Paszoznawstwo

Wykład 7 + kawałek 8

WITAMINY

• Egzogenne składniki organiczne

• Bioregulatory

• Niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu

• U przeżuwaczy witaminy rozpuszczalne w wodzie tworzą mikroorganizmy żwacza

• Są Wchłaniane głównie w jelicie cienkim i grubym

• U przeżuwaczy niektóre niskocząsteczkowe witaminy hydrofilne są wchłaniane bezpośrednio przez ściany przedżołądków

Struktura chemiczna

• Związki organiczne, cykliczne, alifatyczne z grupy terpenów, steroidów, flawonów, cukrów, związków aminowych i innych

• Formy chemiczne witamin:

• Izomeryczne cis-trans

• L i D

• Obecność grup metylowych

• Zdolność tworzenia soli, estrów i innych

• Formy chemiczne modyfikują aktywność biologiczną witamin

Cechy fizyczne

• Z 80 form substancji witaminowych, ale 13 uwzględnia się w praktycznym zastosowaniu: A, B_{1,2,3,5,6,7,12}, C, D₃, E, H, K

• Podział

• Litofilne - A, D, E, K - rozpuszczalne są w tłuszczach (rozpuszczalnik apolarny)

• Gromadzone są w tkankach miąższowych, głównie w wątrobie, narządach rodnych, nerkach, gruczole mlekowym

• Organizm jest zdolny do gromadzenia głównie witamin A i D - zasoby służą do pokrycia potrzeb zwierzęcia w okresach niedoboru witamin w żywieniu, ilość rezerw decyduje o stopniu oddziaływania i funkcjach tych witamin

• Hydrofilne - B, C - rozpuszczają się w wodzie (rozpuszczalnik polarny)

• Gromadzone w formie rezerw

• Uczestniczą bezpośrednio w przemianach na poziomie komórkowym

• Same ulegają przemianom

• Produkty ich przemian są wydalane

• Wymagają systematycznego dawkowania

• Witaminy są wrażliwe na czynniki środowiskowe

• Temperaturę

• Utlenienie

• pH

• działanie światła - promieni UV

• technologia przy produkcji witamin zwiększa odporność na czynniki środowiskowe poprzez:

• mikrootoczkowanie

• kapsułkowanie

• łączenie z

• emulgatorami

• konserwantami

• przeciwutleniaczami

• substancjami ochronnymi

Mierniki ilościowe

• miligram - dla witamin E, K, kompleksu B, C

• mikrogram - dla witamin H, B₁₂

• jednostki międzynarodowe lub international unit dal witamin A i D

• 1 j.m. witaminy A = 0,3 mikrograma retinolu

• 1 j.m. witaminy D₃ = 0,025 mikrograma (chyba już nie retinolu)

Działanie witamin

• W zależności od sposobu działania witaminy dzielimy na:

• Hormonowitaminy

• Witaminy litofilne

• Działają w polu aktywności hormonów

• Enzymowitaminy

• Witaminy hydrofilne

• Są włączane do systemów przemian enzymatycznych w organizmie

• Intensywność działania witamin ulega modyfikacjom pod wpływem

• Czynników synergicznych - wzmacniających działanie

• Czynników antagonistycznych - osłabiających działanie witamin

Działanie tych czynników jest różnorodne i swoiste dla każdej witaminy

Antywitaminy

• Przeszkodą w działaniu witamin są antywitaminy

• Wyróżnia się antywitaminowe czynniki

• Destruktory

• Niszczą strukturę witaminy i tym samym jej działanie, są to:

• Specyficzne enzymy - tiaminaza, rybaza

• Czynniki chemiczne utleniające

• Trwałość witamin niechronionych w iezankach witaminowych osłabia też obecność soli mineralnych lub chlorku choliny

• Kompetencyjne-współzawodnictwo

• Antywitaminowe czynniki kompetencyjne

• Są to substancje o strukturze chemicznej podobnej do struktury witamin

• Znajdując się w polu działania witamin zajmują ich miejsce i uniemożliwiają właściwy przebieg i funkcji przemian

• Są to m. In. sulfonamidy, antybiotyki tetracyklinowe, di kumaryna

Niedobór witamin

• Prowadzi do hipowitaminozy a następnie do awitaminozy

• Awitaminoza objawia się charakterystycznie dla każdej witaminy

• Niedobór witaminy B₁₂ - anemia

• Niedobór witaminy K - krwawe wybroczyny u indyków

• Niedobór witaminy D - krzywica młodych zwierząt

Nadmiar witamin

• Prowadzi do hiperwitaminozy

• Odnosi się to zwłaszcza do witamin litofilnych

• Zwłaszcza do witaminy A i D, które tworzyć mogą rezerwy

• Produkty przemian tych witamin są początkowo inhibitorami procesów metabolicznych, a następnie stają się substancjami toksycznymi

WITAMINY

Witamina A

• Refinol w postaci alkoholowej C₂₀H₂₈O w układzie All-trans - forma wzorcowa tej witaminy

• Jest wrażliwa na temperaturę, utlenianie, promieniowanie, odczyn kwaśny środowiska

• Źródła:

• W naturze występuje tylko w produktach zwierzęcych - w wątrobie, mleku, tłuszczach rybnych, żółtku jaj, mączkach zwierzęcych

• W przemyśle pozyskiwana jest w syntezie chemicznej w formie All-trans, głównie w postaci palmitynianu

• Może być wytwarzana w organizmach zwierzęcych z karotenów o właściwościach prowitaminy A

• Karoteny

• Są to politerpeny występujące naturalnie w świecie roślinnym

• Beta-karoteny - największa użytkowość jako prowitamina A

• Alfa-karoteny - mniejsza wartość witaminowa (53%)

• Omega-karoteny - mają tylko 23% efektywności

• Przetwarzanie prowitaminowych karotenów w czynną witaminę A odbywa się w jelicie cienkim

• Karoteny tlenowe - ksantofile, zeaksantyny

• Karoteny alifatyczne - likopeny

• Nie są prowitaminami

• Są używane jako barwniki żółte resorbowane przez organizmy nadające cechy barwne produktom

• Funkcje witaminy A

• Bierze udział w procesach proteino genezy

• W syntezie i uaktywnianiu hormonów steroidowych

• W regulacji wzrostu, widzenia, regeneracji nabłonków

• Stymuluje proces syntezy białek i mukopolisacharydów struktur nabłonkowych

• Warunkuje regenerację struktur nabłonkowych przewodu pokarmowego, narządów rodnych, jajowodów, macicy, narządów oddechowych, nerek

• Wpływa na odbudowę pęcherzyków mlecznych w gruczole mlekowym

• Jest czynnikiem prawidłowego rozwoju układu kostnego

• Wpływa na rozrodczość zwierząt - na proces plemnikotwórczym wytwarzanie ciałka żółtego i progesterony chroniącego rozwój zarodka w pierwszych fazach

• Wpływa na wrażliwość odbioru bodźców świetlnych

• Współzależność synergiczna

• Z witaminą E, czynnikami przeciwutleniającymi, hormonami przedniego płatu przysadki mózgowej

• Działanie antagonistyczne

• Z witaminą D, hormonami tarczycy i przytarczyc

• Czynniki destrukcyjne

• Substancje o działaniu utleniającym

• Ulega metabolizmowi w wątrobie

• Zostaje wydalona z żółcią do przewodu pokarmowego

• Hipowitaminoza A:

• Słaby wzrost, słaba regeneracja nabłonków, podatność na infekcje, zaburzenia w rozrodzie, słaba laktacja

• Nadmiar

• Objawy swoistej toksyczności

• Awitaminoza

• Zaburzenie widzenia, wadliwe formowanie płodów, zniekształcenie kończyn, wady zasklepiania podniebienia

Witamina D

• Znaczenie funkcyjne witaminy D mają 2 jej formy:

• D₂ - ergokalcyferol

• Występuje w świecei roślinnym, jest lepiej wykorzystywana przez ptaki

• D₃ - cholekalcyferol

• Jest stabilna wobec czynników środowiskowych takich jak temperatura, utlenianie, odczyn kwaśny i zasadowy

• Aktywność witaminowa witaminy D₂ jest około 100-ktornie mniejsza niż witaminy D₃

• Źródła

• Forma prowitaminowa D₂

• Występuje w zielonych częściach roślin

• Jest częściowo uaktywniana przez działanie promieni słonecznych

• aktywna forma witaminy występuje tylko w produktach zwierzęcych, w wątrobie, oleju rybnym, tłuszczu, żółtku jaj

• Witamina D₃

• Obecnie pozyskiwana jest na drodze syntezy chemicznej

• Funkcje witaminy D

• Aktywna forma witaminy D₃

• Reguluje resorpcję jelitową jonów Ca²⁺ i pierwiastków tej grupy, głównie Mg²⁺

• Wpływa na resorpcję i transport fosforu proporcjonalnie do przyjętej ilości Ca

• Powoduje osadzanie jonów Ca^2+, Mg²⁺ i fosforanów w tkankach kostnych w przestrzeniach tworzonych przez osteoblasty

• Powoduje uruchamianie zasobów Ca i Mg przenoszonych w tkanki kostnej do innych części organizmu

• Wpływa pośrednio na regulację gospodarki fosforanowej w organizmie

• W nerkach reguluje procesy wydalania Ca i P

• Aktywność witaminy D jest sprzężona w układzie równoważącym się, synergicznym lub antagonistycznym z hormonami przytarczyc i kalcytoniną

• W nerkach - witamina D osłabia wydalanie P, parathormon wzmaga

• W jelitach - witamina D zwiększa resorpcję Ca, parathormon osłabia ten proces

• Działanie synergiczne - z hormonami somatotropowymi

• Działanie antagonistyczne - z witaminą A

• Antywitaminy kompetencyjne - antybiotyki z grupy tetracyklin i aktynomycyna

• Niedobór: hipowitaminoza

• Deformacja układu kostnego u młodych osobników, krzywica, rachityzm, ogólne osłabienie zdolności wzrokowej

• U osobników starszych hipowitaminoza powoduje ubytek składników mineralnych, osteoporozę, łamliwość kości

• Noworodki pobierają witaminę D wraz z siarą

• Nadmiar: hiperwitaminoza

• Wzmaga osadzanie złogów mineralnych w naczyniach krwionośnych, płucach, nerkach

• Prowadzi do perturbacji w regulacjach hormonalnych

• Powoduje toksemię i w konsekwencji zaburzenia, ostrą anoreksję, albuminurię, wzmożone wydalanie substancji azotowych i objawy zatrucia

• Krótkotrwałe podawanie witaminy D samicom ciężarnym przed porodem zwiększa mobilizację Ca i P i zmniejsza ryzyko zaburzeń poporodowych - hiperwitaminoza to wynik długotrwałego i nadmiernego podawania witaminy D

Witamina E

• Stabilna na działanie temperatury, utlenienie i oddziaływanie środowiska kwaśnego

• Stabilna w środowisku zasadowym i wobec światła UV

• Źródła

• W naturze występuje w roślinach, zwłaszcza w olejach i zarodkach nasion zbóż, także w zielonkach

• W produktach zwierzęcych występuje w wątrobie i narządach miąższowych, w tkance tłuszczowej, tłuszczu mleka, tłustych mączkach zwierzęcych

• Obecnie pozyskiwana z syntezy przemysłowej

• Funkcje

• Działa prezciwutleniająco, ochronnie wobec czynników wrażliwych na procesy utleniania

• Reguluje selektywną przepuszczalność błon komórkowych

• Zapobiega utlenianiu żelaza w hemoglobinie

• Aktywuje układy enzymatyczne oksydoredukcyjne łańcucha oddechowego i procesów glikolizy i kwasów nukleinowych

• Chroni komórki mięśniowe przed dysfunkcjami (dystrofia mięśniowa)

• Jest witaminą płodnościową - chorni czynniki bioregulacji funkcji rozrodczych

• Zapobiega patologicznym uszkodzeniom tkanki łącznej (skazy wysiękowe) - u drobiu

• Chroni witaminy A i K przed utlenieniem

• Synergizm - z selenem (młodość)

• Antagonizm - z substancjami o właściwościach utleniających w formie soli mineralnych lub substancji organicznych (chlorki, siarczyny, tłuszcze w jelitach)

• Hipowitaminoza

• Trudna jest do rozpoznania

• Awitaminoza

• Prowadzi do typowych klinicznych zaburzeń funkcjonowania organizmu

• Hiperwitaminoza

• Nie jest obserwowana, organizm toleruje duże dawki witaminy E i metabolizuje te nadmiary

Witamina K

• Występuje w 3 formach: K₁, K₂, K₃

• Formy K₁ i K₂ są bardzo labilne, szybko się degradują

• Witamina K₃ jest pozyskiwana z syntezy chemicznej, jest stabilniejsza i jest stosowana jako czynna witamina w żywieniu zwierząt

• K₃ jest jedną z najbardziej labilnych witamin z pośród wszystkich witamin, jest wrażliwa na temperaturę, utlenienie, wilgotność, odczyn kwaśny, jest trwała na odczyn zasadowy i promienie słoneczne

• Źródła

• Witaminy K₁ i K₂ występują w nasionach roślin strączkowych, zbożach, w większych ilościach w zielonych częściach roślin w narządach zwierząt i ryb

• K₁ i K₂ są częściowo syntetyzowane przez mikroflorę jelitową i w żwaczu przeżuwaczy

• K₃ pozyskiwana jest z syntezy chemicznej, jest bardziej trwała i stosowana przez to w żywieniu zwierząt

• Funkcje

• W wątrobie wpływa na tworzenie struktur białkowych tromboplastów przez to jest istotnym elementem warunkującym krzepliwość krwi

• Synergizm - z przeciwutleniaczami, głównie z witaminą E i A

• Antagonizm - z dikumarolem występującym w paszach naturalnych

• Destruktory - substancje utleniające wraz z substancjami hamującymi rozwój lub niszczące bakterie jelitowe

• Hipowitaminoza - zaburzenie krzepliwości krwi

• Hiperwitaminoza - nie jest notowana

Witamina B₁

• Występuje w formie

• Chlorowodorku tiaminy - dobra rozpuszczalność w wodzie ale duża wrażliwość na temperaturę

• Azotanu tiaminy - większa termo stabilność, stosowana do produkcji pasz i prefiksów

• Funkcje

• Pirofosforan tiaminy - nieodzowny do prawidłowego przebiegu glikolizy

• Lipotiamina - czynna w biosyntezie tłuszczu

• Bierze udział w przenoszeniu grup aldehydowych i acylowych

• Przyczynia się do prawidłowej reaktywności obwodowego układu nerwowego

• Niedobór - powoduje porażenia układu nerwowego, osłabienie struktury mięśniowej organizmu (choroba beri-beri), może powodować nekrozę mózgu

• Hipowitaminoza - powodowana działaniem tiaminazy występującej w tkankach niektórych gatunków ryb lub wytwarzanej przez mikroorganizmy

• Nadmiar jest tolerowany przez organizm

• Synergizm - z kwasem pantotenowym w procesach oksydoredukcyjnych

Witamina B₂

• Inaczej ryboflawina

• W formie czystej ma postać krystaliczną o intensywnym żółtym zabarwieniu i charakterystycznym zapachu drożdżowym

• Jest stosunkowo termo stabilna, fotolabilna

• Źródła

• W naturze występuje w paszach i produktach roślinnych, szczególnie w drożdżach, a także w produktach zwierzęcych, mleku, mączkach

• Wytwarzana jest również przez mikroorganizmy żwacza i przez mikroflorę jelitową u monogastrycznych

• Jest produkowana na drodze biosyntezy przy wykorzystaniu drożdży

• Obecnie uzyskiwana głównie z syntezy chemicznej

• Funkcje

• W formie FMN, FAD, FADP działa jako koenzym wielu enzymów oksydoredukcyjnych w klasie oksydoreduktaz

• Koenzymy FAD, FMN i FADP uczestniczą w katabolizmie glukozy i białek, a w następstwie w procesach syntezy tłuszczu

• Koenzymy utworzone z udziałem ryboflawiny są czynne w procesach wytwarzania erytrocytów

• FAD ma znaczenie w tworzeniu białek siatkówki oka istotnych dla funkcjonowania wzrostu

• Synergizm - z innymi witaminami hydrofilnymi w procesach oksydoredukcyjnych, głównie z witaminami B₁ i B₃ i hormonami kortykoidowymi nadnercza

• Antagonizm - z pochodnymi analogowymi przekształceń alloksazyny pod wpływem światła, z lekami typu chloropromazyny

• Nadmiar

• Tolerowany przez organizm, mało toksyczny

• Jest szybko metabolizowana i produkty nadmiaru są wydalane

• W dawkowaniu wymaga równomiernego pokrywania potrzeb zwierząt

Witamina B₃

• Formą wyjściową tej witaminy jest kwas nikotynowy, z którego tworzy się amid kwasu nikotynowego określany jako niacyna - podstawowa forma witaminowa

• Kwas nikotynowy jest trudno rozpuszczalny w wodzie

• Amid kwasu nikotynowego - niacyna - dobrze rozpuszcza się w wodzie i w tej formie jest najbardziej znacząca jako witamina

• Jest witaminą dość termo stabilną odporną na utlenienie, labilna na środowisko zasadowe

• Źródła

• W naturze znajduje się w zielonych częściach roślin i w ziarnie zbóż, w otrębach, w nasionach roślin strączkowych, głównie w soi, w drożdżach świeżych i suszonych

• W produktach zwierzęcych występuje w wątrobie, mączkach zwierzęcych i rybnych

• Niewielkie ilości syntetyzowane są przez mikroorganizmy jelitowe z tryptofanu

• Do celów żywieniowych uzyskuje się ją z biosyntezy drożdżowej z asparginianu

• Obecnie wytwarzana głównie w biosyntezie chemicznej

• Funkcje

• Jest elementem struktury NAD i NADP, które są koenzymami dehydrogenaz i pośredniczą w przenoszeniu jonów H w łańcuchu oddechowym, w katabolizmie i anabolizmie cukrów, tłuszczów i aminokwasów, w Cyklu Krebsa oraz przemianach ADP/ATP w metabolizmie energii

• Synergizm - z tryptofanem i witaminą B₁ i B₂

• Antagonizm - z analogami amidu kwasu nikotynowego

• Awitaminoza - powoduje zahamowanie metabolizmu i wzrostu ciała, stany zapalne skóry (pelarga) i śluzówki przewodu pokarmowego

• Hiperwitaminoza - nie jest notowana, organizm szybko eliminuje nadmiar tej witaminy

Witamina B₅

• Inaczej kwas pantotenowy

• Dość łatwo rozpuszczalna w wodzie

• Odporna na wzrost temperatury i na utlenianie

• W praktyce stosowana jest forma soli wapniowej kwasu pantotenowego

• Źródła

• Powszechna witamina w paszach roślinnych, w ziarnach zbóż, zwłaszcza w otrębach i zarodkach, w śrutach poekstrakcyjnych roślin oleistych, w suszach z zielonek i w drożdżach

• Występuje też w produktach zwierzęcych, w mączkach mięsnych i rybnych i w mleku

• Jest syntetyzowana przez mikroorganizmy przewodu pokarmowego w żwaczu u przeżuwaczy i w jelitach zwierząt monogastrycznych

• Co celów żywieniowych uzyskuje się ją na drodze syntezy chemicznej

• Funkcje

• Jest składnikiem koenzymu A istotnego w procesach lipolizy i lipogenezy, w syntezie fosfolipidów, w przemianach acetylocholiny, w cyklu krebsa i przemianach glikolizy

• Ma znaczenie w syntezie cholesterolu i hormonów steroidowych kory nadnercza - kortykosteroidów

• Działa ochronnie na witaminę B₁₂

• Synergizm - z witaminą B₆ i kwasem askorbinowym

• Antagonizm - z kwasem sulfopantotenowym, kwasem salicylowym i kwasem omega-metylopantotenowym

• Nadmiar - ryzyko toksyczności jest bardzo niskie

Witamina B₆

• Inaczej pirydoksyna

• Fotolabilna

• Zasado labilna

• Termo stabilna

Koniec wykładu nr 7… łoj… teraz wykład numer 8, początek, który też był o witaminach

(czyli kutfa połowa 8ego)

Witamina B₆

• Inaczej pirydoksyna

• Fotolabilna

• Zasado labilna

• Termo stabilna

• Źródła

• Powszechna w paszach roślinnych

• Występuje w zbożach, otrębach zbożowych, w drożdżach i nasionach roślin strączkowych

• Występuje też w produktach zwierzęcych, w mączkach mięsnych i rybnych

• Nie występuje w mleku

• Do celów żywieniowych pozyskiwana na drodze syntezy chemicznej

• Funkcje

• W organizmie nie są tworzone jej rezerwy

• Witamina B₆ po fosforylacji pod wpływem ATP jest aktywnym czynnikiem ko enzymatycznych transaminaz w procesach przemian białka, jest też koenzymem dekarboksylaz

• Istotną rolę odgrywa w metabolizmie tryptofanu

• Synergizm - z witaminami hydrofilnymi, zwłaszcza B₁ i B₂

• Antagonizm - z analogami strukturowymi będącymi równocześnie inhibitorami kinaz (lek przecigruźliczy)

• Nadmiar - ryzyko toksyczności niewielkie

Witamina H

• Inaczej biotyna

• Znaczenie witaminowe ma tylko D-biotyna

• Słabo rozpuszczalna w wodzie, dobrze rozpuszcza się w środowisku alkalicznym

• Jest termo stabilna, fotolabilna, wrażliwa na utlenienie

• Źródła

• Powszechnie w paszach roślinnych jest ale w niewielkich ilościach

• Więcej jej jest tylko w ziarnach zbóż (oprócz kukurydzy), w otrębach, w nasionach roślin oleistych i w drożdżach

• W produktach zwierzęcych tylko w wątrobie

• Syntetyzowana przez mikroorganizmy przewodu pokarmowego, zwłaszcza w jelitach

• Obecnie pozyskiwana na drodze syntezy chemicznej

• Niedobór

• Objawy - przetłuszczenie wątroby

• Schorzenia racic

• Pękanie opuszków skoków u drobiu

• Funkcje

• W przemianie materii witamina H wchodzi w skład koenzymu grupy enzymów związanymi z przemianami kwasu pirogronowego, acetylo CoA

• Jest czynnikiem przenoszenia grup karboksylowych w syntezie kwasów tłuszczowych w lipogenezie, w glukoneogenezie, w syntezie białem i zasad purynowych

• Istotny czynnik wzrostowy

• Synergizm

• Z witaminą B₆, B₁₂, C, kwasu foliowego

• Antagonizm

• Z pochodnymi strukturowymi formy L witaminy H

• Z produktami utlenienia - jak sulfotlenki

• Z antybiotykami blokującymi syntezę witaminy H

• Z awidyną (glikoproteina białka jaja ptaków)

Kwas foliowy

• W formie czystej jest krystaliczny o barwie pomarańczowoczerwonej

• Trudno rozpuszczalny w wodzie

• Dobrze rozpuszczalny w rozcieńczonych zasadach

• Jest termo stabilny, fotolabilny, odporny na utlenienie atmosferyczne

• Ulega rozkładowi w roztworach utleniających lub redukujących

• Źródła

• Wegetatywne cześci roślin, liście

• Sporo w drożdżach, mało w ziarnie zbóż

• Sporo w wątrobie, mało w mączkach miesnych i rybnych

• Syntetyzowane przez mikroflorę przewodu pokarmowego

• Obecnie syntetyzowany na drodze chemicznej

• Funkcje

• W metabolizmie jak koenzym metylotransferazy prowadząc miedzy innymi do syntezy metioniny i homocysteiny

• Istotny w syntezie puryn i pirydyn

• Istotny w syntezie hemoglobiny, i tworzeniu erytrocytów

• Synergizm - z witaminami B₁₂, B₆, C

• Antagonizm - z sulfonidami i ich pochodnymi

• Nadmiar - nie jest notowane ryzyko toksyczności - organizm znosi jego nadmiar

Witamina B₁₂

• Inaczej cyjanokobalamina

• W formie czystej jest krystaliczna

• Ma postać igiełkowatą, kolor czerwony

• Rozpuszczalna w wodzie i w etanolu

• Odznacza się dużą higroskopijnością

• Stosunkowo termostabilna, fotolabilna, odporna na działanie tlenu atmosferycznego

• Rozkłada się w obecności substancji utleniających, kwasowych, zasadowych

• Źródła

• Aktywna witaminowo nie występuje w paszach roślinnych

• Znajduje się tylko w produktach zwierzęcych, głównie w wątrobie i nerkach

• W mniejszym stopniu w mączkach mięsnych i rybnych

• Może być syntetyzowana przez mikroorganizmy w przedżołądkach przeżuwaczy przy dostępności kobaltu

• Co celów żywieniowych uzyskiwana jest z biosyntezy mikrobiologicznej przy produkcji antybiotyków lub z fermentacji propionowej

• Obecnie uzyskiwana na drodze chemicznej

• Funkcje

• Aktywny element anabolizmu w działaniu enzymów syntetaz i mutaz, w translokacji grup hydroksylowych, aminowych i metylowych

• Czynnik proteinogenezy, zwłaszcza w hematopoezie

• Przy jej udziale i udziale kwasu foliowego dochodzi do wykorzystania grup metylowych w procesie przekształcania homocysteiny w metioninę

• Jest czynnikiem syntezy zasad purynowych i pirydynowych i budowy struktur nukleinowych jader komórkowych

• Wykazuje działanie lipotropowe

• Synergizm

• Kwas foliowy, witamina B₅ i C

• W pewnej mierze też z witaminą B₆ i witaminowymi koenzymami oksydoreduktaz

• antagonizm

• z substancjami analogowymi, w których jon kobaltu zastąpiony jest innym pierwiastkiem metalicznym jak Mn, Cu, Fe lub ze zróżnicowaną zasadą w strukturze nukleotydu

• nadmiar - nie jest notowane ryzyko toksyczności

Witamina C

• inaczej kwas askorbinowy

• w formie czystej ma postać krystaliczną

• dobrze rozpuszcza się w wodzie

• nierozpuszczalna w środowisku apolarnym

• dość termolabilna, wrażliwa na utlenienie, również tlenem atmosferycznym, zwłaszcza przy działaniu światła

• podatna na destrukcyjne działanie w środowisku wodnym w obecności substancji utleniających

• źródła:

• w naturze występuje w roślinach, w częściach wegetatywnych, soczystych, zielonych, szczególnie w owocach cytrusowych

• w znikomej ilości jest w produktach suchych

• w produktach zwierzęcych występuje w małej ilości

• może być syntetyzowana w wątrobie z glukozy w obecności enzymu oksydazy L-glukonolaktonowej

• człowiek, małpy, świnki morskie nie mają zdolności syntetyzowania witaminy C

• do celów żywieniowych pozyskiwana z reakcji syntez chemicznych

• funkcje

• krótkookresowo może być gromadzona w wątrobie, szybko ulega degradacji

• znaczący czynnik przemian oksydoredukcyjnych

• przenośnik H czynnego, związany jest z przemianami oksydacyjnymi aminokwasów

• element czynny w tworzeniu białek strukturalnych (np. kolagen) i spoiw międzykomórkowych, istotnym w budowie włosowatych naczyń krwionośnych

• oddziałuje na syntezę osteoblastów i na procesy kostnienia

• tworzy steroidowe hormony kortykoidowe nadnercza, ma znaczenie jako czynnik antystresowy

• wpływa na procesy krwiotwórcze, zwłaszcza na syntezę i aktywację hemoglobiny

• w pewnym stopniu działa jako przeciwutleniacz chroniący witaminy wrażliwe na procesy utleniania

• synergizm

• z tokoferolem, glutationem, i witaminami z grupy B

• nieodzowny dla poprawnej aktywności kwasu foliowego i fosfataz związanych z kalcyfikacją kości

• antagonizm

• z silnymi utleniaczami (jonami metali i rodnikami), z selenem

• nadmiar

• nie notuje się ryzyka toksyczności

1

---