Basidiomycota

– podstawczaki

Ascomycota

– workowce

Glomeromycota

– grzyby arbuskularne

Chytridiomycota

– grzyby skoczkowe

Zygomycota

– grzyby sprzężniowe

Gromada

Basidiomycota

Ok. 37 % wszystkich opisanych gatunków
grzybów

Wszystkie znane grupy troficzne i
ekologiczne

Lądowe i wodne

Strzępkowe i drożdżoidalne
Dymorfizm

Cykl życiowy: haplodikariotyczny

Synapomorfia – podstawka (zarodnia,
odpowiednik worka)

tu: kariogamia,

mejoza,
wykształcenie haploidalnych zarodników

(egzogennie!)

Dwa główne typy
podstawek:

Holobazydia

podstawki

niepodzielone

Fragmobazydia

podstawki

podzielone

Inne cechy wyróżniające:

Sprzążki – związane z procesem migracji
jąder podczas
podziałów segementów strzępkowych

Proces podobny do powstawania komórki
haczykowatej
u Ascomycota

Balistospory – mejospory (zarodniki
podstawkowe)

i zarodniki mitosporowe,
aktywnie odrzucane (

siła > 10 000g

),

powstały bardzo wcześnie w

ewolucji

kropla Bullera

Kiełkowanie zarodników podstawkowych:

kiełkowanie
bezpośrednie

kiełkowanie powtarzalne

Urediniomycotina

Ustilaginomycotina

Hymenomycotina

Dane molekularne (rDNA), ultrastrukturalne, biochemiczne

Urediniomycotina

Ustilaginomycotina

Hymenomycotina

Większość pasożyty

Bardzo zróżnicowane strukturalnie
Dymorfizm

Fragmobazydia podzielone poprzecznie
(stychiczne) (wyjątkowo holobazydia)

Ok. 215 rodz., 7400 gat.

Większość taksonów

monotypowa

Cecha wyróżniająca (apomorfia):
Proste septy, najczęściej z centralnym
otworem

Septobasidiales
Uredinales

Platygloeales
Helicobasidiales

Atractiellales
Agaricostilbales

Heterogastridiales

Microbotryales

Sporidiobolales
Leucosporidiales

Cystobasidiales
Erythrobasidiales

Mixia osmundae
Cryptomycocolacales
Classiculales
grupa „Mycogloea”

Septobasidi
ales
Uredinales

Microbotry
ales

Urediniales – ok. 95 % opisanych gat., 75 %
rodz.

Septobasidiales, Microbotryales – ok. 5 %
gat., 4 % rodz.

Rząd

Uredinales

Obligatoryjne pasożyty biotroficzne roślin
naczyniowych,
tzw. rdze

Ok. 164 rodzaje, 7000 gatunków

Najczęściej infekcje lokalne, rzadziej
systemiczne

Rdze:
jednodomowe – pasożytujące na jednym
żywicielu
dwudomowe – pasożytujące na dwóch
niespokrewnionych

ze sobą

żywicielach

Cykl życiowy z występowaniem maksymalnie 5
typów zarodników, różniących się:

funkcją
sposobem powstawania
ploidalnością

Brak owocników

Puccinia graminis – rdza
źdźbłowa

Kiełkowanie bazydiospory
Grzybnia 1n – infekcja I żywiciela (Berberis sp.)

Na pierwszym żywicielu (berberysie):

0

–

Spermatangia

/

spermacja

1n

strzępki przyjmujące

1n

Dikariotyzacja

I – Ecja

/

ecjospory

n+n

Kiełkowanie ecjospory – infekcja II żywiciela (trawy)

Na drugim żywicielu (trawach):

II – Uredinia

/

urediniospory

n+n

III – Telia

/

teliospory

n+n - przetrwalnikowe

(zimowanie)
W teliosporze:
kariogamia (jądro 2n), mejoza

Kiełkowanie – powstanie podstawki
podzielonej

(IV) Zarodniki podstawkowe

1n

Puccinia graminis

0 – spermatangia / spermacja

I – ecja / ecjospory

II – uredinia / uredospory

III – telia / teliospory

(IV) – bazydiospory

I żywiciel

II żywiciel

Phragmidium violaceum
żywiciel: Rubus sp. (I, II, III)

Wykorzystywana w biokontroli

Microbotryum sp.

Choroby roślin dwuliściennych
m.in. z rodziny Caryophyllaceae
tzw. głownia pręcików

Przerasta pręciki wypełniając
je fioletowymi teliosporami

Rozprzestrzenianie przez owady

Indukuje powstawanie pręcików
w kwiatach żeńskich

Rząd

Microbotryales

Podstawka septowana, odpada od teliospory

Wypączkowywanie
Zarodników (tzw. sporidiów):
3 z podstawki
1 z teliospory

Michael E. Hood
Department of Biology
University of Virginia

Bipolarny system płci
Odkrycie
heteromorficznych
chromosomów płci
(po raz pierwszy u
grzybów)

Rząd

Septobasidiales

Septobasidium sp.

Pilśniowata warstwa grzybni na powierzchni gałęzi

Obligatoryjnie związane z czerwcami
(Homoptera, Coccoidea)
głównie w cieplejszych regionach świata

Specyficzny typ symbiozy

Urediniomycotina

Ustilaginomycotina

Hymenomycotina

Pasożyty roślin (gł. okrytozalążkowych)

Dymorfizm

Holobazydia lub fragmobazydia stychiczne
(większość)

Ok. 80 rodz., 1400 gat.

Apomorfie:

Pory zakryte przez błoniaste kapturki
lub dyski

strefa interakcji patogen-gospodarz –
materiał
pochodzenia grzybowego (egzocytoza
tzw. pierwotnych pęcherzyków
oddziaływania)

Cykl życiowy:

Faza haploidalna (u większości drożdżoidalne
komórki)

Rozmnażanie przez pączkowanie komórek

lub balistospory (blastokonidia)

Faza dikariotyczna – grzybnia, stadium
infekcyjne

Ustilago maydis – pasożyt kukurydzy (Zea mays)

Rząd

Ustilaginales

Ustilago tritici (na Triticum sp.), U. nuda
(na Hordeum sp.), U. hordei (na Hordeum
sp.)

Wiosną kiełkowanie teliospor – tworzą się
podstawki

Koniugacja kompatybilnych komórek –
dikariotyczna grzybnia infekcyjna

Przykłady form drożdżoidalnych (rodzaje
anamorficzne):

Rhodotorula spp.
Sporobolomyces spp.

Obydwa rodzaje polifiletyczne, anamorfy w
różnych grupach Urediniomycotina i
Ustilaginomycotina

Rhodotorula sp.
– w powietrzu, glebie, wodzie słodkiej i słonej,
produktach mlecznych

Brak strzępek

Saprobionty, mogą powodować oportunistyczne
mikozy

Np.:
Rh. glutinis
Rh. minuta
Rh. mucilaginosa

Sporobolomyces sp.
– częsty, izolowany z powierzchni roślin,
również z ssaków i ptaków, także powietrza

Strzępki i pseudostrzępki, konidia
(balistospory)

Saprobionty, mogą powodować
oportunistyczne mikozy

Np.:
S. salmonicolor (teleomorfa: Sporidiobolus
salmonicolor)

Urediniomycotina

Ustilaginomycotina

Hymenomycotina

Wszystkie grupy ekologiczne

Dymorfizm (w niektórych grupach)

Więkoszość tworzy owocniki

Fragmobazydia oraz holobazydia

Ok. 20 000 gatunków

Apomorfie:
Septy doliporowe

Parentosomy

Rząd

Tremellales

Galaretowate
owocniki

Exidia plana

Tremella foliacea

Pseudohydnum
gelatinosum

Fragmobazydia podzielone podłużnie
(chiastyczne)

Wyjątkowo holobazydia

Pączkowanie zarodników podstawkowych

Cryptococcus neoformans
(stadium doskonałe: Filobasidiella
neoformans)

Odchody ptaków (np. gołębi) – źródło infekcji
Powoduje infekcje płucne lub/i ogólne (gł.
układ nerwowy), również skórne, głównie u
osób o obniżonej odporności

Auricularia auricula-judae

Auricularia mesenterica

Rząd

Auriculariales

Owocniki galaretowato-
chrząstkowate

Fragmobazydia
stychiczne

Bardzo duża różnorodność form owocników

Trzy typy rozwoju owocników:
Bez osłon
Z nietrwałymi osłonami
Z trwałymi osłonami

Hymenium (warstwa rodzajna) – warstwa podstawek
i płonych wstawek (bazydiole, cystydy)

Hymenofor – część owocnika, na której
wykształca się
hymenium

Agaricus – powierzchnia ok. 1200 cm

2

, 1.8 mld

zarodników

Dawna systematyka:

Agaricales – owocniki kapeluszowe o
rozwoju gymno- lub hemiangiokarpicznym
(lub sekotioidalne); formy, nietrwałe

Aphyllophorales – owocniki zawsze
gymnokarpiczne, bardzo zróżnicowane w
formie, często trwałe

Gasteromycetes – owocniki angiokarpiczne

Rząd

Polyporales

Trametes versicolor

Fomitopsis pinicola

Ganoderma lucidum

Większość o owlocnikach skórzastych lub
zdrewniałych, trwałych
Trimityczny system strzępkowy

Rząd

Boletales

Boletus sp.

Paxillus involutus

Gomphidius glutinosus

- Selekcja na rozsiewanie zarodników przez wiatr

(owocniki epigeiczne)

- Selekcja na rozsiewanie zarodników przez
zwierzęta

i na oszczędność wody (owocniki

sekotioidalne

i zamknięte, gasteroidalne)

Ektomikoryza – symbioza mutualistyczna

Grzyby: głównie Basidiomycota,

również Ascomycota,
wyjątkowo Zygomycota (Endogone sp.),

Struktury: mufka, sieć Hartiga,

grzybnia ekstramatrykalna (ryzomorfy)

Rząd

Agaricales

Agaricus sp.

Amanita sp.

Pleurotus ostreatus

Armillaria sp.

Bioluminesce
ncja

Świecenie owocników:

Omphalotus olearius
Panellus stipticus – tylko amerykańskie szczepy

Armillaria spp. –
świecenie grzybni i ryzomorf, nie
owocników

Leucoagaricus – produkuje tzw.
bromacja,
symbioza z mrówkami z grupy Attinae

Termitomyces – symbioza z termitami

Podobny trend jak u Boletales: od
naziemnych, kapeluszowych, poprzez
sekotioidalne do podziemnych, np.
Cortinarius – Thaxterogaster - Protoglossum

Rząd

Lycoperdales

Lycoperdon perlatum

Lycoperdon
echinatum

Langermannia gigantea

Rząd

Nidulariales

Cyathus striatus

Crucibulum laeve

Rząd

Phallales

Phallus
impudicus

Dictyophora sp.

Clathrus
ruber

Clathrus archeri

Hysterangium sp.

Rząd

Geastrales

Geastrum sp.

Wykształcenie form gasteroidalnych
następowało wielokrotnie w ewolucji

W wielu grupach wielokierunkowa
ewolucja form owocników

Forma owocników nie świadczy o
pokrewieństwie –
wynik konwergencji i presji ewolucyjnej