ADHD – co to jest?

Co to jest ADHD?



ADHD jest to schorzenie
neurorozwojowe, którego objawy
układają się w trzy grupy:

-

kłopoty z kontrolą własnej
impulsywności

-

nadmierna aktywność ruchowa

-

zaburzenia koncentracji uwagi

Klasyfikacja europejska



W Polsce obowiązuje obecnie
Międzynarodowa Klasyfikacja
ICD-10, określa ona ADHD jako
zaburzenie hiperkinetyczne
(Hyperkinetic Disorder; F.90)

Klasyfikacja amerykańska



Klasyfikacja Amerykańskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego
(APA) DSM-IV wprowadza pojęcie
zespołu nadpobudliwości
psychoruchowej z zaburzeniami
koncentracji uwagi (Attention
Deficyt Hiperactivity Disorder,
ADHD)

Objawy i epidemiologia



W populacji dziecięcej częstość

występowania szacuje się na około od 3%

do 5%, szczyt rozpoznawania przypada

między 6 a 9 rokiem życia



Częściej zespół rozpoznaje się u chłopców,

ze względu na fakt, że u nich na pierwszy

plan wysuwają się objawy związane z

nadruchliwością i impulsywnością



U dziewczynek dominuje podtyp ADHD z

zaburzeniami w koncentracji bez

nadruchliwości

Epidemiologia



Objawy są niezależne od dziecka



Mogą pojawiać się zachowania

niepożądane – agresywne – związane z

nadmierną impulsywnością (zwłaszcza w

okresie przedszkolnym – gryzienie,

szczypanie, szturchanie)



Około 18 % populacji dziecięcej wykazuje

cechy zaburzenia hiperkinetycznego –

pracujemy z tymi dziećmi takimi metodami

jakby miały pełnoobjawowe ADHD

Epidemiologia



Wcześniej uważano, że z ADHD się „wyrasta”,
najnowsze badania pokazują, iż niektóre
objawy się wygaszają lub zmieniają obraz.



U około 70% pacjentów utrzymują się w
okresie dorastania i 30-50% w wieku dorosłym



Badania dowodzą, iż osoby dorosłe z ADHD
mogą mieć trudności z osiągnięciem wyższego
wykształcenia, utrzymaniem stałego związku
(częstsze rozwody), utrzymaniem stałej pracy

Etiologia



Czynniki pozagenetyczne 20% (urazy
okołoporodowe, uszkodzenia CUN w wyniku
przebytych operacji lub innych schorzeń)



Częstość dziedziczenia zespołu sięga 80%

(podobnie jak przy astmie)



Najprawdopodobniej ADHD jest zaburzeniem
poligenicznym, a w jego powstaniu odgrywają
rolę mutacje w obrębie genów aktywnych w
korze przedczołowej i jądrach podstawnych



Płaty czołowe odpowiedzialne są za procesy
hamowania

Diagnoza ADHD



Diagnoza ADHD jest interdyscyplinarna

(lekarz specjalista, psycholog)



Przy stawianiu diagnozy konieczne są

badania psychologiczne i opinia ze szkoły,

czasem obserwacja zachowań w grupie



Objawy ADHD występują co najmniej w

dwóch środowiskach, to znaczy i w domu

i w szkole



Symptomy występują u dziecka już przed

6 rokiem życia

Kryteria diagnostyczne –
koncentracja uwagi



1. Dziecko nie jest w stanie skoncentrować

się na szczegółach podczas zajęć szkolnych



2. Dziecko ma trudności z utrzymaniem

uwagi na grach i zadaniach



3. Często wydaje się, że nie słyszy, co się

do niego mówi



4. Ma kłopoty z wykonywaniem instrukcji

po kolei i dokończeniem zadania

Koncentracja uwagi



5. Ma trudności w zorganizowaniu sobie

pracy



6. Nie lubi, unika, ociąga się przy odrabianiu

zadań domowych



7. Często gubi rzeczy codziennego użytku i

przybory szkolne



8. Łatwo rozprasza się pod wpływem

zewnętrznych bodźców



9. Często zapomina co ma robić dalej w

codziennej aktywności ( idzie myć zęby i

zapomina)

Nadruchliwość,
nadmierna aktywność



1. Często ma nerwowe ruchy rąk albo wierci się

na krześle



2. Wstaje na lekcji lub w innych sytuacjach, gdy

jest wymagane siedzenie na miejscu (np. posiłek)



3. Wchodzi, wspina się na meble, chodzi po

pomieszczeniu



4. Nadmiernie hałaśliwe w zabawie i przy

odpoczynku



5. „Biega jak nakręcone”. Dziecko często jest w

ruchu, występuje nadmierna aktywność ruchowa.

Impulsywność



1. Dziecko często wyrywa się z odpowiedzią,

zanim pytanie zostanie zadane do końca.



2. Nie udaje się stać w szeregu lub poczekać

na swoją kolej w grze lub sytuacji grupowej.



3. Dziecko często przerywa lub przeszkadza

innym (np. wtrąca się do zabawy lub

rozmowy innych osób).



4. Dziecko często jest nadmiernie

gadatliwe.

Wzorzec zachowania



Spokojna osoba – pomysł - STOP-
decyzja - realizacja



Osoba z ADHD - pomysł - brak
zahamowania - realizacja

Specyfika schorzenia



ADHD jako złożony problem.



Ze względu na złożoność zjawiska,

Ze względu na złożoność zjawiska,

schorzenia towarzyszące oraz

schorzenia towarzyszące oraz

różnorodne skutki ADHD osoba

różnorodne skutki ADHD osoba

dotknięta chorobą oraz jej rodzina

dotknięta chorobą oraz jej rodzina

wymagają kompleksowej opieki

wymagają kompleksowej opieki

lekarzy i fachowców różnych

lekarzy i fachowców różnych

specjalności.

specjalności.

Zjawiska często
towarzyszące zespołowi:



Choroby somatyczne (alergie, choroby

neurologiczne)



Zaburzenia o charakterze dyslektycznym

(dysleksja, dysgrafia i dysortografia)



zaburzenia zachowania



Zaburzenia nastroju (mania, depresja)



Zespół Touretta (choroba tikowa)



Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne



Uzależnienia

Zjawiska towarzyszące
cd:



Trudności w kontaktach

Trudności w kontaktach

społecznych (dziecko jest

społecznych (dziecko jest

odrzucane przez rówieśników)

odrzucane przez rówieśników)



Jąkanie

Jąkanie



Zaburzenia snu, zaburzenia rytmu

Zaburzenia snu, zaburzenia rytmu

dobowego (zwłaszcza we

dobowego (zwłaszcza we

wczesnym dzieciństwie)

wczesnym dzieciństwie)

Leczenie



Najbardziej skutecznym modelem
leczenia jest łączenie terapii
farmakologicznej (jeśli są
wskazania lekarskie) z terapią
psychologiczną i oddziaływaniami
szeroko rozumianego środowiska
społecznego,

Rola szkoły



Przebywanie w szkole i nauka szkolna, jest

(oprócz rodziny) najważniejszym

czynnikiem leczącym dziecko z ADHD.

Zamiennik nie istnieje. Szkoła jest

miejscem gdzie dziecko zdobywa

doświadczenia społeczne i uczy się

współżyć z innymi ludźmi.



Od postępowania nauczycieli w znacznym

stopniu zależy, jak potoczą się losy dziecka,

jak będzie kształtowała się jego samoocena,

motywacja do nauki i radość życia.

Opis modelu pomocy



diagnostyka szpitalna



Psychiatra dziecięcy lub neurolog



Poradnia Psychologiczno-
Pedagogiczna
lekarz rodzinny



Psycholog i pedagog szkolny



Rodzice i nauczyciele

Formy pracy z dzieckiem
i rodzicami



Psychoedukacja rodziców dziecka na temat

schorzenia



Terapia indywidualna dziecka (reedukacja,

terapia psychologiczna)



Terapia grupowa dla dzieci

(grupy mieszane, niejednorodne)



Warsztaty umiejętności rodzicielskich

(metoda Mazlish, Faber)



Specjalistyczne warsztaty dla rodziców
dzieci z ADHD

Formy pracy z dzieckiem
i rodzicami



Grupy wsparcia (psychoedukacyjne,
klasyczne grupy wsparcia jako bank
informacji)



Terapia indywidualna rodziców



Wspomaganie i terapia rodziny
(ustalanie strategii, procedur, analiza
zachowania)



Psychoedukacja rodziców innych dzieci

Szkoły terapeutyczne
wykorzystywane w pracy
z ADHD



Paradygmat behwioralno-poznawczy -
szczególnie użyteczny w środowisku
szkolnym - podaje gotowe strategie i
przepisy radzenia sobie w sytuacjach
trudnych i konfliktowych



Klasyczna systemowa terapia rodzin



Podejście psychoanalityczne,
psychodynamiczne

Strategie radzenia sobie
z objawami



Zasada nr 1



Objawy ADHD nie są winą dziecka.

Nie są też winą rodziców, ani

nauczycieli.



Wnioski z tej zasady:



A) dziecko z zespołem wymaga pomocy w tych sferach życia,

które są zaburzone przez objawy



B) ADHD nie jest wymówką na życie – obowiązuje tutaj

zasada jak w każdym rodzaju rehabilitacji. Dziecko z ADHD

ma osiągać te same cele, co jego rówieśnicy, ale przy

większym nakładzie swojej pracy i dorosłych (rodziców i

nauczycieli)

Strategie radzenia sobie
z objawami



Zasada nr 2



Objawy trwają latami. Nie można
terapeutycznymi metodami
doprowadzić do zniknięcia
objawów, można natomiast
poprawić funkcjonowanie dziecka
pomimo ich obecności.

Wnioski płynące z zasady
nr 2



- z dzieckiem nie da się pracować na
zapas, można tylko tu i teraz.



- to, że poradziliśmy sobie z objawami
dziś, nie znaczy, ze nie wystąpią jutro.



- ze stosowania danej strategii
radzenia sobie z objawami dorośli
mogą zrezygnować dopiero wtedy, gdy
dziecko samo jest w stanie poradzić
sobie z tym rodzajem zadania.

Podstawy postępowania

1.Praca na pozytywnych wzmocnieniach
czyli nagradzamy pożądane zachowania

dziecka

Zachowanie+ wzmocnienie (nagroda)=

powtarzalność danego zachowania.

2. Konsekwencja postępowania; za dane

zachowanie – umówiona konsekwencja.

3. Mówimy językiem prostym i zrozumiałym,

wydajemy polecenia krótko i zwięźle.

Podstawy postępowania

4. Nie dajemy się prowokować dziecku,

panujemy nad emocjami. Dziecko z
ADHD bada granice i wytrzymałość
danej osoby, tylko konsekwencja i
opanowanie dają szanse na powodzenie
w pracy z dzieckiem.

5. Utrzymujemy stały kontakt z rodzicami,

najpierw chwalimy wysiłki później
przedstawiamy uwagi krytyczne.

Metody wspierające
leczenie



Integracja sensoryczna



Kinezjologia edukacyjna



Metoda Ruchu rozwijającego
W.Sherborne



Biofeedback



Hipoterapia, dogoterapia



Preparaty wspomagające (kwasy
omega-3, zioła)

Długoterminowość opieki
nad dzieckiem i rodziną



Wczesna lub późna diagnoza -

konsekwencje dla dziecka i rodziny



Etapy życia rodzinnego (wczesne i

późne dzieciństwo, adolescencja,

dorosłość) – zmienność objawów



Etapy edukacyjne (przedszkole,

szkoła podstawowa, gimnazjum,

szkoła średnia, wybór zawodu).

Długoterminowość opieki
c.d



Wybór najbardziej optymalnej dla dziecka
formy kształcenia (nauczanie w klasie
integracyjnej, godziny rewalidacyjne, w
ostateczności nauczanie indywidualne)



Stałe monitorowanie niepokojących
objawów



Poradnia PP jako miejsce koordynowania i
planowania działań z rodziną – pomoc w
doborze odpowiednich strategii i
możliwości leczenia

A co z rodziną?



„Wypalenie” systemu rodzinnego –

przewlekły stres dezorganizuje życie

rodziny, wytrąca ją ze swoistej równowagi

nazywanej homeostazą



Pojawiają się konflikty małżeńskie, przy

braku wsparcia ze strony otoczenia –

nerwice i depresje u rodziców



Dziedziczność zespołu wskazuje, że rodzice

dziecka również mogą przejawiać

symptomy, co utrudnia systematyczną pracę

niektórymi metodami terapeutycznymi

Zagrożenia związane z
nieprawidłowo leczonym
ADHD



Niedostosowanie społeczne



Grupy nieformalne



Zaburzenia psychiczne (depresja,

zaburzenia osobowości)



Zachowania przestępcze nieletnich

– źle prowadzone ADHD jako jeden

z czynników ryzyka

Profilaktyka zagrożeń



Leczenie farmakologiczne (obecnie
są dostępne na rynku leki na ADHD)



Odpowiedni tryb nauczania (klasy
integracyjne, nauczanie
indywidualne)



Protekcja społeczna (wspomaganie
ze strony rodziny, szkoły i
środowiska lokalnego)

Szkoła jako miejsce
nieodzowne w terapii
dziecka



Szkoła tworzy strategie i
procedury zrozumiałe, korzystne i
przyjazne dla wszystkich uczniów



Szkoła dysponuje fachową,
życzliwą i przeszkoloną kadrą



Szkoła monitoruje zachowania
dziecka i na bieżąco kontaktuje się
z rodzicami