Żywienie kliniczne w

chorobach

żołądka:choroba

wrzodowa, refluks

żołądkowo- przełykowy

Tomasz Gabryś

Dietetyka, rok III

Gr. C2

Choroba wrzodowa żołądka

Choroba wrzodowa żołądka:

Wrzód żołądka to ubytek w ścianie żołądka,

obejmujący błonę mięśniową i śluzową

oraz tkankę podśluzową. Występuje on

najczęściej na krzywiźnie mniejszej,

rzadziej na tylnej ścianie żołądka, a

najrzadziej w okolicy

przedodźwiernikowej i podwpustowej.

Kwas solny i pepsyna są głównymi

czynnikami uszkadzającymi błonę

śluzową i powodującymi rozwój

owrzodzeń. Wrzody są związane w dużym

stopniu z wpływami cywilizacyjnymi,

występują znacznie częściej u mężczyzn

niż u kobiet.

Przyczyny choroby:

Tworzenie się ubytków w błonie śluzowej żołądka

lub dwunastnicy (połączona z odźwiernikiem

żołądka)

- Ubytki zlokalizowane są najczęściej w okolicy

odźwiernika żołądka lub w opuszce

dwunastnicy

- 75% wrzodów żołądka i 95% wrzodów

dwunastnicy jest spowodowanych przez

bakterie Helicobacter pylori.

- Bakteria ta towarzyszy wrzodowi żołądka i

dwunastnicy, a także zapaleniu błony śluzowej

żołądka, odgrywa rolę w patogenezie raka

żołądka

Przyczyny choroby:

- Wykrywana także u zdrowych osób,
- Do zakażenia często dochodzi w

dzieciństwie; infekcja nieleczona

może trwać przez całe życie

- Źródłem zakażenia są wydzieliny i

wydaliny z przewodu pokarmowego

- Zakażeniu sprzyjają: niski poziom

higieny oraz trudne warunki bytowe.

Przyczyny choroby

•nadmierne wydzielanie kwasu

solnego, na który wpływają m.in..

-

palenie papierosów;

-

stres;

•drażniący wpływ niektórych

pokarmów oraz leków;

•zaburzenia ukrwienia błony

śluzowej żołądka;

OBRAZ MIKROSKOPOWY ZAPALENIA BŁONY ŚLUZOWEJ ŻOŁĄDKA

HELICOBACTE

R PYLORI W

ZAPALENIU

ŻOŁĄDKA

Helicobacter Pylori

Helicobacter pylori początkowo

zagnieżdża się w części

odźwiernikowej żołądka pod warstwą

śluzu, po pewnym czasie migruje do

dwunastnicy i wyższych partii

żołądka. Adaptuje się do kwaśnego

środowiska, uwalniając różne enzymy

m.in. ureazę, która rozkłada mocznik

z wytwarzaniem jonów amonowych, a

te z kolei neutralizują kwas solny.

Helicobacter Pylori

Zakażenie tą bakterią narusza

ochronną barierę błony śluzowej i

prowadzi do zwiększonego

wydzielania kwasu solnego. W

leczeniu infekcji Helicobacter pylori

stosuje się antybiotyki, leki hamujące

wydzielanie żołądkowe i osłaniające

błonę śluzową. Do zakażenia

dochodzi zwykle w dzieciństwie,

drogą pokarmową.

Wykrywanie infekcji Helicobacter

pylori:

- Test ureazowy- zmiana zabarwienia krążka

diagnostycznego z żółtego na czerwony pod

wpływem jonów amonowych uwalnianych z

mocznika rozkładanego przez ureazę

bakteryjną.

- Badania histologiczne – materiał do badania

pobierany jest metodą gastroskopii

- Wykonywane są również testy krwi na

antyciała i testy moczu

Objawy:

Choroba wrzodowa może nie dawać

dolegliwości bądź charakteryzuje się

bólem w nadbrzuszu, pojawiającym się

okresowo, głównie wiosną i jesienią,

nasilającym się około pół godziny po

posiłku bądź w nocy. W okresie zaostrzeń

lub w wyniku błędów dietetycznych mogą

pojawić się nudności i wymioty. Wrzody

żołądka z powodu nieswoistych objawów

często różnicuje się z innymi chorobami:

niestrawnością czynnościową, chorobą

refluksową, zapaleniem trzustki.

Rozpoznanie:

Podstawowym badaniem

diagnostycznym jest

gastroskopia, czyli

wziernikowanie żołądka. W

przypadku stwierdzenia

owrzodzenia żołądka pobiera się

wycinki zmienionej chorobowo

tkanki do badania

histopatologicznego w celu

wykluczenia raka.

Zalecenia żywieniowe:

1. Dieta pełnowartościowa, odpowiednia ilość białek,

tłuszczów, węglowodanów, witamin i soli mineralnych,

zgodnie z przyjętymi normami dla ludzi zdrowych.

2. Zalecenia żywieniowe ustalone powinny być indywidualnie

dla każdego chorego

3. Z diety należy wykluczyć pokarmy nasilające dolegliwości,

powodujące bóle brzucha, wzdęcia, odbijania, zgagę.

4. Stosowana dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji

pobudzających wydzielanie soku żołądkowego

-

Potrawy duszone, gotowane, pieczone w folii  zamiast

smażonych.

-

Przeciwwskazane spożywanie potraw mocno

przyprawionych. Warto ograniczyć niektóre przyprawy 

pieprz, papryka, musztarda, gorczyca, chili, curry, ocet,

marynaty).

-

Unikanie kawy, herbaty. Kawa i mocna herbata silnie

pobudzają wydzielanie soku żołądkowego.

-

Przeciwwskazane spożywanie alkoholu i palenie papierosów.

5. Przeciwwskazane spożywanie pokarmów

ciężkostrawnych, wzdymających, długo

zalegających w żołądku (nasiona roślin

strączkowych, kapusta, pieczywo ciemne,

wędzone wędliny, ryby wędzone, niedojrzałe

owoce).

6. Warzywa i owoce zalecane są w postaci

gotowanych przecierów i rozcieńczonych soków

( w czasie remisji- chwilowe ustąpienie objawów

chorobowych- choroby produkty te można

podawać w postaci rozdrobnionej)

7. Posiłki powinny być spożywane co 3-4 godziny

nie więcej niż 5 w ciągu dnia, najlepiej o stałych

porach, bardzo powoli gryzione i żute, tak, by do

żołądka trafiał rozdrobniony pokarm.

8. W czasie przyjmowanie leków z bizmutem

niewskazane jest mleko i jego przetwory bizmut

po połączeniu z białkiem mleka traci właściwości

lecznicze.

Powikłania choroby wrzodowej- żywienie

dietetyczne:

- Wrzód może drążyć do wątroby lub trzustki
- Pęknięcie wrzodu oraz przebicie do jamy otrzewnej i

wtórne zapalenie otrzewnej- chory musi być operowany

- Krwotok objawiający się fusowatymi wymiotami,

smolistymi stolcami, pogarsza skład krwi. Choremu przez

1-2 doby podaje się małymi porcjami zimne napoje- słabą

herbatę, mleko, lód. Następnie przechodzi się do żywienia

jak w chorobie wrzodowej, stopniowo dietę rozszerzając.

- Zwężenie odźwiernika- odwadniające wymioty

prowadzące do zaburzeń elektrolitowych. Z powodu

wolnego opróżniania żołądka liczbę posiłków i ich

objętość należy zmniejszyć do 3-4 na dobę; posiłki

powinny być pełnowartościowe. W przypadku wymiotów

chory musi otrzymać odpowiednią ilość płynów

- Rak żołądka- wskazane leczenie chirurgiczne

Refluks żołądkowo-

przełykowy

Refluks żołądkowo-przełykowy to

zarzucanie treści żołądkowej do

przełyku powodujące pogorszenie

jakości życia chorych lub

uszkodzenie nabłonka przełyku.

Obserwuje się go zwłaszcza po

spożyciu obfitego, tłustego

posiłku lub wypiciu wina.

Refluks fizjologiczny

Refluks fizjologiczny- mówimy o nim

wówczas gdy zjawisko to występuje

rzadko, epizody refluksu są krótkie,

przewód pokarmowy z zarzucanej

treści jest szybko oczyszczany i nie

występują dolegliwości. Nie występuje

w nocy. Dochodzi do niego wtedy, gdy

ciśnienie w żołądku jest większe w

porównaniu z ciśnieniem w przełyku i

nie jest ono równoważone przez stałe

napięcie dolnego zwieracza przełyku.

Refluks patologiczny

Refluks patologiczny-

występuje gdy

błona śluzowa przełyku narażona jest na

działanie kwaśnej treści przez dłuższy

czas, epizody są częste, zawodzi

oczyszczenie przełyku i dochodzi do jego

podrażnienia i uszkodzenia. Może

występować wyłącznie zarzucanie treści

do przełyku lub stwierdza się

równocześnie zapalenie przełyku, które

jest powikłaniem refluksu.

Przyczyną choroby jest:



nieprawidłowa czynność motoryczna dolnego

zwieracza przełyku, który tworzy przegrodę

pomiędzy przełykiem a żołądkiem



obniżone ciśnienie w dolnym zwieraczu

przełyku, objawiające się jego niewydolnością.

A także:



opóźnione oczyszczenie przełyku



uszkodzenie mechanizmów obronnych

przełyku



utrudnione opróżnianie żołądka wskutek

zwężenia odźwiernika, zabieg operacyjny

żołądka, rozciągnięcie jego ściany

Objawy:

- Kwaśne odbijania

- Uczucie zgagi

- Zarzucanie kwaśnej treści pokarmowej do przełyku

- Ból i pieczenie w nadbrzuszu

- Czasami bolesne połykanie, nudności, wymioty

Objawy pozaprzełykowe (występujące częściej w

postaci nienadżerkowej) sprawiają wiele

problemów diagnostycznych. Można do nich

zaliczyć:

-

Piekący ból za mostkiem

-

Zapalenie dziąseł

-

Ból gardła

-

Chrypka

-

Napadowy kaszel nocny

-

Dychawica oskrzelowa

Objawy tej choroby nasilają się 0,5-2h po posiłku

oraz w pozycji schylonej i leżącej. Chorzy

odczuwają ulgę w pozycji wyprostowanej oraz po

przyjęciu środków zobojętniających kwas

żołądkowy. Choroba nie leczona prawidłowo

prowadzi do powikłań:

-zwężenie przełyku
-krwotok, krwawienia
-dysfagia (trudności w połykaniu)
-przełyk Barretta (zmiana przednowotworowa, u

1%chorych dochodzi do raka)

-ciężki ból przypominający zawał serca
-zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, dychawica

oskrzelowa (jeśli treść żołądkowa dociera do

układu oddechowego)

Leczenie

Cel: zmniejszenie lub wyeliminowanie objawów,

wyleczenie zapalenia przełyku oraz

zapobieżenie nawrotom choroby i rozwojowi

powikłań. Do osiągnięcia tych celów stosuje się

modyfikacje stylu życia, diety eliminujące

objawy (leczenie zachowawcze) oraz leczenie

farmakologiczne. Czasami też zachodzi

potrzeba wykonania zabiegu chirurgicznego,

wykonywanego w momencie gdy leczenie

farmakologiczne jest nieskuteczne- chorzy z

nocną zgagą i przepukliną rozworu

przełykowego przepony, a także u których

zarzucana do przełyku treść żołądkowa zawiera

żółć. (ze ściany żołądka wytworzona zostaje

zastawka, która chroni przed cofaniem

zawartości żołądka do przełyku)

Choroba nie leczona prawidłowo

prowadzi do powikłań:

-zwężenie przełyku

-krwotok, krwawienia

-dysfagia (trudności w połykaniu)

-przełyk Barretta -ciężki ból przypominający

zawał serca

O powikłaniach choroby świadczą

:

-krwiste wymioty

-ciemne stolce

-dysfagia (utrudnione przechodzenie pokarmu z

jamy ustnej przez przełyk do żołądka.

-niedokrwistość

-utrata masy ciała

Zalecenia żywieniowe



1. Zalecana jest dieta łatwo strawna z ograniczeniem

substancji pobudzających wydzielanie soku

żołądkowego.



2. Posiłki obfite rozciągają silnie żołądek powodując

jednocześnie obniżenie napięcia dolnego zwieracza

przełyku. Zwiększa się ilość krótkotrwałych relaksacji

zwieracza, podczas których może dochodzić do

zarzucania treści żołądkowej do przełyku. Chorym

zaleca się zatem jedzenie pięciu a nawet sześciu

posiłków dziennie w równych odstępach czasu bez

zwiększania całkowitej kaloryczności diety tak aby

objętość pokarmów spożywanych podczas

poszczególnych posiłków była nieduża.



3. Ostatni posiłek powinien być spożywany nie później

niż trzy godziny przed snem. W nocy, w pozycji leżącej,

mechanizmy oczyszczania przełyku z zarzucanej treści

pokarmowej działają mniej sprawnie. Toteż chory, który

zjadł obfity posiłek na krótko przed nocnym

odpoczynkiem w łóżku jest szczególnie narażony na

wystąpienie epizodów refluksu w godzinach nocnych.

Produkty przeciwwskazane



Jedzenie potraw smażonych.



Potrawy i produkty z dodatkiem octu - lepiej unikać

marynowanych grzybów, warzyw i owoców oraz surówek

i sałatek z dodatkiem sosu winegret.



Ostre przyprawy - pieprz, chilli, curry, a także cebula,

pomidory, ogórki .Trzeba unikać pikantnych dań kuchni

indyjskiej, meksykańskiej czy chińskiej, do których

dodaje się pieprz, ostrą paprykę, papryczki peperoni,

pikantne sosy pomidorowe.- mogą stymulować

receptory nerwów czuciowych w zmienionej zapalnie

błonie śluzowej, powodując uczucie bólu



Czekolada, ciasteczka polewane czekoladą, cukierki

czekoladowe, batoniki, ciasta lub torty czekoladowe,

kakao, ograniczyć tłuszcze- opóźniają opróżnianie

żołądka. Wskutek wzrostu ciśnienia

wewnątrzżołądkowego nasilają cofanie się treści z

żołądka do przełyku (przyczyniają się do powstawania

zgagi)



Napoje gazowane - powodują odbijania i tym samym

zwiększają ryzyko zarzucania treści żołądkowej do

przełyku. (uwolniony gaz w żołądku zwiększa objętość

treści pokarmowej, co sprzyja refluksowi)



Owoce cytrusowe, soki z tych owoców, także sok

pomidorowy – mogą stymulować receptory nerwów

czuciowych w zmienionej zapalnie błonie śluzowej,

powodując uczucie bólu



Kawa naturalna i herbata (zwłaszcza na czczo) oraz

alkohol- zmniejszają napięcie dolnego zwieracza

przełyku, wskutek czego kwas jest zarzucany do

przełyku, drażniąc jego błonę śluzową. Białe wino w

dużym stopniu obniża ciśnienie dolnego zwieracza;

kofeina oraz etanol są silnym stymulatorem

wydzielania kwasu żołądkowego, będącego przyczyną

zgagi. Alkohol działa także drażniąco na uszkodzoną

błonę śluzową przełyku.



Cukierki zawierające alkohol, miętę- nasilają objawy.

Działają na trzy mechanizmy: pobudzają receptory

przełykowe, zmniejszają napięcie dolnego zwieracza

przełyku i zwiększają wydzielanie żołądkowe.

Bibliografia:

1. Dietetyka. Żywienie zdrowego i

chorego człowieka, H. Ciborowska, A.

Rudnicka, Wyd. lek. PZWL, 2007

2.Choroby żołądka i dwunastnicy, M.

Jarosz, J. Dzieniszewski, Wyd. Lek.

PZWL, Warszawa 2008

3.Żywienie Kliniczne pod red. prof. W.

Łysiak- Szydłowskiej, Gdańsk 2000