1

Zarządzanie instytucjami

finansowymi

cz.8. v.10.4.

ZIF2014

Strategie rozwoju i zarządzania bankiem

cd.

Dywersyfikacja działalności banków.

Nowe produkty i nowe ryzyka

Dr Zbigniew R. Wierzbicki

*/ W prezentacji wykorzystano prace różnych Autorów. Treści w

niej zawarte nie są przeznaczone do publikacji ale wyłącznie do

celów dydaktycznych dla studentów WSFiZ w Warszawie .

Co nowego obserwujemy od

przełomu XX/XXI stulecia?

• Globalizację usług bankowych
• Rosnącą dominację holdingów finansowych
• Umacnianie pozycji banków lokalnych i ich zrzeszeń

• Wzrost znaczenia tzw. narodowych („państwowych”

np. Norwegia, Chiny, Kuwejt, Arabia Saudyjska etc.)
funduszy inwestycyjnych i funduszy private equity

• Rozszerzającą się wielopłaszczyznowość

konkurencji w zakresie usług finansowych

• Ekspansję banków na niebankowe rynki finansowe

czyli dywersyfikację ich działalności

• Wchodzenie niefinansowych market playerów na

rynki usług finansowych

2

3

Podstawowe

determinanty

dywersyfikacji

działalności banków i

zakładów ubezpieczeń:

•

Oczekiwania klientów

• Presja konkurencyjna innych banków
• Presja konkurencyjna instytucji

pozabankowych

• Wymogi zarządzania ryzykiem i

efektywnością banku

• Optymalizacja działalności holdingów

4

Oczekiwania klientów

• Klienci banków wymagają pakietu

produktów bankowych i

niebankowych, ponieważ taki sposób

dystrybucji im bardziej odpowiada

.

Np. kupno pakietu usług finansowych od banków

pomaga ich klientom ograniczyć asymetrię

informacji, która utrudnia ocenę jakości produktów.

Banki o dobrej reputacji wykorzystują to oferując

inne usługi finansowe.

W rezultacie niektóre banki kreują i uzyskują

przewagę konkurencyjną, osiągając dodatkowe

zyski (S.Heffernan)

5

Dlaczego jest tak duże –

mimo ryzyka rynków –

zainteresowanie OBS ?

•

Coraz więcej banków w celu zwiększenia swoich

zysków rozszerza swoją aktywność na rynkach

aktywów pozabilansowych OBS*/ (off-balance

sheet) jedna z podstawowych przyczyn

pierwszej fazy globalnego kryzysu finansowego

!!!

•

Instrumenty z obszaru OBS generują przychody

z tytułu prowizji i należą do coraz ważniejszych

produktów finansowych, nie pojawiając się

jednak w postaci aktywów lub pasywów w

tradycyjnym bilansie banków (S. Heffernan)

*/Off-balance sheet (OBS), or Incognito Leverage, usually means an asset

or debt or financing activity not on the company's (bank’s) balance sheet.

6

Dlaczego jest tak duże –

mimo ryzyka rynków –

zainteresowanie OBS ?

• Niektóre instrumenty typu OBS są

oferowane przez banki od wielu lat lecz

współcześnie szybko rosła skala aktywności

banków i równolegle skala potrzeb

wszystkich grup klientów.

• Jest to np.:
 pośrednictwo banków w emisji i zakupie

papierów wartościowych,

 custody banking

(gł. usługi powiernicze),

 asset management

etc.

7

Dlaczego jest tak duże –

mimo ryzyka rynków –

zainteresowanie OBS ?

 Od ok. 20 lat szybko rozwijają się usługi

banków w zakresie

nowych produktów typu

OBS

, w tym zwłaszcza w zakresie

wykorzystania

instrumentów pochodnych

i

rozwiązań sekurytyzacyjnych.



Banki występują w nowej roli nie tylko jako

dostawca produktów klasycznych ale także

w

roli dostawcy rozwiązań, zwłaszcza w zakresie
finansowania i realokacji kapitału oraz ryzyka.

8

Globalizacja i rosnące

ryzyko

• Globalizacja bankowości i pozostałych rynków

finansowych jest też związana z rosnącą
ekspozycją inwestorów, kredytobiorców,
ubezpieczycieli, funduszy etc. w zakresie

ryzyka,

w tym:

> walutowego

> stóp %,

> rynkowego, w tym klasycznego giełdowego i OTC

(over-the-counter market)*/.

*/

Obrót pozagiełdowy – system, w którym obrót papierami wartościowymi i innymi

instrumentami (np. derywatami) na rynku wtórnym odbywa się bez pośrednictwa tradycyjnej
giełdy, natomiast dokonują go zazwyczaj domy maklerskie (traderskie). Dotyczy on najczęściej
papierów wartościowych emitowanych przez mniej znane firmy i podlega ściśle określonym
regułom.

• W Polsce organizatorem obrotu pozagiełdowego jest BondSpot SA, której przedmiotem działania

jest prowadzenie Regulowanego Rynku Pozagiełdowego (RRP) oraz jej obsługa operacyjna,
gromadzenie, przedstawianie i udostępnianie informacji o transakcjach na nim zawartych.

9

„Urok” derywatów

• Derywaty (derivatives) będące instrumentami

uwarunkowanymi dają bankom, ubezpieczycielom,

funduszom, inwestorom i kredytobiorcom

nowe

możliwości zarządzania wcześniej wymienionymi

ryzykami.

Podstawowe „klasyczne” dzisiaj instrumenty to:
>kontrakty forward
>kontrakty terminowe future
>swap
>opcje

*********************************

Apel do słuchaczy przedmiotu ZIF

************************

Proszę zajrzeć na stronę GPW i poczytać trochę o New Connect, Catalyst i OTC, a

także rynkach operacji terminowych etc.

Dynamika rynku

derywatów

• Dynamika rozwoju globalnego rynku

derywatów jest bezprecedensowa > w
l.1980-2006 ponad 15-krotne zwiększenie
podaży przy średniorocznej stopie wzrostu
o ok. 25 % (po 2000 r. dynamika ok. 8-10
%).

• W okresie 2007-2013 niewielkie tempo

wzrostu ok. 2% średniorocznie (przy czym
w niektórych latach nawet okresowe
spadki podaży)

10

Rynki derywatów

• Główne wybrane rynki:
 LIFFE London International Financial &

Futures Exchange;

 CBOE Chicago Board of Options Exchange i

CME Chicago Mercantile Exchange;

 HSE Hongkong Stock Exchange;
 SSE 上上上上上上上 Shanghai Stock Exchange,
 SFE Sydney Futures Exchange;
 SME Singapore Monetary Exchange;
 PBT Philadelphia Board of Trade itd.

11

Konwergencja na

rynkach derywatów

W procesie rozwoju instrumentów
pochodnych następuje też stopniowa
konwergencja:

„płaszczyzn” (platform) emisji i handlu

derywatami (dot. to rynków akcji, rynków
walutowych i rynków towarowych),

a także sposobów działania izb

rozliczeniowych

[> tzw. Inicjatywa 30]

12

Przemiany na rynkach

derywatów

>

efekt 1

>

gwałtowny wzrost znaczenia

rynków derywatów, a w związku z tym
rosnące potrzeby standaryzacji zasad
emisji, obrotu i rozliczeń w zakresie
derywatów na rynkach w układzie
globalnym

,

>

efekt 2

> równie gwałtowne zwiększenie

ryzyka rynkowego i operacyjnego banków,
funduszy, zakładów ubezpieczeń oraz
pozostałych uczestników życia
gospodarczego

13

Przemiany na rynkach

derywatów

• Inicjatywa 30 (Group of Thirty) > cel >m.in.

wprowadzenie na rynkach OTC izb
rozliczeniowych na zasadach zbliżonych do
tradycyjnych rynków giełdowych

• > powód: brak standardów rozliczeń i brak

na większości OTC izb clearingowych
zbliżonych do tradycyjnych rynków
giełdowych jest źródłem niestabilności
finansowej

. >

wydarzenia ostatnich 8 lat to

potwierdzają.

• {Z drugiej strony Inicjatywa 30 miała ogromny wpływ na zakończenie

wdrażania regulacji w zakresie NUK i Solvency , a teraz Bazylei 3 i Solvency
2

14

15

Dlaczego rośnie

znaczenie derywatów?

• Derywaty

nie tylko stwarzają możliwość

zabezpieczania się przed różnymi ryzykami
finansowymi ale także coraz powszechniej są
wykorzystywane do:

 strukturalnego zarządzania ryzykami;
 zwiększania rentowności;
 zwiększania wartości dodanej dla akcjonariuszy

Jednocześnie generują nowe rodzaje ryzyka
dla banków i ich klientów co ostro ujawnił
obecny kryzys trwający już 8 lat !!!!!

16

Dlaczego rośnie

znaczenie derywatów?

Ponadto wykorzystanie derywatów
ułatwiało – do momentu rozpoczęcia
kryzysu finansowego - bankom (i
odpowiednio innym rodzajom pośredników
finansowych):

spełnianie wymogów Bazylei 2 ( a także

Solvency etc.);

oraz ograniczanie obciążeń wynikających z

wymogów tworzenia rezerw i ubezpieczania
oraz gwarantowania depozytów.

17

Dlaczego rośnie

znaczenie derywatów?

Banki, zakłady ubezpieczeń i fundusze rozwijają

swoje kompetencje w zakresie derywatów z

uwagi na:

1.

własne potrzeby w zakresie zarządzania

ryzykiem;
2. potrzeby partnerów w ramach holdingów i

innych partnerów finansowych i ze

sfery

realnej;
3. potrzeby wybranych grup (segmentów)

klientów.

Rosnące znaczenie

rynków OTC i nowych

instrumentów

Interesującą tendencją jest - wraz ze wzrostem
ryzyka stóp % - dynamiczne zwiększanie udziału w
rynku OTC kontraktów na stopę %, zwłaszcza opcji
na stopy %.

Jednocześnie gwałtownie rosły obroty derywatami
na rynku OTC > w poł. lat 80. XX w. obroty na
rynku publicznym akcji i obligacji (giełdy)i na
rynku OTC były podobne, a od końca lat 10. XXI w.
obroty na OTC są ponad 4-krotnie większe mimo
znacznie większego ryzyka tego rynku.

19

Sekurytyzacja

 Równolegle z rozwojem rynków

instrumentów pochodnych występuje

wielokrotny wzrost wartości transakcji

sekurytyzacyjnych.

 Sekurytyzacja sensu largo obejmuje

emisje i sprzedaż papierów dłużnych

zabezpieczonych konkretnymi aktywami

ABS*/ (już uruchomionymi jak też

przyszłymi !!!

).

*/ ABS > asset-backed securities

20

Sekurytyzacja

Sekurytyzację

(z pkt. widzenia banku) dzielimy na:

1. sekurytyzację aktywów bankowych;
2. sekurytyzację aktywów pozabankowych

.

Ponadto sekurytyzację możemy podzielić na:
1. prostą > bazującą na już istniejących
aktywach;
2. złożoną > bazującą na przyszłych aktywach
(FFS > future flow securitization) > dominuje
funkcja finansowania inwestycji, a w części
także spekulacja związana z większym ryzykiem
tych instrumentów

21

Sekurytyzacja

• Ponadto sekurytyzację możemy podzielić

w oparciu o sposób transferu aktywów
do SPV (special purpose vehicle):

1. sekurytyzację opartą na odnowieniu
(nowacji)

umów dot. aktywów;

2. sekurytyzację opartą na przelewie (cesji)
wierzytelności;
3. sekurytyzację opartą na sub-partycypacji w
zawartych umowach.

22

Dlaczego rośnie

znaczenie

sekurytyzacji?

• Podstawowe przyczyny coraz

szerszego wykorzystywania

sekurytyzacji przez banki:

1. sekurytyzacja umożliwia obniżanie

wartości aktywów bilansowych

obarczonych określonym ryzykiem i

poprawianie wskaźników > głównie w

zakresie ryzyk kapitałowych, w tym

zwłaszcza BCR (Basel Capital Ratio);

23

Dlaczego rośnie

znaczenie sekurytyzacji?

2.

sekurytyzacja umożliwia poprawę

płynności banku:

 poprzez „uwalnianie” pasywów finansujących

uruchomione poprzednio aktywa;



a to z kolei stwarza możliwość uruchamiania

nowych zaangażowań banku po stronie
aktywów, w tym udzielania nowych kredytów;

 w konsekwencji rosną też znacząco dochody

banków z tytułu prowizji i opłat (tzw. fee
business)

24

Dlaczego rośnie

znaczenie sekurytyzacji?

3. sekurytyzowane aktywa stają się, poprzez

ABS, przedmiotem obrotu na rynkach

wtórnych,

a więc banki, których ABS-y mają dobry

rating mogą przyspieszać tempo akcji

kredytowej z góry zakładając sekurytyzację

przyszłych aktywów bankowych czyli

zwiększając rotację kapitału.

Rosną też w ten sposób oczywiście dochody

zarówno kapitałowe jak i prowizyjne banku.

25

Dlaczego rośnie

znaczenie

sekurytyzacji?

Pozostałe zalety sekurytyzacji z pkt.

widzenia korzyści dla banku (1)

:

przyśpieszenie przepływów

finansowych (własnych i

klientowskich);

możliwość zamiany kredytów czyli

aktywów bilansowych o niskiej

płynności na płynne papiery

wartościowe etc.

Dlaczego rośnie

znaczenie

sekurytyzacji?

Pozostałe zalety sekurytyzacji z
pkt. widzenia korzyści dla
banku(2):

możliwość zaoferowania ABS

klientom banku;

możliwość pozyskiwania

dodatkowych klientów;

26

Dlaczego rośnie

znaczenie

sekurytyzacji?

Pozostałe zalety sekurytyzacji z pkt.

widzenia korzyści dla banku(3):

 poprawa wskaźników rentowności;
 satysfakcjonująca stopa zwrotu;
 dochody w formie opłat i prowizji (za organizację

sekurytyzacji na zlecenie Klientów, za

gwarantowanie i obsługę stron transakcji etc.);

 możliwość zmniejszania

zaangażowania

(a w

konsekwencji zmniejszenie ryzyka i rezerw oraz

nacisku na adekwatność kapitałową)

banku w

niektóre kategorie klientów i aktywów

;

27

Doświadczenia rynku USA

• Szczególna rola i ryzyko sekurytyzacji aktywów

zabezpieczonych należnościami z tytułu

kredytów udzielonych na zakup/budowę

nieruchomości:

 emisje listów zastawnych oraz mortgage bonds;

<

najstarsze formy sekurytyzacji

 emisje tzw. papierów agencyjnych MBS

( Mortgage Backed Securities) < emitowanych

przez agencje rządowe*/

*/ np. w USA Government National Mortgage Association (Ginnie Mae), Federal National

Mortgage Association (Fannie Mae) oraz Federal Home Loan Mortgage Corporation
(Freddie Mac). Wyemitowane w ten sposób papiery określane są jako agencyjne, dla
podkreślenia, że dana emisja gwarantowana jest przez agencje rządowe.

28

Doświadczenia rynku USA

• Specyfiką rynku USA są też emisje

CMO

(Collateralised Mortgage

Obligations) < emitowanych przez
podmioty prywatne **/

**/ W odróżnieniu od instrumentów oferowanych przez agencje, prywatne papiery

wartościowe nie mają gwarancji rządowych. Mechanizm zakupu pożyczek
hipotecznych i tworzenia funduszy hipotecznych emitujących papiery wartościowe
zabezpieczone tymi pożyczkami jest jednak identyczny jak w ramach agencji. Do
największych emitentów prywatnych świadectw udziałowych zaliczają się: Citicorp/Citibank
Housing, Chase Mortgage Finance, GE Capital Mortgage oraz Prudential Home. 
Do prywatnych papierów wartościowych emitowanych przez wyżej wymienione podmioty
należą m.in. :
> zabezpieczone obligacje hipoteczne – Collateralized Mortgage Obligations (CMO),
określane również jako REMICs (Real Estate Mortgage Investments Conduits).

29

Ryzyko sekurytyzacji

• „Kaskada” i „dyfuzja” ryzyka w

procesie wielostopniowej
sekurytyzacji aktywów.

• Przyczyny i mechanizmy

„skażania” portfeli aktywów
zawierających instrumenty
finansowe tworzone w procesach
sekurytyzacyjnych.

31

Ryzyko sekurytyzacji

• Specyfika ryzyka programów i instrumentów

sekurytyzacji wykorzystujących CDO (Collateralised
Debt Obligations).

• Papiery dłużne typu CDO są zabezpieczane

portfelami zróżnicowanych aktywów, w tym kredytów
korporacyjnych, indywidualnych konsumpcyjnych,
indywidualnych nieruchomościowych, a także tzw.
ustrukturyzowanych zobowiązań finansowych.

Specyficzne rodzaje CDO to:
> oparte na należnościach z dłużnych papierów wartościowych

CBO Collateralised Bills Obligations

> oparte na pakietach należności z ustrukturyzowanych pakietów

kredytowych CLO Collateralised Obligations etc.

32

Role banków w procesach

sekurytyzacji

• W procesie sekurytyzacji (zwłaszcza

aktywów pozabankowych) banki spełniają
funkcje nieaktywne doradczo-
organizacyjne, a więc z zasady
pozabilansowe w aspekcie zaangażowania

.

(poza możliwością przejściowego zaangażowania
bilansowego w ramach gwarantowania sukcesu emisji
klientowskich papierów dłużnych typu ABS lub/i
ograniczonego zaangażowania gdy bank lub zależny dom
maklerski organizuje obrót wtórny i zabezpiecza jego
płynność - zwłaszcza wtedy gdy emisje mają charakter
private placement)

33

Role banków w

procesach

sekurytyzacji

• Aktywność banków w zakresie obsługi emisji derywatów

i obsługi emisji instrumentów sekurytyzacyjnych
wpływa też na stopniowy wzrost udziału dochodów
pozaodsetkowych w wyniku finansowym banków.

• Jednocześnie te obszary aktywności banków generują

nowe rodzaje ryzyka dla poszczególnych banków, dla
systemu bankowego i dla całego systemu finansowego,
a w konsekwencji dla całej gospodarki kraju, jak też w
skali globalnej

.

•

Rozwój sekurytyzacji powoduje zwiększenia
ryzyka makrosystemowego czyli w skali
gospodarki, regionu i globalnie

34

Znaczenie

bankowości

inwestycyjnej

• Szczególna rola bankowości

inwestycyjnej

w procesie rozwoju

instrumentów pochodnych i
transakcji sekurytyzacyjnych,

a także

w zakresie postępującej substytucji
produktów „klasycznej” bankowości
przez produkty nowej generacji.

35

Znaczenie dywersyfikacji
działalności banków w
procesie ewolucji systemu
bankowego i systemu
pośrednictwa finansowego

36

Dywersyfikacja

• Jeszcze na przełomie XX i XXI wieku

(lata 1996-2002) prawdziwe było
stwierdzenie Shelagha HEFFERNAN’a,
że od 5 do 10 kluczowych banków w
każdym kraju zachodnim (EU-15) to
instytucje uniwersalne o
zdywersyfikowanym zakresie
aktywności.

37

Dywersyfikacja

• Głębokie przemiany rynku

wpływają na

gwałtowne, radykalne przeobrażenia ofert
produktowych banków, również lokalnych, w tym
i spółdzielczych.

• Dzisiaj coraz więcej banków, z różnych

powodów, dywersyfikuje swoją działalność.

• Kiedyś popularne było określenie:
„Koncentruj się (specjalizuj się) albo giń”
Dzisiaj mottem raczej jest: „dywersyfikuj

albo zginiesz od skoncentrowanego ryzyka”

38

Dywersyfikacja a

integracja

pośrednictwa

finansowego

• Wielopłaszczyznowe determinanty

dywersyfikacji działalności banków
prowadzą (są dodatkowym impulsem)
do

integracji oferty banków z ofertami

innych pośredników finansowych i
handlowych.

39

Integracja

pośrednictwa

finansowego

• Bancassurance i assurfinance to

szczególnie ważny etap w procesie
przekształcania się banków i innych
instytucji finansowych w nowy rodzaj
pośrednika finansowego

40

Integracja

pośrednictwa

finansowego

• Tempo integracji ofert banków z ofertami

innych pośredników jest wzmacniane

postępującą

internetyzacją

obrotu

gospodarczego i finansowego dzięki
której ma miejsce

rewolucja dystrybucyjna

.

41

Przyczyny rosnącej

turbulencji w

gospodarkach

• Przyczyny i mechanizmy

rosnącego zagrożenia stabilności
światowego systemu finansowego
i gospodarczego w wyniku
tendencji spekulacyjnych w
sektorze finansowym, w tym w
sektorze bankowym, a także
rosnącego zadłużenia publicznego
i deficytów budżetowych.

Co dalej z instytucjami

finansowymi w turbulentnym i

ryzykownym otoczeniu?

• 1-a faza kryzysu 2007-2009 – impuls ze strony

„skażonych” aktywów komercyjnych

• 2-ga faza kryzysu od 2010 - ? - impuls ze strony

niezrównoważonych sektorów finansów
publicznych > wysoki dług publiczny i wysoki
deficyt budżetowy > negatywny wpływ na
obniżenie ratingu instrumentów emitowanych
przez rządy i sektory publiczne i na podwyższenie
ich kosztów >

co z podażą pieniądza na zakup

rolowanych i nowych emisji skarbowych,
municypalnych, korporacyjnych i bankowych
papierów dłużnych????

42

Co dalej z instytucjami w

turbulentnym i ryzykownym

otoczeniu?

• Rosnące znaczenie nowych regulacji

nadzorczych Bazylea 1-3 > oczekiwanie
na Bazyleę 3bis lub 4 oraz wprowadzanie
kompatybilnych ostrożnościowych
rozwiązań wobec pozostałych form
pośrednictwa finansowego np. Solvency 2
i niebawem Solvency 3

• Rosnąca rola zarządzania ryzykiem

• Rosnąca rola dywersyfikacji pasywów,

aktywów i form pośredniczącej
działalności banków

43

Życzę Państwu efektywnych
przygotowań do sesji egzaminacyjnej,
zwłaszcza z ZIF, i realizacji
wspaniałych urlopów (z niezbędną
dawką wakacyjnego szaleństwa).
Zobaczymy się jeszcze 05 lipca 2014
ale tylko w gronie osób, które uzyskały
formalnie zaliczenie ćwiczeń z ZIF.

44