Metody badań ilościowych - Opracowanie na kolokwium (16-12-2010)

1. Konceptualizacja, operacjonalizacja i pomiar.

1. Koncepcje - obrazy mentalne, których używamy, jako ogólnych sposobów gromadzenia informacji i doświadczeń, które jak się zdaje, mają ze sobą coś wspólnego.

2. Pojęcia są konstruktami - odzwierciedlają uzgodnione znaczenie przypisywane terminom. Nasze pojęcia nie istnieją w świecie rzeczywistym, tak więc nie jest możliwy ich bezpośredni pomiar. Możemy jednak mierzyć zjawiska, które one podsumowują.

3. Konceptualizacja to proces określania obserwacji i pomiarów które nadają pojęciom konkretne znaczenie dla celów badań. Wymaga ona określenia wskaźników pojęcia i opisania jego wymiarów. Definicje operacyjne precyzują jak będą mierzone zmienne odnoszące się do danego pojęcia; proces tworzenia pojęć na podstawie ogólnej wiedzy o świecie poprzez ustalenie problematyki oraz definicji danego słowa; uzgodnienie znaczenia terminów, zdefiniowanie relacji między wyróżnionymi pojęciami.

4. Operacjonalizacja to przedłużenie konceptualizacji, kiedy określa się konkretne procedury, które mają być zastosowane do pomiaru wartości zmiennych. Wymaga ona wielu wzajemnie powiązanych wyborów: określenia zmienności właściwego dla celów badań, oznaczenia stopnia precyzji pomiaru zmiennych, wyjaśnienia istotnych wymiarów zmiennych, jasnego zdefiniowania wartości zmiennych i zależności między nimi oraz decyzji dotyczących właściwego poziomu pomiaru. Operacjonalizacja zaczyna się w fazie planowania badań i trwa przez wszystkie fazy projektu badawczego; rozstrzygnięcia dotyczące pojęć i ich zdefiniowania, dobór i zdefiniowanie wskaźników, wskazanie prób, metod i technik badawczych, wybranie sposobu analizy i analiza uzyskanego materiału.

5. Poziomy pomiaru:

1. Pomiar nominalny - zmienne, których wartości są jedynie wzajemnie rozłączne i wyczerpujące to miary nominalne (płeć, wyznanie, sympatie partyjne, miejsce urodzenia); przyjmują wartości których nie da się uporządkować.

2. Pomiar porządkowy - zmienne o wartościach, które możemy logicznie uporządkować to miary porządkowe, np. wykształcenie; nie da się określić różnicy między wartościami.

3. Pomiar interwałowy - dla wartości niektórych zmiennych faktyczne odległości między nimi mają znaczenie, zmienne takie to miary interwałowe. W tym przypadku odległości logiczne między wartościami mogą być wyrażone w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu, punkt zerowy jest określony umownie, np. skala Celsjusza, data urodzenia.

4. Pomiar ilorazowy - wartości składające się na zmienną mają wszystkie wyżej opisane własności strukturalne, poza tym są oparte na prawdziwym punkcie zerowym, np. temperatura w kelwinach.

6. Kryteria jakości pomiaru:

1. Precyzja

2. Poprawność

3. Rzetelność - otrzymywanie spójnych wyników za pomocą tego samego miernika

4. Trafność - uzyskiwanie wyników, które są adekwatnym odbiciem mierzonego pojęcia

7. Standardy oceny trafności miernika:

1. Trafność fasadowa - konkretny miernik empiryczny może się zgadzać albo nie zgadzać z naszymi uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego pojęcia.

2. Trafność kryterialna - opiera się na jakimś kryterium zewnętrznym

3. Trafność teoretyczna - opiera się na logicznych powiązaniach między zmiennymi

4. Trafność treściowa - zakres, w jakim miernik obejmuje skalę znaczeń zawartych w pojęciu

2. Kwestionariusz, jako podstawowe narzędzie badań ilościowych.

1. Kwestionariusz to nic innego jak przełożenie celów badawczych na pytania. Odpowiedzi na pytania dostarczą danych pozwalających na przetestowanie hipotezy badawczej.

2. Treść pytań:

1. Pytania dotyczące faktów (pytania metryczkowe) - tworzy się je po to by otrzymać od respondenta obiektywne informacje uwzględniające jego środowisko, pochodzenie itp. (pytania o dane demograficzne, otoczenie społeczne respondenta, środki transportu, sposoby spędzania wolnego czasu)

2. Pytania dotyczące subiektywnych doświadczeń - doświadczenia subiektywne dotyczą wierzeń, postaw, uczuć i opinii respondenta.

3. Rodzaje pytań:

1. Pytania zamknięte - respondentowi przedstawia się zbiór odpowiedzi, a jego zadanie polega na wybraniu tej odpowiedzi, która najlepiej odzwierciedla jego poglądy. Pytania te zadaje się łatwo i szybko się na nie odpowiada, analiza jest prosta. Wadą jest jednak możliwość wprowadzenia zjawiska stronniczości - przez zmuszanie respondenta do dokonania wyboru spośród przedstawionych mu możliwości czy przez przedstawienie mu takich alternatyw, które nie przyszłyby mu na myśl.

2. Pytania otwarte - nie są wyposażone w żadną konkretną odpowiedź, a to, co mówi respondent jest w całości zapisywane. Prosi się go o opisanie swoich cech czy postaw własnymi słowami. Pytania te pozwalają na wyjaśnienie nieporozumień i stwarzają możliwość nawiązywania dobrego kontaktu z respondentem.

3. Pytania alternatywne - specjalny rodzaj pytań zamkniętych, dotyczących wybranych grup respondentów. Podgrupa jest wyodrębniana za pomocą pytania filtrującego, kierującego respondentów do właściwych dla nich pytań lub za pomocą instrukcji, która daje respondentom odpowiednie wskazówki.

4. Format pytania:

1. Skalowanie - pytania mają format skali szacunkowej, respondent może wyrazić swój osąd odwołując się do uporządkowanego zbioru kategorii, takich jak „całkowicie się zgadzam”, „bardzo często”; przyporządkowanie wybranych symboli (cyfr) obserwowanym faktom, wyrażanym opiniom.

2. Pytania tabelaryczne (macierzowe) - metoda organizowania w całości dużego zbioru pytań szacunkowych i posiadających te same kategorie odpowiedzi.

3. Dyferencjał semantyczny - jest to typ skali szacunkowej, który umożliwia pomiar reakcji respondenta na pewien obiekt lub pojęcie i polega na wskazaniu swojego wyboru na dwubiegunowej skali, opisanej na każdym z krańców kontrastowymi przymiotnikami.

4. Rangowanie - metoda jest używana wtedy gdy badacze chcą uzyskać informacje o stopniu ważności czy pierwszeństwa jaki ludzie przypisują zbiorowi postaw czy obiektów.

5. Porządek pytań:

1. Strategia lejka - każde kolejne pytanie jest powiązane z pytanie poprzednim, a jego zakres jest coraz mniejszy; od ogółu do szczegółu

2. Strategia odwróconego lejka - pytanie wąsko sformułowane wyprzedza pytanie o szerokim zakresie; od szczegółu do ogółu

6. Błędy w konstrukcji kwestionariusza:

1. Słownictwo - pytania powinny być jasno sformułowane, zrozumiałe dla respondenta, nie powinno być w nich użyte specjalistyczne słownictwo, respondent musi zrozumieć jego sens.

2. Styl odpowiadania - jest to tendencja do odpowiadania na wszystkie pytania w jeden określony sposób, bez względu na ich treść, problem ten może pojawić się wtedy gdy zestaw pytań wyposażono w ten sam format odpowiedzi, a szczególnie gdy pytania odnoszą się do tego samego zagadnienia.

3. Pytania sugerujące - pytanie jest tak sformułowane, że respondent odczytuje je jako wymagające określonej odpowiedzi.

4. Pytania zagrażające - są to pytania wywołujące lęk i dotyczące np. zachowań które są traktowane jako nielegalne lub niezgodne z normami a także zachowań o których nie da się publicznie dyskutować bez emocjonalnego napięcia.

5. Pytania o podwójnej treści - łączą w sobie dwa lub więcej pytań. Mogą się one okazać kłopotliwe dla respondentów, którzy zgadzają się tylko z jedną treścią pytania a nie zgadzają się z drugą.

3. Badania sondażowe.

1. Ankieta pocztowa - jest metodą zbierania danych bez pośrednictwa ankietera.

Zalety	Wady
- niskie koszty - obniżenie błędu wynikającego ze stronniczego wpływu cech ankietera lub stosowanych przez niego technik - większa anonimowość - udzielanie przemyślanych odpowiedzi - dostępność (zbadanie prób osób rozproszonych na dużym obszarze geograficznym)	- wymaga prostych pytań - brak możliwości sondowania ( nie można uzyskać dodatkowych informacji czy wyjaśnić odpowiedzi) - utrata kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi - niski odsetek odpowiedzi

Czynniki wpływające na odsetek odpowiedzi w badaniach pocztowych:

1. Sponsoring

2. Zachęcanie do odpowiadania

3. Wygląd ankiety i sposób jej wysyłania

4. List towarzyszący

5. Czas wysyłania

6. Metoda kompletnego planu (zawiera zbiór procedur, które można podzielić na 2 grupy: konstruowanie kwestionariusza i wdrażane badania)

7. Dobór respondentów

2. Wywiad osobisty - sytuacja bezpośredniej relacji interpersonalnej, w której osoba prowadząca wywiad zadaje respondentowi pytania opracowane w taki sposób aby udzielane odpowiedzi pozostawały w związku z hipotezą badawczą.

Typy:

1. Wywiad wg ustrukturowanego planu - pytania, sposób ich sformułowania i kolejność są stałe i identyczne dla każdego respondenta

2. Wywiad zogniskowany - przebiega wg ogólnego planu określającego tematy rozmowy powiązane z hipotezą badawczą, daje to respondentom dużą swobodę w wyrażaniu swoich poglądów

3. Wywiad nieukierunkowany - wywiad ten nie opiera się na żadnym wcześniej przygotowanym zbiorze pytań

Zalety	Wady
- elastyczność procedury zadawania pytań - kontrolowanie sytuacji, w której przeprowadzony jest wywiad - wyższy odsetek otrzymanych odpowiedzi - zbieranie dodatkowych informacji (pełniejsze informacje)	- wyższe koszty - stronniczość osoby prowadzącej wywiad - brak anonimowości

3. Wywiad telefoniczny - para osobista metoda zbierania danych, alternatywa dla wywiadu osobistego

Wywiad telefoniczny ze wspomaganiem komputerowym (CATI) - osoba prowadząca wywiad siedzi przy terminalu komputerowym i zadaje pytanie przez telefon po wyświetleniu go na ekranie monitora. Następnie koduje odpowiedź respondenta i zapisuje ją na dysku.

Zalety	Wady
- przeciętne koszty - pozwala na dotarcie w krótkim czasie do dużej liczby respondentów Umożliwia dotarcie do osób które niechętnie udzielają odpowiedzi w badaniach pocztowych i odmawiają udziału w wywiadach osobistych	- możliwość odmowy odpowiedzi na drażliwe pytania - przerwanie wywiadu przez respondenta - mniej informacji na temat respondenta i jego otoczenia

4. Aranżacja wywiadu.

1. Znaczenie i cel aranżacji

Wywiad obejmuje 3 fazy:

1. aranżację wstępną

2. realizację wywiadu

3. aranżację końcową

Aranżacja wywiadu jest to wstępna rozmowa jaką odbywa ankieter z respondentem przed rozpoczęciem realizacji wywiadu. Jest to bardzo ważna i trudna faza wywiadu. Od jej powodzenia zależy zarówno zgoda respondenta na wywiad jak i wartość udzielanych przez niego odpowiedzi.

Cele aranżacji:

1. przekazanie respondentowi informacji na temat badania - pozwolą one podjąć decyzję o udzieleniu lub odmowie udzielenia wywiadu

2. zachęcenie go do udziału w badaniach oraz do udzielania przemyślanych odpowiedzi na pytania kwestionariusza - chodzi o pobudzenie dostatecznie silnej motywacji respondenta, skłaniającej go do podjęcia wysiłku związanego z przypominaniem sobie, dokonywaniem obliczeń lub też zastanawianiem się nad problemami poruszonymi w pytaniach.

W aranżacji wyróżniamy 2 warstwy:

1. informacyjną - dostarczenie respondentowi podstawowych informacji o badaniu

2. perswazyjną - informacje muszą być podane w taki sposób by zmotywować respondenta do udziału w badaniu. Chodzi tu także o inne zachowania ankietera, wykraczające poza podanie informacji o badaniu.

Podczas aranżacji wywiadu należy mieć świadomość, że:

1. ankieter jest osobą obcą, nieznaną respondentowi - należy się więc liczyć z nieufnością z jego strony, ponieważ jest to nowa, niejasna dla niego sytuacja, nie czuje się bezpiecznie i ma pewne obawy

2. respondent zazwyczaj nie zna dokładnie postanowień ustawy o ochronie danych osobowych - istnieje duże prawdopodobieństwo, że o niej słyszał; może być przekonany, że prowadzenie badań ankietowych jest nieuprawnione. Ankieter musi ją znać, wskazane jest też by miał przy sobie jej tekst i w razie potrzeby wskazał respondentowi właściwe fragmenty.

3. respondent zazwyczaj nie orientuje się na czym polega wywiad socjologiczny - każdy respondent słyszał coś o badaniach społecznych czy rynkowych, ale nadal stosunkowo niewielka część społeczeństwa miała z nimi bezpośredni kontakt.

2. Elementy aranżacji.

1. przedstawienie się - ważny jest wygląd i sposób zachowania, zgodność informacji zawartych w liście zapowiednim, należy podać imię i nazwisko oraz pełną nawę instytucji która prowadzi badania, okazać legitymację;

2. podanie celu wizyty - należy wskazać ważność badań, zawartej w nich problematyki, przekazać informacje w prosty i zrozumiały sposób;

3. wyjaśnienie zasad doboru osób w badaniu - ankieter powinien wyjaśnić respondentowi w jaki sposób został on wylosowany do badania, odpowiedzieć na wszelkie nurtujące go pytania, rozwiać wszelkie wątpliwości;

4. poinformowanie o sposobie wykorzystania danych - należy przekonać respondenta, że badania służą całemu społeczeństwu i są przedstawiane wyłącznie w postaci zbiorczych zestawień;

5. zapewnienie o tajemnicy treści rozmowy - jest konieczne by rozwiać obawy respondenta i skłonić do szczerych odpowiedzi.

6. bezpośrednie nawiązanie do ustawy o ochronie danych osobowych ze wskazaniem wynikających z niej uprawnień - poinformowanie respondent o przysługujących mu uprawnieniach

7. wyjaśnienie respondentowi jego roli w badaniu - poinformowanie go, że będzie odpowiadał na pytania zawarte w ankiecie, taki same dla wszystkich badanych, prosimy go także o przemyślane i dokładne odpowiedzi

3. Fazy aranżacji.

1. faza pierwsza - ma miejsce w drzwiach lub przez domofon, kiedy ankieter nawiązuje wstępny kontakt ze swoim rozmówcą. Jej głównym celem jest skłonienie rozmówcy aby zaprosił ankietera do wejścia do mieszkania. Faza ta powinna trwać ja najkrócej, najważniejszą rolę odgrywają tutaj elementy perswazyjne. Ważny jest wygląd ankietera, , sposób zachowania, słownictwo, itp. Musi zrobić jak najlepsze wrażenie, wzbudzić zaufanie respondenta.

2. druga faza - odbywa się zazwyczaj w mieszkaniu , należy udzielić dodatkowych wyjaśnień. Faza ta pełni przede wszystkim funkcje informacyjne. Wszystkie wyjaśnienia powinny być krótkie i zrozumiałe dla respondenta. Musi udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania i wątpliwości respondenta.

4. Podstawowe zasady aranżacji.

Niedopuszczalne jest:

1. rozpoczynanie aranżacji od pytania czy respondent otrzymał list zapowiedni

2. podawanie się za listonosza lub kogokolwiek innego niż ankieter gdy wejście do budynku wymaga wykorzystania domofonu

3. robienie długich i skomplikowanych wykładów

4. wprowadzenie nowych wątków, których rozmówca nie poruszył

5. dokładne precyzowanie ile czasu będzie trwał wywiad

6. umawianie się z respondentem na inny termin

7. gdy wylosowana osoba jest aktualnie nieobecna, pozostawienie swojego numeru telefonu z prośbą by respondent do nas zatelefonował w celu umówienia się na wywiad

8. podawanie respondentom jakichkolwiek nieprawdziwych informacji

9. dystansowanie się od badań

10. pokazywanie respondentom jakichkolwiek adresów

5. Ogólne zasady prowadzenia wywiadu.

1. Wywiad kwestionariuszowy stwarza sytuację sztuczną, która najczęściej nie jest znana osobom badanym - ankieter powinien zadbać więc o toby sprzyjała ona uzyskiwaniu odpowiedzi prawdziwych, tzn. zgodnych z przekonaniami tych osób.

2. Zarówno respondent jak i ankieter podatny jest na oddziaływanie społecznych aspektów wywiadu, które mogą wpływać na wypaczenie notowanych przez niego odpowiedzi - każdy ma wyobrażenia i stereotypy dotyczące opinii poszczególnych kategorii społecznych w niektórych sprawach; na podstawie wyglądu respondenta, jego mieszkania czy wreszcie udzielonych przez niego odpowiedzi na pytania kwestionariusza, ankieter wyrabia sobie opinię na temat osoby badanej. Trzeba zminimalizować ich wpływ na wywiad.

3. Podstawową sprawą dla prawidłowej realizacji wywiadu jest odpowiednio silna motywacja respondenta do udzielania odpowiedzi.

4. Ankieter nie przychodzi do respondenta z wizytą prywatną, lecz reprezentuje wobec niego instytut badawczy.

5. Podczas wywiadu należy dążyć do partnerskiego układu między ankieterem a respondentem.

6. Nie należy używać terminologii socjologicznej.

7. Respondent ma prawo do odmowy odpowiedzi na którekolwiek z pytań, ma prawo wycofać się z każdej wcześniejszej odpowiedzi.

8. Każdy ankieter wypracowuje własny styl prowadzenia wywiadu, zgody z jego osobowością.

---