Struktura grup społecznych

Grupy nie są przypadkowym zbiorem jednostek zajmujących się tą samą sprawą. Każda grupa ma swoją organizację, strukturę grupy.

STATUSY I ROLE

Pojęcia statusu i roli są szczególnie istotne w badaniach grup społecznych. Członkowie grupy często mają różne pozycje w jej obrębie (statusy społeczne) i oczekuje się od nich, (co zresztą czynią) zaangażowania w różnych rodzajach aktywności (role). Od matki (status społeczny) w rodzinie (grupa) oczekuje się zaangażowania, (co czyni) i innych rodzajach zachowań (rola) niż od dzieci. Skarbnik w klubie towarzyskim ma inne obowiązki niż sekretarz.

Krótko mówiąc, grupa składa się z powiązanych wzajemnie statusów i odpowiadających im ról. Różne statusy służą różnym aspektom ogólnych celów grupy.

HIERARCHIA STATUSÓW

Grupy składają się z powiązanych wzajemnie statusów, które jednak nie muszą być sobie równe. Pewne statusy mogą być uważane za ważniejsze dla funkcjonowania grupy niż inne. W związku z tym większość grup ma własną „hierarchię statusów”, w której niektórym statusom przypisuje się więcej władzy i szacunku niż innym. Na przykład: wiele grup ma swojego szefa (prezydenta, przewodniczącego, sekretarza), który ma więcej wpływu na kształtowanie działalności grupy niż inni jej członkowie. W tym przypadku hierarchia jest określana przez pozycje statusów (prezydent w przeciwieństwie do zwykłego członka), a nie przez indywidualną charakterystykę członków.

Jednak w niektórych grupach zróżnicowane, co do władzy i wpływów nie jest związane pozycją danej osoby w formalnej strukturze statusów grupy. Pewnych ludzi obdarza się większym szacunkiem i przypisuje się im więcej wpływów niż innym, że względu na to, kim są i co robią. STRODBECK, JAMEK i HAWKINS (1957) przeprowadzili badania polegające na zaaranżowaniu posiedzeń ławy przysięgłych. Badacze ci zauważyli, że na początku posiedzenia przywództwo oddawano, kierując się statusem danych osób w świecie zewnętrznym (poza eksperymentem) i pierwszym wrażeniem, jakie wywarły na pozostałych uczestnikach posiedzenia. Później najważniejszy stał się trzeci element: jakość wykonywania roli ławnika.

Późniejsze badania (np. BERŻER, i in., 1972) dowiodły, że znaczenia statusu zewnętrznego wnoszącego przez jednostkę do grupy nie maleje wraz z upływem czasu i w dalszym ciągu wywiera wpływ na miejsce tej jednostki w hierarchii statusów grupy. Cechy i działania osobiste przyczyniają się do różnicowania władzy i wpływów w grypach społecznych i w konsekwencji, do tworzenia hierarchii oddziałujących na funkcjonowanie grupy.

GRANICE

Grupy mają granice, które oddzielają członków od nie członków. Granice służą do wzmacniania interakcji między członkami i pogłębiania grupowej tożsamości. Granice definiuje określona struktura grupy.

Równie ważne jak granice i hierarchie statusów są interakcje w grupie. Wyróżnia się trzy główne procesy interakcji grupowych: porozumiewanie się, konflikt i spójność.

POROZUMIEWANIE SIĘ

Porozumiewanie się stanowi zapewne istotę działań większości grup,. Członkowie grupy informują się nawzajem, popierają swoje sądy, krzyczą na siebie, poprawiają się nawzajem. Krotko mówiąc, przekazują sobie informacje, uczucia i postawy.

Porozumiewanie się członków grupy nie odbywa się przypadkowo. Prowadzono wiele badań na temat natury porozumiewania się w grupie. Bales wraz, ze współpracownikami (1951) odkrył, że wzór porozumiewania się jest zwiany, ze statusem jednostki w grupie. Bardziej szczegółowe badania Crosbiego (1975) wykazały, że porozumiewanie się w grupie (szczególnie w grupie stabilnej) odbywa się miedzy osobnikami o równym statusie lub przepływa jednostek o wyższym statusie do jednostek o niższym statusie. Romans (1950) udowodnił, że natura działań grupy przyczynia się do tworzenia wzorów porozumiewania się miedzy jej członkami. W sytuacjach łączących się z rozwiązywaniem zadań porozumiewanie się zachodzi głównie miedzy członkami o wysokim i niskim statusie. W sytuacjach towarzyskich lub rekreacyjnych porozumiewanie się najczęściej jednostki o równym statusie.

KONFLIKT

Porozumiewanie się i interakcje miedzy członkami grupy nie zawsze przebiegają łatwo i przyjemnie. Niekiedy członkowie grupy sa, ze sobą w konflikcie. Badając konflikty rodzinne (mała grupa), Lecha i Jon Scanzoni (1976) wyróżnili trzy różne aspekty zróżnicowania form konfliktu. W aspekcie pierwszym odróżnić można konflikty postaci „wszystko albo nic” oraz postaci mieszanych motywów. W konflikcie „wszystko albo nic” jedna osoba wygrywa albo przegrywa wszystko. W konflikcie mieszanych motywów żadna z osób nie chce wszystkiego przegrać ani wygrać.

W drugim aspekcie przeciwstawić można konflikty osobowościowe konfliktom sytuacyjnym. Konflikty osobowościowe wywołane sa przez różnice osobowościowe zaangażowanych w nie jednostek. Konflikty sytuacyjne zaś powodowane sa przez kontekst społeczny, w jakim znajdują się partnerzy, (kiedy np. próbuje się dzielić skąpe i niewystarczające zasoby, takie jak pieniądze)

Pod trzecim wreszcie względem wyróżnić można konflikty fundamentalne (basic) i niefundamentalne (nonbasic). Konflikt fundamentalny toczy się wokół podstawowych norm związanych z dana sytuacja, natomiast konflikt, niefundamentalny dotyczy zastosowania uzgodnionych już norm w konkretnej sytuacji. Grupowy spór, co do wyboru drużyny, z która ma być rozegrany mecz w baseball, jest przykładem konfliktu niefundamentalnego; spór o angażowanie się bądź nieangażowanie w ogóle grupy w zawody sportowe stanowi przykład konfliktu fundamentalnego.

Konflikty mieszanych motywów, sytuacyjne i niefundamentalne należą ogólnie do kategorii zdarzeń, z którymi łatwiej można sobie poradzić, ponieważ z założenia dopuszcza się taka czy inna formę kompromisu. W alternatywnych formach konfliktów ryzyko jest znacznie większe: wszystko albo nic, cenione wartości osobowe czy fundamentalne aspekty istnienia grupy.

Nie wszystkie konflikty sa negatywne (Coser, 1956, 1967). Konflikty mogą wpłynąć na wzrost zaangażowania członków grupy i wzmocnić jej spójność. Kluczem pozytywnego funkcjonowania konfliktu jest jego regulacja normatywna (to znaczy istnienie uzgodnionych i akceptowanych reguł jego rozwiązywania).

SPÓJNOŚĆ

Spójnością grupy nazywamy stopień, w jakim jej członkowie czują się z sobą związani. Spójność jest bardzo ważną cecha grupy. Im bardziej grupa jest spójna, tym większe prawdopodobieństwo jej stabilności i zgody członków na obowiązujące normy. Spójnym grupom łatwiej przychodzi rozwiązywanie problemów. Innymi słowy, spójność stanowi wielka wartość dla grupy. Jedyna negatywna konsekwencja dużej spójności grupy jest tendencja do mniejszej tolerancji dla różnic i odstępstw.

---