku trwają

spotkania koła w roku 48 ostatnie ważne wydanie prac koła

właśnie edycje prac Mukarovskiego )

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

STYLISTYKI PRASKIEJ

STYLISTYKI PRASKIEJ

• całościowość analizy językowej

(to znaczy wszystko

jedno czy to byłaby synchronia czy to byłaby

diachronia, język należy rozpatrywać jako system.)

(fakty językowe nie mogą być badane w izolacji)

DIACHRONIA => konieczność badania następujących po

sobie stanów języka (systemowość badania diachronii)

(diachronia polega na zapisywaniu ewolucji, ale ponieważ

opisujemy ewolucje musimy sobie wybrać jeden tak to oni

nazywali izolowany fakt językowy, jeden element i opisywać

jak się on rozwija. W związku z tym dla strukturalistów

synchronia i innych strukturalistów genewskich,

kopenhaskich także, ale o nich nie mówiliśmy synchronia

ma prymat nad diachronia. Badania synchroniczne były

takie ważne, dlatego, że oni przeciwstawiali się

młodogramatykom)

języka.

• Natomiast tutaj podkreśla się, że to są równoważne dziedziny

językoznawstwa, ale także badanie diachroniczne może być
izolowane faktem to znaczy trzeba badać system i ta ewolucja
badań diachronicznych nie dotyczy właśnie faktu językowego tylko
dotyczy zmian całego systemu, znaczy próbujemy śledzić system
w XVI wieku potem analizujemy jak ten system się rozwijał. Ale
punktem wyjścia do badań językowych, stylistyczny, bo tam w
szczególności chodzi o wyczucie językowe, więc punktem wyjścia
takich badań jest zawsze język współczesny zastany stan
językowy, dlatego po prostu możemy się odwołać możemy to
sprawdzić, możemy sprawdzić jak mówią ludzie, możemy się
odwołać do własnego doświadczenia językowego, do własnego
języka w zinterowalizowanego naszych głowach. A zatem punktem
wyjścia jest badanie języka współczesnego, potem dopiero
możemy przenosić to na wcześniejsze formy, czy na wcześniejsze
zdania

• To, co jest bardzo ważne w tej koncepcji szkoły praskiej to takie

przyjęcie języka całościowego, czyli oni zaczęli zwracać uwagę

nie na taka czystą strukturę jakoś tam zbudowaną, do której

musimy dotrzeć poprzez badanie językowe, ale na to, że jak

jednostka mówi to ona chce coś powiedzieć. A zatem system

językowy to jest taki system środków umożliwiający osiągnięcie

tego celu. Te środki językowe, które w danym kontekście w

danej sytuacji w nawyku kultury decyduje się jednostka muszą

być dopasowane do celu wypowiedzi. I to pojawia się po raz

pierwszy i to odezwie się potem całą mocą w

pragmalingwistyce, w pragmatyce językowej

• ma cel i nie tyle poprawność ile funkcjonalność

• rola języka współczesnego (punkt wyjścia badań: najlepiej

znany, najłatwiej weryfikowalny) => dawne stany języka

• pojęcie

celowości

(zamiar podmiotu mówiącego – język to

środki wyrazu przystosowane do osiągania pewnego celu)

• badanie funkcji języka

(w jaki sposób język jest

dostosowany do przeznaczenia wypowiedzi )

(dostosowanie

języka do przeznaczenia wypowiedzi) => języki

funkcjonalne – niesamodzielność systemów (w odróżn.

od j. narod.)

(Języki funkcjonalne dotyczą takich tego, czym

dla nas są style funkcjonalne, zespoły środków o

określonym przeznaczeniu ogólnym, czyli zespól środków

przeznaczonych do porozumiewania się formalnego, zespół

środków przeznaczonych do porozumiewania się

naukowego, zespół środków przeznaczonych do

porozumiewania się, na co dzień i to będą języki

funkcjonalne, są to podsystemy systemu językowego )

• Język jako całość jest zamknięty i samodzielny, a te

podsystemy sobie funkcjonują maja określone

przeznaczenie wypowiedzi według nich mają spełniać

podobne cele, ale one nie są do końca zamknięte w

doświadczeniu i nie są samodzielne.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

STYLISTYKI PRASKIEJ

STYLISTYKI PRASKIEJ

• pojęcie struktury jako dynamicznej

(strukturaliści

prascy widzą, że jest to struktura w jakiś sposób

ruchoma, że tam się ścierają różne elementy, bo

oni mają taką wizję, że pojawiają się ze sobą takie

sprzeczne tendencje na przykład naszym językiem

mówiąc tendencja do precyzji i tendencja do

ekonomiczności )

(dialektycznej) równowagi sił

składowych

• badanie utworu literackiego (poszukiwanie struktury

– badanie poszczególnych podsystemów) – ścisły

związek badań językoznawczych i

literaturoznawczych [dzieje literatury to dzieje języka –

badania F. Vodički]

(Badanie utworu literackiego miało charakter

bardzo obśmiany przez teorię literatury, ale taki charakter ze

badamy sobie poszczególne podsystemy wychodzili na przykład od

struktury fonologicznej od głosek jak są połączone, wykorzystywane i

przechodzili do morfologii, słowotwórstwo, fleksja jakby do końcówek

fleksyjnych, potem przechodzili do składni no i z tego miał wyniknąć

jakiś wniosek semantyczny)

• Co więcej podkreślają konieczność połączenia

badań językoznawczych i literaturoznawczych, że

to jest jedno, że nawet pojawiają się hasła tego

typu, że dzieje literatury to dzieje języka, że przez

literaturę badamy to w jaki sposób zmieniał się

język, oczywiście miało to swoje + i –

• problem przeciwstawienia langue – parole [czy parole rzeczywiście

jest wyłącznie jednostkowa?]

(problem dotyczył tego, że parol

rzeczywiście jest taka jednostkowa, bo oni słusznie mówili,

że w naszych aktach mowy w naszych wypowiedziach

jednostkowych jest pewne wspólne jądro społeczne, że jest

taki wspólny rdzeń nie tylko wynikający z systemu, ale

właśnie z jakiejś konwencji społecznej dotyczącej

zachowań językowych

)

• problem opozycji synchronia –

diachronia (diachronia w synchronii i
synchronia w diachronii) [złagodzenie
opozycji]

• (wspominali oni o dynamicznym charakterze

synchronii. Bo także w synchronii są elementy
diachronii, dlatego że użytkownicy języka mają
taka świadomość, że w danym momencie pewne
słowa się wycofują)

JĘZYK FUNKCJONALNY A

JĘZYK FUNKCJONALNY A

STYL

STYL

• język funkcjonalny

(czyli zespół

środków przydatnych w określonym

trybie sytuacji komunikacyjnej )

–

trwały, ustabilizowany twór [system:

swoista norma, na przykład – język

oficjalny] => każdy język funkcjonalny

ma swój system konwencji

• Styl

(na kanwie tego języka

funkcjonalnego tworzy się styl, styl

jest pojęciem niższego rzędu )

–

użycie języka funkcjonalnego w

określonej sytuacji (podanie,

przemówienie, rozmowa z urzędnikiem)

• (język funkcjonalny urzędowy realizuje

się w takich formach jak przemówienie,

rozmowa z urzędnikiem, wypowiedź

oficjalna, podanie, skarga od tego są

wszystkie gatunki mowy, dla nich to będą

właśnie style, czyli język funkcjonalny

dzieli się na poszczególne style )

JĘZYK

FUNKCJONAL

NY

STY
L

• Język funkcjonalny charakteryzuje się tym, że nie jest

podsystemem, ale systemem, że jest tworem
ustabilizowanym w pewnym sensie taką ma w miarę jasną
precyzyjną strukturę, wiąże się z nim norma (norma to
znaczy są takie użycia wyrazów, które przez rodzimych i
świadomych użytkowników w danym języku funkcjonalnym
grupy nieakceptowane)

• tu mówimy o normatywności ale

normatywności w naszym rozumieniu,
takim kulturalnym, językowym tylko o
normatywności takiej o rozumieniu
dewiacyjności i niedewiacyjności

PODZIAŁY JĘZYKA

PODZIAŁY JĘZYKA

• język wewnętrzny

(pomyślany )

i język

uzewnętrzniający się

(To wszystko co badamy, to

wszystko co mamy do czynienia jako

językoznawcy jest właśnie językiem

uzewnętrzniającym się. Wypowiadany )

• język intelektualny

(naukowy sposób służy w

opisywaniu rzeczywistości i on nie tylko znaczy,

lecz także oznacza)

i język emocjonalny

(służy do

wyrażania emocji i on nie musi oznaczać nie musi

odnosić do rzeczywistości, może odnosić sam do

siebie, może odnosić do świata wykreowanego )

• język intelektualny

(ma zastosowanie społeczne )

i

język emocjonalny

(może mieć zastosowanie społeczne,

ale nie musi, może służyć do czystego wyrażania emocji

)

uzewnętrzniony – rola społeczna

• funkcja porozumiewawcza

(nastawiona na

poinformowanie, porozumienie się między członkami

danej społeczności)

i funkcja poetycka języka

(komunikat

nastawiony sam na siebie, tutaj porozumienie może nastąpić, ale

nie jest ono definicyjna cechą tego typu tekstu )

• funkcja porozumiewawcza – język praktyczny

(język praktyczny to na przykład ten, którym

posługujemy się, na co dzień, żeby tan na przykład

kupić bułkę w sklepie, język praktyczny to taki język,

który pomaga inżynierowi przekazanie informacji jak

ma być most zbudowany)

i język teoretyczny

(język

teoretyczny to język naukowy służący w

porozumiewaniu się w tej sferze, która nie musi

mieć odniesienia do rzeczywistości )

• język uzewnętrzniający się: formy pisemne i formy ustne (język

konwersacyjny i język monologowy)

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

JĘZYKA POETYCKIEGO

JĘZYKA POETYCKIEGO

• nastawienie na przekaz estetyczny taki to jest język gdzie

funkcje estetyczna jest dominująca ma najsilniejsze znaczenie

• funkcja estetyczna jako wyróżnik języka poetyckiego
• dynamiczna równowaga sił między dwoma systemami odniesienia

(jak u Wilkonia!!)

• język poetycki – język potoczny (nacechowanie – brak

nacechowania)

potoczny
język
literacki

tradycja
poetyck
a

POEZJA

przekształce
nie
deformacja

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

JĘZYKA POETYCKIEGO

JĘZYKA POETYCKIEGO

• język poetycki – język naukowy [niesymetryczność przeciwstawienia]
• opozycja treści i formy

(Językoznawcy prascy bardzo silnie

podkreślali, co do drugiego punktu, że nie ma czegoś takiego jak
opozycja formy i treści. Ściśle się łączą)

• Materiał

- obiektywny

i zabieg artystyczny

- subiektywny

[indywidualna struktura artystyczna]

• problem utworu i biografii twórcy (znakowa interpretacja faktów

życia codziennego) – powiązanie utworu z osobą twórcy,
społeczeństwem, kulturą

• badania nad warstwą fonetyczną i semantyczną utworu literackiego
• utwór jako ciągłość, system (autonomia poszczególnych płaszczyzn

językowych utworu literackiego i ich wzajemne powiązanie)

• następczość jako element struktury utworu

(to, co powstaje, powstaje

w opozycji i w związku z tym to, co jest powiedziane później,
musimy interpretować nie tylko w odniesieniu do całości, lecz w
związku z tym, co było mówione wcześniej

)

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

JĘZYKA POETYCKIEGO

JĘZYKA POETYCKIEGO

•

analiza utworu – odczytanie dynamiki znaczeniowej [naczelna
zasada organizująca:

gest semantyczny twórcy

]

•

nastawienie języka poetyckiego na znak sam w sobie jako

cecha wyróżniająca

(odnoszenie do rzeczywistości pozajęzykowej

nie jest tutaj bardzo ważne )

(a komunikowanie – nastawienie

na rzeczywistość pozajęzykową)

•

problem znaczenia i oznaczania

(A zatem znak w tekście

poetyckim nie musi oznaczać, nie musi odnosić do

rzeczywistości pozajęzykowej )

•

aktualizacja znaku – przesunięcie go w stosunku do norm

języka ogólnego => zyskiwanie nacechowania

(to jest aktualizacją

znaku to znaczy takim świeżym nowym odczytaniem, on bierze sobie ten znak

językowy w miarę przezroczysty i tworzy to, co tam ma w systemie stworzył

niejako dla siebie )

•

język poetycki ma wyłącznie formę parole – akt twórczy jest

indywidualny

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE

JĘZYKA POETYCKIEGO

JĘZYKA POETYCKIEGO

• każdy element utworu znaczy tylko w

relacji z całością (odbija się na wszystkich

podsystemach języka)

– RYM – odniesienie

fonetyczne, morfologiczne

(rym gramatyczny lub jego brak),

składniowe

(przerzutnia),

semantyczne

– słownictwo poetyckie (wartość poetycka

jako oscylacja między językiem

porozumiewania się a tradycją poetycką –

nacechowanie wyrazów „niezwykłych”)

• neologizm – warstwa morfologiczna

• składnia – wykorzystanie elementów rzadkich (np.

szyk przestawny)

• leksyka – przywoływanie systemów leksykalnych

[INTERFERENCJA]

• możliwość wykorzystania INTROSPEKCJI

[?!] – konieczność zawieszenia własnego

języka

(strukturaci prascy piszą o tym że te własne

przekonania językowe w czasie badania utworu literackiego

powinny zostać zawieszone to znaczy trzeba uważać żeby

nie poddać się takiemu naszemu indywidualnemu językowi

w interpretacji struktury semantycznej tekstu. Interpretacja

ma być obiektywna )

AUTOMATYZACJA I

AUTOMATYZACJA I

AKTUALIZACJA

AKTUALIZACJA

•

automatyzacja znaku

(termin w tekście

specjalistycznym) – przezroczystość (leksykalizacja)

(jeżeli jednak znak jest zautomatyzowany to znaczy, że jest

przezroczysty, znaczy że pochodzi dokładnie z tego stylu

nikogo nie zastanawia, nikogo no nie zatrzymujemy się nad

tym )

•

jeżeli zamysł, który zakłada sobie nadawcę i efekt jaki

jest w głowie odbiorcy pokrywają się to znaczy, że

właśnie jest to wypowiedź w pełni zautomatyzowana i

nie ma to tutaj żadnego elementu zaskoczenia

• aktualizacja

(termin w tekście potocznym) – użycie

środków językowych, które zwraca na siebie uwagę

(jeżeli znak jest zaktualizowany to znaczy, że jest

nieprzezroczysty, że nas zaskakuje, że jest użyty w sposób

pozasystemowy, w sposób nietypowy)

• s’il vous plait – jeśli wam się podoba (proszę)

• automatyzacja jako dziedzina słuchacza i

mówiącego – odpowiedniość zamysłu i

efektu

• metafora żywa

(jest metaforą zaktualizowaną)

i

metafora zleksykalizowana

(jest metaforą, jest

elementem zautomatyzowanym )

• konwersacja – środki konwencjonalne

- więcej

i

środki niezwykłe

• rozprawa naukowa – metafora potoczna

(wyjaśniająca) => autor sam automatyzuje

środek (nadaje mu jasne znaczenie,

uzasadnienie)

AUTOMATYZACJA I

AUTOMATYZACJA I

AKTUALIZACJA

AKTUALIZACJA

• termin naukowy w rozprawie popularnej (ochrona

przed aktualizacją) – częściowo pozbawiony automatyzacji

fachowych i wyrażony za pomocą automatyzacji języka

potocznego

•

dysymilacja stylistyczna

(jako aktualizacja stylu)

(Jeżeli w jakiejś strukturze tekstowej pojawia się element który

należy do innego języka funkcjonalnego, odczuwamy

dyskomfort/dysonans. Wypowiedź rozjeżdża się stylistycznie.)

• język poetycki – autonomia i maksymalne natężenie

aktualizacji

• język urzędowy (szablonowość, niekreatywność) –

domena automatyzacji – ścisły szablon w języku

handlowym a język reklamy

• konieczność badania środków językowych w

kontekście (niemożność izolacji znaków językowych)

SPOŁECZNE

SPOŁECZNE

FUNKCJONOWANIE JĘZYKA

FUNKCJONOWANIE JĘZYKA

(NORMA)

(NORMA)

(w sensie:

(w sensie:

dewiacyjny/niedewiacyjny)

dewiacyjny/niedewiacyjny)

• język a jednostka (język poza zasięgiem

jednostki) – skutki polityki językowej i

pedagogiki językowej (norma języka ogólnego

i działalność językoznawcy)

norma ma wpływ na

język, nie tylko kodyfikuje

• język literacki a język ludowy

(norma ma

charakter bardziej wewnętrzny. Nie jest tak, że ona

nie istnieje, we wspólnacie istnieje przekonanie: u

nas mówi się tak)

– problem normy

• odstępstwo od normy w języku ludowym

• kolektywny charakter normy (to, co

zbiorowość mówiąca uznaje za poprawne)

• norma nie istnieje poza istniejącym

językiem danej epoki

• możliwość ingerencji lingwisty w normę

(po części mówimy tak, jak nam się każe)

• brak odmiany funkcjonalnej

dominującej (pozycja języka potocznego) –

Język potoczny nie może być kryterium

poprawności dla języków o innych funkcjach

(język potoczny jest w pewnym sensie

centrum. Ale nie ma pozycji dominującej)

UŻYTECZNOŚĆ NAUKI O

UŻYTECZNOŚĆ NAUKI O

JĘZYKU

JĘZYKU

• tworzenie terminologii fachowej

– termin a język potoczny (

neosemantyzm.

Odległość

semantyczna: koza, baran, oko, ząb)

– Internacjonalizacja

(rozumiane podobnie we

wszystkich jęz.)

– znaczenia terminów nie pokrywają się w różnych

językach (por. termin artefakt)

– możliwość zalecania, doradzania

– pedagogika

językowa

(a nie – nakazywania) – walka z puryzmem

językowym (J. Haller)

• (!!!)

antyformalizm w badaniach (brak

zaufania do danych matematycznych –

potrzeba posiłkowania się wyczuciem

językowym)

(!!!)

JĘZYK LITERACKI

JĘZYK LITERACKI

• język literacki w opozycji do języka ludowego

(wyższe wymagania kultury i cywilizacji)

• cechy: intelektualizacja oraz

automatyzacja

• intelektualizacja języka literackiego

– wyrażanie skomplikowanych zależności i

złożonych procesów myślowych (precyzyjne i

ścisłe wyrażanie myśli, potrzeba słownictwa

abstrakcyjnego)

– cenzura elementów emocjonalnych (eufemizm)

– charakter normatywny

– dwie przeciwstawne tendencje: tendencja do

elitarności (władza) i do ekspansji

INTELEKTUALIZACJA

INTELEKTUALIZACJA

• struktura słownictwa

– nowe słowa terminy (abstrakcyjna treść znaczeniowa) =>

wyobrażenie, byt, podmiot

– zmiana struktury słownictwa (potrzeba jednoznaczności –

specjalizacja znaczeń) => wykroczenie – przestępstwo – zbrodnia //

właściciel – posiadacz – użytkownik

(język ogólny nie wymaga aż

takiego precyzowania znaczeń)

• typy słowotwórcze (gerundia:

-anie, -enie, -cie

,

rzeczowniki na -ość)
• składnia (grupy nominalne, budowa zdania – podmiot i

orzeczenie, stosunki podrzędne, powiązania przyczynowo-

skutkowe, strona bierna)

• Parataksa – połączenie współrzędne, np. Jaś przyszedł i usiadł –

łatwe dla naszego mózgu, hipotaksa – nadrz.-podrz.

• Jukstapozycja - taki sposób konstruowania zdania

czy proszę państwa budowania dyskursu że do
elementu A dodajemy element B dodajemy
element C, D, E i cały czas sobie dodajemy te
elementy nie sygnalizując relacji między nimi

• Superpozycja/suprapozycja - charakterystyczna

dla języka intelektualnego, naukowego, to jest
jedna z pozycji czy jeden z sposobów budowania
dyskursu. A, B, C i myśl nadrzędna w stosunku do
nich.

(cechy dyskursu)

(cechy dyskursu)

ZROZUMIAŁOŚĆ – JASNOŚĆ –

ZROZUMIAŁOŚĆ – JASNOŚĆ –

ŚCISŁOŚĆ

ŚCISŁOŚĆ

• język codzienny (potoczny) – zrozumiałość

(O zrozumiałość chodzi w języku codziennym, chodzi o to,

żeby tak formułować przekaz, żeby on docierał do

odbiorcy, zrozumiały i tylko to jest ważne, nie ważne czy

posługujemy się poprawną terminologia )

• język techniczny, specjalistyczny

(fachowy) – jasność

(W języku technicznym, ale nie

naukowym, czyli specjalistycznie fachowym tak zwanym

pozostającym na poziomie gwary profesjonalnej na

przykład, ważna jest nie tylko zrozumiałość, lecz także

jasność przekazu, to znaczy przekaz musi być

sformułowany w sposób nie budzący wątpliwości, nie taki

mniej więcej, ale już więcej )

• język naukowy – ścisłość [definicje,

kodyfikacja]

(każde słowo czy każdy element

musi być zdefiniowany)

• wyrażenie jednoznaczne (ścisłe,

konwencjonalnie jasne) a wyrażenie

zrozumiałe

• ścisłość wyrazu a ścisłość pojęcia

(Ścisłość

wyrazu dotyczy właśnie definicji, czyli dany

termin, dany obiekt językowy może być

definiowany ściśle albo nie a ścisłość pojęcia

dotyczy nie tyle rzeczywistości, co naszego

sposobu jej rozumienia )

NORMA JĘZYKA

NORMA JĘZYKA

LITERACKIEGO

LITERACKIEGO

[1] dążenie do możliwie najszerszego zasięgu oddziaływania

(postulat zrozumiałości = ogólnej dostępności)

[2] dążenie do ekskluzywności społecznej (odróżniania się

od mowy potocznej, języka ludowego)

• terminologia sportowa w języku czeskim (powszechność

piłki nożnej a ekskluzywność tenisa i golfa)

[A] dążenie do przetworzenia odziedziczonego uzusu

(tworzenie nowych środków językowych, nowe użycie

istniejących środków)

[B] dążenie do zachowania odziedziczonego uzusu

(zachowanie środków powszechnie znanych i zrozumiałych)

• kształtowanie się normy języka literackiego: UZUS +

teoria

• postulat stabilności normy (silne uświadomienie normy)

JĘZYK LITERACKI A JĘZYK

JĘZYK LITERACKI A JĘZYK

LUDOWY

LUDOWY

• problem zróżnicowania środków

(determinacji przez cel wypowiedzi)

• język ogólny (interdialekt) – dialekt

właściwy większemu terytorium, na
którym istnieją narzecza lokalne

(Interdialekt to, to jest taki język, który
jest wspólny dla wielu dialektów, czyli
wykształca się pewne większe terytorium,
na którym ludzie mówią różnymi
językami )

FUNKCJE JĘZYKA

FUNKCJE JĘZYKA

WEDŁUG KARLA BÜHLERA

WEDŁUG KARLA BÜHLERA

1925 – Teoria języka (psychologistyczna wizja języka)
• mówiący, słuchający, przedmiot mówienia

(Język może być

nakierowany na różne funkcje zależnie od tego jak element aktu

komunikacji jest nakierowany. On jest nakierowany albo na

mówiącego, czyli bardziej związany z mówiącym albo na odbiorcę)

• funkcja ekspresywna (funkcja wyrażania siebie)
• funkcja apelacyjna (impresywna: wpływanie na zachowania

słuchającego)

• funkcja znaku (przedstawianie, opisywanie rzeczywistości)

(nastawiona na informowanie, przekazywanie wiedzy,

przedstawianie rzeczywistości i informowanie o rzeczywistości)

• funkcje języka wg R. Jakobsona: ekspresywna, impresywna

(konatywna), referencyjna (symboliczna, poznawcza),

metajęzykowa, fatyczna, poetycka

(i tu będzie wyjaśnienie zawarte

w opracowanym przez Ciebie slajdzie…)

FUNKCJE JĘZYKA

FUNKCJE JĘZYKA

WEDŁUG B. HAVRANKA

WEDŁUG B. HAVRANKA

FUNKCJE JĘZYKA LITERACKIEGO

[A] funkcja porozumiewawcza

(1) funkcja komunikatywna
(2) funkcja praktycznie zawodowa
(3) funkcja teoretycznie zawodowa

[B] funkcja estetyczna

JĘZYKI FUNKCJONALNE

(1) potoczny (konwersacyjny)
(2) zawodowy (przedmiotowy)
(3) naukowy
(4) poetycki

FUNKCJE JĘZYKA

FUNKCJE JĘZYKA

WEDŁUG B. HAVRANKA

WEDŁUG B. HAVRANKA

JĘZYK POTOCZNY

– jednolita płaszczyzna semantyczna

– swobodny stosunek jednostek leksykalnych

do treści

– wypowiedź niepełna

– zrozumiałość

JĘZYK ZAWODOWY

– jednolita płaszczyzna semantyczna

– stosunek jednostek leksykalnych wyrażanych

przez konwencję (słowo-termin)

– wypowiedź względnie pełna

– jasność

FUNKCJE JĘZYKA

FUNKCJE JĘZYKA

WEDŁUG B. HAVRANKA

WEDŁUG B. HAVRANKA

JĘZYK NAUKOWY

– jednolita płaszczyzna semantyczna

– ścisły stosunek jednostek leksykalnych do

treści (wyraz-pojęcie)

– wypowiedź pełna

– ścisłość

JĘZYK POETYCKI

– złożona (niejednolita) płaszczyzna

semantyczna

– stosunek jednostek leksykalnych do treści

– pełność i jasność określone przez strukturę

utworu poetyckiego (aktualizacje poetyckie)

STYLE FUNKCJONALNE ZE

STYLE FUNKCJONALNE ZE

WZGLĘDU NA KONKRETNY

WZGLĘDU NA KONKRETNY

CEL WYPOWIEDZI

CEL WYPOWIEDZI

• porozumienie praktyczne:

sprawozdanie

• pobudzenie (wezwanie):

przekonywanie

• pouczenie ogólne (popularne)
• pouczenie zawodowe: wykład,

dowodzenie

• sformułowanie kodyfikujące

STYLE FUNKCJONALNE ZE

STYLE FUNKCJONALNE ZE

WZGLĘDU NA SPOSÓB

WZGLĘDU NA SPOSÓB

WYPOWIEDZI

WYPOWIEDZI

• sposób wypowiedzi: ustny – pisemny//

intymny – publiczny // monolog –
konwersacja

• sposób ustny

– intymny (monolog – dialog)
– publiczny (przemówienie – dyskusja)

• sposób pisemny

– intymny
– publiczny: ogłoszenie, wypowiedź

dziennikarska, wypowiedź książkowa