Systemy i struktury

4. Od stosunków od

organizacji

1

Wywieranie wzajemnego

wpływu członków danej

grupyna siebie

• Inaczej nazywane wzajemnym

oddziaływaniem

• Schematyczne, trwale wykonywanie

działań skierowanych na partnera

określonej reakcji

• Schemat:
• A oddziałuje na B, żeby wywołać w B

jakąś reakcje

• Życie społeczne to tylko te oddziaływania

(system społeczny) G. Simmel

2

Klasyfikacja R,I Balesa

1. Pytania o informacje i orientacje
2. Pytania o pinię, oceny, wyrażanie

opinii, analiza możliwości

3. Pytania o sugestię, kierownictwo, o

możliwości rozstrzygnięcia

4. Udzielanie odpowiedzi informacji
5. Wypowiadanie opinii, wydawanie

ocen, wyrażanie życzeń

3

6. Wysuwanie sugestii i propozycji,

kierowanie

7. Wykazywanie solidarności,

podtrzymywanie innych, podkreślanie

dodatnich stron ich propozycji

8. Rozładowywanie napięć, żartowanie

wykazywanie zadowolenia, wystąpienia

pojednawcze

9. Wyrażanie zgody, okazywanie biernej

akceptacji

10. wyrażanie niezgody, wyrażanie biernego

odrzucenia, podnoszenie zastrzeżeń

formalnych, niewyrażanie zgody

4

11.

Stwarzanie napięcia, wycofanie się

12.

Okazywanie antagonizmu, pomniejszanie

innych, podkreślanie swej ważności

• Oddziaływania wzajemnie się

wyznaczające

• Układy działań dwóch lub więcej

partnerów

• Wzory wzajemnych oddziaływań
• Celem- wynikiem działania jest reakcja

społeczna przedmiotu działania

5

Działania społeczne

• Jest to zamknięty układ założony z

elementów: metody działania, wyników

działania, narzędzi (słowa gesty)

• Metody działania: negatywny przymus,

pozytywne nakłonienie

• Działanie musi więc zawierać

następujące elementy:

• Narzędzia działania, metody, reakcję

przedmiotu

6

• Reakcje przedmiotu działania wd. F.

Znanieckiego:

1.Przystosowawcze: uczestniczące

podporządkowanie (współudział w
wykonywaniu czynności); Celowe
podporządkowanie (osiąganie celu bez
uczestnictwa)

2.Opozycja: obrona-samoobrona, represja-

zaprzestanie działalności

3.Bunt: opozycja międzygrupowa- sprzeciw

całych grup (walka, wojna, agresja, rabunek,
napad)

4.Działania wrogie- awersja

7

• Gdy połączymy działania

przystosowawcze i opozycyjne=
egoistyczny kompromis

8

Stosunki społeczne

• Musi być co najmniej dwóch partnerów

(jednostki, grupy)

• Jakiś łączący je przedmiot, postawa, interes
• Pewien układ powinności, obowiązków- czyli

unormowanych czynności, które powinni
partnerzy wykonywać

• Jest to system umocowanych wzajemnie

oddziaływań między partnerami

• Stan wzajemnej zależności między

partnerami, powstałych bez ich świadomych
dążeń

9

Zależności społeczne

• Trwałe stosunki
• Zależności zachodzą między

członkami grupy

• Zależności wynikające ze

świadomych oddziaływań ludzi na
siebie jako członków grupy

10

Rodzaje zależności

• Przyczynowe- np. rozwój przemysłu a

migracja wieś- miasto

• Funkcjonalne- technika pracy rolnej a

organizacja rodziny wiejskiej

• Strukturalne- wielkość grupy a wzory

zachowań

• Zależność statystyczna
• Zinstytucjonalizowana- podwładny-

pracodawca

11

Stosunek społeczny

• Np., profesor- student, szef- pracownik
• Wielość interakcji,
• regularność i powtarzalność,
• wielotematyczność,
• trwałość
• Normatywna regulacja niektórych

stosunków np. małżeństwa

• Wzory zachowań
• Wzajemność praw i obowiązków

12

• Symetryczny stosunek lub partnerski

- zrównoważony

• Gdy jest więcej obowiązków niż praw

– niezrównoważony- eksploratorski
niewolnik- pan- niewolnik

13

Rola społeczna

• Pula oczekiwań normatywnych reguł

właściwych dla danej pozycji
postępowania

• T. Parsons- pozycjo-rola

14

Typy ról- pozycji

• Pozycje przypisane- urodzenie
• Osiągalne- pozycja zawodowa

15

Opcje życiowe

• Kryteria uniwersalistyczne- każdy ma

takie same szanse

• Kryteria partykularystyczne- niektóre

jednostki maja szanse

• Kawilfikacje- „kapitał kulturowy”

16

Rodzaje stosunków

• Instrumentalne- kupno-sprzedaż
• Stosunki autoteliczne- cel poza

materialny- przyjaciele przy piwie

• Homo socius
• Gemeinschaft- wspólnotowość
• Gesellschaft- wola racjonalna

(ferdinand Toënnies

17

• Rozproszone- zogniskowane
• Założoność
• Strukturalnie wbudowane czasookresy
• Oczekiwanie trwałości stosunków

społecznych R. Merton

• Ciagłe terminowe
• Egalitarne- nieegalitarne
• Homogamiczne- istotne cechy

partnera takie same

• Heterogamiczne- rózność

18

• Pierwotne i wtórne wd. Charlesa H.

Cooleya

• oficjalne

19

Środowisko społeczne

• Jednorodny zbiór takichsamych lub

przynajmniej istotnie podobnych
pozycji-ról

• Np.. Środowisko lekarskie,

artystyczne, adwokackie

20

Formy integracji wd. Emila

Durkhaima

• Solidarność mechaniczna, poczucie wspólnoty

oparte na podobieństwie ról, funkcji, sytuacji
życiowej, wykonywanego, zawodu,
społeczności prymitywne, minimalny podział
pracy, wszyscy członkowie żyją tak samo
Solidarność- więź między osobami, a nie
stosunki między pozycjami. Podobnie jak
David Lockwood, gdy mówił o integracji
społecznej, w odróżnieniu od integracji
systemowej. Integracja systemowa-stosunek

21

Między pozycjami

• Solidarność środowiskowa, między takimi

samymi pozycjami, wynika z podobieństw
trzech atrybutów pozycji:

1.Związane z pozycjami role rozumiane jako

właściwy sposób zachowania. Zachowania
charakterystycznego dla danych środowisk
np. wśród wojskowych, artystów, naukowców

2.Typowe kompleksy przekonań, poglądów,

samoistny zasób wiedzy. Mówimy o
mentalności środowiskowej, ideologiach
środowiskowych

22

Takie same pozycje są nosicielami i
realizatorami podobnych koncepcji
ideologicznych

3.Interesy charakterystyczne,

powiązanie z szansami życiowymi M.
Webera. Standard życiowy pewnego
środowiska, prestiż środowiska, siła
przebicia pewnego środowiska,
podobność poziomu intelektualnego,
dostęp do cenionych dóbr bogactwo,
prestiż (władza, wykształcenie)

23

Profesorowie

• „Bezsilna elita”- wd. M. Webera
• Zaufanie a priori- tylko dlatego, że

podobni statutem

• Kontakty wewnątrzśrodowiskowe
• Łatwość nawiązywania kontaktu
• Większości znajomych z danego

środowiska

• Endogamia- zawieranie małżeństw z

partnerami z środowiska

24

Krąg społeczny

• Powiązanie interesami z innymi pozycjami
• Np.., pacjent – lekarz, pielęgniarki
• Każdą osobę zajmującą pozycję społeczną

otacza krąg typowych partnerów

• Pozycje w obrębie kręgu społecznego-

pozycja perymetryczna

• Stosunek społeczny- oczekiwania

wzajemne wobec siebie mieszczą się w
przypisanej pozycji roli, studenci- łagodnie
oceniać, rygoryzm

25

Konflikty w ramach roli

• Konflikt pomiędzy segmentami roli.

Przy ograniczonym czasie jednostka
musi rezygnować, sprzeciwiać się
niektórym oczekiwaniom. Są normy
określające priorytet pewnych
elementów.

26

Konglomerat ról

• Jednostka pełni wiele ról
• Ojciec, szef itp.
• Niektóre role ważniejsze od innych
• Kryteria kulturowe (pozycja naczelna,

podrzędna)

• Subiektywne (centralne,

peryferyczna)

27

Konflikty wynikające z oceny

ważności ról

• Pozycje centralne i peryferyczne nie

pokrywają się z dyktowanym
rozróżnieniem kulturowym.

• Konflikt między pozycjami lub konflikt

miedzy rolami

• Dysonans (poznawczy) pomiędzy

poglądami i przekonaniami
narzucanymi- wyznawanymi

28

Zmienność roli

• Zmienność w czasie (kródkie- długie

okresy)

• Dziecko, nastolatek, człowiek

dorosły- życorys człowieka z
perspektywy różnych pozycji
społecznych, gdy bierzemy pod
uwagę życie zawodowe – uczeń,
student, pracownik, emeryt

29

Sekwencja pozycji

• Następowanie po sobie różnych

pozycji

• W kontekście zawodowym- kariera,

zmiana to degradacja, lub awans

• W życiu społecznym wykluczenie,

marginalizacja (degradacja)- awans
społeczny

30

Rodzaje pozycji- w

powiązaniu z innymi

• Pozycja zewnętrzna- treściowo doległa,

wewnętrzna – związana treściowo

• Nomenklaturalna- członkowie np. partii

mogli zajmować stanowiska;
zastrzeżenia sekwencji pozycji dla grup
klas, ras

• Pozycje predestynacyjne- zwiekszające

szanse zajęcia innych pozycji

31

Konflikty interesów

• Socjolog w szowinistycznych

organizacjach

• Sędzia- kuzyn oskarżonego
• Przepisy, normy z kim utrzymywać

kontakty

• Rezygnacja z ról

32

Zawieszanie roli

• Gdy konflikt
• Nie obecność przestrzenna- ojciec

idzie do pracy

• Pozycja widoczna, atrybuty

zewnętrzne roli

33

Organizacja społeczna

• Wieź społeczna skupiona

sharmonizowana, skoordynowana w
układ

Kary:
• Formalne negatywne
• Formalnie pozytywne- pochwała

34

Instytucje społeczne

• Zapewnienie trwałości, aby nie

zalezało to od dobrej woli członków

• System kontroli społecznej,

utrzymywanie represji zachowań
niepożądanych, nagradzanie
pożądanych

35

Trzy wymiary definicji

instytucji społecznej

1. Instytucje to grupa osób powołanych dla

załatwienia spraw doniosłych

2. Formy organizacyjne zespołu czynności

wykonywanych przez niektórych członków
grupy

3. Zespół urządzeń materialnych i środków

działania pozwalających, niektórym
członkom grupy na wykonywanie
publicznych funkcji mających na celu
zaspokajanie potrzeb

36

Rodzaje sankcji

• Psycho- społeczne
• Materialno- społeczne

Na pograniczu obu zwyczaje i
obyczaje

37

Czym jest sankcja

• Reakcje grupy na zachowania członków

w sytuacjach społecznie waznych:

• Negatywne- kary
• Pozytywne- nagrody
• Formalne, nieformalne, prawne,

etyczne, satyryczne, religijne,

• Łączenie: nieformalne negatywne-

zgorszenia

38

Obyczaj

• Ustalony sposób postępowania, z

którym grupa wiąże pewne oceny
moralne, którego naruszenie
wywołuje sankcje negatywne,
przymus uznania wartości

39