Badania całościowe-badania społeczne w których możemy przebadać wszystkich osobników w danej zbiorowości czyli całą populację jaka nas interesuje, możliwe są wtedy gdy populacja nie jest zbyt liczna. Badania reprezentacyjne (reprezentatywne)-badania społeczne które koncentrują się tylko na jakiejś części osobników interesującej nas zbiorowości. Obejmują więc wszelkie zbiorowości ludzkie i mają na celu dostarczenie ilościowych i porównywalnych danych w sytuacjach w których nie mamy realnych możliwości przebadania wszystkich osób interesującej nas populacji. Próbka reprezentacyjna- jakiś fragment, część osób przynależnych do badanego zbioru jaki obejmuje badanie metodą reprezentacyjną. Próbka jest wówczas reprezentatywna jeżeli jest takim podzbiorem który pod względem swojej struktury i składu odpowiada wiernie temu zbiorowi z którego została pobrana, jest to swoisty model stanowiący jak gdyby miniaturę tego układu. Okoliczności mówiące o tym jak wielka powinna być dana reprezentacja: Stopień różnorodności-im bardziej różnorodna zbiorowość tym większa musi być próba, Ilość kategorii statystycznych na jakie ma być podzielona badana zbiorowość-im więcej kategorii chcemy uwzględnić w naszych badaniach tym większa próba, Stopień dokładności i pewności jakie zamierzmy osiągnąć-im większą badamy reprezentację tym większa dokładność naszych wniosków o zbiorowości. Rachunek statystyczny-jest podstawą do obliczenia wielkości próby, który też określa z góry ustalone i dopuszczalne granice błędu. Błędy przy tworzeniu reprezentacji mogą mieć charakter: Przedmiotowy-zaliczamy tu: błędy jakie wynikają z takich cech badanej zbiorowości które utrudniają pełne rozpoznanie jej rzeczywistej struktury lub poszczególnych elementów struktury, błędy powstałe na skutek przyjęcia fałszywych założeń, Wynikać z błędów metodologicznych popełnionych przy doborze próby-wchodzą tu w grę wszystkie takie przyczyny które powodują że przy doborze próby nie uwzględnia się całej zbiorowości objętej badaniami. Metody doboru próby: Na dowolnych zasadach przyjętych wg przekonań badającego ze względu na szczególne cechy danej zbiorowości lub cele badań, Na rachunku prawdopodobieństwa-ujmujemy wszelkie takie sposoby które w oparciu o rachunek prawdopodobieństwa zakładają równe szanse znalezienia się w próbie każdemu spośród składników danej zbiorowości. Wybór wg przekonań badającego: Celowy-polega na tym że badający wykorzystuje posiadaną wiedzę o danej zbiorowości, stara się domniemywać jakie są typowe składniki społeczno-demograficzne tej zbiorowości i w ten sposób tworzy sobie jej swoisty model, następnie dobiera próbkę która powinna być odzwierciedleniem tego modelu, mankamentem jest tu mniejszy lub większy subiektywizm; Kwotowy-opieramy się na znanych nam obiektywnych składnikach danej zbiorowości np. na występujących w niej podstawowych kategoriach społecznych, następnie staramy się ustalić jak przedstawia się struktura badanej zbiorowości wg przyjętych kategorii społecznych, ze względu na strukturę badanej zbiorowości jaką ustalamy w oparciu o przyjęte kategorie określamy odpowiednio „kwoty” czyli udziały danych kategorii w próbie którą następnie wg kwot dobieramy. Wybór w oparciu o rachunek prawdopodobieństwa: Losowy: wg zasad loterii-dla każdej osoby badanej zbiorowości przygotowujemy kartkę z jej nazwiskiem a po wymieszaniu tych kartek losujemy spośród nich pewną ilość którą uważamy za wyłonioną próbkę, na podstawie imiennej listy-najlepiej ustalonej w porządku alfabetycznym np. na podstawie listy płac, listy abonentów, listy wyborców, badający wybiera konsekwentnie do reprezentacji co którąś osobę znajdującą się na danej liście wg przyjętej zasady np. co dziesiątą osobę rozpoczynając liczenie od pozycji losowo ustalonej, wg tabeli liczb przypadkowych-wymaga to ponumerowania wszystkich elementów badanej zbiorowości a następnie dokonuje się spośród nich wyboru za pomocą specjalnych tabel liczb przypadkowych które znajdują się w podręcznikach statystyki lub teorii prawdopodobieństwa; Warstwowy (stratyfikowany)-stosowany gdy badana zbiorowość składa się z wielu różnych elementów i dysponujemy dokładnymi danymi o cechach społeczno-demograficznych tej zbiorowości, badaną zbiorowość dzieli się na dające się w jej obrębie wyróżnić podzbiory przestrzegając tego aby żaden z elementów zbiorowości nie wchodził równocześnie do więcej niż jednego podzbioru, wyróżnione podzbiory traktujemy jako warstwy z których z każdej oddzielnie wybieramy następnie w sposób losowy próbkę, tego rodzaju wybór zapewnia nam większe prawdopodobieństwo udziału nie tylko przedstawicieli poszczególnych podzbiorów czyli warstw w danej próbce ale także ich możliwie optymalny rozkład, wielkość próbki jaką dobieramy z każdego podzbioru może być równa albo proporcjonalna do jego wielkości; Proporcjonalny-ma zastosowanie w badaniach dużych zbiorowości np. mieszkańców miasta, regionu, kraju itp. jednostek terytorialnych, na podstawie danych statystycznych możemy ustalić niektóre ich właściwości społeczno-demograficzne np. odsetek kobiet i mężczyzn, struktura wieku, w oparciu o tego rodzaju informacje można wyróżnić wśród danej zbiorowości swoiste kategorie w zależności od potrzeb badań, z kategorii tych wybiera się następnie losowo w stosunku proporcjonalnym tzn. w zależności od wielkości danej kategorii osoby które zamierza poddać się badaniom; Wielowarstwowy (terytorialny)-jest stosowany wtedy gdy trudno stosować inne sposoby wyboru np. na skutek braku odpowiednich danych o całej zbiorowości, rozmieszczenia badanych na dużym terenie itp. przeszkód; Random-route (celowo-losowy)-ankieter po otrzymaniu jednego adresu kieruje się zasadą lewej ręki w dół np. co piąte mieszkanie. Populacja-zbiór elementów, podlegających badaniu. Próba-jest podzespołem populacji po to aby nie badać całej populacji. Operat losowy próby-lista imienna jednostek z której losujemy próbę np. lista wyborców, lista płac, lista mieszkańców bloku, lista pracowników w zakładzie pracy, książka telefoniczna itp. Ochrona danych osobowych-regulacje prawne dotyczące tworzenia i posługiwania się zbiorami danych osobowych, a także pojedynczymi danymi, mające na celu administracyjno-prawną ochronę prawa do prywatności. Efekt kuli śnieżnej-stosowana w badaniu grup które są trudnodostępne, które posiadają rzadko spotykaną cechę, jeżeli już znajdziemy kogoś kto spełnia nasze kryteria sposobu doboru próby pytamy o jego znajomych którzy również spełniają nasze kryteria sposobu doboru próby i wtedy otrzymujemy całą sieć takich osób, próba ma charakter celowy, dotyczy ona środowisk o charakterze ekskluzywnym do których trudno się dostać. Postrzeganie-to zauważanie czegoś niechcący, po prostu to widzimy. Obserwacja-celowe tzn. ukierunkowane i zamierzone oraz systematyczne postrzeganie badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska. Cechy obserwacji: premedytacja-obserwacja jest przeprowadzona w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego dokładnie i szczegółowo, planowość-polega na tym aby metoda ta była stosowana wg planu odpowiadającego celowi obserwacji, planowość pozwala wykluczyć luki w obserwacji i pozwala skoncentrować się na tym co najważniejsze i najbardziej istotne w zamierzonych badaniach, celowość-dzięki niej uwaga obserwatora skupia się tylko na interesujących go z punktu widzenia rezultatu poznania zjawiskach, aktywność-obserwator nie rejestruje wszystkich spostrzeżeń jakie docierają do niego od przedmiotu poznania lecz dokonuje ich selekcji tzn. poszukuje interesujących go cech przedmiotu wykorzystując do tego cały zapas posiadanej wiedzy i doświadczenia, systematyczność-obserwacja nie może być postrzeganiem przypadkowym dokonującym się jednorazowo ale powinna ona trwać ciągle i być przeprowadzona wedle określonego systemu pozwalającego spostrzegać obiekt wielokrotnie i w różnych warunkach jego istnienia. Podział obserwacji: bezpośrednia i pośrednia: bezpośrednia-obserwator sam osobiście dokonuje spostrzeżeń badanego przedmiotu, przeprowadza rozmowy, słucha rozmów, obserwuje czynności, sporządza notatki i sam pisze sprawozdania; pośrednia-śledzenie toku badanych zjawisk za pośrednictwem sprawozdań i informacji opartych na czyichś spostrzeżeniach, badacz styka się z badanymi zjawiskami za pośrednictwem dokumentów, sprawozdań itp.; kontrolowana i niekontrolowana: niekontrolowana-obserwator przystępuje do badań bez wcześniej ustalonego wykazu poszukiwanych przez siebie informacji, obserwacja prowadzona bez narzędzi systematyzujących, swobodnie; kontrolowana-gromadzenie materiałów ma charakter bardziej selektywny i dokonywane jest w oparciu o przygotowaną kategoryzację interesujących badacza zjawisk, obserwacja prowadzona jest w oparciu o określone narzędzia systematyzujące np. kwestionariusze, schematy, normy itp.; jawna i ukrywa: jawna-ma miejsce wtedy gdy badanych informuje się o roli i celu obecności badacza o problemach które są przedmiotem jego studiów; ukryta-członkowie badanej grupy nie wiedzą o tym że są przedmiotem prowadzonych badań, daje to możliwość obserwowania ich naturalnych zachowań i reakcji; uczestnicząca i nieuczestnicząca: uczestnicząca-obserwator jest czynnie zaangażowany w życie badanej grupy, przyjmuje on rolę jednego z jej członków i na bieżąco wykonuje z tym działania, badane zjawiska obserwowane są od wewnątrz życia grupowego; nieuczestnicząca-badacz pozostaje na zewnątrz funkcjonowania grupy. 4 role badacza prowadzącego obserwację: kompletny uczestnik (uczestnicząca ukryta)-obserwator prowadzący badania w roli kompletnego uczestnika staje się pełnym członkiem badanej grupy choć znalazł się tam wyłącznie ze względów naukowych, swym zachowaniem nie może zdradzać czynionych przez siebie zabiegów poznawczych, działalność badawczą utrzymuje w całkowitej tajemnicy, podstawowym warunkiem prowadzenia tego typu badań jest zachowanie przez badacza naturalności swego sposobu bycia i przyjazny stosunek do badanych, dzięki zachowaniu pełnej dyskrecji badacz może mieć dostęp do informacji skrywanych przed obcymi ale z drugiej strony obowiązek całkowitego ukrywania swej faktycznej roli ogranicza jego swobodę poruszania się i zaspokajania swej ciekawości poznawczej. uczestnik jako obserwator (uczestnicząca jawna)-rola ta nie wymaga od badacza ukrywania swoich zainteresowań poznawczych, członkowie grupy wiedzą że zbiera on materiał wyłącznie dla celów naukowych, znika więc tutaj podstawowy „fałsz” na jakim opierało się funkcjonowanie „kompletnego uczestnika” w badanej zbiorowości, badacz więcej czasu poświęca na uczestnictwo aniżeli na obserwowanie, częste i długie przebywanie wśród członków badanej zbiorowości wzbudza ich zaufanie zaczynają badacza traktować jako człowieka dla siebie życzliwego, jako kogoś ze „swoich”, badacz uzyskuje więc możliwość obserwowania naturalnych zachowań, wypowiedzi, cech bez wyraźnego uciekania się do „podstępu”, rola „uczestnika jako obserwatora” narażona jest na dwojakiego rodzaju zniekształcenia z jednej strony może ono być wynikiem nadmiernego utożsamienia się badanych z potrzebami poznawczymi badacza, z drugiej strony również w samego badacza może dochodzić do zbytniej identyfikacji z badanymi przez co traci on świeżość spojrzenia i krytyczny osąd zachodzących wokół niego zdarzeń. obserwator jako uczestnik (nieuczestnicząca jawna)-ta działalność badacza jest w grupie powszechnie znana i na ogół tolerowana, badacz nie ukrywa powodów swojej obecności ale nie stara się też pozyskiwać przyjaciół, nie nawiązuje bliższych stosunków z badanymi, jego kontakty z nimi mają charakter bardziej formalny, powierzchowny, przelotny, przez to wśród badanych uważany jest za kogoś obcego, jego uwaga skupiona jest raczej na gromadzeniu informacji aniżeli na relacjach z innymi, bardziej interesują go przejawiane zachowania i reakcje niż subiektywne intencje, doznania, przeżycia członków grupy, taka postawa daje badaczowi względną swobodę poruszania się w ramach badanej zbiorowości, jego obecność budzi jednak skrępowanie u badanych, nigdy właściwie nie może mieć pewności Czu i na ile opisywane przez niego zdarzenia są spontaniczne, autentyczne, czy ich naturalny przebieg nie został zakłócony świadomością jego obecności. kompletny obserwator (nieuczestnicząca ukryta)-ta rola badacza polega na wyeliminowaniu jakichkolwiek interakcji z badanymi, ich funkcjonowanie jest obserwowane z zewnątrz, badania prowadzone są dyskretnie i niejawnie, usytuowanie badacza może być różne byleby nie zwracało uwagi badanych, obserwator rejestruje tylko te cechy badanych jednostek i życia grupowego które są dostrzegalne z przyjętej perspektywy audiowizualnej, zwraca uwagę jedynie na te zjawiska które w jego odczuciach wydają się być ważnymi i charakterystycznymi dla badanych, odczytywanie sensu i znaczenia spostrzeganych zdarzeń badacz opiera wyłącznie na własnych intuicjach i domysłach, powstające na tym tle pytania i wątpliwości przy wykluczeniu kontaktu z badanymi nie mogą być w pełni wyjaśnione, korzystanie z tej roli zalecane jest raczej tylko w badaniach wstępnych. Zalety i wady obserwacji: obserwacja uczestnicząca umożliwia bezpośredni kontakt z badaną rzeczywistością społeczną a tym samym stwarza okazję do wnikliwego poznania badanych zjawisk, badacz uczestniczący ma większe szanse na poznanie nie tylko ich warunków życia czy sposobów zachowania w różnych sytuacjach ale nawet poznania ich motywacji; jedną z poważniejszych wad jest brak możliwości bezpośredniego rejestrowania tego co się obserwuje, chyba że prowadzi się obserwację jawną, jeżeli próbuje się natomiast odtwarzać po pewnym czasie to co się zaobserwowało wcześniej wówczas istnieje niebezpieczeństwo pominięcia wielu szczegółów, sporządzenie sprawozdań z przeprowadzonych w ciągu dnia obserwacji jest niekiedy też trudne ze względu na istniejące warunki, wchodzą też w grę również inne przeszkody jak np. utrata dystansu do badanych zjawisk, spowodowana zżyciem się z badanymi, zawężenie pola obserwacji na skutek uczestnictwa tylko w jednym kręgu czy grupie badanej zbiorowości. obserwacja zewnętrzna jest wolna od problemów występujących przy stosowaniu obserwacji uczestniczącej ale też nie umożliwia takiego zbliżenia obserwatora do badanych, ponadto badający nigdy nie może być pewien czy badani zachowują się w czasie obserwacji tak jak zachowują się normalnie w danych sytuacjach czy też zaobserwowane zachowanie jest spowodowane jego obecnością a więc jest zachowaniem na pokaz. obserwacja ukryta pozwala unikać zarówno tych kłopotów jakie wynikają ze stosowania obserwacji uczestniczącej jak też wynikających przy posługiwaniu się obserwacją zewnętrzną, przy posługiwaniu się obserwacją ukrytą istotną sprawą jest wybranie przez obserwatora takiej roli społecznej jaką akceptują badani i która wywołuje u badanych uczucie sympatii i zaufania ponieważ wówczas znika podejrzliwość i uczucie obcości w stosunku do obserwatora, ważną zaletą obserwującego jest również spokojne i cierpliwe obserwowanie danych zjawisk życia społecznego a więc umiejętność zachowania postawy wolnej od emocjonalnych zaangażowań, uprzedzeń i zniecierpliwienia. Dokument: szeroko pojmowany-wszystko to co może być lub jest po prostu źródłem danych o przeszłych albo istniejących faktach i zjawiskach społecznych, zaliczmy tu: narzędzia i przedmioty codziennego użytku, obrazy, rzeźby, fotogramy, filmy, nagrania, wąsko pojmowany-wszelkie pisemne źródła danych dotyczących zjawisk społecznych jakimi są np. wszelkie inskrypcje czyli napisy zamieszczone w materiale trwałym znajdujące się na nagrobkach, budynkach, monetach; rękopisy, archiwalia, druki, publikacje o charakterze książkowym, czasopisma, codzienna prasa, notatki protokoły, sprawozdania prywatne i urzędowe, listy, pamiętniki. Podział dokumentów pisemnych: zbierane w sposób systematyczny: naukowe-sprawozdania naukowe, artykuły w czasopismach naukowych; przy ich analizie należy zwracać uwagę na następujące fakty: czy są godne zaufania z naukowego punktu widzenia, czy są jeszcze aktualne, czy są kompletne czy też stanowią jedynie fragmenty jakie pomijają różne elementy, dane np. załączniki, bazę źródłową; statystyczne-periodyczne zestawienia danych statystycznych np. roczniki, okresowe sprawozdania, zestawienia; kompilacyjne-to takie dzieła które składają się z wielu fragmentów pochodzących od różnych autorów, nie są to więc twory ani oryginalne, ani odkrywcze lecz najczęściej po prostu zbiory danych metodycznie uporządkowane np. książka adresowa, katalog biblioteczny, książka telefoniczna itp.; okolicznościowe-czyli przygodne są to takie dokumenty które ze względu na swoją treść jak i formę mają charakter subiektywny: osobiste-wszystkie takie dokumenty które wyrażają osobiste cechy ich autora w sposób na tyle wyraźny że czytelnik może poznać jego stosunek do zdarzeń których dany dokument dotyczy zaliczamy tu: listy, autobiografie, pamiętniki, dzienniki, wywiady, wyznania; najbardziej przydatne są autobiografie ponieważ ukazują one autora w ciągłości do jego rozwoju osobniczego na tle istniejących warunków społeczno-gospodarczych i wydarzeń historycznych; najistotniejszą słabością dokumentów osobistych są często zafałszowania w nich rzeczywistości społecznej zafałszowania te mogą być dziełem samych autorów lub też osób trzecich; notatki-umożliwiają względnie dokładne i bezpośrednie odtworzenie danych wydarzeń, do tej kategorii zaliczamy protokoły, zapisy, stenogramy; sprawozdania-różnią się od notatek tym że przedstawiają dane fakty bezpośrednio czyli na gorąco ale z pewnym opóźnieniem zależnym od tego jaki jest ich charakter. Metoda historii życia: działania ludzkie są warunkowane przez subiektywne odczucia, interpretacje zjawisk które człowieka otaczają, dlatego badanie ludzkich działań powinno zmierzać do poznania subiektywnych przeżyć podmiotu działającego; subiektywne interpretacje i znaczenia wyrażane przez jednostkę są współzależne ze standardami grupowymi, dlatego badania powinny uwzględniać również reguły interpretacyjne środowisk w których jednostka funkcjonuje; wartościowe są wszystkie rodzaje danych które informują o subiektywnej stronie zjawisk społecznych, dlatego postuluje się by w badaniach korzystać z różnych źródeł informacji; subiektywne przeżycia, interpretacja, działania jednostek względnie grup społecznych są w pełni zrozumiałe jedynie na bazie ich przeszłych doświadczeń, dlatego badania powinny mieć charakter historycznej nonografii jednej osoby, grupy czy organizacji społecznej. Podział opisywanych zjawisk ze względu na zakres wg Allport'a: Całościowa historia życia-zawiera wielostronny opis całości minionych doświadczeń życiowych badanego obiektu. Tematyczna historia życia-obejmuje tylko pewien, najczęściej jakiś ważny szczególnie, fragment życia badanej jednostki. Redagowana historia życia-w obu poprzednich przypadkach opisywania przeszłych wydarzeń autorem w całości jest ich bohater, rola badacza sprowadza się jedynie do analizy uzyskanego materiału autobiograficznego, natomiast w tej formie historii życia badacz nie tylko ją analizuje ale i w dużej mierze odtwarza. Typy biografii wg Denzina: Kompletna-badacz zbiera dane o całym życiu badanych osób czy grup, Tematyczna-badacz zbiera dane dotyczące określonej dziedziny życia albo określonej fazy życia, Przygotowaną do opublikowania. Podział dokumentów wg Denzina: Dokumenty urzędowe: Materiały o charakterze publicznym, Materiały o charakterze politycznym i sądowym, Materiały pochodzące ze środków masowego przekazu; Dokumenty osobiste: autobiografie, notatki osobiste, listy. Metody opracowywania materiału autobiograficznego: Analiza konstrukcyjna-polega na studiowaniu możliwie wielkiej ilości autobiografii pod kątem widzenia określonego problemu, badacz poszukuje zjawisk typowych które następnie poddaje interpretacji z punktu widzenia przyjętej przez siebie teorii socjologicznej. Analiza statystyczna-zmierza do ustalenia zależności między różnymi cechami społecznymi autorów a ich postawami i przejawami tych postaw, dążeniami; między różnymi cechami środowisk społecznych a cechami autorów itp. Treści dokumentów traktowane są jak odpowiedzi na pytania otwarte kwestionariusza które po zakodowaniu będą zliczane i zestawiane ze sobą. Założenia socjometrii: badanie zachowań ludzi w małych grupach, które umożliwiałoby dokładne rozpoznanie występujących w nich: stosunków sympatii i antypatii między członkami grupy, przejawianych preferencji między współdziałającymi ze sobą ludźmi oraz rzeczywistych współdziałań jakie mają miejsce w danych grupach. Twórca socjometrii Jacob L. Moreno. Przygotowanie: Na początek badacz musi rozważyć szereg zagadnień dotyczących: rodzaju sytuacji, liczby sytuacji, rodzaju wyboru, liczby wyboru, uzasadnienia dokonanego wyboru, następnie przechodzi do formułowania pytań, ostatnią czynnością jest przygotowanie kartek na których badani będą zapisywali nazwiska wybranych przez siebie osób. Przebieg: krótkie wprowadzenie badanych w umowną sytuację, rozdanie kartek, podpisanie ich przez badanych swoim nazwiskiem, wpisanie daty, podanie pytania socjometrycznego, podanie rodzaju i liczby wyborów jakich mają dokonać, zwrócenie uwagi badanych na to że wybory mogą dotyczyć tylko członków danej grupy oraz że wybory są tajemnicą. Po zakończeniu badania należy sprawdzić przed zebraniem kartek czy wszyscy postąpili zgodnie z instrukcją. Podstawowe struktury: para, łańcuch, gwiazda, klika, sieć. Graficzna prezentacja materiału socjometrycznego: socjogram nieuporządkowany-sporządza się tylko dla małych grup kilku czy kilkunastoosobowych ze względu na konieczność tworzenia go metodą prób i błędów, socjogram kołowy-stosuje się go szczególnie w dwóch sytuacjach: gdy grupy są liczebnie duże i gdy grupa zawiera w sobie naturalnie wyłaniające się podgrupy, socjogram hierarchiczny-najbardziej czytelny sposób przedstawienia graficznego uzyskanych w badaniu socjometrycznym wyników. Stosujemy go w następujących sytuacjach: gdy badamy duże liczebnie grupy, gdy przeprowadzamy badanie w oparciu tylko o jedno kryterium; gdy porównujemy dane z badań przeprowadzonych z wykorzystaniem kilku kryteriów wyboru, sporządzamy tyle socjogramów hierarchicznych ile było pytań socjometrycznych. Podstawowe wskaźniki: wskaźniki indywidualne-charakteryzujące jednostkę na tle grupy, wskaźniki grupowe-informujące o cechach grupy jako całości, wskaźniki dla podgrup-wyłaniających się w badanej grupie. Podział technik badawczych wg. Lutyńskiego:

	obserwacyjne (obserwacja właściwa)	oparte na wzajemnym komunikowaniu się
				bezpośrednim	pośrednim
niestandaryzowane	obserwacji niekontrolowanej	wywiadu swobodnego (wolnego)	otrzymywania wypowiedzi pisemnych niestandaryzowanych
standaryzowane	obserwacji kontrolowanej	wywiadu kwestionariuszowego	ankiety

Cechy badań surveyowych: Krótkotrwały kontakt miedzy badaczem, a respondentem, za pośrednictwem ankieterów. Informacje pochodzą od wypowiedzi badanych osób na stawiane im pytania zbierane dzięki kwestionariuszowi, który jest podstawowym narzędziem badawczym. Polega się w nich na werbalnych zachowaniach respondenta. Podstawa analizy danych są metody ilościowe. Wysoki stopień standaryzacji badań, która to standaryzacja ma zapewniać porównywalność udzielanych odpowiedzi oraz standaryzacja wszystkich respondentów i ich odpowiedzi traktujemy jak statystyczną masę (człowiek jako nośnik informacji). Podobieństwa pomiędzy techniką ankiety i techniką wywiadu: Wykorzystywane źródła - obie techniki odwołują się do tzw. Źródeł wywołanych przez samego badacza, a więc poddających się w pewnej mierze jego kontroli. Narzędzia badawcze - w obu technikach wykorzystywany jest ten sam rodzaj narzędzia badawczego, a mianowicie kwestionariusz. Standaryzacja - do badań tych obie techniki wykorzystuje się w postaci technik standaryzowanych, co znaczy, że kolejnym respondenta zadaje się ujednolicone, w ten sam sposób sformułowane pytania i następnie w ten sam sposób opracowuje się ich odpowiedzi. Sposób traktowania badanych osób - w obu technikach respondentów traktuje się jako swego rodzaju „nośniki informacji” które nie są uwikłane w sieć powiązań interpersonalnych oddziaływujących na ich zachowania, postawy i opinie. Różnice pomiędzy techniką ankiety a techniką wywiadu: Sposób komunikowania się - WYWIAD: to komunikowanie bezpośrednie „twarzą w twarz” , czyli rodzaje przekazów są ustne. Respondent na ogół nie jest poinformowany o tym, jakie pytania będą następne. TECHNIKA ANKIETOWA: to komunikowanie pośrednie. Rodzaje przekazów mają charakter pisemny. Respondent przed przystąpieniem do wypełniania może przeczytać kwestionariusz w całości. Możliwość oddziaływania na respondenta - wypełniając ankietę respondent nie jest na ogół poddany oddziaływaniu ankietera, natomiast w wywiadzie, ankieter ma duże możliwości oddziaływania na respondenta, np.: przez swoje zachowanie. Możliwość obserwacji respondenta - w technice ankietowej nie ma jej w ogóle lub przy niektórych rodzajach ankiet są one ograniczone do minimum. Wywiad natomiast stwarza duże możliwości obserwacyjne ( samego badano jak i jego otoczenia). Możliwość kontrolowania respondenta - w toku wywiadu kontrola ta jest daleko posunięta, odpowiedzi udzielane przez respondenta są formułowane bezpośrednia po usłyszeniu pytania. W przypadku ankiety badacz Ne ma możliwości sprawdzenia w jakich warunkach respondent formułował odpowiedź (nie jest w stanie stwierdzić czy autorem odpowiedzi nie jest aby osoba trzecia). Dokonywanie zapisu - ANKIETA: zapis dokonuje sam respondent. WYWIAD: zapis wychodzi spod reki ankietera. Rodzaje pytań kwestionariuszowych: 1.ze względu na celu pytania: wprowadzające, o opinie, o fakty, o wiedzę, o źródła informacji, o motywy, o sugestie, sondujące, uzupełniające; 2. ze względu na ich budowę: a)logiczne: logiczne otwarte, logiczne zamknięte; b)techniczne: otwarte, zamknięte: miejsce usytuowania odpowiedzi: z wbudowanymi odpowiedziami,z zewnętrznymi odpowiedziami; sposób przedstawiania alternatyw: pytania rozstrzygnięcia, pytania dopełnienia; żądanie wyboru: określone liczbowo, określone zwrotem „wszystkie”, (bez określonego żądania wyboru); roszczenie zupełności: minimalne roszczenie zupełności, ograniczone żądanie zupełności, maksymalne żądanie zupełności, nieograniczone żądanie zupełności; budowę części respondentywnej: alternatywne, wieloalternatywne: (dyzjunkcje, koniunkcje, rangowanie, skale). 3. ze względu na zakres podejmowanej przez nie problematyki: globalne, szczegółowe. 4. ze względu na sposób nawiązania do podejmowania problemu badawczego: bezpośrednie, pośrednie: kryterium formy pytania: werbalne, niewerbalne; zakres podejmowanej problematyki: obejmujące cały zakres, obejmujące część zakresu; rodzaj interpretacji odpowiedzi: interpretowane bezpośrednio, interpretowane pośrednio; formalne ukierunkowanie: nieprojekcyjne, projekcyjne (pytania pojedyncze, dialogowe, historyjkowe; testy werbalne, graficzne, rysunkowe, przedmiotowe); 5. ze względu na pełnione przez nie w kwestionariuszu funkcje: dotyczące badanej problematyki, metryczkowe, filtrujące, wykluczające się, sprawdzające, podchwytliwe i puste. Zadania pilotażu: 1.weryfikacja samego problemu badawczego tak w zakresie jego występowania w danym środowisku, jak i w zakresie dokonanej operacjonalizacji i eksplikacji. 2.weryfikacja przygotowanego narzędzia badawczego najważniejsze etapy to, ocena przydatności kwestionariusza i poszczególnych jego pytań, ocena trudności pytań, sprawdzenie istotności pytań. 3.sprawdzenie organizacyjnych i technicznych aspektów projektowanych badań. Np.: sprawdzenie ile czasu potrzeba na realizację badań, sposób dotarcia do badanych, ustalenie kosztów realizacji badań. 4.opracowywanie zebranego materiału empirycznego tj.: ostateczne przygotowanie instrukcji kodowej oraz co do budowy tabel wynikowych. Procedury pilotażu: 1.pilotaż jest niczym innym jak badaniami próbnymi kwestionariusza realizowanymi w ten sam sposób, w jaki będą przeprowadzane właściwe badania. 2.Respondenci „pilotażowi” wypełniają kwestionariusz ankiety o ankiecie. Opisują trudność oraz zrozumiałość pytań, oceniają narzędzie jako całość. 3.zabieg nazywany „krzyżowaniem” lub zmianą technik. Polega to na tym, że zamierzoną dla realizacji właściwych Badań technikę ankietową zastępuje sie w pilotażu inna techniką ankietową: np.: wywiad po ankiecie. 4.badacz oczekuje od respondenta pewnego wysiłku po wypełnieniu ankiety, czyli przeprowadzi rozmowę z badaczem o wypełnionej ankiecie. Cele kodowania: analiza struktury populacji, obliczenie parametrów opisowych, wykrycie współzależności cech. Sposoby kodowania: system zero-jedynkowy, zero-dziwiątkowy, wielostopniowy. Wady pytań kwestionariuszowych wg Lutyńskiej: strukturalne, związane z niedostosowaniem pytania do informacyjnego zapotrzebowania badacza, związane ze zbytnią trudnością pytania, związane ze zbytnią drażliwością pytania, wynikające z faktu że pytanie jest sugerujące.

---