1. Teoria socjologiczna w uj. P. Sztompki – pojecie teorii; poszczególne elementy i ich charakterystyka;

(>>>)

1. Analogia organicystyczna Spencera (krańcowy brak podobieństwa i funkcjonalizm wymogów)

Struktury społeczne jak organizmy żywe:

• Przyrost wielkości = wzrost złożoności i zróżnicowania

• Postępujące zróżnicowanie = wzrost złożoności funkcji

• Każda zróżnicowana struktura stanowi całość samą w sobie a większa całość pozostaje pod wpływem mniejszych (składowych)

• Zróżnicowane struktury muszą być zintegrowane

• Po przerwaniu życia całości możliwe jest jeszcze życie części składowych

Krańcowy brak podobieństwa:

• Między organizmami a całościami społecznymi istnieją różnice w kwestii powiązań - społeczne są mniej bezpośrednie i bardziej rozproszone

• Systemy społeczne w komunikacji opierają się głównie na symbolach – organiczne nie

• Całości organiczne i nieorganiczne różnią się na poziomie świadomości i woluntaryzmu części składowych (świadome i refleksyjne jednostki)

Wymogi funkcjonalne:

1. Zapewnienie i krążenie zasobów

2. Wytwarzanie treści, którymi można się posłużyć

3. Regulowanie i integracja działań wewnętrznych za pomocą symboli

Każdy poziom systemu wykazuje zbliżony zestaw potrzeb

3. Funkcjonalizm antropologiczny

Analiza funkcjonalna Radcliffe - Browne’a

Krytykował analogię organicystyczną Spencera za teleologię (porządek celowy i finalizm) i sugerował zmianę pojęcia „POTRZEBY” na „KONIECZNY WARUNEK ISTNIENIA” . W ujęciu Alfreda Radcliffe-Browne'a struktura społeczna jest siecią złożonych stosunków międzyludzkich. W jego ujęciu struktura społeczna jest układem pozycji, natomiast organizacja jest układem ról społecznych.

Podstawowe założenia Analizy funkcjonalnej:

1. Koniecznym warunkiem przetrwania systemu jest minimalna integracja części

2. Termin funkcja odnosi się do tych procesów, które utrzymują konieczna integrację lub solidarność

3. Własności strukturalne społeczeństw przyczyniają się do utrzymania koniecznej solidarności - struktura społeczna i warunki jej przetrwania są nieredukowalne (jak Durkheim – całość sama w sobie i dla siebie). B-R badał systemy rodowe.

Bronisław Malinowski – funkcjonalizm antropologiczny

Przeformułowuje on 2 istotne idee Spencera dot. Systemów:

Poziomy systemu : 1. Biologiczny, 2. Struktury społecznej, 3. Symboliczny

Ułożone są jak piramidka , każdy poziom ma swoje wymogi i potrzeby by przetrwać – każdy jest indywidualny ale sposób zaspokajania potrzeb na poziomie niższym warunkuje sposób na poziomie wyższym tzw. hierarchia poziomów.

Uniwersalne elementy instytucji przy analizie systemu:

• Personel (kto i ile osób uczestniczy w instytucji)

• Statut (cel i zadania instytucji)

• Normy (regulują zachowanie)

• Wyposażenie materialne

• Działania (rozdzielenie zadań i czynności)

• Funkcje (jakie wymogi realizuje dany wzór działań instytucjonalnych)

Wymogi systemów:

	Poziom kulturowy (symboliczny)		Poziom struktury (instrumentalny)
1	Wymóg systemu symboli dostarczających informacji niezbędnych do przystosowania się do środowiska	1	Wymóg produkcji i dystrybucji dóbr materialnych
2	Wymóg systemu symboli dostarczających poczucia kontroli nad ludzkim losem i zdarzeniami przypadkowymi	2	Wymóg społecznej kontroli i regulacji zachowań
3	Wymóg systemu symboli dających poczucie wspólnoty rytmu w życiu codziennym	3	Wymóg kształtowania w kategoriach tradycji i umiejętności
-	-	4	Wymóg organizacji i egzekwowania stosunków władzy

1. Teoria średniego zasięgu – Merton (związek z funkcjonalizmem).

Przeciwstawienie meta- teoriom. Badacz a się skupić na poszczególnych aspektach życia społecznego i dopiero wykorzystanie ich na poziom meta ogólnej teorii socjologicznej . Prawdziwe badanie tylko przez empirię. Badał bezpośrednie relacje społ.

1. Paradygmat analizy funkcjonalnej R. Mertona – 3 tezy.

• (social order) świat społeczny jest ciągle taki sam

• Świat ma charakter obiektywny, badacz może go analizować z zewnątrz stosując abstrakcyjne, teoretyczne modele

• Funkcjonalizm (docelowo)

1. System społeczny w ujęciu T. Parsonsa.

AKTOR SPOŁECZNY

(wejście w sytuacje społeczną – sposoby orientacji na sytuację)

	MOTYWY – potrzeby i gotowość mobilizacji energii		WARTOŚCI
1	KOGNITYWNE – potrzeba informacji	1	KOGNITYWNE – ewaluacja pod kątem standardów obiektywnych
2	KATEKTYCZNE – potrzeba więzi emocjonalnej	2	OCENIAJĄCE - ewaluacja pod kontem standardów estetycznych
3	EWALUACYJNE – potrzeba dokonania oceny	3	MORALNE - ewaluacja od kątem ostatecznej słuszności lub mylności

Typy działania:

1. Instrumentalne - działanie skierowane na jasno określony cel

2. Ekspansywne – by zaspokoić potrzeby

3. Moralne – zorientowane na standardy słuszności

Etapy przejścia od działania jednostki do systemu społecznego

Sposoby orientacji → typy działania → interakcje między aktorami o danej orientacji → instytucjonalizacja interakcji → społeczny system statusów, ról i norm

1. Podstawowe funkcje systemu wg. Parsonsa.

A – adaptacja

G – (go to) osiąganie celów

I – integracja

L – (latency) podtrzymywanie wzorów i usuwanie napięć

1. Cechy systemu społecznego T. Parsonsa.

System społeczny to oparte na wzorach stosunki miedzy aktorami społecznymi występującymi w powiązanych ze sobą rolach. Rola to fizyczna manifestacja stanu świadomości aktora wiążąca go w strukturze społecznej.

Aby istniał system musi istnieć zróżnicowanie ról i pozycji w obrębie struktury oraz akceptacja dla norm, praw i obowiązków w niej obowiązujących.

1. Podsystemy społeczeństwa globalnego w ujęciu T. Parsonsa.

Społeczeństwo globalne – pewne charakterystyczne, specyficzne i powtarzalne formy życia społecznego, które bądź występują jedne po drugich np.: w określonych państwach lub narodach. Najbardziej do społeczeństwa globalnego zbliżają się państwo i naród. Jest to pewien model do którego się dąży, ale który w rzeczywistości nie istnieje w pełnej postaci.

Społeczeństwo globalne to sprzężony układ wszystkich struktur, instytucji i procesów występujących w zbiorowości danego państwa lub narodu, wyodrębniający daną zbiorowość w stosunku do innych, zewnętrznych zbiorowości. Nie należy raczej mówić o społeczeństwie światowym, bowiem społeczeństwo globalne jest raczej osadzone w infrastrukturze danego społeczeństwa.

• ekonomika,

• polityka,

• podsystem integracyjny,

• podsystem kultywowania wzorów i usuwania napięć.

Każdy z tych systemów stanowi część sytuacji wszystkich pozostałych.  
Np. dla ekonomiki zasadnicza sytuację społeczna tworzą polityka, system integracyjny 
i system kultywowania wzorów.

1. Podejście ogólnosystemowe Niklasa Luhmanna.

Jego podejście ogólnosystemowe podkreślało, że działanie ludzkie jest zorganizowane i ustrukturyzowane w systemy – system istnieje kiedy działania ludzkie zostają ze sobą powiązane. Powiązanie następuje dzięki komunikacji za pomocą kodów symbolicznych. Systemy istnieją w wielowymiarowym środowisku co powoduje, że są potencjalnie nieskończenie kompleksowe – system musi więc wytworzyć mechanizmy redukcji kompleksowości by nie rozmyć się w środowisku. To pozwala tworzyć granicę miedzy środowiskiem a systemem a samemu systemowi pozwala na podtrzymanie wzorów wzajemnie powiązanych działań.

Podstawowy wymóg funkcjonalny – redukcja kompleksowości środowiska w odniesieniu do wzajemnie powiązanych działań. Te procesy to zróżnicowanie, ideologia, prawa, środki symboliczne oraz inne kluczowe elementy schematu.

11. Podstawowe wymiary środowiska wg. N. Luhmanna:

• Temporalny – czas to zagadnienie złożone dla systemu bo odnosi się do przeszłości, zawiera kompleksowe konfiguracje czynności dla teraźniejszości, wiąże się z rozległymi horyzontami przyszłości. System musi rozwinąć mechanizmy redukcji kompleksowości czasu tworząc sposoby orientacji na przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.

• Materialny – to wszystkie możliwe relacje miedzy działaniami w przestrzeni fizycznej

• Symboliczny – w jaki sposób spośród wszystkich możliwych kombinacji symboli tworzymy takie a nie inne.

System społeczny musi radzić sobie z kompleksowością wszystkich trzech wymiarów.

12. Typy systemów społecznych wg. Niklasa Luhmana.

Systemy wyłaniają się w toku ewolucji - selekcja pod kątem możliwości przetrwania:

1. Społeczeństwa segmentalne – klanowe; system wyłania części w oparciu o taka samą zasadę;

2. Społeczeństwa stratyfikacyjne – system operuje na zasadzie wyłaniania części wewnętrznie zhierarchizowanych;

3. Społeczeństwo funkcjonalnie zróżnicowane – system operuje poprzez różnicowanie części pozostających we wzajemnych, specyficznych relacjach;

Poszczególne formy zróżnicowania wiążą się z przemianami technologii komunikacji 2. Wynalezienie pisma, 3. Upowszechnienie się druku.

13. Pojęcie struktury społecznej wg. P. Sztompki.

Ogólne pojęcie struktury:

• Organizacja stosunków społecznych

• Określona artykulacja i uporządkowanie części

• Spójne, mniej lub bardziej trwałe regularności

• Wzór – obserwowalna jedność działania

• Istotne, głębokie, leżące u podstaw uwarunkowania

• Własności bardziej fundamentalne niż powierzchniowe cechy

• Uporządkowanie elementów, które determinuje większość zróżnicowania w danej dziedzinie zjawisk

• Relacje miedzy grupami i jednostkami, które znajdują wyraz w ich zachowaniu

Potocznie rozumiane jako porządek, ład, organizacja, forma, system .

Idee stanowiące fundament pojęcia struktury:

1. Idea relacji – zależności i stosunków między elementami

2. Idea regularności – prawidłowości, powtarzalności, trwałości

3. Idea głębokiego, fundamentalnego, istotnego wymiaru

4. Idea determinującego, wyznaczającego i kontrolującego wpływu wobec zjawisk empirycznych

14. Wymiary struktury społecznej w Uj. P. Sztompki

• Normatywny

• Idealny

• Interakcyjny

• Interesów (Weber, Marks)

15. Na czym polega dyrektywa dialektycznego wyjaśniania strukturalnego?

Nie można tylko wyjaśniać działań poprzez strukturę ale również strukturę poprzez działania społeczne.

16. Struktura społeczna w ujęciu Stanisława Ossowskiego. Pojęcie struktury

Struktura pojmowana jako system połączonych elementów

STRUKTURA SPOŁECZNA – istnieje między składnikami życia społecznego, system międzyludzkich zależności, dystansów hierarchii zarówno w nie-organizacyjnej jak i organizacyjnej formie. Te międzyludzkie zależności, dystanse i hierarchie wynikają z 3 rodzajów stosunków społecznych, które zdaniem Ossowskiego odgrywają znaczną rolę w kształtowaniu struktur społecznych

Podstawowe rodzaje stosunków społecznych (3)

Podstawowe rodzaje stosunków społecznych:

1)       Stosunki zależności wzajemnych – wynikają z podziału pracy

2)       Stosunki zależności jednostronnych – wynikają z przywileju posiadania środków przymusu względem innych członków społeczeństwa – są to stosunki wynikające z grupowych przywilejów upośledzeń ze względu na dostęp do władzy

3)       Stosunki dystansu, więzi i antagonizmów społecznych (stosunki hierarchii i  gradacji)

 

- stosunki te można spotkać w każdej strukturze społecznej

- dla powstania i istnienia struktur danego społeczeństwa zasadnicze znacznie mają takie zjawiska i procesy społeczne jak:

1. podział dóbr ekonomicznych → 1

2. podział władzy → 2

3. podział prestiżu → 3

- zjawiska te są związane z odpowiednimi stosunkami społecznymi, zostały też wymienione 3 rodzaje dóbr (ekonomiczne, władza, prestiż) , do których nigdy nie ma równego dostępu

- dobra te są źródłem nierówności społecznych, które istnieją wśród ludzi i grup społecznych, jest to też przyczyną występowania licznych podziałów w każdym społeczeństwie

Dwa typy stosunków zależności międzygrupowych

(zależność obustronna i zależność jednokierunkowa)

 

Stosunki międzygrupowe to stosunki między grupami (równorzędnymi) lub stosunki zależności jednokierunkowej (grupowe przywileje i upośledzenia).

Tam gdzie występuje stratyfikacja, występują niesymetryczne stosunki zależności, które kształtują system więzi i antagonizmów społecznych. Antagonizmy owe – nie rozbijają integralności społeczeństwa, różniąc się pod tym względem od antagonizmów między grupami równorzędnymi.

17; 18; 19; 20. Typy indywidualnego przystosowania do funkcjonowania w strukturze społecznej.

przystosowanie	Cele	Środki
Innowacja	+	-
rytualizm	Pozostanie na tym samym poziomie	-
wycofanie	Pozostanie na tym samym poziomie	Jednostka poza społeczeństwem
Bunt	-	-