Konwencja Wiedeńska o prawie

traktatów z 1969 r

• Konwencja Wiedeńska o prawie traktatów

opracowana przez

• Komisję Prawa Międzynarodowego KPM ILC
• konwencję podpisano 23 maja 1969r.
• weszła w życie dopiero 27 stycznia 1980r
• Polska przystąpiła 24 IV 1990r.

formalna definicja traktatów

• traktat
• oznacza międzynarodowe porozumienie

zawarte miedzy państwami

• w formie pisemnej,
• regulowane przez prawo międzynarodowe

bez względu na to, czy jest ujęte w
jednym, dwu lub więcej dokumentach i bez
względu na jego szczególną nazwę.

definicja konwencji

• na

podstawie

konwencji

o

prawie

traktatów z 1986 r.:

• Konwencja
• jest to porozumienie zawarte między

państwami i regulowane przez prawo
międzynarodowe bez względu na jego
szczególną nazwę oraz bez względu na to,
czy jest zawarte w jednym, dwu lub więcej
dokumentach

definicja umowy międzynarodowej

• umowa międzynarodowa
• zgodne lub wspólne oświadczenie woli

podmiotów prawa międzynarodowego

• tworzące bezpośrednio prawa i obowiązki

dla tych podmiotów

.

Zakres konwencji

• Aspekt podmiotowy

• Aspekt przedmiotowy

• Aspekt czasowy

Aspekt podmiotowy

• dotyczy umów między państwami (art. 1.)
• nie jest bezpośrednio stosowana do

umów zawartych przez państwa i inne
podmioty prawa międzynarodowego

Aspekt przedmiotowy

• Konwencja jest dokumentem kompleksowym.

Kodyfikuje całość prawa traktatów.

• Wyłączono tylko 3 zagadnienia (art. 73. konwencja nie

reguluje sprawy sukcesji państw, odpowiedzialności

państw, wpływu wojny na obowiązywanie traktatów)

• 1.) Sukcesja państw uregulowana w konwencji z 1978

r. (Wiedeń)

• 2.) Odpowiedzialność państw

• 3.) Wpływ wojny na obowiązywanie traktatów jest

zależny od przedmiotu regulacji traktatowej (są

traktaty stosowane w czasie wojny jak konwencje

humanitarne o ochronie jeńców czy cywili, a także

takie które wygasają w momencie wojny lub są

zawieszone na jej czas).

Aspekt czasowy

• Art. 4. „Konwencja nie działa wstecz”.
Paremia łacińska
Lex retro non agit
traktat wiąże tylko w stosunku do faktów i

sytuacji

które miały miejsce po jego wejściu w życie w
stosunku do państw, które związały się traktatem
Traktat może niekiedy przewidywać retro aktywną
moc (działanie wstecz).

Pełnomocnictwo art. 7.

Konwencji

• domniemanie w stosunku niektórych kategorii

osób, które nie muszą przedstawiać

pełnomocnictw. Objęte są nim:

• 1.) Głowy państw, szefowie rządów, ministrowie

spraw zagranicznych – mogą dokonywać wszelkich

czynności związanych z zawarciem umowy.

• 2.) Szefowie misji dyplomatycznych – korzystają z

domniemania tylko w stosunkach z państwem

przyjmującym i dotyczy tylko przyjęcia tekstu.

• 3.) Przedstawiciele państwa przy organizacjach,

organach lub konferencjach międzynarodowych –

domniemanie dotyczy przyjęcia tekstu traktatu w

ramach tego organu, organizacji lub konferencji

międzynarodowej.

Przyjęcie tekstu

• następuje przez:

- w głosowaniu większość 2/3 głosów
państw obecnych i głosujących chyba że
ustalono inną procedurę

Rejestracja traktatów

•

Konwencja wiedeńska nie zawiera
postanowień dotyczących rejestracji
traktatów

Art. 102. Karty Narodów

Zjednoczonych

• przewiduje obowiązek rejestracji traktatów

zawieranych przez państwa członkowskie
ONZ, niedopełnienie obowiązku rejestracji
powoduje nieważność powołania się na taki
traktat przed agendami ONZ.

• Karta Narodów Zjednoczonych przyjęła mniej

restrykcyjne sankcje za niedopełnienie
obowiązku rejestracji niż przewidywał to Pakt
Ligi Narodów (przy braku rejestracji traktat
był nieważny – sankcja nieważności).

Instytucja zastrzeżeń – art.2

• Zastrzeżenie do traktatu to jednostronne

oświadczenia państwa zmierzające do
uchylenia lub modyfikacji skutków
prawnych niektórych postanowień traktatu
w stosunku do państwa zgłaszającego
zastrzeżenia

• Zastrzeżenia są zgłaszane do traktatów

wielostronnych

• W przypadku umów dwustronnych

koncepcja zastrzeżeń nie ma zastosowania

Zgłoszenie zastrzeżenia

• Zastrzeżenie zgłasza państwo w chwili

wyrażania zgody na związanie się traktatem

przy czym jeżeli jest to traktat zawierany w

trybie złożonym to jeśli państwo

sygnalizowało zastrzeżenie podpisując traktat

to musi potwierdzić to zastrzeżenie

dokonując aktu ratyfikacji, zatwierdzenia czy

przyjęcia (gdy państwo ostatecznie wiąże się

traktatem wtedy może zgłosić zastrzeżenia).

Państwo albo chce wyłączyć pewne

uregulowania, albo chce nadać tym

postanowieniom nieco zmienioną postać

warunki dopuszczalności

zgłaszania zastrzeżeń

• 1.) traktat może generalnie zakazywać zgłaszania zastrzeżeń

(np. Karta Narodów Zjednoczonych

•

2.) traktaty, które ograniczają możliwość zgłaszania zastrzeżeń

(mogą albo wyłączyć pewne postanowienia do których nie

wolno zgłaszać zastrzeżeń, albo mogą określać jakiego rodzaju

zastrzeżenia nie mogą być zgłaszane)

• 3.) traktaty milczą na temat możliwości zgłaszania zastrzeżeń

(z traktatu nie wynika czy można czy nie można i wtedy

zgodnie z konwencją wiedeńską i wcześniej opinią doradczą

Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości można zgłaszać

zastrzeżenie jeśli nie jest sprzeczne z celem lub przedmiotem

traktatu)

• 4.) traktaty wyraźnie dopuszczają możliwość zastrzeżeń

(sytuacja rzadka w praktyce traktatowej, traktowane jako

zachęta do zgłaszania zastrzeżeń)

Skutki zgłoszenia

zastrzeżenia

• Jeżeli państwo złoży zastrzeżenie (w formie

pisemnej) to strona traktatu może :

• przyjąć zastrzeżenie

• wyrazić sprzeciw wobec zastrzeżenia

• Przyjęcie zastrzeżenia w myśl konwencji

wiedeńskiej nie musi być wyraźne. W tej

sytuacji działa domniemanie jego przyjęcia

jeśli państwo milczy przez 12 miesięcy od

jego zgłoszenia lub od wyrażenia zgody na

związanie się tym traktatem

Sprzeciw wobec zastrzeżenia

• może być albo
• sprzeciwem zwykłym
albo
• sprzeciwem kwalifikowanym

• sprzeciwy wobec zastrzeżeń muszą być

zgłaszane w formie pisemnej i państwo ma

możliwość zarówno wycofania zastrzeżeń do

niektórych postanowień traktatu jak też może

np. wycofać swój sprzeciw na zastrzeżenia.

Sprzeciw zwykły

• wobec zastrzeżenia powoduje, że

postanowienia do których zgłoszono
zastrzeżenia nie będą obowiązywały
pomiędzy państwem, które zgłosiło
zastrzeżenie i które wyraziło taki
sprzeciw.

Sprzeciw kwalifikowany

• oznacza iż cały traktat nie wchodzi w

życie pomiędzy państwem, które
zgłosiło zastrzeżenie i które zgłosiło
sprzeciw kwalifikowany

Tymczasowe stosowanie

traktatu

• Konwencja stanowi, że strony mogą

przewidzieć tymczasowe stosowanie
traktatu albo wtedy kiedy traktat
przewiduje taką ewentualność, albo
kiedy same strony tak uzgodnią i
niekiedy zdarza się że traktat
uzyskuje stosowanie tymczasowo.

art. 26

Zasada przestrzegania traktatu

• zasada ta dotyczy każdego traktatu

będącego w mocy i przewiduje że taki
traktat wiąże strony i powinien być
stosowany w dobrej wierze

Zasada dobrej wiary (bona

fides)

• państwo nie może powoływać się na swoje prawo

wewnętrzne w celu usprawiedliwienia

niewykonywania traktatu.

• Zasada ta wymaga dostosowania porządku

wewnętrznego do przyjętych zobowiązań

międzynarodowych.

• Jeśli państwo nie doprowadzi do zgodności

swojego prawa wewnętrznego z tymi

zobowiązaniami, wynikającymi z umów

międzynarodowych to nie ma prawa potem wobec

innych kontrahentów twierdzić, że nie wykonanie

tej umowy wynika z niezgodności z jego prawem

wewnętrznym

Zakres stosowania

traktatu

• terytorialny

• czasowy

Zakres terytorialny

• traktat wiąże państwo w stosunku do

całego jego terytorium.

• Możliwa jest jednak sytuacja kiedy

traktat dotyczy tylko pewnej części

terytorium państwowego

• tzw. traktaty zlokalizowane dotyczy

części terytorium państwa np. traktat

dotyczący rzeki międzynarodowej,

obszaru morskiego, przestrzeni

powietrznej)

traktat może zawierać

• klauzulę kolonialną

lub

• klauzulę federalną

Klauzula kolonialna

• często była stosowana przez państwa

posiadające rozległe kolonie

• to klauzula na mocy której państwo –

metropolia ogranicza stosowanie
traktatu albo do swojego terytorium
metropolitalnego, albo państwo
mogło określić, do których terytoriów
kolonialnych taki traktat będzie
stosowany

Klauzula federalna

• jest zamieszczana w traktacie jeżeli stroną

takiego traktatu ma być państwo
federacyjne, które przyznało uprawnienia do
zawierania umów międzynarodowych swoim
częściom składowym (np. RFN, Szwajcaria).

• Jeżeli w traktacie jest zawarta klauzula

federalna to od zgody władz poszczególnych
części składowych zależy stosowanie tego
traktatu na terytorium tych części
składowych

Wykładnia traktatu

• W przypadku wykładni traktatu mają

zastosowanie zarówno normy dotyczące
wykładni, które obowiązują w prawie
wewnętrznym

• prawo międzynarodowe przyjęło odrębne

zasady wykładni ujęte w 3 zasadniczych
koncepcjach

koncepcja obiektywistyczna

wykładni

traktat interpretujemy zgodnie ze

zwykłym

znaczeniem słów i wyrażeń użytych w
traktacie

koncepcja

subiektywistyczna

(intencjonalna)

odwołuje się do pierwotnego zamiaru,
intencji stron, ustalanych w oparciu o
materiały z prac przygotowawczych

koncepcja celowościowa

(teleologiczna

podporządkowuje się wykładnie

traktatu

jego celowi i przedmiotowi

Reguły wykładni

• ogólna

• uzupełniająca

Wykładnia ogólna

zawiera 3 wskazówki interpretacyjne:
1. traktat powinien być interpretowany

w dobrej wierze

2. zgodnie ze znaczeniem słów i

wyrażeń użytych w traktacie

3. uwzględniać cel i przedmiot traktatu

Wykładnia uzupełniająca

• Stosowana w 3 sytuacjach:

1. aby potwierdzić wynik wykładni na
podstawie reguły ogólnej
2. jeśli mimo zastrzeżenia reguły ogólnej
istnieje nadal niejasność, dwuznaczność
3. gdy reguła ogólna doprowadza do
rezultatu absurdalnego, sprzecznego,
np. Karta ONZ nie zawiera postanowień
dotyczących opuszczenia organizacji.

Przesłanki powołania się na zasadniczą

zmianę okoliczności

• według Komisji Prawa Międzynarodowego
• w przypadku aktów jednostronnych na

„zasadniczą zmianę okoliczności”

dla cofnięcia oświadczenia

• państwo może powołać się kiedy zostają

spełnione 3 warunki

warunki

• doszło do zasadniczej zmiany okoliczności w

stosunku do tych, które istniały w chwili
złożenia oświadczenia, a zmiana ta nie była
przewidziana przez składającego oświadczenie

• istnienie tej (zmienionej później) okoliczności

stanowiło istotną podstawę złożenia
oświadczenia

• wskutek tej zmiany okoliczności radykalnie

przekształcił się zakres obowiązków
wynikających z oświadczenia

Prawa państwa trzeciego

• traktat nie tworzy żadnych uprawnień ani

obowiązków.

• Jeśli państwo trzecie, nie będące stroną traktatu

ingeruje w stosunki między państwami bez ich
zgody, przewiduje się istnienie uprawnienia
bądź obowiązku w stosunku do niego:

• 1. na korzyść – pacta in favorme tercii

2. na niekorzyść – pacta in detrimentum
tercii

na korzyść

pacta in favorme tercii

• Domniemanie przyjęcia uprawnienia, jeśli

państwo korzysta z niego. Strony traktatu
nie mogą tych uprawnień ograniczać, ani
cofnąć ich bez udziały państwa trzeciego

na niekorzyść

pacta in detrimentum tercii

• nałożenie zobowiązania wynika w sposób

wyraźny – pisemny

Konwencja przewiduje jedynie wyjątek
• państwo może przyjąć zobowiązanie bez

uzyskania zgody, jeżeli ten obowiązek
wynika z ogólnie przyjętych zwyczajowych
norm prawa międzynarodowego

np. obowiązek reparacji (reparacje wojenne)

Zmiany w traktacie

• Zmiana w postaci wprowadzenia poprawek

w traktacie

• może być akceptowana przez kilka stron,
• ale konsekwencją będzie jej

obowiązywanie co do wszystkich stron

Art. 45 Konwencji wiedeńskiej o prawie

traktatów

• Państwo nie może powoływać się na podstawę

unieważnienia, wygaśnięcia, wycofania się lub
zawieszenia działania traktatu jeżeli po
uzyskaniu wiadomości o tych faktach

• wyraźnie zgodziło się, że traktat - zależnie od

przypadku - jest ważny, pozostaje w mocy lub
ma nadal działać, albo

• z jego zachowania się należy sądzić, że uznało

- zależnie od przypadku - ważność traktatu,
jego utrzymanie w mocy lub w działaniu”.