Podstawy zarządzania

Wykładowcy:
Prof. zw. dr hab. inż. Andrzej

Matczewski

Kierownik katedry Organizacji i Zarządzania WZiKS UJ

Asystent /ćwiczenia/ :

Mgr Joanna Kozub

1

2

Podstawy zarządzania

Zakres przedmiotu:

1. Kontekst

społeczny

współczesnego

zarządzania

•

wyzwania dla zarządzania,

•

współczesne podejścia do zarządzania.

2. Przedmiot i charakter nauk zarządzania

•

organizacja - konieczny element cywilizowanego

życia,

•

zarządzanie; rodzaj działalności kierowniczej,

•

elementy składowe procesu zarządzania.

3

Podstawy zarządzania

3.

Kierownicy

•

cechy kierowników,

•

rodzaje kierowników,

•

pożądane kwalifikacje i zadania,

•

przywództwo.

4.

Ewolucja

teorii

organizacji

i

zarządzania

•

nauki zasilające zarządzanie,

•

szkoły zarządzania.

4

Podstawy zarządzania

4. Funkcje

przedsiębiorstwa

a

funkcje zarządzania

•

wykształcanie się funkcji przedsiębiorstwa

•

relacje między funkcjami przedsiębiorstwa a

funkcjami zarządzania

5

Podstawy zarządzania

5.

Planowanie

•

treść i rola planowania gospodarce i w przedsiębiorstwie,

•

więź między planowaniem i kontrolą,

•

planowanie strategiczne: formułowanie strategii w
planowaniu długookresowym, planowanie celów i zadań,
proces planowania strategicznego,

•

planowanie

operatywne:

plany

operatywne

i

krótkookresowe,

•

rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji:
rodzaje problemów i decyzji,

•

instrumenty planowania i rozwiązywania problemów

.

6

Podstawy

zarządzania

6. Kontrola

•

miejsce i niezbędność kontroli w procesie
zarządzania,

•

rodzaje kontroli,

•

ewolucja funkcji kontroli,

•

projektowanie procesu kontroli

7

Podstawy zarządzania

7. Organizowanie

• podział pracy i struktura organizacyjna,
• władza, delegacja i decentralizacja,
• więzi organizacyjne i inne czynniki

determinujące struktury organizacyjne,

• Rodzaje

i

kształtowanie

struktur

organizacyjnych.

8

Podstawy zarządzania

8. Motywowanie

• podstawy teoretyczne motywowania:

człowiek jako przedmiot i podmiot w

organizacji i zarządzaniu, znaczenie

motywacji,

• ewolucja podejścia w motywowaniu do

pracy,

• podstawowe teorie

9

Podstawy zarządzania

9. Zmiany organizacyjne

•

twórczość i innowacja organizacyjna,

•

zmiany organizacyjne i kierowanie zmianą: pojęcie
zmiany, obszary zmian organizacyjnych, strategie
zmian organizacyjnych.

10.Konflikty

•

podłoże konfliktów,

•

konflikt w organizacji,

•

kierowanie konfliktami; zasady i metody regulowania
konfliktów.

10

Podstawy zarządzania

11.Rola informatyki w zarządzaniu

•

systemy informacyjne a systemy
informatyczne,

•

informatyka a funkcje zarządzania,

•

systemy informowania kierownictwa,
systemy wspomagania decyzji i systemy
eksperckie, ich wpływ na kierowników i
organizacje.

11

Podstawy zarządzania

12.Organizacje wirtualne

• natura pracy sieciowej i

zarządzania w sieciach,

• telepraca
• e-biznes

12

Podstawy zarządzania

Literatura podstawowa:

1) Stoner James A.F., Wankel Charles: Kierowanie.

Warszawa, PWE, 1992 i kolejne.

2) Praca zbiorowa pod redakcją A.K. Koźmińskiego i Wł.

Piotrowskiego: Zarządzanie. Teoria i praktyka.

Warszawa, PWN, wyd. VI, 2006

3) Griffin R.W.: Podstawy zarządzania organizacjami.

Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 1996.

4) Koźmiński A.K., Jemielniak D.: Zarządzanie od

podstaw. Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.

Warszawa 2008

13

Podstawy zarządzania

Forma zaliczenia:

egzamin (test)

ćwiczenia: ocena referatów i

aktywności.

Moduł I

Społeczny, kulturowy i

ekonomiczny kontekst

współczesnego

zarządzania

14

Społeczny, kulturowy i

ekonomiczny kontekst

współczesnego zarządzania

• wyzwania

cywilizacyjne

dla

zarządzania:

– globalizacja a regionalizm,

– niezrównoważony rozwój,

– uwarunkowania ekologiczne;

• współczesne podejścia do zarządzania:

– dynamika procesów innowacyjnych,

– elastyczność pracy

– partycypacja pracownicza.

15

16

17

Globalizacja

Globalizacja gospodarki: tworzenie gospodarki

światowej,

w

której

istnieje

swobodna

możliwość

przepływu

dóbr,

usług

oraz

czynników wytwórczych (czynniki produkcyjne),

czyli

materialne

i

niematerialne

środki

niezbędne do prowadzenia procesu.

• Materialnymi czynnikami produkcji są ziemia

i jej zasoby naturalne oraz (budynki, maszyny,

urządzenia, surowce, materiały itp.).

• Czynnikami niematerialnymi są praca i wiedza

(know-how).

18

Globalizacja

• Globalizacja:

świadomość organizacji,

że w interesach należy

uwzględniać

ogólnoświatowy, a nie

lokalny punkt widzenia

(Stoner, Freeman, Gilbert, Kierowanie, s. 137)

.

19

Globalizacja

Globalizacja interesów -

zjawisko obejmujące trzy wzajemnie powiązane czynniki:

1.

Bliskość – bliższa styczność z coraz większą niż

kiedykolwiek w przeszłości ilością klientów, konkurentów,

dostawców i z różnego rodzaju instytucjami dzięki

rozwojowi technik telekomunikacyjnych i informatycznych.

Wyrazem bliskości są też coraz bardziej zbliżone wiedza i

umiejętności menedżerów na całym świecie.

20

Globalizacja

2. Lokalizacja

–

umiejscowienie

operacji danej organizacji w różnych

krajach

przy

jednoczesnej

ich

integracji

21

Globalizacja

3. Postawa – otwartość w odniesieniu do

zarządzania w skali międzynarodowej.

Postawa ta łączy ciekawość świata z

pragnieniem

wyrabiania

w

sobie

umiejętności

uczestniczenia

w

gospodarce światowej

.

(

Zarządzanie ponadnarodowe – Barlett, Ghoshal).

Poziomy globalizacji

• Pierwszy poziom: swobodny przepływ

kapitału, komunikacji, dostęp do
wolnych rynków, masowa kultura,
towary, konsumpcja.

22

Poziomy globalizacji – cd.

• Drugi poziom dotyczy świata

podziemnego, przestępczego, mafii,
handlu narkotykami, bronią itp., też
w skali globalnej.

Też korzysta ze swobody i środków komunikacji
elektronicznej. I coraz trudniej ją kontrolować ze
względu na coraz większe osłabienie państwa.

23

Poziomy globalizacji – cd.

• Trzeci poziom to: międzynarodowe

organizacje, ruchy, sekty i w ogóle wspólnoty.

Ona świadczy o tym, że we starych, tradycyjnych
strukturach- takich jak państwo, naród, Kościół – ludzie nie
znajdują już odpowiedzi na swoje potrzeby i szukają czegoś
nowego. Wspólnoty właściwie rozdzielają świat na małe
prywatne grupy wspólnych zainteresowań czy potrzeb.

24

Deglobalizacja

W ostatniej dekadzie wszyscy koncentrowali się na
dyskusji o globalizacji, natomiast nie zauważono, że
równocześnie z globalizacją postępuje proces
anarchizacji świata, jego rozdrobnienia lub
osłabienia struktur państwowych w wielu miejscach
planety. Jedne struktury państwowe znikały, jak np.
w Somalii, inne nadal istnieją, ale tylko w postaci
marionetkowej. Świat pokryty jest dzisiaj wielkimi
połaciami marionetkowych państw, w których rząd
formalnie istnieje, które mają swoją flagę narodową,
hymn, tyle że ten rząd niczym naprawdę nie rządzi.

25

Globalizacja a zarządzanie

 Internacjonalizacja działalności przedsiębiorstw

 Rozwój outsourcingu

 E-biznes (praca i zarządzanie w strukturach

sieciowych)

 Dyskryminacja pozytywna?

Deglobalizacja – c.d.

Deglobalizacja, interpretując Kapuścińskiego,
miałaby polegać na zwiększającej się potrzebie
niezależności członków poszczególnych środowisk;
na obronie przed degradującym wpływem innych
kultur, na stawianiu ponad piedestał własnych
wartości. Jak pisze,

Afrykanie potrafią znieść głód,

choroby i beznadziejną nędzę – ale wspomnienia
piętnującej ich przeszłości oraz upokarzającej historii
zaczynają wymykać się spod kontroli.

Wszyscy

ludzie, bez względu na zamieszkiwany kontynent,
mają w świadomości pewne granice akceptowalnego
upokorzenia. Afrykanie do tej granicy dochodzą.

27

28

Kraje rozwijają się w

regionach

• to powoduje, że

regiony
dramatycznie
konkurują o
środki
inwestycyjne już
nie na krajowych
rynkach
finansowych,
lecz globalnym;

29

Kraje rozwijają się w

regionach

• a tak naprawdę o

rozwoju regionu
decydują współcześnie
siły endogeniczne
(własne, wewnętrzne),
przy czym na czoło
wysuwa się czynnik
technologiczny oraz
nowe zasady
międzynarodowego
podziału pracy;

30

Kraje rozwijają się w

regionach

• ujawniają się

nowe relacje
pomiędzy
badaniami
naukowymi a
kształceniem oraz
mechanizmy
transferu wyników
badań naukowych
do praktyki.

31

Regionalizm

Jeśli chcemy być bogaci, musimy być
innowacyjni, bo tylko innowacyjni mogą
być drodzy.

• ci, którzy konkurują ceną, muszą być

biedni, bo tylko biedni mogą być tani;

• kapitał, który przypływa do Polski, to

kapitał w większości nie innowacyjny, ale w
produkcji i usługach dawno już
wymyślonych. Przestajemy być tani i
kapitał ten odpływa.

32

Regionalizm

Pomagać najsłabszym to anachroniczne
myślenie. Doświadczenie pokazuje, że
modernizuje się kraje w zupełnie inny sposób.

• Żyjemy w przestrzeni przepływów: technologie wymyślone w

laboratorium w Niemczech wdraża się na Węgrzech. To samo z
informacjami;

• Polityka regionalna powinna integrować firmy, ludzi, placówki

naukowe. Kto swoją przestrzeń dobrze urządzi, ma szansę na
sukces;

• Najważniejszymi węzłami w tej światowej przestrzeni są

metropolie. Jak mówi Manuel Castells „metropolie rządzą
światem”. Jakie nasze metropolie zajmą miejsce w światowej sieci,
takie będzie miejsce polskiej gospodarki i jej konkurencyjność.

33

Regionalizm

Kapitał lokuje się tam, gdzie już istnieją pewne

tradycje rozwoju, są postawy pro

modernizacyjne, i gdzie łatwo dojechać.

• Szansa Polski wschodniej to edukacja i mosty

na Wiśle;

• Nakłady na edukację muszą być wyższe na

wschodzie, by „nadprodukować” ludzi z

wyższym wykształceniem, tak by część została,

nawet gdy sporo wyjedzie do wielkich miast lub

za granicę;

• Rozwój wschodu Polski będzie punktowy, oparty

o siły endogenne.

34

35

0ddzielenie gospodarki i

społeczeństwa

W dawnym społeczeństwie przemysłowym sposób
produkcji kształtował społeczną hierarchię. Zapewniał
też pracującym względne bezpieczeństwo. Dziś
kapitalistyczne przedsiębiorstwo mogłoby działać
nawet na pustyni. Firmy wyrzekły się wszelkiej
odpowiedzialności za pracowników. Żadna więź nie
łączy już dziś menedżerów i ich podwładnych. To samo
można obserwować w skali globalnej: bogatemu
Zachodowi uboższe części świata nie są właściwie do
niczego potrzebne. Ten powszechny rozpad więzi
wydaje się niemożliwy do przezwyciężenia.

/Daniel Cohen/

36

37

38

Mają na to wpływ:

Mają na to wpływ:

•

opóźnione w
czasie
następstwa
ekologiczne
spowodowane
przez rosnące
ilości
szkodliwych
substancji
chemicznych;

39

Mają na to wpływ:

Mają na to wpływ:

•

Globalne
przemiany w
stanie
naturalnego
środowiska;

40

Mają na to wpływ:

Mają na to wpływ:

•

różnica między
czasem, jaki należy
oczekiwać zmian w
środowisku, a
czasem jakiego
potrzebuje
społeczność ludzka,
aby tym zmianom
zaradzić.

KREDYT
EKOLOGICZNY

41

Uwarunkowania ekologiczne a

zarządzanie

 Projektowanie urządzeń i wyrobów przy

zmniejszonym jednostkowym zapotrzebowaniu na
surowce, materiały i energię,

 Nowe, proekologiczne kryteria przy wyborach

inwestycyjnych,

 Rozwój recyklingu i reutylizacji wyrobów,
 Nowe zasady operatywnego kierowania

produkcją.

Zrównoważony rozwój

,

Zrównoważony rozwój to koncepcja integracji celów ekologicznych,

społecznych i gospodarczych w polityce państwa.

W Polsce na zrównoważony rozwój zamiennie używa się także określeń:

trwały rozwój oraz ekorozwój. Zrównoważony rozwój oznacza, że wzrost

gospodarczy prowadzi do zwiększania spójności społecznej (w tym m.in.

zmniejszania rozwarstwienia społecznego, wyrównywania szans,

przeciwdziałania marginalizacji i dyskryminacji) oraz podnoszenia jakości

środowiska naturalnego poprzez m.in. ograniczanie szkodliwego wpływu

produkcji i konsumpcji na stan środowiska, aktywną ochronę zasobów

przyrodniczych.

43

Zrównoważony rozwój

,

Zrównoważony rozwój (inaczej ekorozwój) -

doktryna ekonomii politycznej, zakładająca jakość życia

na poziomie na jaki pozwala obecny rozwój cywilizacyjny

w przeciwieństwie do "żelaznej reguły ekonomii"

Malthusa. Istotny i często pomijany przekaz zawiera

początek słynnego zdania z raportu WECD z 1987r. (tzw.

raport Brundtland, nazwany tak od nazwiska

przewodniczącej komisji - Gro Harlem Brundtland) - że

"na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest

rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój w którym

potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez

umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich

zaspokojenie.„ ale także sztuczne - wytworzone przez

człowieka) oraz zdrowiem człowieka. Doktryna ZR dąży

do sprawiedliwości społecznej poprzez m.in.

ekonomiczną i środowiskową efektywność przedsięwzięć.

44

Zrównoważony rozwój,

Pojęcie zrównoważonego rozwoju
pochodzi pierwotnie z leśnictwa, a
stworzone zostało przez Hansa Carla von
Carlowitza. Oznaczało ono pierwotnie
sposób gospodarowania lasem
polegający na tym, że wycina się tylko
tyle drzew, ile może w to miejsce
urosnąć, tak by las nigdy nie został
zlikwidowany, by mógł się zawsze
odbudować.

45

Zrównoważony rozwój

Koncepcja zrównoważonego rozwoju była na

początku XIX. wieku propagowana przez

wszystkie niemieckie Wyższe Szkoły Leśnicze.

Niemieckie leśnictwo cieszyło się wówczas dużym

uznaniem na całym świecie, w związku z czym

pojęcie to zostało przejęte przez wielu

naukowców z innych krajów, od Francji po Włochy.

Zostało przetłumaczone na angielski, gdzie była

mowa o Sustained Yield Forestry. Określenie

„sustainable“ zostało następnie przejęte przez

ruch ekologiczny i w latach osiemdziesiątych

ponownie wprowadzone do debaty politycznej.

Obecnie definicja zrównoważonego rozwoju

nie ogranicza się wyłącznie do sfery leśnictwa.

46

Pouczający przykład

47

„Philips bezustannie poszukuje sposobów ulepszenia swoich

produktów oraz dostarczania innowacyjnych rozwiązań dla

swoich klientów.

Praca w firmie Philips pozwala nam łączyć wieloletnie

doświadczenia korporacji z wyzwaniami związanymi z chęcią

poprawiania jakości ludzkiego życia. Od samego początku

działania firmy dla jej założycieli było jasne, że nie ma różnicy

pomiędzy prowadzeniem interesów a dbałością o zrównoważony

rozwój

. Z tego powodu w centrum naszej uwagi zawsze

stawiamy Człowieka i Społeczeństwo - nie wyobrażamy sobie

innego sposobu działania. Można przyjąć, że dbałość o

zrównoważony rozwój jest zapisana w naszym DNA.”

48

Zrównoważony rozwój

• WYKLUCZENI

 LUKA EDUKACYJNA

 SYNDROM SOMALIJSKI

 DYSKRYMINACJA POZYTYWNA

 WYKSZTAŁCENI BANKRUCI

• PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ WYMUSZONA

 TRANSFORMACJE
 RESTRUKTURYZACJE

Wykluczeni

Wykluczenie społeczne przejawia się
brakiem lub niewystarczającym
poziomem uczestnictwa w głównym
nurcie społeczeństwa i dostępu do
rynku pracy, edukacji, opieki
medycznej, zabezpieczenia
społecznego.

49

Wykluczeni

Wykluczenie
społeczne to zwykle
wiele trudności na raz

Na przykład: bycie osobą
niepełnosprawną nie musi od razu
oznaczać wykluczenia, ale osoba
niepełnosprawna może być
wykluczona, jeśli ma problemy, które
się na siebie nakładają. Mogą to być
kłopoty z kształceniem, ze
znalezieniem pracy - czyli na sytuację
tej osoby składa się wiele trudności, a
nie tylko sama niepełnosprawność

50

Wykluczeni

Wykluczenie społeczne jest

łączone z ubóstwem. Jednak

nie można postawić znaku

równości między zjawiskiem

ubóstwa a wykluczeniem

społecznym. Osoby ubogie nie

muszą być wykluczone i

odwrotnie - osoby wykluczone

niekoniecznie są ubogie.

51

Wykluczeni

Główne napięcie społeczne nie jest ulokowane dzisiaj wśród

bezrobotnych (choć tych ostatnich nie można lekceważyć) ani wśród

wykluczonych (trzeba się nimi zajmować).

Wchodzimy w nowy typ społeczeństwa, które nie jest już

społeczeństwem industrialnym. Repertuar problemów zrodzonych

przez formację industrialną w krajach rozwiniętych się wyczerpuje.

Najważniejszy problem społeczny jest ulokowany w sferze wiedzy:

rodzi to problem miejsca wiedzy w całej strukturze gospodarczo-

społecznej oraz dystrybucji dostępu do tej wiedzy.

Miejsce wiedzy w powiązaniu z jakością edukacji stanowią kluczowy

element w procesie realnej

emancypacji różnych grup społecznych.

52

Współczesne podejście do

zarządzania

53

54

Pozycjonowanie technologii

Pozycjonowanie technologii

Ocena pozycji

Ocena pozycji

technologicznej

technologicznej

Z

Z

punktu widzenia

punktu widzenia

zarządzania

zarządzania

technologiami

technologiami

kluczowe znaczenie

kluczowe znaczenie

dla oceny szans

dla oceny szans

konkurencyjnych danej

konkurencyjnych danej

technologii ma

technologii ma

wyznaczenie jej pozycji

wyznaczenie jej pozycji

(

(

tzw. pozycjonowanie

tzw. pozycjonowanie

)

)

w procesie rozwoju

w procesie rozwoju

cywilizacyjnego, a przy

cywilizacyjnego, a przy

określonym przedziale

określonym przedziale

czasu - pozycji na

czasu - pozycji na

rynku.

rynku.

Pozycjonowanie technologii

Pozycjonowanie technologii

P

P

ozycjonowanie nie oznacza

ozycjonowanie nie oznacza

tego, co robimy z produktem.

tego, co robimy z produktem.

Odnosi się ono do tego, co

Odnosi się ono do tego, co

robimy z umysłem

robimy z umysłem

potencjalnego nabywcy.

potencjalnego nabywcy.

Inaczej mówiąc, produkt jest

Inaczej mówiąc, produkt jest

pozycjonowany w umyśle

pozycjonowany w umyśle

.

.

57

58

K

K

o

o

l

l

e

e

j

j

n

n

a

a

c

c

e

e

c

c

h

h

a

a

i

i

w

w

s

s

p

p

ó

ó

ł

ł

c

c

z

z

e

e

s

s

n

n

e

e

g

g

o

o

z

z

a

a

r

r

z

z

ą

ą

d

d

z

z

a

a

n

n

i

i

a

a

–

–

„

„

e

e

l

l

a

a

s

s

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

o

o

ś

ś

ć

ć

”

”

 PRODUKCJ I

 LUDZI

59

D

D

o

o

b

b

r

r

z

z

e

e

w

w

y

y

k

k

s

s

z

z

t

t

a

a

ł

ł

c

c

o

o

n

n

e

e

,

,

d

d

y

y

n

n

a

a

m

m

i

i

c

c

z

z

n

n

e

e

k

k

a

a

d

d

r

r

y

y

k

k

i

i

e

e

r

r

o

o

w

w

n

n

i

i

c

c

z

z

e

e

.

.

60

Z

Z

a

a

r

r

z

z

ą

ą

d

d

z

z

a

a

n

n

i

i

e

e

w

w

i

i

e

e

d

d

z

z

ą

ą

„Wiedza staje się kluczowym czynnikiem w produkcji, a tradycyjne
zasoby: praca, ziemia i kapitał staja się raczej przeszkodami niż
siłą napędową w rozwoju przedsiębiorstwa” /P. Drucker/

Wiedza jest fundamentalnym
składnikiem

współczesnych

korporacji, a zrozumienie jak
przełożyć potencjał wiedzy na
strumień gotówki jest wielkim
wyzwaniem obecnej epoki.

61

Partycypacja

Partycypacja

pracownicza

pracownicza

Partycypacja pracownicza w szerokim znaczeniu obejmuje udział
pracowników w zarządzaniu i we własności przedsiębiorstwa.
Partycypacja pracownicza w ścisłym /węższym / znaczeniu jest
interpretowana jako uczestniczenie pracowników w procesach
zarządzania przedsiębiorstwem na określonych szczeblach.

Formy partycypacji pracowniczej:
a)pośrednia (przedstawicielska),
b)bezpośrednia demokracja przy warsztacie pracy
(„partycypacja warsztatowa”),
c)finansowa (współudział w zysku lub własności firmy).

.

62

Partycypacja

Partycypacja

pracownicza

pracownicza

Partycypacja pośrednia

występuje wtedy, gdy w organach zarządzających

przedsiębiorstwem zasiada reprezentacja pracowniczą.
Udział pracowników w organach zarządzających przedsiębiorstwem może
być zagwarantowany prawem, lub w oparciu o porozumienia u układy
zbiorowe związkami zawodowymi a pracodawcami.
Formy:
a)udział reprezentacji pracowników w władzach przedsiębiorstwa (głównie
w radach nadzorczych spółek)
b)udział przedstawicieli pracowników w organach doradczych /komitety,
rady zakładowe),
c)partycypacja związkowa, czyli współudział w zarządzaniu
przedsiębiorstwem organizacji związkowych.

63

Partycypacja

Partycypacja

pracownicza

pracownicza

• Partycypacja

warsztatowa

-

zapewnia pracownikom
bezpośredni udział w
decyzjach
dotyczących
organizacji miejsca
pracy. Pracownik staje
się podmiotem
współtworzącym daną
organizację i jej
składowe.

64

Partycypacja

Partycypacja

pracownicza

pracownicza

• Partycypacja finansowa-

udział w

majątku przedsiębiorstwa w
postaci:

 posiadania akcji uprawniających do

dywidendy (partycypacja
bezpośrednia),

 uzyskiwania części zysku

(partycypacja bezpośrednia),

 Pozyskiwanie pożytków, nie tylko

finansowych, za pośrednictwem
fundacji poprzez odpisy z zysku
przedsiębiorstwa (partycypacja
pośrednia)

65