PROMOCJA

PROMOCJA

KARMIENIA

KARMIENIA

PIERSIĄ

PIERSIĄ

Od prawidłowego żywienia

Od prawidłowego żywienia

zależy wykorzystanie

zależy wykorzystanie

wszystkich możliwości

wszystkich możliwości

rozwojowych

rozwojowych

stanowiących

stanowiących

wyposażenie genetyczne

wyposażenie genetyczne

dziecka

dziecka

Mierniki prawidłowego

Mierniki prawidłowego

odżywiania

odżywiania

1.

Wzrost masy i długości ciała oraz

całkowitego zasobu tłuszczu

2.

Poziom inteligencji – jako późny

wykładnik

Pierwsze miesiące życia – okres

intensywnego rozwoju mózgu – wzrost

liczby komórek, mielinizacja

Nieprawidłowe żywienie – zmniejszenie

rozmiarów mózgu, gł. móżdżku ,

zaburzenie mielinizacji i zmniejszenie

ilości połączeń międzykomórkowych

Mleko matki jako jedyny

Mleko matki jako jedyny

najbardziej optymalny

najbardziej optymalny

pokarm noworodka i

pokarm noworodka i

niemowlęcia przez pierwsze

niemowlęcia przez pierwsze

4 miesiące życia.

4 miesiące życia.

Karmienie piersią

Karmienie piersią

na

na

żądanie

żądanie

Zapewnia to dzieciom właściwy i

Zapewnia to dzieciom właściwy i

optymalny stan zdrowia i rozwój

optymalny stan zdrowia i rozwój

Zalety mleka kobiecego:



specyficzność gatunkowa



aktywność biologiczna – mleko kobiece
to żywa tkanka (wspomaganie
niedojrzałych funkcji biologicznych)



zmienność składu

Zalety karmienia piersią i

Zalety karmienia piersią i

funkcje składników mleka

funkcje składników mleka

kobiecego:

kobiecego:

1.

Skład mleka kobiecego precyzyjnie
dobrany dla potrzeb niemowlęcia – funkcja
odżywcza, budulcowa

2.

Wspomaganie metabolizmu dziecka
poprzez obecność enzymów – lipazy i
amylazy (ułatwienie trawienia tłuszczów i
węglowodanów) oraz obecność hormonów

3.

Ułatwienie wchłaniania minerałów:



Ca – laktoalbumina i kazeina



Fe – laktoferyna, kazeina



Zn i Cu – kazeina, kwas pikolinowy

4.

Wspomaganie niedojrzałego układu

immunologicznego noworodka i

niemowlęcia:

a.

Czynniki komórkowe:



makrofagi – 80 % komórek



neutrofile 15 %



limfocyty T (4%) i B (0,3 %) - zawartość w

mleku prawie = zawartości we krwi matki



eozynofile



komórki nabłonka

Najwięcej komórek zawiera siara w I dobie po

porodzie, stopniowo ich liczba spada o 20 %

w ciągu 5 dni

b. Czynniki humoralne:



wszystkie klasy p/ciał



główna immunoglobulina – sIgA tzw.

sekrecyjna (100-10 x więcej niż we krwi) –

synteza przez immunologicznie czynne

komórki gruczołu piersiowego – specyficzna

odpowiedź organizmu matki na drobnoustroje i

alergeny wspólnego środowiska matki i dziecka

sIgA pokrywa i uszczelnia błony śluzowe

przewodu pokarmowego – blokuje przenikanie

drobnoustrojów i innych obcych antygenów

Noworodek nie wytwarza sIgA. W ślinie - po 4 tyg.

życia, w przew. pokarmowym po 6 tyg. życia.

Pod koniec 2 roku życia stężenie sIgA w śluzie

przewodu pokarmowego takie jak u dorosłych.

c. niespecyficzne czynniki:



czynnik bifidogenny

(błonnik pokarmowy –

prebiotyczne oligosacharydy gł. pochodne

fruktozy i galaktozy - ok. 100 rodzajów – nie

są rozkładane przez enzymy trawienne i stają

się pożywką dla bakterii kwasu mlekowego) –

promuje rozwój flory fizjologicznej

gł.

Bifidobacterium bifidum i Lactobacillus bifidus

i Lactobacillus acidophilus. Rola w

hamowaniu rozwoju flory patogennej.



laktoferyna – białko wiążące Fe, ułatwiające

jego przyswajanie, czyni Fe niedostępnym dla

flory bakteryjnej przewodu pokarmowego;

działanie p/grzybicze



lizozym, laktoperoksydaza – działanie

p/bakteryjne, p/zapalne



frakcje C3 i C4 dopełniacza, opsoniny, interferon,

cytokiny



kwas sialowy, mucyna, sialooligosacharydy,

gangliozydy, fasfatydyloetanoloamina,

glikoproteiny, glikolipid Gb3, oksydaza

ksantynowa, analogi receptorów komórek

nabłonkowych



alfa-laktoalbumina, kazeina, kappa-kazeina,

węglowodany, tłuszcze, w tym monolauroglicerol,

powstający z hydrolizy TG – mający działanie

p/bakteryjne, p/wirusowe i p/grzybicze

Wymienione czynniki niespecyficzne mają

udowodnione in vitro działanie p/bakteryjne

szczególnie p/ko bakteriom G(-) z grupy

Enterobacteriaceae, gł. E. Coli a także p/ko

paciorkowcom. Część z nich działa p/ko

Staphylococcus aureus, Clostridium difficile i

innym bakteriom oraz wirusowi cholery i

pierwotniakom, np. Giardia lamblia,

Toxoplasma gondi.

5.

Funkcja p/alergiczna:



eliminacja alergenów przy wyłącznym
karmieniu piersią



uszczelnianie błony śluzowej przewodu
pokarmowego (rola sIgA – sekrecyjnej
IgA) – działanie także p/infekcyjne



lipaza oraz inne enzymy ułatwiające
trawienie i przyswajanie pokarmu



modulatory wzrostu, przyspieszające
procesy wzrostu i dojrzewania nabłonka
przewodu pokarmowego

Modulatory wzrostu:

•

tauryna, etanoloamina, fosfoetanoloamina

•

polipeptydy o charakterze hormonów:

- EGF – naskórkowy czynnik wzrostu

(stymulacja wzrostu i dojrzewania nabł.

przew. pokarmowego

- NGF – nerwowy czynnik wzrostu
- IGF1 – czynnik insulinopodobny – wpływ na

dojrzewanie nabł. przew. pokarmowego

•

poliaminy, glutaminiany, nukleotydy – wpływ

na rozwój ściany jelita niemowlęcia

•

oksydaza sulfhydrolowa

•

lipaza pokarmowa

•

interferon, poliaminy (spermina, spermidyna)

– ochronna rola w alergii pokarmowej

6.

Mniejsze ryzyko:

- chorób infekcyjnych
- zaburzeń metabolicznych,
- wystąpienia alergii,
- chorób związanych z rozwojem ukł. immunolog.
(cukrzycy typu 1, chłoniaka, ch. Crohna),
- ch. cywilizacyjnych (ch. wieńcowa, udar mózgu,
nadciśnienie tętnicze, otyłość),
- krzywicy, próchnicy, wad zgryzu

7.

Lepszy rozwój psychoruchowy i intelektualny

dzieci; lepsza stymulacja rozwoju (częstsze

kontakty z matką); wyższy iloraz inteligencji

8.

Mleko zawsze gotowe do spożycia, bez
potrzeby podgrzewania i sterylizacji
butelek, łatwe w transporcie, tanie

9.

Pierś nigdy nie jest całkiem pusta,
doskonale dopasowana do jamy ustnej
dziecka

10.

Mleko z piersi ma nieokreślony okres
przydatności do spożycia, o ile jest
przechowywane w oryginalnym
opakowaniu

11.

Pierś jako opakowanie wielokrotnego
użytku z automatycznym zamknięciem

Karmienie piersią – korzyści dla matki:



pozwala cieszyć się bliskością maleństwa



zaspokaja emocjonalne potrzeby matki



łatwiejsze znoszenie trudów macierzyństwa

(relaksujące i wzbudzające instynkt

macierzyński działanie prolaktyny)



przyspiesza spalanie nadmiaru tk. tłuszczowej

z okresu ciąży



przyspiesza zwijanie się macicy



regulacja płodności – wydłużanie czasu

między ciążami



zmniejsza ryzyko zachorowania na: raka piersi

i jajników oraz osteoporozę

Skład mleka kobiecego i porównanie

Skład mleka kobiecego i porównanie

z mlekiem krowim

z mlekiem krowim

Kaloryczność:

porównywalna – 67-70

kcal/100ml

Głównym źródłem energii w mleku

kobiecym w pierwszych miesiącach życia
dziecka są tłuszcze – dostarczają 40-50 %
energii; węglowodany – 40 %,

białko – 10 %

Białko:

mleko kobiece - 0,9-1,2 g/100ml

mleko krowie – 3,3 g/100ml
Białko mleka kobiecego – białko o 100 %

wskaźniku wykorzystania netto (NPU)

Różna zawartość białek serwatkowych i

kazeiny w obu typach mleka

mleko kobiece: po porodzie (siara) – 90 : 10

(%)

mleko dojrzałe – 60 : 40 (%)
~ 8 m-ca życia – 50 : 50 (%)
mleko krowie: 20 : 80 (%)

Białka serwatkowe w mleku kobiecym:

alfa-

laktoalbumina, laktoferyna, lizozym,
immunoglobuliny – nie poddają się
trawieniu, biorąc udział w procesach
obronnych i regulacyjnych organizmu

Kazeina mleka kobiecego

łatwiej

przyswajalna niż kazeina mleka krowiego

W mleku krowim zawarta jest B-laktoglobulina

– jeden z najsilniejszych alergenów

Białka z mleka matki – wchłaniane w procesie

pinocytozy jako molekuły częściowo lub
całkowicie zdegradowane.

Przed trawieniem lizosomalnym zabezpieczone

specjalnym receptorem.

Aktywność enzymów proteolitycznych u

niemowlęcia hamowana swoistymi
inhibitorami, m.in. ważna rola alfa-1-
antytrypsyny, chroniącej p/ciała, enzymy i
hormony pokarmu kobiecego przed
strawieniem.

Białko – c.d. - Aminokwasy

W mleku kobiecym

mała zawartość fenyloalaniny,

tyrozyny i metioniny – jako dostosowanie do
niewielkiej aktywności enzymów
metabolizujących.

W mleku krowim

nadmierna zawartość w/wym.

aminokwasów.

W mleku kobiecym

odpowiednia zawartość

tauryny (nieobecnej w mleku krowim) i L-
karnityny (zbyt mało w mleku krowim).

Tauryna – istotna dla prawidłowej struktury i

funkcji CUN i siatkówki oraz ułatwia wchłanianie
tłuszczu.

L-karnityna bierze udział w transporcie i

utlenianiu kwasów tłuszczowych.

Węglowodany:

mleko kobiece – 6,5-7,0 g/100ml
mleko krowie – 4,5 g/100ml

Głównym źródłem węglowodanów

w mleku kobiecym

jest laktoza (80 %); występuje w formie beta

ułatwiającej rozwój fizjologicznej flory jelitowej.

Laktoza:



dostarcza galaktozy (składnik cerebrozydów OUN)



obniża ph stolca - ochrona przed r-jem flory

patogennej, ułatwianie r-ju flory fizjologicznej,

ułatwianie wchłaniania Ca, P, Mg, Zn;

Zbyt mało laktozy w mleku krowim w porównaniu do

mleka kobiecego.

Oligosacharydy – zawartość w mleku kobiecym

0,5-1,0 g/100ml

Ok. 100 rodzajów oligosacharydów promuje r-j

prawidłowej flory jelitowej dziecka (czynnik
bifidogenny). Najważniejsze wśród nich to:

N-acetyloglukozamina, galaktoza, fruktoza i

ich pochodne.

Najważniejsze bakterie należące do flory

fizjologicznej to: Bifidobacterium bifidum i
Lactobacillus acidophilus i L. bifidus. Są to
tzw. probiotyki.

Rola probiotyków rozwijających się w p.

pokarmowym:

a. blokowanie wzrostu bakterii chorobotwórczych

•

modyfikacja błony śluzowej p. pokarmowego

•

poprawa miejscowej wydolności ukł.

Immunologicznego

•

hamowanie połączenia bakterii z enterocytem

•

zmiana ph światła jelita na kwaśne – także

ułatwianie wchłanianie Ca i P

b. wzmocnienie śluzówkowej bariery ochronnej

c. udział w różnicowaniu komórek błony śluzowej

d. udział w syntezie witamin, kwasu masłowego,

trawieniu białek i węglowodanów

Tłuszcze:

mleko kobiece – 4,4 g/100ml
mleko krowie – 3,5 g/100ml

W mleku kobiecym

równe ilości nasyconych i

nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Nienasycone kwasy tłuszczowe: niezbędne

kwasy tłuszczowe (wielonienasycone kwasy

tłuszczowe – PUFA) – kwas linolowy i alfa-

linolenowy oraz ich pochodne, tzw.

długołańcuchowe wielonienasycone kwasy

tłuszczowe (LCPUFA).

Do LCPUFA należą kwas arachidonowy (AA),

eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy (DHA)

Znaczenie LCPUFA:

•

wzrost i rozwój tkanek

•

składniki fosfolipidów błon komórkowych
oraz struktur w OUN i siatkówce

•

prekursory eikozanoidów: leukotrienów,
tromboksanu, prostaglandyn, prostacyklin

•

AA – rola w procesach neuroprzekaźnictwa

Niedobór LCPUFA w 1 r.ż. odbija się na sieci

połączeń między neuronami, a w efekcie w
późniejszym okresie na możliwości
koncepcyjnego i abstrakcyjnego myślenia.

W mleku kobiecym:

TG – przeważają w nich krótko i

średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe

nienasycone. Z TG w wyniku hydrolizy powstaje

monolauroglicerol (działanie p/wirusowe,

p/bakteryjne i p/grzybicze).

Cholesterol – 87 % jako wolny, reszta – estry
Bierze udział w procesie mielinizacji mózgu i

właściwym jego funkcjonowaniu; prekursor vit.

D, hormonów i kwasów żółciowych.

Prawdopodobnie ma znaczenie ochronne przed

wysokimi stężeniami cholesterolu we krwi w

wieku dojrzałym.

Mleko krowie

to mieszanina gł. kwasów

tłuszczowych nasyconych z niewielką
ilością PUFA; brak LCPUFA.

Nasycone kwasy tłuszczowe znane są ze

swych właściwości miażdżycorodnych –
czynnik sprzyjający rozwojowi choroby
niedokrwiennej serca w wieku
dojrzałym.

Tłuszcz mleka kobiecego jest łatwiej i szybciej

przyswajalny niż tłuszcz mleka krowiego.

Podczas pojedynczego karmienia zawartość

tłuszczu jest większa w późniejszych

porcjach mleka (pierwsze porcje mleka

kobiecego zaspokajają pragnienie dziecka,

następne także głód).

Pokarm jest także bogatszy w tłuszcze w nocy.

Lepsza przyswajalność mleka kobiecego, w

tym węglowodanów i tłuszczów ma

wpływ na szybsze opróżnianie żołądka

dzieci karmionych piersią w stosunku do

karmionych mieszankami sztucznymi

(m.in. przez wspomaganie enzymatyczne

mleka kobiecego) = większa

częstotliwość posiłków u dzieci

karmionych piersią.

Minerały:

mleko kobiece – 0,15-0,25 %
mleko krowie – 0,7-0,75 %;

zbyt duża

osmolarność mleka krowiego

Różne proporcje zawartości Ca i P:
mleko kobiece – 2 : 1 – lepsza wchłanialność Ca i

P

mleko krowie – 1,25

Zawartość Fe niewielka w obu typach mleka, ale

wchłanialność Fe z mleka kobiecego wynosi

50-70 % (dzięki obecności laktoferyny),

podczas gdy z mleka krowiego tylko 5-10 %.

Witaminy:

•

niska zawartość vit. C, D, E w mleku
krowim

•

w mleku kobiecym zawartość vit. C zależna
od diety, a zawartość vit. D niewielka w
naszej strefie klimatycznej (1,5-8 IU/100ml)

•

zawartość vit. K niska w mleku kobiecym, a
wystarczająca w mleku krowim

•

zawartość vit. A i B odpowiednia w obu
typach mleka

Laktacja

Laktacja

1.

Proces metaboliczny sterowany na drodze
odruchów nerwowo-hormonalnych

2.

Podlega samoregulacji

3.

Hormony wpływające na wytwarzanie
mleka:

a.

wszystkie kontrolujące ogólną przemianę
materii

b.

wpływ bezpośredni – hormony sterydowe
z łożyska i jajnika oraz prolaktyna i
oksytocyna

Fazy laktacji

Fazy laktacji

1.

Mammogeneza

–przygotowanie do czynności

wydzielniczej w okresie ciąży:

- r-j i przyrost ilościowy drobnych przewodów

wyprowadzjących (estrogeny)

- r-j przewodów mlecznych i zapoczątkowanie

ich funkcji wydzielniczej w postaci siary

(prolaktyna)

2.

Laktogeneza

– wyzwolenie laktacji; trwa ok.

tydzień. Poz. estrogenów szybko spada po

porodzie a wzrasta poziom prolaktyny (10-20

x), co zapoczątkowuje syntezę mleka. Po kilku

dniach wydzielania siary – okres produkcji

mleka przejściowego.

3.

Galaktopoeza

– utrzymanie laktacji.

Zależy od częstotliwości i skuteczności
ssania piersi przez dziecko oraz
sprawnie działających odruchów
nerwowo-hormonalnych u matki.

Odruch wytwarzania pokarmu – prolaktynowy

Ssanie:

•

podrażnienie receptorów czuciowych na

brodawce sutkowej i jej otoczce

•

bodźce drogą nerwów czuciowych

przekazywane do podwzgórza i dalej do

przysadki mózgowej

•

uwolnienie prolaktyny stymulującej

wydzielanie mleka

Im częściej i więcej dziecko ssie, tym więcej

uwalnia się prolaktyny i powstaje więcej

mleka !

I odwrotnie !

Odruch uwalniania pokarmu – oksytocynowy

Ssanie:

•

podrażnienie receptorów czuciowych na
brodawce sutkowej i jej otoczce

•

bodźce drogą nerwów czuciowych
przekazywane do tylnego płata przysadki
mózgowej

•

uwalnianie oksytocyny

•

skurcz mięśniówki gładkiej pęcherzyków i
przewodów mlecznych

•

przesuwanie pokarmu w kierunku
brodawki

Blokada odruchu oksytocynowego:

•

Stres, niepokój

•

Ból

•

Brak motywacji do karmienia

Manifestuje się brakiem pokarmu i

prowadzi do pogłębienia napięcia i
niepokoju matki – błędne koło.

Zaburza laktację:

•

opóźnione, zbyt rzadkie przystawienie do
piersi (spadek poziomu prolaktyny)

•

dokarmianie, dopajanie

•

podawanie smoczka (butelka, gryzaczek)

Prowadzi to do:

•

zmniejszonego zapotrzebowania na
pokarm

•

osłabienia i dezorganizacji mechanizmu
ssania

Odruch ssania

Odruch ssania

Ważny czynnik warunkujący skuteczną laktację pod

warunkiem prawidłowego przystawiania do piersi.

Mechanizm ssania brodawki sutkowej różni się

zasadniczo od mechanizmu ssania smoczka.

Ssanie piersi: brodawka z otoczką między językiem

a podniebieniem; szczelnie wypełnia jamę ustną,

sięgając prawie do podniebienia twardego i

miękkiego. Język niemowlęcia wysuwa się do

przodu, przykrywając dolne dziąsła, przyjmuje

kształt rynienki. Fale perystaltyczne języka i

ruchy ssące przemieszczają mleko do przełyku.

Brodawka tkwi nieruchomo w jamie ustnej

(zabezpieczenie przed uszkodzeniem).

Ssanie smoczka: smoczek nie wypełnia

szczelnie jamy ustnej dziecka, wystarczy
wykonywać lekkie ruchy gryzące, aby
otrzymać pokarm z butelki. Język
zostaje cofnięty do tyłu. Dziecko uczy
się pobierać pokarm za pomocą
nieprawidłowych mechanizmów, a
przystawione do piersi nie uruchamia
skutecznego ssania.

Przyczyny niepowodzenia laktacji:



brak motywacji matki



błędy w technice karmienia (decyduje o
ilości mleka)



podaż dziecku płynów i dokarmianie
mieszankami



uszkodzenie brodawek



nerwowa atmosfera w domu

Zmienność przebiegu laktacji

Zmienność przebiegu laktacji

Natura sama reguluje i dostosowuje skład i

ilość mleka do aktualnych potrzeb noworodka

i niemowlęcia na każdym etapie życia.

Skład pokarmu zmienia się w czasie

pojedynczego karmienia, w ciągu doby i w

całym okresie laktacji.

Kryzysy laktacji: 3-5 tydzień i koniec 3 m-ca:



związane z szybkim wzrostem

zapotrzebowania dziecka na pokarm



należy zwiększyć częstość karmień piersią



nie dokarmiać butelką

Siara (młodziwo):



pierwsza wydzielina gruczołu piersiowego

(3-4 dni)



ilości niewielkie, zgodne z fizjologicznie

mniejszym zapotrzebowaniem noworodka

po porodzie



bardzo duża zawartość komórek, IgA,

laktoferyny i innych czynników obronnych



bardzo duża zawartość białka, soli

mineralnych i witamin



mniej tłuszczów i węglowodanów



ma właściwości przeczyszczające – co

ułatwia wydalenie smółki

Mleko przejściowe – ok. 2 tyg.



rzadsza konsystencja, jaśniejsze,
większe ilości,



mniejsza zawartość białka, IgA i
komórek



wyższe stężenia laktozy i tłuszczu

Mleko dojrzałe – po 4 tygodniu



skład względnie ustabilizowany



charakterystyczna zmienność w trakcie

pojedynczego karmienia:

- początek karmienia – I faza pojenia – pokarm
bardziej wodnisty, służy zaspokojeniu

pragnienia

- II faza – dostarczanie składników odżywczych
(więcej białka, tłuszczów, węglowodanów)



zmienność zależnie od pory: w nocy pokarm

bardziej kaloryczny



możliwość dostosowania w pewnych granicach do

temperatury otoczenia, czyli zaspokajania

pragnienia dziecka

Skład mleka kobiecego i krowiego

Składnik na

100 ml

Siara

1-5

dni

Mleko

dojrzałe

> 30 dnia

Mleko

krowie

Wartość

energetyczn

a (kcal)

58

70

66

Laktoza (g)

5,3

7,3

4,8

Białko całk.

(g)

2,3

0,9

3,4

Główne zasady karmienia

Główne zasady karmienia

piersią

piersią

1. Karmienie zaraz po porodzie (1-2

1. Karmienie zaraz po porodzie (1-2

godz.) – korzyści:

godz.) – korzyści:

•

Noworodek jest najbardziej aktywny w
pierwszych 2 godzinach po porodzie. Wysokie
jest wówczas stężenie prolaktyny i endorfin
(zwiększają poz. prolaktyny) we krwi matki, co
ułatwia rozpoczęcie laktacji

•

Możliwość uniknięcia deficytów płynowych i
kalorycznych w pierwszych godzinach życia
dziecka (zapobiega odwodnieniu i hipoglikemii)

•

Mniejszy jest tzw. fizjologiczny spadek masy ciała i
niższe stężenie bilirubiny w surowicy noworodka w
trakcie fizjologicznej żółtaczki (przeczyszczające
działanie siary, ułatwiające wydalenie smółki)

•

Dostarczenie siary działa ochronnie i p/infekcyjnie

•

Wczesna kolonizacja noworodka florą bakteryjną
matki, bezpieczną dla dziecka

•

Lepszy kontakt emocjonalny między matką i
dzieckiem

2. Karmienie na żądanie – przy

2. Karmienie na żądanie – przy

objawach głodu dziecka, również w

objawach głodu dziecka, również w

nocy – korzyści:

nocy – korzyści:

•

zapewnia skuteczną laktację

•

zapobiega przepełnieniu piersi, gł. w okresie

nawału mlecznego

•

zapobiega hiperbilirubinemii noworodka

•

dostarcza właściwą ilość płynów i energii, dając

prawidłowy przyrost masy ciała i zapobiegając

odwodnieniu

Karmienie piersią w okresie

Karmienie piersią w okresie

noworodkowym i niemowlęcym

noworodkowym i niemowlęcym

1.

Karmienia częste na żądanie – min. 8-12

x/dobę i częściej

2.

Właściwa technika karmienia – brodawka i

otoczka brodawki sutkowej całkowicie w jamie

ustnej dziecka; „wywinięte” wargi dziecka;

drożne nozdrza; wygodna pozycja matki w

trakcie karmienia

3.

Rytmiczne ssanie i słyszalne połykanie

4.

Dziecko karmione do tzw. opróżnienia jednej

piersi i gdy głodne ew. karmione z drugiej

piersi

5.

Po karmieniu – czas na usunięcie połkniętego

powietrza – „odbijanie” – w pozycji pionowej, z

podtrzymaniem główki i poklepywaniem pleców

i następowe ułożenie na prawym boku

6.

Czas karmienia indywidualny, ale min. 10-15

min. aktywnego ssania

7.

Kolejne karmienie zaczynane od piersi, która

nie była podawana dziecku jako ostatnia

8.

Min. 2 mokre pieluchy dziennie przez pierwsze

2 dni życia dziecka

9.

Od 3-go dnia: min. 6-8 mokrych pieluch

tetrowych lub 4-6 jednorazowych

10.

Różowe kryształy moczanowe (jeśli obecne

na pieluszce) znikają po 3 dniu życia

11.

Min. 3-4 stolce/dobę; początkowo smółka,

stolce przejściowe i po 3 dniu żółte,

papkowate stolce: 4/dobę – jeśli duże; do

10/dobę – jeśli małe

12.

Wyrównanie urodzeniowej masy ciała do 10

doby po porodzie

13.

Przyrost masy ciała przez pierwszy miesiąc

min. 600g; lepiej gdy ~30g/dobę (~900 g

przez 1-szy m-c)

Mierniki prawidłowego żywienia

Mierniki prawidłowego żywienia

1.

Odpowiedni przyrost masy ciała (min.

600g/m-c przez pierwsze 3-4 m-ce, a

następnie min. 400-500g/m-c do końca I roku

życia)

2.

Właściwy przyrost długości ciała

3.

Odpowiedni całkowity zasób tłuszczu w

organizmie

4.

Poziom inteligencji – późny wykładnik

Karmienie piersią, aby było efektywne –

Karmienie piersią, aby było efektywne –

tzn. zapewniające dziecku pokrycie

tzn. zapewniające dziecku pokrycie

zapotrzebowania na podstawowe

zapotrzebowania na podstawowe

składniki pokarmowe i wyrażające się

składniki pokarmowe i wyrażające się

właściwym przyrostem masy ciała musi

właściwym przyrostem masy ciała musi

być:

być:

karmieniem na żądanie

karmieniem na żądanie

– w dzień i w

– w dzień i w

nocy;

nocy;

bez podaży innych płynów lub pokarmów

bez podaży innych płynów lub pokarmów

przez pierwsze 4 miesiące życia dziecka

przez pierwsze 4 miesiące życia dziecka

(z wyjątkiem szczególnych wskazań

(z wyjątkiem szczególnych wskazań

medycznych)

medycznych)

musi być zachowana odpowiednia

musi być zachowana odpowiednia

technika karmienia: brodawka i otoczka

technika karmienia: brodawka i otoczka

brodawki sutkowej w jamie ustnej

brodawki sutkowej w jamie ustnej

dziecka – przystawianie dziecka do piersi,

dziecka – przystawianie dziecka do piersi,

a nie odwrotnie

a nie odwrotnie

Dieta matki w okresie laktacji

Dieta matki w okresie laktacji

Produkcja mleka w il. ok. 850 ml - 750 kcal/dobę

200-300 kcal/dobę – ze spalania tkanki

tłuszczowej z okresu ciąży

Reszta - ok. 500 kcal/dobę musi być dostarczona

dodatkowo z pokarmem

Ilość energii dostarczanej w diecie zależy od

wieku, masy ciała i aktywności fizycznej
kobiety karmiącej, średnio ok. 2800 – 3200
kcal/dobę

Dieta matki w okresie laktacji

Dieta matki w okresie laktacji

Generalna zasada – jeść i pić wszystko, co nie

szkodzi dziecku

1. Dużo płynów: woda mineralna, słaba herbata, soki
max. 0,5 l/dobę – za dużo cukru;
mleko- max. 0,5 l/dobę
2. Sacharoza – max. 10 % całkowitej energii
3. Bez alkoholu i papierosów
4. Bez konserwantów, bez ostrych przypraw
5. Ca w il. 1200 mg/dobę
6. Owoce i warzywa krajowe (także soki) –

dostarczają vitamin, gł. C

7. Dodatek nienasyconych kwasów tłuszczowych

– ich ilość w mleku zależy od zawartości w

diecie - oliwa do sałatek, ryby

8. Unikać wyrobów cukierniczych, piekarniczych i

typu fast food – w trakcie przygotowywania

powstają izomery trans kwasów tłuszczowych

(wpływ na przepuszczalność błon

komórkowych, uszkadzanie produktów kwasu

AA i PG – hamowanie reakcji enzymatycznych i

przemiany tłuszczowej; zły wpływ na profil

lipoprotein w surowicy – efekt miażdżycorodny.

Izomery trans powstają też przy zbyt szybkim

spalaniu tłuszczów, gł. w I połowie laktacji.

Dostają się do pokarmu kobiecego

9. Mięsa raczej gotowane, pieczone, a nie

smażone

10. Bez czekolady – prewencja zaparć i alergii u
dziecka

11. Unikanie produktów wzdymających –

prewencja

wzdęć brzucha i bólów brzucha

12. Wg niektórych początkowo unikanie ryb –
prewencja alergii; uwaga na zanieczyszczenia
mogące znajdować się w rybach

13. Unikanie leków – jeśli nie są konieczne

Praktyki zwiększające powodzenie w

Praktyki zwiększające powodzenie w

karmieniu piersią

karmieniu piersią

o

wczesny kontakt matki z dzieckiem po
porodzie

o

system „rooming in”

o

karmienie na żądanie

o

właściwa technika karmienia

o

odpowiednia motywacja

10 kroków do udanego karmienia

10 kroków do udanego karmienia

piersią

piersią

1.

Sporządzić na piśmie zasady postępowania,

sprzyjające karmieniu piersią i zapoznać z nimi

cały personel

2.

Przeszkolić wszystkich pracowników tak, aby

mogli realizować powyższe zasady

3.

Informować wszystkie kobiety ciężarne o

korzyściach karmienia piersią i postępowaniu

podczas karmienia

4.

Pomagać matkom w rozpoczęciu karmienia

piersią w ciągu pół godziny po urodzeniu

dziecka

5.

Praktycznie nauczyć matki (zademonstrować)

jak należy karmić piersią, jak utrzymać

laktację, nawet jeśli będą oddzielone od

noworodków

10 kroków do udanego karmienia

10 kroków do udanego karmienia

piersią

piersią

6.

Nie dokarmiać i nie dopajać noworodków

niczym poza pokarmem kobiecym, z

wyjątkiem szczególnych wskazań medycznych

7.

Stosować system „rooming in” umożliwiający

matce przebywanie razem z dzieckiem w

pokoju od urodzenia i przez całą dobę

8.

Zachęcać i ułatwiać karmienie piersią na

żądanie

9.

Nie podawać smoczka niemowlętom

karmionym piersią

10.

Angażować się w tworzenie i pracę grup kobiet

wspierających się w karmieniu piersią i

kierować do nich karmiące matki wypisywane

ze szpitala lub będące pod opieką przychodni

Praktyki utrudniające karmienie piersią

Praktyki utrudniające karmienie piersią

o

oddzielenie matki od dziecka po
porodzie

o

dokarmianie i dopajanie noworodka

o

używanie smoczków i kapturków
ochronnych

o

ograniczenie częstości i czasu
przystawiania dziecka do piersi

Przed przyjęciem tezy, że matka ma za

Przed przyjęciem tezy, że matka ma za

mało pokarmu należy wykluczyć trzy

mało pokarmu należy wykluczyć trzy

możliwości:

możliwości:

•

błędy w technice karmienia

•

możliwe do skorygowania czynniki ze
strony matki, związane z dietą,
odpoczynkiem lub stresem emocjonalnym

•

fizyczne nieprawidłowości dziecka, które
utrudniają karmienie lub przyrost masy
ciała

Czynniki ryzyka wczesnego zakończenia

Czynniki ryzyka wczesnego zakończenia

karmienia piersią

karmienia piersią



palenie papierosów



wykształcenie matki < średniego



młody wiek matki < 25 r.ż.



matka samotna



wcześniactwo



karmienie wg schematu godzin



brak karmień nocnych



dopajanie dziecka płynami



stosowanie smoczków – zjawisko

mylenia wzorca

Zespół Ekspertów powołany przez Konsultanta

Zespół Ekspertów powołany przez Konsultanta

Krajowego ds. Pediatrii (maj 2007 rok) zaleca:

Krajowego ds. Pediatrii (maj 2007 rok) zaleca:

- wyłączne karmienie piersią do końca 4 m-ca

- wyłączne karmienie piersią do końca 4 m-ca

życia

życia

- Od 5 m-ca życia, a nie później niż w 6 m-cu

- Od 5 m-ca życia, a nie później niż w 6 m-cu

wprowadzanie do diety produktów

wprowadzanie do diety produktów

bezmlecznych

bezmlecznych

przy kontynuacji karmienia piersią

przy kontynuacji karmienia piersią

Wskazana kontynuacja karmienia piersią do 2

Wskazana kontynuacja karmienia piersią do 2

lat, ale przy stopniowo wprowadzanej żywności

lat, ale przy stopniowo wprowadzanej żywności

dodatkowej (WHO)

dodatkowej (WHO)

Odciąganie pokarmu

Odciąganie pokarmu

•

przy jego nadmiarze

•

gdy potrzeba karmienia w trakcie
okresowej nieobecności matki

•

gdy niemożliwe karmienie (choroba
dziecka) – aby podtrzymać laktację

Odciąganie ręczne lub przy pomocy

laktatora

Przechowywanie odciągniętego

Przechowywanie odciągniętego

pokarmu

pokarmu



w temperaturze pokojowej - do 12 godzin



w lodówce (temper. + 4 st. C) – (wewnątrz
lodówki, a nie w drzwiach) - do 48 godzin



w zamrażalniku lodówki (-10 st. C) do 7-10
dni



w zamrażarce (- 18 st. C) do 3 miesięcy



Po rozmrożeniu mleko musi być zużyte w

ciągu 24 godzin. Nie wolno go ponownie

zamrażać !



Pokarm może być rozmrażamy przez noc w

lodówce lub pod ciepłą wodą



Przed podaniem mleko ogrzewa się do temper.

37 st. C w podgrzewaczu lub w ciepłej wodzie



Nie wolno gotować !



Przed podażą wstrząsnąć (możliwość

oddzielenia tłuszczu)

P/wskazania do karmienia

P/wskazania do karmienia

piersią

piersią

Ze strony dziecka:

•

choroby metaboliczne:

galaktozemia,

wrodzona nietolerancja laktozy, choroba

syropu klonowego, fenyloketonuria (niekiedy

możliwe częściowe utrzymanie karmienia

piersią);

W przypadku braku odruchu ssania czy

połykania lub niedostatecznej koordynacji

między tymi odruchami (wcześniactwo),

rozszczepu wargi i podniebienia lub w

przypadku ciężkiego stanu dziecka możliwe

jest karmienie mlekiem matki odciągniętym z

piersi - za pomocą sondy żołądkowej.

Ze strony matki:

•

czynna gruźlica

•

zakażenie HIV (tylko w krajach rozwiniętych) i

wirusem T limfotropowym

•

leczenie matki (dotyczy leków z grupy

antymetabolitów, izotopów radioaktywnych,

chemioterapeutyków – cytostatyków)

•

używanie narkotyków

•

ropień piersi

Nie stanowi p/wskazania zapalenie gruczołu

piersiowego (bolesność, obrzmienie,

gorączka) !

Brak aktualnych zaleceń w stosunku do zakażenia

CMV, HCV i aktywnego HBV, które to infekcje u

matki także uważano za p/wskazania do

karmienia piersią