Zn -Cynk

• obecny we wszystkich narządach (wątrobie, jądrach, trzustce, oczach), tkankach (kostnej, we włosach i piórach), w nasieniu i płynach ustrojowych

• 90% Zn jest w kościach i mięśniach szkieletowych

• związki Zn działają immunomodulacyjnie, wpływają selektywnie na mikroorganizmy przewodu pokarmowego

Absorpcja:

• Absorbowany w dwunastnicy

• W organizmie odbywa się cyrkulacja Zn - nadmiernie pobrany wraca do przewodu pokarmowego i wydalany jest przez żółć, także przez ejakulaty, mleko, jaja

• Wchłanianie Zn zależy od rozpuszczalości związków cynku

• Inhibitorami wchłaniania Zn są:

• Kwas fitynowy

• Glukozynolany

• Arginina

• Cd, Cu

• Wysoki poziom Ca w diecie

Funkcje:

• stabilizuje błony komórkowe

• bierze udział w syntezie i przemianie białka, tłuszczów, kwasów nukleinowych

• niezbędny w procesach wzrostu i ekspresji genów

• aktywator metabolizmu (składnik białek i metaloenzymów)

• u bydła aktywizuje enzymy decydujące o implantacji zarodków (rozrodczość zwierząt)

• u drobiu jest czynnikiem prawidłowego rozwoju zarodka, regeneracji nabłonków i piór

Niedobór:

• zakłócenie metabolizmu komórkowego, syntezy kwasów nukleinowych i białek

• zmniejszenie tempa wzrostu młodych zwierząt

• brak apetytu

• gorsze wykorzystanie paszy

• schorzenia skóry wymienia

• schorzenia wymienia i racic krów

• schorzenia ścian żwacza

• zaburzenia regeneracji nabłonków i procesów keratywizacji sierści i piór

• słabe gojenie się ran

• słabe libido

• niedobór można zlikwidować stosując premiksy zawierające Zn i precyzyjne zbilansowanie Ca i Cu

Zapotrzebowanie:

• 100 ppn ZnO w okresie okołoodsadzeniowym chroni prosięta przed biegunkami (zmiana żywienia, zaburzenie równowagi populacji mikroorganizmów jelitowych)

• zapotrzebowanie zależy od gatunku zwierząt (40-80 ppm)

Mn - Mangan

• ważny aktywator biologiczny licznych enzymów

• uczestniczy w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów, w procesach tworzenia białek i chrząstki

• występuje w szkielecie, wątrobie, trzustce, nerkach

• rezerwy Mn w organizmie są bardzo ograniczone

• niski stopień absorpcji Mn w jelicie cienkim - 2 do 15%

Niedobór:

• słaby rozwój młodych zwierząt

• anomalie w tworzeniu szkieletu i układu kostno-stawowego

• osłabienie odpowiedzi immunologicznej, reakcji neurologicznych

• zakłócenie syntezy mukopolisacharydów

• obniżona płodność zwierząt (poronienia, niska masa noworodka, wahające się ruje)

• drób jest szczególnie wrażliwy

• peroza - ześlizgiwanie się ścięgna achillesa u drobiu

• nioski - zmniejszenie nieśności, zaburzenia w rozwoju zarodka

• kurczęta - zgrubienie i zniekształcenie kości

• jagnięta - deformacje kości

• owce - obniżenie płodności

Zapotrzebowanie:

• kurczęta nieśne i indyki szybko rosnące: 60 - 10 mg/kg s.m. paszy

• wchłanianie ogranicza nadmiar Ca, P, Fe w diecie

• Mn może być częściowo zastępowany w frakcjach biologicznych przez Mg

Si - Krzem

• najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie

• obecność Si wpływa na wchłanianie wielu pierwiastków

• w prawidłowych warunkach chowu i żywienia nie stwierdza się niedoboru Si

• deficyt powstaje w wyniku ograniczenia biodeostępności Si z trudno rozpuszczalnych połączeń chemicznych - skutek stresu, zaburzeń wchłaniania, nadmiernego wydalania z kałem

• uznawany jest za „pierwiastek młodości”

• odpowiada za funkcjonowanie skóry i jej wytworów, za wiązanie wody w skórze

Niedobór:

• zmniejszenie przyrostów młodych zwierząt, nieśności ptaków

• powoduje atrofię narządów wewnętrznych

• anemizacja powłok skórnych i błon śluzowych

• deformacja kości

• słabe wykształcanie się stawów

• zaburzenia w regeneracji8 nabłonków skóry

• wypadanie włosów

Zapotrzebowanie:

• zwierząt monogastrycznych w mieszankach treściwych to 220-270 mg/kg

• dodatek 10 ppm Si do mieszanek dla drobiu wpływa na poziom glukozy i cholesterolu we krwi kur, zwiększa zawartość białka w mięśniach i polepsza wylęgowość jaj

• 1 % dodatek Si poprawia przeżywalność i masę ciała kurcząt, zwiększa stężenie białka, glukozy i Ca we krwi

Źródła Si:

• glinokrzemiany:

• np. bentonit - dodatek redukujący pH treści żwacza

i świni i drobiu - zmniejsza częstotliwość chorób metabolicznych, zagrożenie kanibalizmem, poprawia wytrzymałość skorupy jaj

Se - Selen

Funkcje:

• jako selenocysteina - integralna część peroksydazy glutaminowej, bierze udział w mechanizmach antyoksydacyjnych, chroni frakcje lipidowe błon komórki przed uszkodzeniem

• Se w związkach tarczycy - sterowanie metabolizmem

• Antyoksydant - chroni witaminę E (he???), współdziała z nią, może ją częściowo zastępować wiążąc wolne rodniki

• Se w selenoproteinach - odpowiedzialna za odpowiedź swoistą i nieswoistą, wpływa na odpowiedź immunoglobuliczną organizmu

Grupy zaburzeń:

• likwidowanie przez dodatek witaminy E, bez wpływu Se na pzrebieg tych zaburzeń

• encefalomacja u kurcząt, niepłodność u samców

• eliminowane zarówno przez dodatek Se jak i witaminy E

• miogatie, choroba białych mięśni, dystrofia mięśni u cieląt, owiec, kurcząt, wysięki surowicze u kurcząt

• wywołane brakiem Se

• owrzodzenie żołądka

• degeneracja wątroby i nerek

• zwłóknienie trzustki u kurcząt

• zaburzenia rozrodu u bydła

• zatrzymanie łożyska

• kardiomiopatia

• dystrofie mięśniowe u świń

• syndrom MMA

Zapotrzebowanie:

• maksymalna dopuszczalna ilość dla wszystkich gatunków zwierząt to 0,5 ppm

• średnio 0,1 - 0,15 mg/kg s.m. paszy, dawka nie powinna przekraczać 0,2 - 0,3 ppm

• ilość Se 5mg/kg paszy lub 500 mg/kg mleka jest toksyczna

• przy podawaniu Se uwzględnia się rzeczywistą zasobność gleb i roślin w Se, u monogastrycznych należy uważać na skład stosowanych premiksów i preparatów mineralno - witaminowych - przedawkowanie!!!

• „choroba alkaliczna” - u bydła i owiec wypasanych w regionach o wysokiej zawartości Se w glebach

Inne

• w paszach występuje jako selenometionina, selenocysteina i w połączeniach nieorganicznych - w selenianach i seleninach

• biodostępność zależy od rodzaju połączeń chemicznych

• źródło - wzbogacone w Se pasze, pszenica, drożdże

• inhibitory Se: metale ciężkie (Cd, Hg), duże ilości S w paszach

• absorpcja - uzależniona jest od poziomu białka ogólnego i metioniny w diecie, ilości witaminy A i E, obecności antyoksydantów

Al - Glin

• najwięcej w zielonkach roślin motylkowych i traw

• stopień wchłaniania Al jest bardzo nisko (20%)

• antagonistami Al są Ca, Zn, Fe i Cr

• negatywne działanie Al:

• osteomalacje

• odkładanie Ca w tkankach miękkich

• uszkodzenie błon komórkowych

• Al kumuluje się w mózgu (encefalopatia)

• Zatrucie Al prowadzi do:

• Degeneracji układu nerwowego

• Gromadzenia Al w wątrobie, nerkach, przede wszystkim w kościach

• glikokrzemiany - słabo rozpuszczalne, wykazują dużą zdolność wiązania innych składników: tłuszczu, metalu, toksyn, wody, amoniaku, mikotoksyn

Mo - Molibden

• występuje w wątrobie, śledzionie, nerkach, szkielecie

• bierze udział w metabolizmie puryn, obecny jest w niektórych enzymach

• zawartość Mo w organizmie zależy od ilości S w diecie

• aniony związków Mo są antagonistami wobec amonów Se i Cu

• wysoki poziom Mo w diecie zmniejsza odkładanie się Cu w organizmie i prowadzi do deficytu Cu

• rzadko odnotowuje się niedobory Mo

• dopuszczalna maksymalna ilość Mo w paszach to 2,5 mg/kg mieszanki pełnoporcjowej

• stopień absorpcji Mo zależy od diety, wynosi 25-70%

F - Fluor

• mikroelement niezbędny do życia

• występuje w postaci związków nieorganicznych

• stopień wchłaniania F zależy od rodzaju pasz i występujących w nich związków F (do 80%)

• 95 % F zawartego w organizmie występuje w kościach i zębach

• długotrwały niedobór prowadzi do:

• obniżenia przyrostów u kóz i szczurów

• porowatości i anomalii budowy kości

• w prawidłowych warunkach żywieniowych nie stwierdza się niedoborów F

• F jest toksyczny dla zwierząt, szczególnie dla przeżuwaczy pobierających pasze zielone okopowe, bogate w F

Nadmiar:

• deformacja zębów

• zgrubienia i deformacje kości, stawów - utrudnienie w pobieraniu paszy i poruszaniu się

• do celów paszowych dopuszcza się fosforany, w których ilość F nie przekracza 2000 ppm

• tolerowana ilość F w innych paszach zależna od rodzaju , wynosi 530 - 500 ppm

Cr - Chrom

Funkcje:

• Cr³⁺ jest niezbędny do działania insuliny jako czynnik tolerancji glukozy

• Cr bierze udział w syntezie lipidów

• Obniża stopień odkładania się tłuszczu

• Uczestniczy w metabolizmie białek, syntezie kwasów nukleinowych

• Usprawnia metabolizm glukozy

• Jest czynnikiem antystresowym

• Cr⁶⁺ jest nieprzyswajalny przez zwierzęta

• Toksyczne są związki rozpuszczalne w których Cr przechodzi w formę jonową

• objawy zatrucia:

• wymioty, zapaść, uszkodzenie nerek, bezmocz, zmiany skórne, anemia

• antagonistami są Fe, K, Mg, P, Cu, Mn

• stopień przyswajania Cr z połączeń nieorganicznych to 2 - 3 %, z organicznych chelatowych z kwasem glutaminowym, glicyną, cysteiną to 20-30%

• dobrze przyswajalny Cr z połączeń organicznych poprawia przyrosty i wykorzystanie paszy, zmniejszenie ilości odkładanego tłuszczu

• występuje w kościach, piórach, wątrobie

• bogate w Cr są drożdże

• zapotrzebowanie zwierząt - 15 ppm

• związku chromu nie są dopuszczane do stosowania jako dodatki paszowe (pierwiastek toksyczny)

Niedobór:

• narasta z wiekiem

• obniżenie skuteczności działania insuliny (cukier w moczu)

• jeśli w diecie jest mniej niż 50 mg/kg s.m. to prowadzi to do depresji wzrostu, zaburzeń w funkcjonowaniu wątroby i nerek

Li - Lit

Funkcje:

• korzystnie wpływa na metabolizm cukrowców, poprawia reprodukcję, długowieczność, rozwój młodych kóz

• należy do grupy metali alkalicznych

• bierze udział w procesach neurotransmisji w transporcoe Ca i Na przez błony komórkowe

Zapotrzebowanie:

• kozy 1,7 mikro/kg s.m. (??)

• świnie 2,3 - 2,5 mikro/kg s.m. (??)

Ni - Nikiel

• znaczący w przemianie węglowodanów

• jest katalizatorem metaloenzymów

• odczyn ważny wobec - aktywacji amylazy trzustkowej, ureazy bakteryjnej - w żwaczu, licznych dehydrogenaz, fosfatazy alkalicznej

• bierze udział w metabolizmie kwasów nukleinowych

Niedobór:

• zmiany pigmentacji skóry

• stany zapalne u świń

• upośledzenia gospodarki Fe

• obniżenie poziomu Cu i Zn w organizmie (wtórna anemia)

• dodatek Ni zwiększa aktywność insuliny i ureazy bakteryjnej w żwaczu

Zapotrzebowanie:

• zalecany poziom w paszy to 0,5 ppm

• jest słabo absorbowany

• Ni w dużych ilościach jest mało toksyczny

• Ziarno zbóż: 300 - 600 mg/kg s.m.

• Zielonka pastwiskowa: 0,5 - 3,5 mg/kg s.m.

V - Wanad

• aktywator enzymów ATPazy, transferaz, liaz

Niedobór:

• stwierdzono u szczurów, kur, i kurcząt

• objawia się zaburzeniami metabolizmu lipidów, cholesterolu

• u kóz poronienia, obniżona mleczność

Dawkowanie:

• dodatek 3mg/kg s.m. stymuluje wzrost kurcząt

• dawka 30mg/kg s.m. daje efekt depresji wzrostu

• ilość 200 mg/kg s.m. jest toksyczna dla szczurów i kurcząt

As - Arsen

• występuje w skórze, sierści, wytworach rogowych

• niezbędny dla szczurów, kurcząt, świń, kóz

• ważny w metabolizmie metioniny

• związki arsenu są silnie toksyczne (arsenowodór, arszenik)

• czynnik kanerogenny i teratogenny

• w bardzo małych ilościach wykazuje korzystne działanie na organizm

• działa antagonistycznie wobec P i D

• podwyższony poziom As zwieksza wydalanie Se, podwyższa zapotrzebowanie na I

Niedobór:

• kozy - zaburzenia w rozrodzie, obniżenie produkcji mleka, tempa wzrostu młodych zwierząt

Wchłanianie:

• w przewodzie pokarmowym 45 - 90 % (wchłaniany może być też przez skórę)

Sn - Cyna

• ilość Sn w paszach < 1 do 4 mg/kg s.m. w zielonkach

• niezbędna dla ssaków

• źle absorbowana z przewodu pokarmowego, zwłaszcza w postaci nieorganicznej

• toksyczna w małym stopniu

• odgrywa ważną rolę w tworzeniu białek strukturalnych

1

---