LĘK

DEFINICJA LĘKU

Lęk

– negatywny stan emocjonalny związany z

przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub
pochodzącego z wewnątrz organizmu
niebezpieczeństwa, objawiający się jako
niepokój, uczucie napięcia, skrępowania,
zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on
procesem wewnętrznym, nie związanym z
bezpośrednim zagrożeniem lub bólem.
Jest uczuciem związanym z nasza przyszłością, z
oczekiwaniem tego, co ma następić. Lęk nie jest
objawem specyficznym dla nerwic, występuje on
w różnych zaburzeniach psychicznych.

TEORIA LĘKU WG FREUDA

Jest to teoria historyczna, na której nie opiera się
współczesna diagnoza zaburzeń psychicznych,
natomiast może ona być pomocna w terapii.
Według psychoanalizy lęk, będący jednym z popędów,
pojawia się gdy napięcia id nie są rozładowywane, ego
zaczyna wypełniać się lękiem. Funkcja lęku to
ostrzeganie ego przed niebezpieczeństwem.

• lęk realistyczny

- obawa przed rzeczywistymi zagrożeniami

w świecie zewnętrznym, nasilenie tego lęku jest
proporcjonalne do nasilenia strachu; z lęku realistycznego
wywodzą się pozostałe rodzaje lęku;

• lęk moralny

– lęk przed superego czyli własnym sumieniem;

poczucie winy, wstyd;

• lęk neurotyczny

– to obawa, że popędy wymkną się spod kontroli i

zrobi się coś, za co poniesie się karę, jest irracjonalny bo nie wiąże
się z realnym zagrożeniem i nieproporcjonalny, ale ma podstawę
w rzeczywistości, ponieważ świat (reprezentowany przez
rodziców) karze za działanie impulsywne; ego radzi sobie z nim za
pomocą mechanizmów obronnych;

• lęk traumatyczny

– silny lęk związany z wewnętrznym napięciem

id, którego mechanizmy obronne nie są w stanie wyprzeć,
wyleczyć ten lęk można poprzez przerzucenie go w objaw i
uświadomienie;

• psychozy

– nerwice nie w pełni zaleczone, poprzez przepełnienie

ego lękiem, mogą stanowić pierwsza fazę psychoz.

Freud uważał leczenie objawów lęków neurotycznych za
bezcelowe, ponieważ na miejsce wyleczonych pojawią się inne.
Negował także skuteczność leczenia samych tylko objawów za
pomocą farmakologii lub perswazji.

LĘK WG KAREN HORNEY

Lęk podstawowy

to "uczucie doznawane przez dziecko, iż jest

ono osamotnione i bezradne w potencjalnie wrogim świecie.

Szroki zakres niekorzystnych czynników może spowodować u

dziecka brak poczucia bezpieczeństwa:

• bezpośrednia lub pośrednia dominacja,
• obojętność, niekonsekwentne postępowanie, brak poszanowania

jego indywidualnych potrzeb,

• brak rzeczywistego pokierowania nim, poniżające je postawy,
• okazywanie mu zbyt wiele podziwu lub jego brak,
• brak wiarygodnej serdeczności,
• zmuszanie go do stawania po czyjejś stronie w sporach miedzy

rodzicami,

• zbyt wiele lub za mało obowiązków,
• nadmierna opiekuńczość,
• izolowanie od innych dzieci,
• niesprawiedliwośc, dyskryminacja,
• niedotrzymywanie przyrzeczeń,
• wroga atmosfera itp.

RÓŻNICA MIĘDZY LĘKIEM A

STRACHEM

• Strach

odczuwamy w przypadku jakiegoś realnego zagrożenia,

dotyczy on konkretnego bodźca, które go wywołało. Pełni pozytywną,
ostrzegawczą, często mobilizującą funkcję  i wiąże się z naszym
pierwotnym instynktem. Zatem mechanizm odczuwania strachu
pomaga w unikaniu niebezpieczeństw. Ponadto gdy czujemy strach
mamy większą zdolność do identyfikacji zamazanych kształtów czy
obrazów, natomiast mniej dostrzegamy drobne szczegóły.

• Lęk

odczuwany w danej chwili nie ma namacalnej przyczyny, jest

irracjonalny. Źródło lęku może nie być dokładnie znane i nie stanowi
niebezpieczeństwa dla naszego życia czy zdrowia. Może być tak, że
strach staje się przyczyną lęku,  na przykład gdy spotka nas coś
nieprzyjemnego w danym miejscu, potem odczuwamy lęk przed nim.
Przykładem może być sytuacja, gdy ugryzie nas pies, w efekcie czego
lękamy się już wszystkich psów przez to złe wspomnienie. Lęk może
również wynikać ze złych doświadczeń innych osób, z zasłyszanych
opowiadań, które nieświadomie przyjmujemy za własne i odczuwamy
lęki przed danymi sytuacjami, miejscami czy rzeczami.

POSTACIE LĘKU
NERWICOWEGO

Nerwicowy lęk pojawia się najczęściej w trzech

postaciach:

• stałej

(nieokreślonego niepokoju)

• napadowej

(w formie ataków, z silnymi

zaburzeniami wegetatywnymi)

• zlokalizowanej

(gdy lęk odnosi się do

określonej części ciała lub konkretnej
sytuacji).

NIEOKREŚLONY NIEPOKÓJ

• Nieokreślony niepokój nerwicowy polega na odczuciu

napięcia wewnętrznego, które odczuwa się w mięśniach,
narządach wewnętrznych i w psychice. Niepokój jest
bezprzedmiotowy; nie wiemy czego się boimy i co nam
dokucza.

• W słabym nasileniu niepokój jest nawet korzystny,

ponieważ pobudza do aktywności oraz do większego
wysiłku umysłowego i fizycznego, zmusza do podjęcia
działania.

• W większym natężeniu staje się paraliżujący; człowiek

taki jest niezdolny do myślenia, podjęcia decyzji, czuje
się rozbity, fizycznie i psychicznie obolały.

• Niepokój ma charakter ciągły

GWAŁTOWNY ATAK LĘKU

Niekiedy lęk przejawia się w formie

gwałtownych ataków, trwających od
kilku minut do kilku godzin,
połączonych z silnymi objawami
wegetatywnymi: biciem serca, silnym
poceniem się, biegunką, częstym
oddawaniem moczu. Chorzy mają
często uczucie, ze za chwilę umrą lub
zwariują.

LĘK ZLOKALIZOWANY

Lęk zlokalizowany polega na tym, że uczucie to

koncentruje się na różnych przedmiotach, które nie

mają zwykle nic wspólnego z jego powstaniem.

Przedmiotem tym może być własne ciało czy

określona sytuacja. W pierwszym przypadku

dochodzi do takiej sytuacji, że źródłem niepokoju

stają się poszczególne narządy ciała: mózg, serce,

przewód pokarmowy, genitalia. Chory całą uwagę

koncentruje na bodźcach płynących z tych części

ciała, dostrzega niepokojące go objawy, które

zwłaszcza ujawniają się w zespołach

hipochondrycznych. W drugim przypadku lęk może

koncentrować się wokół określonych sytuacji (fobie),

wokół uporczywych myśli (nerwica natręctw) czy

przymusowych czynności.

OBJAWY SOMATYCZNE

TOWARZYSZĄCE LĘKOWI

• pocenie się

• drżenie

• tężenie mięśni

• "bicie serca"

• objawy napięciowe ze strony obręczy barkowej, kręgosłupa etc.

• świąd skóry

• bóle brzucha

• zawroty głowy

• mrowienie

• ból serca

• zakłócenia oddychania

• biegunka

• moczenie się

• omdlenia

4 GŁÓWNE TYPY UCIECZKI

PRZED LĘKIEM (K.

Horney)

1.

RACJONALIZACJA

- najlepiej pozwala wytłumaczyć przed

sobą chęć unikania odpowiedzialnosci. Polega na
zamianie lęku w racjonalny strach

2.

ZAPRZECZANIE ISTNIENIA LĘKU

- wymazanie lęku ze

świadomości, wyparcie nieświadome, często towarzyszą
temu objawy somatyczne

3.

ODURZANIE SIĘ

- świadome (alkohol, narkotyki) oraz

nieświadome (praca, seks)

4.

UNIKANIE

- unikanie wszelkich sytuacji, myśli, uczuć,

które mogą wywołać lęk; może być świadome ( kiedy coś
nie sprawia nam przyjemnosci, nie robimy tego) lub
nieświadome ( odkładanie spraw na później, udawanie,
że pewne kwestie są nieistotne, udawanie, że lubi się
pewne rzeczy)

PRZYKŁADOWE LĘKI

• Agorafobia

- przebywanie samemu w miejscach publicznych

• Amatofobia

- lęk przed pyłem, kurzem

• Arachnofobia

- lęk przed pająkami

• Astrafobia

- lęk przed burzą

• Akrofobia

- wysokość, głębokość, patrzenie w dół z wysoko

położonych miejsc

• Hafefobia

- lęk przed dotknięciem przez inne osoby

• Hemofobia

- widok krwi

• Homofobia

- homoseksualność, osoby homoseksualne

• Klaustrofobia

- lęk przed zamkniętymi przestrzeniami

• Ksenofobia

- obcy ludzie, cudzoziemcy, obce kultury

• Myzofobia

- nieczystości, zanieczyszczenia

• Nekrofobia

- śmierć, zwłoki ludzkie

• Nyktofobia

- noc, ciemność

• Teofobia

- lęk przed karą Bożą za grzechy

• Triskaidekafobia

- lęk przed liczbą 13

CZEGO BOJĄ SIĘ POLACY?

• Z sondażu przeprowadzonego na zlecenie „Rzeczpospolitej” wynika,

że prawie tak samo boimy się choroby bliskich nam osób (57
procent), jak i własnych problemów zdrowotnych (56 procent).
Najbardziej obawiają się osoby starsze, po 60 roku zycia.

• Mniej osób boi się śmierci. Sondaż pokazuje, że zgonu bliskiej osoby

boi się połowa Polaków, natomiast własnej śmierci- tylko co trzeci.

• Badanie pokazało też, że co czwarty polak boi sie utraty pracy. To o

połowę więcej niż kilka lat temu.

• Z kolei osoby zbliżające się do wieku emerytalnego obawiają się

trudnej sytuacji po przejsciu na emeryturę.

• Polacy przed 40 rokiem życia boją się natomiast, że nie zdołają

spłacić zaciągniętych kredytów.

• 14 procent polaków odczuwa strach przed emigracjią za pracą - to

głównie ludzie młodzi.

• Mniej - tylko 11 procent badanych - zadeklarowało strach przed

rozwodem i rozpadem rodziny.

Zbigniew Herbert- „Nasz strach”

nie nosi nocnej koszuli

nie ma oczu sowy

nie podnosi wieka

nie gasi świecy

nie ma także twarzy umarłego

nasz strach

o znaleziona w kieszeni

kartka

“ostrzec Wójcika

locum na Długiej spalone”

nasz strach

nie polatuje na skrzydłach wichury

nie siada na wieży kościelnej

jest przyziemny

ma kształt pośpiesznie związanego tobołu

z ciepłą odzieżą

suchym prowiantem

i bronią

nasz strach

nie ma twarzy umarłego

umarli są dla nas łagodni

niesiemy ich na plecach

śpimy pod jednym kocem

zamykamy oczy

poprawiamy usta

wybieramy suche miejsca

i zakopujemy

nie za głęboko

nie za płytko