Zaburzenia lękowe

Fobia specyficzna, fobia społeczna, agorafobia,

zaburzenie stresu pourazowego

dr hab.J.M. Rakowska

Fobia specyficzna –kryteria diagnostyczne

A. Intensywny, stały strach, wyolbrzymiony lub

nieuzasadniony, wywołany przez obecność lub

przewidywanie obecności określonego przedmiotu

lub sytuacji.

B. Kontakt z bodźcem lękotwórczym wywołuje natychmiastową

reakcję strachu, która może przybrać formę paniki.

C. Osoba rozpoznaje, że strach jest nadmierny.
D. Osoba unika sytuacji wywołujących lęk a jeśli w nich

się znajdzie przeżywa lęk lub przykrość.

E. Unikanie tych sytuacji przeszkadza w normalnym

funkcjonowaniu.

F. Lęk i unikanie nie znajduje lepszego wyjaśnienia w innych

zaburzeniach lękowych.

Fobia specyficzna

Lęk wysokości, widoku krwi, zamkniętych i otwartych

przestrzeni - 7% mężczyzn i 16 %kobiet.

Główny objaw =Lęk i unikanie obiektów lub sytuacji,

które nie stanowią realnego zagrożenia.

Przykłady: Lot samolotem, wysokość np. góry,

burza, zwierzęta –koty, pająki węże, zastrzyk,

widok krwi, udławienie się, zwymiotowanie,

zarażenie się jakąś chorobą.

Początek -Najczęściej w okresie adolescencji.
Może współwystępować z innymi zaburzeniami, jak

depresja i używanie alkoholu, zaburzenie

osobowości unikającej, lęk zgeneralizowany

(Witchen i in., 1999).

Fobia społeczna –kryteria diagnostyczne

A. Intensywny, stały strach przed jedną lub wieloma sytuacjami

społecznymi, w których ma miejsce kontakt z ludźmi.

Występuje obawa, że własne zachowanie wywoła negatywną

ocenę a co za tym idzie upokorzenie lub zażenowanie.

B. W tych sytuacjach społecznych powstaje lęk, który może przybierać

postać paniki.

C. Osoba rozpoznaje, ze lęk jest nadmierny lub nieuzasadniony.
D. Osoba unika tych sytuacji, ponieważ reaguje w nich lękiem

lub przykrością.

E. Unikanie tych sytuacji przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu.
F. Lęk nie jest spowodowany zażyciem jakiejś substancji, chorobą

somatyczną, i nie znajduje lepszego wyjaśnienia w innych

zaburzeniach lękowych.

G. Nie zalicza się tu lęku związanego z chorobami somatycznymi lub

zaburzeniami psychicznymi, jak lęk przed jąkaniem i drżeniem w

chorobie Parkinsona lub zachowaniem związanym z jedzeniem w

anoreksji.

fobie specyficzne i fobia społeczna

początek i współwystępowanie

Fobia społeczna polega na unikaniu wykonywania

czynności w obecności ludzi, aby uniknąć oceny z

ich strony - 11%mężczyzn i 15% kobiet.

Najczęściej ma początek w okresie adolescencji.

Może współwystępować z innymi zaburzeniami, jak

depresja i używanie alkoholu, zaburzenie

osobowości unikającej, lęk zgeneralizowany

(Witchen i in., 1999).

Etiologia fobii –

Czynniki genetyczne

■ Wyniki badań wskazują, że istnieje komponent

genetyczny.

■Fobia przed widokiem krwi i zastrzykiem - występuje

u 61% krewnych pierwszego stopnia (Ost 1992).

■Inny rodzaj fobii specyficznych i fobia społeczna

występują w podobnych proporcjach u krewnych

(Fryer i in. 1995;Stein i in. 1998).

■Bliźnięta jednojajowe częściej mają ten sam rodzaj

fobii niż rodzeństwo niebliźniacze (Kendler i in 1999).

■ Zastrzeżenie Bliscy krewni dzielą geny, ale też

obserwują siebie i wpływają na siebie. Czy

decydują wspólne geny, czy obserwowanie

zachowania czy jedno drugie?

Etiologia fobii –

Czynniki genetyczne - funkcjonowanie

autonomicznego układu nerwowego

Istnieją różnice osobnicze w łatwości pobudzenia autonomicznego

układu nerwowego przez bodźce z otoczenia.

Ten wymiar aktywności został nazwany Stabilność –labilność

autonomicznego układu nerwowego (Lacey 1967).

■Osoby, których układ autonomiczny łatwo ulega pobudzeniu

przez szeroką skalę bodźców, łatwo reagują lękiem.

Labilność autonomicznego układu nerwowego jest do pewnego

stopnia genetycznie zdeterminowana (Gobbay1992).

Potwierdzenie w badaniach
■ Dzieci, które w wieku czterech miesięcy reagują

pobudzeniem i płaczem na neutralne bodźce pięć razy

częściej rozwijają fobię niż dzieci reagujące

zainteresowaniem na te same bodźce (Biderman i in. 1990).

Wśród niemowląt czteromiesięcznych jest podgrupa, która reaguje

pobudzeniem i płaczem na zabawki, rośliny lub tym podobne

neutralne bodźce.

Ten odziedziczony schemat zachowania stanowi podłoże dla powstania

fobii w późniejszym okresie życia (Kagan i Snidman 1997).

•

Etiologia fobii - wyjaśnienie teorii uczenia się

Mechanizmy uczenia się fobii

1. Fobia specyficzna i społeczna są

wyuczone drogą warunkowania

klasycznego i utrzymywane przez

warunkowanie sprawcze.

■

Osoba uczy się bać neutralnych bodźców, jeśli są

skojarzone z bólem lub lękiem.

■

Redukuje lęk przez unikanie tych bodźców. Redukowanie

lęku przez unikanie jest wzmocnieniem negatywnym lęku.

2. Fobia społeczna - Brak umiejętności

społecznych. Osoba nie wie jak się

zachować. Jest krytykowana (Twentyman

i McFall 1975).

Etiologia fobii –wyjaśnienie teorii uczenia się

Mechanizmy uczenia się fobii

■Instrukcja werbalna, że należy się bać powoduje uczenie się reakcji

lękowej. Ostrzeżenie, że stanie się coś złego i nie należy się

angażować w daną czynność.

Na przykład, rodzice i nauczyciele ostrzegają dziecko przed zagrożeniami,

wtedy zaczyna ono myśleć o pewnych sytuacjach jako o „niebezpiecznych”

i reaguje na nie lękiem.

■ Uczenie się przez obserwację i naśladowanie reakcji lękowych

innych ludzi

dziecko widzi, że matka reaguje przerażeniem na widok owadów, i tak samo

reaguje

Ponadto wnioskuje, że owady są niebezpieczne.
■ Uczenie się lęku przez obserwację ma potwierdzenie w badaniach
Eksperyment: osoby obserwujące kogoś , kto był podłączony do aparatury

elektrycznej i reagował po dzwonku cofaniem ręki z poręczy fotela i

wyrazem twarzy wyrażającym ból. Po kilku razach, obserwatorzy reagowali

lękiem (pomiary reakcji fizjologicznych) na dźwięk dzwonka (Bandura i

Rosental 1966).

Eksperyment: młode małpy , które obserwowały rodziców okazujących lęk

przed wężami, nabywały trwałą reakcję lękową (Mineka i in. 1984).

Zasady warunkowania fobii

1. Fobia powstaje, gdy osoba ocenia, że bodźce neutralne są

niebezpieczne

Badania pokazują, że warunkowanie klasyczne następuje na bodźce, na które

organizm jest fizjologicznie wrażliwy (Seligman 1971).

Np. szok elektryczny łączono z widokiem domu, twarzy i węża. Pozostała

reakcja lękiem na węża. Reakcja lękowa na twarz i dom wygasła (Ohman i in.

1975).

Pokazywano małpom węża, krokodyla, kwiaty i królika i łączono z szokiem

elektrycznym. Tylko te nabyły lęk, którym pozywano węża i krokodyla (Cook i

Mineka 1989).

Fobia powstaje w wyniku doznania silnego lęku jednorazowo lub

doznawania wielokrotnego słabego lęku lub przykrości.

jedno intensywne lub wielokrotnie powtarzające się o mniejszej intensywności

doznanie przykrości lub lęku, wywoływane przez szereg podobnych zdarzeń.

Doznanie lęku w jednej sytuacji czyni osobę bardziej wrażliwą na kolejne

podobne doznania.

Na przykład lęk przed wystąpieniem publicznym lub koncentrowaniem na sobie

uwagi może być zapoczątkowany sytuacją szkolną, gdy dziecko czyta, myli

się, uczniowie lub nauczyciel się śmieją, a po niej następują kolejne podobne

sytuacje, które wzmagają lęk.

Etiologia fobii - wyjaśnienie poznawcze

rola przekonań

■ Fobię utrzymują przekonania, że
(1) nie jest się w stanie kontrolować otoczenia (Mineka i Zinbarg 1996)

(2) nastąpi wydarzenie zagrażające (DiNardo i in. 1988; Mathews i

MacLeod1994).

■ Początek:
1. ocena sytuacji jako zagrażającej (np.widok węża, lub grupy ludzi).
2. Wyparcie oceny, że istniej zagrożenie. Ta ocena pozostaje nie

przepracowana intelektualnie. Lęk jest wywoływany przez poznawcze

procesy niedostępne świadomości. A osoba przejawiająca fobię

uważa, że jest lęk jest nieracjonalny (Amir , i in 1998).

■ Badanie - osoby z fobią społeczną utrzymują bardziej negatywne

przekonania na własny temat w porównaniu z osobami bez fobii.

W sytuacji gdy obie grupy były krytykowane osoby z lękiem społecznym

tworzyły bardziej negatywne myśli na własny temat . Np. „Jestem

odrzucony „ I „Nie mam gdzie się udać”. Lub „Jestem nudny, więc nie

powinienem rozmawiać” (Davidson i Zighelboim 1987).

Etiologia fobii-wyjaśnienie psychoanalityczne

1. Fobia jest obroną przed uświadomieniem sobie

wewnętrznego konfliktu (impuls id – lęk przed karą).

Lęk jest przemieszczony z impulsów id na obiekt lub sytuację,

które mają symboliczny związek z impulsami.

Np. przemieszczenie lęku związanego z pragnieniem wyrażenia

złości wobec ojca z osoby ojca na konie i lęk przed wyjściem z

domu w obawie spotkania konia.

Te obiekty lub sytuacje stają się fobicznymi bodźcami, np. winda

lub zamknięta przestrzeń.

Przez unikanie tych bodźców osoba unika uświadomienia sobie

konfliktu (pragnienie –lęk).

1. Fobia jest obroną przed uświadomieniem sobie

wewnętrznego konfliktu (lęk, że rodzice nie obronią i

potrzeba zaufania (Arieti,1979). Aby zaufać rodzicom, dzieci

przenoszą lęk wobec rodziców na obiekty lub sytuacje.

Sytuacja stresująca w dorosłości aktywuje fobię.

fobia –

Terapia behawioralna

1. Ekspozycja na sytuacje społeczne, które budzą lęk - fobia

społeczna

potwierdziła skuteczność w badaniach (Rakowska , 2005).
Osoba jest wystawiona na coraz bardziej przestraszające sytuacje, będąc w stanie relaksacji

(McGlynn 1994).

2. Terapia implozywna – fobia specyficzna

potwierdziła skuteczność w badaniach (Rakowska , 2005).

Osoba jest wystawiona na sytuację, w której odczuwa maksymalny lęk, będąc w stanie

relaksacji.

Wyjątek! fobia dotycząca widoku krwi – trzeba napiąć mięśnie, ponieważ widok krwi

powoduje obniżenie ciśnienia krwi i wzrost uderzeń serca i może doprowadzić do

zemdlenia.Relaksacja mogłaby się przyczynić do zemdlenia I wzmocnić w ten sposób

unikanie (Hellstrom i in. 1996).

3. Używa się w praktyce metody obserwowania kogoś innego w sytuacji

lękotwórczej

Fobia specyficzna - Terapeuta zbliża się do obiektów wywołujących lęk, np. pająk w szklanym

pojemniku.

Fobia społeczna – w grupie terapeutycznej terapeuta lub uczestnicy grupy są sytuacjach, w

których pacjent boi się znaleźć (Heimberg i in 1993;Marks 1995). Gdy ćwiczy

umiejętności społeczne na tle grupy - Jest to zarazem ekspozycja na sytuacje, które

budzą lek , ponieważ osoba jest obserwowana przez uczestników grupy (Hope i in

1995).

Fobia społeczna

terapia poznawcza

■ Połączenie ekspozycji na sytuacje społeczne

wywołujące lęk z poznawczą modyfikacją przekonań

związanych z występowaniem lęku zwiększa

skuteczność ekspozycji (Rakowska 2005).

Technika poznawcza: Zmienia się ocenę siebie jako osoby

bezwartościowej na ocenę siebie jako osoby mającej

wartość.

■ Skuteczność potwierdzona w badaniach (Rakowska

2005).

■ Samo eliminowanie nieracjonalnych przekonań o

zagrożeniu w danej sytuacji nie usuwa lękowego

unikania (Turner i in 1992; Williams i Rappaport 1983).

fobia

Terapia psychoanalityczna

1. Ortodoksyjny psychoanalityk szuka konfliktu związanego ze

sferą seksualną i agresją.

2. Analityk uznający teorię interpersonalną (teorię Arieti) bada

lęki pacjenta związane z ludźmi.

3. Analityk ego bada konflikt w przeszłości, ale zarazem

zachęca do konfrontacji z trudną sytuacją, w której
występuje fobia.

Terapia biologiczna fobii społecznej

W leczeniu fobii społecznej używane są leki

przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Leki nie są używane
do leczenia specyficznych.

■

Leki przeciwdepresyjne są bardziej skuteczne niż

przeciwlękowe (Blanco i in. 2002; Roy-Byrne i Crowley 2002).

Inhibitory MAO Nardil oraz inhibitory serotoniny (SSRIs), Prozac

(Gelertner i in. 1991;Stein i in. 1999).

■ Terapia behawioralno poznawcza bardziej efektywna niż

leki przeciwdepresyjne (Clark, Ehlers i in. 2003).

■ Leki przeciwlękowe - trankwilizatory: Valium i Xanax. Uzależniają i

dają syndrom odstawienia (Schweitzer i in. 1990).

Agorafobia

Kryteria diagnostyczne

A.

Lęk przed przebywaniem w miejscach

publicznych, z których ucieczka byłby trudna
fizycznie i psychologicznie zawstydzająca lub,
w których pomoc byłaby niedostępna, w
przypadku napadu paniki, zasłabnięcia lub
innej niedyspozycji.

B. Unikanie takich sytuacji lub przebywanie w

nich ze znacznym napięciem lub lękiem przed
atakiem paniki, zasłabnięciem lub inną
niedyspozycją.

C. Lęk i unikanie nie może być lepiej wyjaśnione przez

inne zaburzenie lękowe.

Agorafobia bez paniki

Unikanie dotyczy jazdy samochodem, przebywania w

tłumie, podróżowania.

■ Lęk dotyczy sytuacjami w otoczeniu, poza

domem, które są oceniane jako zagrażające.

■ lub ma związek z fizycznym schorzeniem,

którego wystąpienie jest nieprzewidywalne, jak

ataki epilepsji, co sprawia, że osoba boi się znaleźć

w sytuacji, w której niespodziewanie jest niezdolna

do kontrolowania własnego zachowania i sytuacji

(McNally , 1994; White i Barlow, 2002).

■ Częstość występowania agorafobii bez paniki

wynosi 1,4% (Kesssler , Berglung i in., 2005).

Zaburzenie stresu pourazowego Kryteria

diagnostyczne

A.

Osoba (1) doświadczyła lub była świadkiem zdarzenia

będącego realnym lub potencjalnym zagrożeniem śmiercią,
poważnego zranienia, lub naruszenia w inny sposób fizycznej
integralności.
(2) Jej reakcją był strach, bezsilność lub przerażenie.
B. Wydarzenie to przeżywa na nowo: w postaci
(1) wspomnienia – obrazu lub myśli;
(2) snu o zdarzeniu;
(3) przejawia uczucia lub działa tak, jakby zdarzenie miało miejsce
aktualnie – iluzje, halucynacje, epizody rozczepienia świadomości,
(4) reaguje lękiem na bodźce przypominające zdarzenie,
(5) przejawia reaktywność fizjologiczną na bodźce przypominające
zdarzenie.

Zaburzenie stresu pourazowego –

Kryteria diagnostyczne

C. Unika bodźców związanych ze zdarzeniem i wykazuje

obniżenie reaktywności:

(1) unika uczuć, myśli i tematów rozmów związanych ze

zdarzeniem,

(2) działań, miejsc i ludzi przypominających je,
(3) nie może przypomnieć sobie ważnych aspektów zdarzenia,
(4) wykazuje zmniejszenie zainteresowania lub nie uczestniczy

w

ważnych dotąd aktywnościach,
(5) odczuwa poczucie dystansu lub obcości wobec innych ,
(6) wykazuje ograniczoną skalę przeżywania emocji,
(7) oraz poczucie ograniczonego życia - brak planów na

przyszłość.

Zaburzenie stresu pourazowego

Kryteria diagnostyczne

D. Przejawia uporczywe objawy podwyższonego

pobudzenia przejawiające się przynajmniej na dwa

z następujących sposobów:

(1) trudności zaśnięcia lub pozostawania w stanie

czuwania,

(2) podirytowanie lub wybuchy gniewu,
(3) trudności w skoncentrowaniu uwagi,
(4) nadmierna czujność,
(5) nadmierne reagowanie strachem.

E. Objawy występują dłużej niż miesiąc.
F. Objawy powodują cierpienie lub upośledzenie

funkcjonowania społecznego lub zawodowego.

Zaburzenie stresu pourazowego

występowanie i Uwarunkowania środowiskowe

Występuje u 1%-3% populacji (Halzer i in. 1987).
Kobiety dwukrotnie częściej rozwijają to zaburzenie

niż mężczyźni (Breslau i in 1998).

Silniejsze objawy zaburzenia, gdy wydarzenia

traumatyczne intensywniejsze i dłużej oddziaływa.

Silniejsze objawy zaburzenia, gdy następstwa traumy

wieksze.

Silniejsze objawy zaburzenia, gdy reakcja otoczenia

obojętna np. milczy na temat traumy i nie wspiera.

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia –

czynniki genetyczne

■ Istnieje komponent genetyczny w występowaniu

zaburzenia.

■Badanie bliźniąt (weterani wojny a Wietnamie) wskazuje, że

natężenie objawów było bardziej zbliżone u bliźniąt

jednojajowych niż u dwujajowych (True i in. 1993).

Spośród osób doświadczających wydarzeń traumatycznych

25 % rozwija zaburzenie stresu pourazowego (Shalevi i in.

1996).

Wydarzenie traumatyczne wysokiego stopnia, powoduje

zaburzenie stresu pourazowego u osób, które mają

krewnych w rodzinie z tym zaburzeniem oraz u osób,

które nie mają krewnych z zaburzeniem.

Bodziec traumatyczny niskiego stopnia powoduje zaburzenie

tylko u osób, które mają krewnych z tym zaburzeniem

(Foy i in 1987).

■neurotyzm – występowanie emocji negatywnych;
■poziom inteligencji mający wpływ na tworzenie strategii

obronnych i przetwarzanie informacji (Macklin i in 1998).

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia - Wyjaśnienie biologiczne

Doświadczanie stresu powoduje wzrost aktywności osi

podwzgórze –przysadka – nadnercza, która kieruje

reakcjami na stres.

W następstwie czego dochodzi do:
chronicznego wydzielania hormonów stresowych, m.in.

kortyzolu, co trwale uszkadza hipokamp, obszar mózgu

związany z pamięcią trwałą;

wpływa na ciało modzelowate (główny szlak nerwowy

przewodzący informacje między półkulami mózgu),

czego konsekwencją jest nadpobudliwość układu

autonomicznego, szybsza praca serca w spoczynku;

Nadpobudliwość układu autonomicznego tworzy

podłoże dla silniejszej reakcji strachu

(rozregulowanie wydzielania katecholamin, jak epinefryna

(adrenalina) norepinefryna, silniejsza reakcja przestrachu).

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia –

czynniki biologiczne

■

Struktury mózgowe osób chorujących na zaburzenie

po stresie traumatycznym inaczej reagują na stres
niż struktury osób zdrowych.

Podczas wyobrażania sobie zdarzenia traumatycznego u osób

z zaburzeniem zaobserwowano zwiększony przepływ krwi
w zakręcie obręczy i w ciele migdałowatym (częściach
układu limbicznego) oraz zmniejszony przepływ krwi w polu
Broki), czego nie zaobserwowano u osób zdrowych.

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia –

wyjaśnienie teorii uczenia się

1. Traumatyczne wydarzenie jest awersyjnym

bezwarunkowym bodźcem, którego oddziaływanie

prowadzi do dużego napięcia.

Bodźce neutralne występujące podczas zdarzenia

traumatycznego są kojarzone z bodźcem awersyjnym i

stają się bodźcami warunkowymi, które prowokują reakcje

lęku. Warunkowanie klasyczne.

1. Występuje unikanie neutralnych bodźców

spowodowane chęcią uniknięcia lęku. Unikanie działa jak

wzmocnienie negatywne.

Na przykład, miejsce, w którym ktoś został pobity jest

skojarzone z lękiem i towarzyszącymi mu reakcjami

fizjologicznymi i omijane.

Ocena własnego zachowania podczas doświadczenia traumatycznego i wspomnienie

uczuć wtedy doznawanych mogą być skojarzone z lękiem i działać jak wewnętrzny

bodziec wywołujący lęk i powodować chęć uniknięcia go.

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia –

przekonania

Przekonania dotyczące własnej osoby lub

ludzi pośredniczą w wystąpieniu

zaburzenia

Zaburzenie występuje u osób:
■ przypisują sobie odpowiedzialność za

wystąpienie zdarzenia traumatycznego;

■ negatywnie oceniają własną osobę i

własną skuteczność (poczucie bezsilności);

■ mają poczucie „naznaczenia” jako

gorsze lub zdradzone przez bliskich

(stygmatyzacja) i oczekują negatywnego

traktowania ze strony ludzi.

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia –

Czynniki środowiskowe

Wcześniejsze wydarzenia traumatyczne pośredniczą w

wystąpieniu zaburzenia

1. wykorzystanie w dzieciństwie – (powoduje brak umiejętności

tworzenia metod radzenia sobie ze stresem);

2. utrata osoby bliskiej.

Zaburzenie stresu pourazowego

Etiologia –

jak reagują osoby uznające negatywne i lub

pozytywne przekonania o sobie i ludziach

1. Osoby utrzymujące negatywne przekonania dotyczące

własnej osoby i ludzi w wyniku doświadczenia

traumatycznego potwierdzają je.

W reakcji nasilają negatywne emocje: lęk, panikę, poczucie

winy, gniew, żal.

2. Osoby utrzymujące pozytywne przekonania dotyczące

własnej osoby i ludzi w wyniku doświadczenia

traumatycznego z doświadczenia traumy uzyskują

informacje sprzeczne i zaprzeczają im i wypierają.

Oscylują między pozytywnymi przekonaniami i negatywnymi

informacjami. Reakcją na negatywne informacje są

negatywne emocje lęk , panika, poczucie winy, gniew, żal.

Np. „świat jest życzliwy”; „w świecie obowiązują dające się

przewidzieć zależności”; „ja jestem wartościowy” lub „jestem

osobą kompetentną”; świat jest przewidywalny”; „świat zapewnia

zaspokojenie moich potrzeb”

Zaburzenie stresu pourazowego

Terapia behawioralna -implozywna

1.Pacjent wyobraża sobie zdarzenie

traumatyczne dotąd, aż lęk słabnie. Do 50
minut.

Ma potwierdzenie skuteczności w badaniach (Rakowska

2005).

2. Inne odmiany terapii implozywnej. Ekspozycja na zdarzenie

traumatyczne w wyobraźni wspomagana przez
wykonywanie szybkich ruchów gałek ocznych albo pisaniem
o traumatycznym wydarzeniu.

Metody te w porównaniu z samym wyobrażaniem sobie

wydarzenia traumatycznego dają porównywalne
efekty (Rakowska 2005).

Zaburzenie stresu pourazowego

Terapia behawioralno- poznawcza

TECHNIKA 1
(1) relaksacja i
(2) zatrzymywanie niepożądanych myśli „stop”
(3) eliminacja negatywnych ocen dotyczących braku skuteczności własnej

podczas zdarzenia traumatycznego i katastroficznych konsekwencji

wydarzenia.

Ma potwierdzenie skuteczności w badaniach (Rakowska 2005)
Obniżenie lęku dzięki technikom relaksacji i zatrzymywania myśli „stop” tworzą warunki

dla przetwarzania negatywnych przekonań.

Technika poznawcza polega na (1) identyfikowaniu przekonań dotyczących własnej osoby i

ludzi, które ukształtowały się pod wpływem zdarzenia traumatycznego i na ich

modyfikacji, aby straciły wyłącznie negatywny charakter; aby pacjent myślał

pozytywnie, na przykład zamiast myśleć „Moje życie legło w gruzach” myślał: „Moje

życie musi się zmienić”.

TECHNIKA 2
(1) relaksacja,
(2) wyobrażanie sobie siebie w stresującej sytuacji i werbalizowanie uczuć oraz

odgrywanie adekwatnych zachowań w tej sytuacji;

(3) samoinstruowanie dotyczące adekwatnego zachowania w sytuacji

wywołującej lęk,

(4) zmiana przekonań negatywnych dotyczących własnej bezradności w sytuacji

traumatycznej

Ma potwierdzenie skuteczności w badaniach (Rakowska 2005).

Zaburzenie stresu pourazowego

Terapia farmakologiczna

Leki antydepresyjne i antylękowe zmniejszają objawy, ale nie

doprowadzają do całkowitej ich eliminacji.

Liczba koszmarów nocnych się zmniejsza i nawrotów scen

traumatycznych w wyobraźni.

Nie zmniejsza się odrętwienie, poczucie dystansu wobec najbliższych

i lęk uogólniony.