Reformacja :

sekularyzacja instytucji opieki społecznej

Francja

: Król

Franciszek I

zleca przekazanie

„

szpitali”

paryskich

pod nadzór władzy świeckiej

W 1545 r. wprowadzono to zarządzenie w całej

Francji. W XVII w. Paryż miał 200 tys.

mieszkańców, w tym 40 tys. żebraków i

dzieci

porzuconych

przez rodziców.

We Francji powstaje wówczas nowy typ

„szpitalnictwa” –

tzw. generalny (nadzór państwa.

Na mocy

zarządzenia

Ludwika XVI -

1656 r. –

powstaje zespół szpitali Paryża o kilku tysiącach

miejsc dla ubogich (ok. 6 tys.) W 1662 r. wydał

edykt nakazujący zorganizowanie opieki w

pozostałych regionach kraju. W końcu XVII w. we

Francji było 700 szpitali dla 40 tys. ubogich i 20

domów sierot. W okresie rewolucji podawano, że

Francja miała ponad 2 tys. szpitali, domów sierot

i innych placówek dla dzieci i młodzieży moralnie

zaniedbanych.

Franciszek I

(1545 r.) znosi kary

cielesne i nakazuje internowanie dzieci

żebrzących i włóczęgów w celu ich

kształcenia, ale w 1568 r. chłostę

przywrócono. Dzieci do lat 7 – całkowicie

nieodpowiedzialne ; do 14 lat-

łagodniejsze kary; 14-25 – również

złagodzona kara / wpływ kodeksu cesarza

Justyniana z VI w. n.e./

ziemie niemieckie

: cesarz

Karol V

(1530)

zobowiązuje władze miejskie do

nadzoru nad szpitalami oraz wprowadza

zasady opieki nad ubogimi niezdolnymi do

pracy.

Anglia:

Konfiskata majątku kościoła katolickiego

przeprowadzona przez Henryka VIII i następnie

Edwarda VI wykluczyła Kościół katolicki z

dotychczasowej funkcji opiekuńczych.(Odtąd

przejmuje ją arystokracja organizująca

szpitale, domy poprawcze, szkoły średnie,

uniwersytety itd.) Za panowania dynastii

Tudorów

(1485-1603)wprowadzono szereg

ważnych zarządzeń z zakresu opieki społecznej,

np. w 1572 r. –

obowiązkowe podatki „poor

rates

”, w 1601 r. uchwała Parlamentu -„

Prawo

Dobroczynności

” oraz „

Prawa Ubogich

”(Poor

Low). Obydwa zarządzenia miały usprawnić

współpracę między władzą lokalną –

organizacjami charytatywnymi i filantropijnymi

w zakresie opieki nad ubogimi. Wyróżniano w

nich ubogich zdolnych do pracy i niezdolnych

do pracy /pomoc filantropijna/.

Zgodnie z

uchwałami

Soboru Trydenckiego (1545-

63)

stolica apostolska nakłada na kościoły

katolickie w poszczególnych krajach obowiązek

niesienia pomocy.

1540

r. powstaje

Zgromadzenie

Bonifratrów (Jana Bożego)/

od 1609 w Polsce

Zwani są

Braćmi Miłosierdzia

1633

r. Zgromadzenie Sióstr

Miłosierdzia (szarytki) Wincentego à Paulo /

1651 r. w Polsce

W XVIII w. prowadzą

Szpitale we Lwowie i Krakowie (dla dzieci

porzuconych, ciężarnych kobiet).

Austria:

Kodeks Marii Teresy

z 1768 r./ „

Theresiana”/

(podział

nieletnich na 3 grupy: do 7 lat, 7-14, 14-20 lat)

wyklucza karę tortur i śmierci w stosunku do

nieletnich.

Stosowano karę chłosty względem

dzieci /7-14lat/ jeśli działały z rozeznaniem.

Kolejny

Kodeks

wydaje jej syn Józef II w

1787 r. (bardziej humanitarne ujęcie)

Następny kodeks w 1803 r. / w orzecznictwie

brano pod uwagę stan umysłu i zaniedbania

wychowawcze nieletniego/

Rosja:

Car

Piotr I

w 1682 r. ogłasza ustawę

dotyczącą zakładania przytułków

dla dzieci zaniedbanych, z zaburzeniami zachowania

(

nie zrealizowana

)

Dekret senatu

z 1742 r. wyłącza nieletnich do

17 lat z kar tortur, chłosty i śmierci (

jedno z

pierwszych tego typu zarządzeń w Europie

)

Katarzyna II

(1765) decyduje, że dzieci

ziemian do

r. karali rodzice.Dzieci w wieku 10-

14 lat nie mogły być skazane na chłostę lub prace

przymusowe. 1782 r.- kolejny ukaz zakładał, że do

10 r. karę wymierza rodzic, 10-15 – ew. rózgi, 15

-17- ocena senatu. Wpływ szkoły toskańskiej i

Beccarii.

Katarzyny II

nałożono na właścicieli

chłopów pańszczyźnianych nakaz „ogólnej opieki”

nad: inwalidami, sierotami, psychicznie chorymi.

Toskania:

Kodeks toskański

z 1786 r. wyklucza

jakiekolwiek kary wobec dzieci do lat

12 / tylko środki wychowawcze/ Nieletni

(12-18 lat) podlegali złagodzonym karom,

jeśli działali z rozeznaniem. Wpływ

poglądów włoskiego ekonomisty i prawnika

Cesare Bonesana di Beccaria

(1738-1794),

autora dzieła z 1764 r.

: „

O przestępstwach i

karach”,

tłumaczonego na liczne języki (na

polski w 1772 r.) Domagał się zniesienia

tortur i kary śmierci, żądał uzależnienia

kary od wieku zaś sama kara miała mieć wg

niego wyłącznie

charakter wychowawczy !

Pisze nt. zapobiegania przestępstwom

przez właściwe wychowanie

Francja :

Monteskiusz

(1689-1755) w dziele „

O duchu

praw

”

pisze: „

Triumfem wolności jest, kiedy

w prawie kryminalnym każda kara wynika z

charakteru zbrodni”

Wolter (Voltaire

) (1694-1778) także domagał

się wprowadzenia

indywidualizacji kary

Łagodzenie kary

w stosunku do nieletnich

(odchodzenie od kary śmierci, zniesienie

tortur, z kar cielesnych – najczęstsze to

kara chłosty)

Francja c.d.:

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 VIII

1789 r

wprowadza (art.7-9) ogólne zasady prawa karnego

(dowód, proces sądowy, świadkowie, kara)

Kodeks karny z 1791

r.: w duchu rewolucji francuskiej

wprowadzono warunkową odpowiedzialność wobec nieletnich

do 16 r. życia,

jeśli

działali z rozeznaniem.

Nie

stosowano wobec nich kary śmierci.Nieletnich działający

bez rozeznania poddawano pod nadzór rodziców lub

umieszczano ich w zakładzie poprawczym. Decydowali o tym

sędzia bądź sędziowie przysięgli. Jakobini (1794)

stawiali przed trybunałem dzieci poniżej 10 lat ! W

1810

przywrócono Kodeks z 1791 r.

Konstytucje

z 3 IX 1791 r. i 24 VI 1793

r., dekret z 11

VII 1794 zawierają sformułowania typu: „dług święty”,

„pomoc publiczna”, „obowiązek państwa”

ziemie polskie (średniowiecze/renesans)

w końcu średniowiecza stopniowo przesuwa się granica

„

wieku sprawnego

”

z 12 lat dla dziewcząt i 15 dla

chłopców (odpowiednio) na 14 i 18 lat (

statuty litewskie

1529, 1588). Za wiek „roztropności” przyjmowano coraz

częściej 21 rok życia.

Prócz Kościoła katolickiego opiekę nad dzieckiem

opuszczonym podejmują instytucje świeckie (np. magistrat

Torunia, w którym utworzono tzw

.„urząd sierocy”)

-„

Statut litewski

” z 1588

r.: warunkiem uznania kogoś za

poczytalnego był ukończony

16 r

. życia / wyjątek

stanowiło schwytanie na kradzieży recydywisty – wtedy

odpowiadał za swe czyny - na ogół orzekano wobec niego

karę cielesną/. Orzekano też wynagrodzenie szkody z

majątku nieletniego bądź odrobienie szkody własną pracą-

wówczas sprawa nie miała charakteru karnego. Kilkakrotne

popełnienie przestępstwa skutkowało wpisaniem do

rejestru karnego. O tym czy nieletni postępował z

rozeznaniem decydowała reguła dowodowa.

Zakłady wychowawczo-poprawcze

na ziemiach polskich



Gdańsk (1542)

na tyłach kościoła św. Elżbiety.

W 1552 r. Zygmunt August wydaje przywilej

legitymujący

wychowanków domu (były w nim

dzieci od niemowlęctwa do pełnoletności).

Około

1600 r.

powstaje w Gdańsku szpital

dla

przewlekle chorych



Toruń

(luteranie) od 1605 r.- urząd sierocy z

inicjatywy

Henryka Strobanda

. Wyznaczono

opiekunów dziecka. Szczegółowo określono ich

kompetencje.



Wilno

(1636) przywilej

Władysława IV.

Warszawa

Zygmunt I

w 1520 r. zwalnia „szpital”

warszawski św. Ducha (zał. 1388) z podatków. W

placówce tej znajdowało się 12 pomieszczeń (tzw.

loże dla kobiet i mężczyzn w podeszłym wieku –

ludzie

starzy, bezdomni

)

Drugim szpitalem był

Szpital Nowomiejski

Trzecim

Szpital Panien Marcinkanek

(1533

r. dekret Zygmunta) Był to przytułek dla ubogiej

młodzieży i osób dorosłych)

W 1591 r. powstaje

Szpital św.

Łazarza

(inicjatywa Bractwa

Miłosierdzia)Utrzymywał się dzięki z

dobrowolnych datków mieszkańców miasta /funkcja

schronienia

dla ubogich i lecznictwo/

(na podstawie: Ż. Grotowski,

Rozwój zakładów

dobroczynnych w Warszawie

, Warszawa 1910.

1650 r. – szpital Bonifratrów

Braci Miłosierdzia

/z fundacji podskarbiego koronnego Bogusława

Leszczyńskiego

Początkowo siostry sprawują opiekę tylko nad 14

ubogimi sierotami (uczono ich czytania, pisania,

rachunków, szycia, Haftowania)w końcu XII w. zakładają

czteroklasową szkołę dla uboższych panien ze stanu

szlacheckiego. Do szkoły przyjmowano również zamożniejsze

dziewczęta, płacące za naukę 20 dukatów rocznie.

Wincenty

Paulo

(1581-1660) założyciel

Zgromadzenia

Misjonarzy

. W 1653 r. otrzymał dar 500 tys. liwrów i

przeznaczył go na założenie szpitala im. Jezusa. Roztacza

opiekę nad dziećmi

porzuconymi moralnie zaniedbanymi

skazanymi na demoralizację przez żebraków itp.

Sierociniec pod wezwaniem

św.

Benona



powstaje z fundacji spowiednika Zygmunta III,

jezuity ks.

Jerzego Layera i mieszczanina Jana

Jaksy

(lata 1623-1632

)



sierociniec

założono przy nowo wybudowanym

kościele p.w.

św. Benona



Początek

działalności 1629 r. (21 maja 1631

zatwierdzony przez króla Zygmunta III)

Przyjmowano osieroconych chłopców z rodzin

rzemieślniczych pochodzenia głównie

niemieckiego i częściowo polskiego. Prócz

funkcji opiekuńczej prowadzono w nim

działalność wychowawczą

. Dzieci uczyły się

czytania, pisania oraz rzemiosł.



upadek

około 1710 r.

Nowy

przywilej

dla

sierocińca

wydał

Władysław IV w dniu

13 VI 1636

zabezpieczenie finansowe dla zakładu, prawo do

zawodu, prawa obywatelskie dla wychowanków

„dla kształcenia sierot wolno będzie

prowizorom tych szpitali zaprowadzić majstrów

jakiejkolwiek sztuki i rzemiosł dla

usposabiania ich wychowańców: już wyuczonych w

jakimś rzemiośle, mogą wyzwalać prawnie przy

udzielaniu świadectw (...) wychowańców z

nieznanych rodziców lub nieprawego łoża, już

tym samym, że w domu tym kształcili się i

wyuczyli, uważani będą za prawych i od nas

ogłaszani za zdolnych do wszelkich rzemiosł i

urzędów miejskich...”

1717

r., dzięki fundatorowi J.

Wołczyńskiemu, wybudowano nowy kościół i

szpital a biskup

Krzysztof Szembek

wydał w

1720

r. przywilej, w którym pisał:

„

widząc i uważając nie bez żalu naszego, jako

tak wiele sierot chłopiąt półnagich tuła się i

włóczy po Warszawie bez służby i bez żadnej

przystojnej zabawy, tylko się mizerna żebranina

bawią i próżnowaniem, skąd do większego

hultajstwa bywa okazja”

(E. Tomasik,

Dzieje opieki nad

dzieckiem w Polsce

, WSPS, Warszawa 1977

)

Nową placówkę oddano bractwu

św. Benona

domu znajdowała się kaplica, sale gospodarcze,

izby robocze, stajnie, warsztat

Z fundacji biskupa

A. Rostkowskiego -

przy sierocińcu -

powstał

dom poprawy

„

Domus Correctionis

”

(1732

r.)

„

Uważam też i to, że rodzice, panowie i

inni przełożeni, mając często dzieci swe,

poddana czeladkę, złych, krnąbrnych,

swawolnych, zalotnych, niewiernych,

pijanic, próżniaków, także i mężowie, złe

żon, których w domu ukarać i naprawić nie

mogą, radziby takiemu miejscu, żeby ich

tam na poprawę zdali”

/Lipkowski 1966/.

August III

1736

r. wydał osobny

przywilej dotyczący jego organizacji.

Stosowano w nim m.in.:

dyscyplinę, dyby,

kajdany, zimno, ciemnicę, zakaz rozmowy

Było w nim 8 okratowanych cel, kaplica.

Pensjonariusze uczyli się zawodu i

wykonywali obowiązkową pracę.

W latach 70. XVIII w

Dom Poprawy

wykupuje miasto. Zamknięty w połowie Lat

80. XVIII w. U schyłku upadku Polski-

koszary

/tekst źródłowy

Do tradycji tej placówki nawiązywał

Instytut Moralnej Poprawy Dzieci w

Mokotowie

ustanowiony w

1830

roku.

Rzeczypospolita XVI-XVIII wiek.

Zarządzenia:



Statut Jana Olbrachta

zakaz żebractwa

dzieci

. Nakaz przymusowej pracy w

rzemiośle. Tylko w wyjątkowych

przypadkach dopuszczano żebractwo

(najubożsi)



W 1672 r

. wydano w

konstytucj

dotyczącą wszystkich placówek

opiekuńczych, w której w 10 punktach

omówiono zasady przyjmowania i

sprawowania opieki nad ubogimi. Była ta

pierwsza próba ujednolicenia

dotychczasowych zarządzeń. Dotąd każda

placówka istniała niezależnie.

1732 r.

powstaje

Rada Generalna

Szpitali Warszawskich

- cel

koordynacja działań opiekuńczych

w mieście

1792 r.

wprowadzono w

Warszawie

przepis

na zasadzie

którego:

„ubogi winien otrzymywać

wsparcie w swojej gminie”

/patrz Z. Podgórska-Klawe,

Szpitale warszawskie 1388-

1949

, Warszawa 1975, s. 10-11/

Zakład księdza Piotra

Gabriela Baudouina

1732 roku

/ wzorowany na zakładzie

rzymskim

San Michele

/ znany jako

Szpital

Dzieciątka Jezus:

„

Ten ksiądz wzruszony miłosierdziem nad dziećmi

podrzuconymi,z rozpusty nabytymi, które matki tając

wstyd na ulicę wyrzucały, a czasem w Wiśle albo lada

gdzie w błocie topiły, co także i rodzicy dobrego

małżeństwa ubóstwem ściśnieni dzieciom swoim

czynili, zawinął się do kwesty na te dzieci (...)począł

zbierać takowe dzieci, oddawał je kobietom majętnym

do karmienia piersią, którym płacił na miesiąc od

jednego dziecięcia po złp. osiem”

J. Kitowicz, Opis

obyczajów za panowania.../

Ks. Piotr Gabriel Baudouin



przybył do Warszawy w

1717

r. jako spowiednik

Sióstr Miłosierdzia

/patrz A. Puławski,

O ks. Baudduinie opiekunie dzieci

opuszczonych i nędzarzy

, Warszawa 1896, s.7./



1732

r. zakupił plac naprzeciw kościoła

Dominikanów - tu powstał pierwszy budynek dla

sierot. Wcześniej opiekował się dziećmi

opuszczonymi, błąkającymi się bez celu po

mieście, które oddawał w opiekę znajomym

rodzinom



w pracy wychowawczej korzysta z pomocy

sióstr

szarytek

(4 siostry i kilkanaście mamek)

c.d. Szpitala Dzieciątka Jezus:

1735

r. spalił się drewniany dom zakładu. Dzieci

trafiły w ręce opłacanych mamek. W

1736

Baudouin

zakupił nową kamienicę w pobliżu spalonego domu(2

pietra). Przyjęto 48 dzieci. Personel stanowiło: 12 księży i

zakonnic – szarytek (czyli Siostry Miłosierdzia), 5 osób

służby, 15 mamek i 1 osoby służby lekarskiej.

W 1737 r. przyjęto około 250 dzieci, w tym niemowlęta,

chłopców, dziewczęta.

1740 r

przywilej Augusta III

wychowankowie tego domu uzyskali prawa

legalnie

urodzonych.

W 1748

r. w dokumentach wprowadzono

formalną nazwę:

Szpital Dzieciątka Jezus

Porzucane dziecko wkładano w specjalna przegrodę

w drzwiach szpitala w

kształcie koła

W 1758

nowy przywilej

królewski opatrzył szpital

dochodami z Bochni i Wieliczki.

1762

r. przyjmowano tylko dzieci, potem także

dorosłych. Lata 1764-1766

wsparcie króla S.A.Poniatowskiego

z kasy państwa. W tym czasie śmiertelność wahała się na

poziomie 50-70%. Placówka działa po dziś dzień.

Organizacja szpitala

Dzieci uczyły się pisania, czytania i katechizmu.

Dziewczęta odbywały zajęcia praktyczne. Z raportu z 1791

r.:

„tzw. koło znajdowało się we wnęce obok bramy w dzień

trzymał tam wartę żołnierz, w kole mieścić się mogły trzy

niemowlęta, obracało się je do izdebki dla dwóch osób

dyżurujących

”.

Na piętrze znajdowało się pomieszczenie dla 67

dziewczynek, które przebywały tam z nieuleczalnie chorymi

kobietami, w sąsiedniej Sali przebywały mamki i

niemowlęta. Na 10 łóżek i 10 kolebek przypadało 40 osób.

Była tam też osobna sala dla chłopców- 210. Na parterze

były sale zajęć. Nie znano selekcji, izolacji, zakład

posiadał 2 wanny do kąpieli, 3 szczotki do czesania i 5

grzebieni...

W okresie zaborów (władze pruskie) dążyły do

upaństwowienia placówki, zmieniono program nauczania,

organizację Szpitala, szpital codziennie wizytował lekarz.

Księstwo Warszawskie-

w 1807 r. liczba sierot, chorych

wzrasta do

900.

J. Kitowicz

pisze dalej, że w zakupionej

kamienicy:

„

osadził panny miłosierdzia,

pospolicie szarymi siostrami od sukien

takiego koloru zwane: zlecił im

wychowanie do większych lat dziatek od

mamek odebranych:opatrzył tak panny

miłosierne, jako też dziatki

przyzwoitymi wygodami (...) dzieci

niemal co noc po kilkoro po tęż

kamienice podrzucano”

„

Opis obyczajów za

panowania Augusta III, Warszawa 1985, s. 184-185/.

Szpital Dzieciątka Jezus

(c.d.):

Kitowicz

pisze:

„

Rodzicy znaczni, majętni, którzy nie

lubiąc słuchać płaczu dziecinnego w domu

oddają swoje dzieci na wychowanie do tego

szpitala, płacąc od nich według zgody lub

szczodrobliwości (...) osoby nieznajome

przychodzą albo i z daleka przyjeżdżają do

tego szpitala: w wielkim sekrecie, ile ten w

zgrai kobiet może być utajony, składają w

nim płód swój, brzemienne powracają tam,

skąd się wzięły, zapłaciwszy szpitalowi

sowicie za swoje oczyszczenie i za

konserwację względną depozytu złożonego”

Szpital Dzieciątka Jezus c.d.

XVIII w. z raportu wizytujących szpital Francuzów (de Piles

i de Kerdu):

„ Podrzutki przyjmowane są o każdej porze dnia przez

przełożoną; w nocy zaś składa się je przy furcie. Dzieci są

rejestrowane i chrzczone, a następnie oddawane pod

opiekę mamek, które w liczbie 9 mieszkają w zakładzie.

Otrzymują one wyżywienie i odzienie za darmo, a prócz

tego jeszcze 4 dukaty rocznie. Dzieci jak najwcześniej

wysyła się na wieś. Gospodarz prócz odzieży, bielizny

itp.. Dla dziecka otrzymuje 7 zł. miesięcznie. Odbiera się

dziecko po ukończeniu 3 lub 4 lat, w szóstym roku oddaje

się je do szkoły. Przy zakładzie znajdują się 4 szkoły-

dwie dla chłopców i dwie dla dziewcząt (...)kołyski są tu

nieodpowiednie a przy tym do jednej kładzie się troje lub

czworo niemowląt, kołysze się więc je wszystkie

jednocześnie (...) okrywa się je zbyt ciepło. Nie podlegają

one wcale szczepieniu, a nawet z braku pomieszczeń,

dzieci chore na ospę nie są odizolowane od innych, co

jest niedopuszczalne i wręcz okropne (...)Przebywa tu z

500 dzieci (...) a na wsi u gospodarzy ma ich być jeszcze

więcej. W lutym 1792 r. przyjęto 80 dzieci”.

Redemptoryści (benonici) w

Warszawie:



W 1787 r. przejęli

przytułek

od Bractwa św. Benona w

Warszawie (stąd benonici). Zorganizowali zakład dla sierot i

szkołę dla młodzieży ubogiej ze wszystkich warstw

społecznych, głównie z Nowego Miasta. Program nauczania

zyskał aprobatę KEN (+ dotacja od 1791 r.) Z uznaniem

odnosił się do pracy zakładu Kołłątaj i król Poniatowski.

Zorganizowano kursy

przysposobienia zawodowego.

W 1795

r. organizują przytułek i szkółkę dla dziewcząt (szkółka

dostępna dla ogółu ubogich dziewcząt, miała status szkoły

publicznej). W ciągu 20 lat redemptoryści objęli opieką 40

chłopców i 15 dziewczynek /głównie pochodzenia

niemieckiego/ oraz uczyli w szkółkach 400 uczniów i 300

uczennic /pochodzenia polskiego z ubogich warstw

Warszawy/.

W Księstwie Warszawskim

kontynuowano

działalność, ale w 1808 r. księży redemptorystów

deportowano. Wybitną rolę odegrał ks.

Klemens Hofbauer

Dworzak (1751-1820).

ziemie polskie:



Kościół:

dzielił dzieci na naturalne, pozamałżeńskie,ze

związków kazirodczych. Dzieci nieślubne (kukułcze) zwano

„bękartami”, „bastardami”, „pokrzywnikami”. Ta kategoria dzieci

mogła stanowić od 3 do 10% całej populacji dzieci nowo

narodzonych. Dzieciom takim nadawano często ośmieszające

imiona: Tytus, Spirydion, Hermenegilda, Pantaleon i inne a

szlachta nadawała nieślubnym synom zniekształcone nazwiska

(z Zebrzydowski – Idowski ; Zwoliński- Woliński)



Dzieci pozamałżeńskie

: dalej prawo ziemskie pozbawiało

tych dzieci praw (konstytucje: 1505, 1578, 1633, 1658, 1768) W

1505 r. legalizowano dzieci narodzone po ślubie (jeśli kobieta

była już w ciąży) ale nie uznawano przedślubnych. Zarządzenie

cofnięto w 1578 r. Dyskryminację dzieci nieślubnych cofnięto w

1768 r. Próbę zalegalizowania potomstwa przedślubnego

podjęto w kodeksie Andrzeja Zamojskiego.

ziemie polskie



Wacław Potocki pisał:

„

Zmazawszy Mił, Miłkoski bękarta zwał Koskim,

wstydząc się go przezwiskiem mianować

ojcowskim”

(

D. Żołądź- Strzelczyk,

Dziecko w dawnej Polsce

, Poznań

2002, s. 269)

„

Jadąc nabożna pani z kościoła w karecie widzi w

koszu na drzewie powieszone dziecię: któraś z

miasta niecnota, w kawałek siermięgi, uwinąwszy

powiesi, bojący się pręgi”

(Tamże, s. 271.)

Co ciekawe był to chłopiec, którego wychowała, został

potem księdzem, ale wypominano mu to przez całe życie

przy różnych okazjach.

Ziemie polskie c.d.



Jan Ocieski

, kanclerz (poł. XVI w.)

na pytanie

sędziego sądu grodzkiego

: „

co uczynić z 12 letnim

chłopcem?”

miał powiedzieć: „

„

Pytacie się waszmość, czy odebrać gardło opryszce co

ma lat dwanaście i piszecie, że ma głowę na złe. Ja

waszmość odpowiadam moje myślenie, że kiedy on

jeszcze lepak, nie może wybrać żony, jeszcze za

zupełnego człowieka mieć go nie można. Lecz

poprawić go batogiem należy. Oddać go radzę do

szkoły Panny Maryi, a on nauczy się co jest złe, będzie

się kajał i jego głowa będzie dobra” (

cyt. Za J.

Makarewicz, 1919, s. 85)

Projekt

kodeksu karnego

Andrzeja Zamoyskiego

(„Zbiór praw

sądowych

”

z 1778 r.)

Zakładano w nim podniesienie wieku

odpowiedzialności bezwarunkowej do 18 r. życia. Od

12 do 18 lat – względna odpowiedzialność. Tym razem

sędzia orzekał czy nieletni działa z rozeznaniem czy

też nie i decydował o karze. Nieletni zabójca mógł

liczyć na karę złagodzoną. Małoletni

nie mogli być

skazani na karę śmierci

lecz trafiali do więzienia lub

ponosili karę pieniężną / wyjątek stanowiło

zabójstwo

rodziców lub dziadków

/. Pomimo aprobaty S.A.

Poniatowskiego projekt odrzucony przez Sejm w XI

1780 r.

Pod koniec Rzeczypospolitej podejmowano

jeszcze próby kodyfikacji prawa w duchu

kodeksu toskańskiego.

Czasy S.A. Poniatowskiego (1764 -1795)



w ramach reform państwa w 1768 r. powstają

komisje dobrego porządku

(boni ordinis), które

można uznać z

guasi

ustawę o opiece

społecznej. Średniowieczne „szpitale” poddaje

się kontroli państwowej. Utworzono centralny

organ nadzoru nad tymi placówkami /Komisja

nad Szpitalami/



król podtrzymuje i wspiera dotacjami dotychczasowe zakłady

wychowawczo-opiekuńcze i sierocińce.



zrównuje w prawach wychowanków

sierocińców z pełnoprawnymi obywatelami



W 1791 r. –na mocy postanowień Sejmu

Czteroletniego- utworzono Komisję Policji /cel

kontrola żebractwa, znalezienie pracy

zarobkowej/ Targowica uniemożliwiła realizację

tego przedsięwzięcia

Myśl pedagogiczna (czasy nowożytne do

XVIII w.)

Erazm z Rotterdamu

(1467-1536)

W traktacie „Wykład o potrzebie kształcenia

chłopców zaraz od urodzenia w cnocie i naukach”

(1529) - opartym na własnych, złych

doświadczeniach szkolnych, krytykując bezmyślną

przemoc i kary fizyczne, pisał:

„

Proszę się wtedy zastanowić, ileż to niepospolitych

talentów zatłukli ci siepacze, sami nie dość uczeni, a

w nauczaniu okrutni i bezmyślni, źli i gwałtowni.

Dusza ich pełna zła, cieszy się, gdy ktoś zostanie

wychłostany, bowiem męka ludzka sprawia im

radość. Tacy ludzie powinni raczej być rzeźnikami

lub katami, ale nigdy wychowawcami dzieci”

Erazm c.d.:

„nie ma nic gorszego, jak przyzwyczajać (je)

do chłosty, bo nadmiar bicia sprawia, że

chłopak zdolny i dumny, staje się

nieokiełznany, bierniejszy, wpada w rozpacz;

ciało przestaje odczuwać razy, a duch

twardnieje i nie słyszy perswazji. Również

należy unikać ustawicznego łajania. Lekarstwo

spożywane wbrew przepisom pogarsza chorobę

zamiast leczyć i to samo lekarstwo spożywane

nieustannie zgoła przestaje być lekarstwem i

ma ten sam skutek, co karmienie się

codziennie zepsutym niezdrowym chlebem”.

Jan Ludwik Vives (1492-1540)



humanista, przyjaciel Erazma, Morusa, poliglota, pedagog,

wychowawca. Na zamówienie władz Bruggi, dążących do

rozwiązania problemu żebractwa, pisze pracę

„O wspieraniu

ubogich

”

/”

De subventione pauperum”

z 1526 r./ Wydrukowana

następnie w Paryżu, Strasbourgu, Bazylei i innych miastach.



Zaleca:

właściwe wychowanie dzieci (moralność)

poszukiwanie zatrudnienia dla ubogich

rozbudzanie samodzielności, zamiłowania do pracy

- wsparcie chrześcijańskie (miłosierdzie)

- opiekę społeczną ( a nie jałmużnę)

- braterstwo międzyludzkie (miłość chrześcijańska)

pomoc materialną dla kalek, chorych i niepełnosprawnych

J.L.

Vives

potępia

żebractwo, domaga się zniesienia tortur

Andrzej Frycz Modrzewski (1503-

1572)



Autor głośnego traktatu społeczno-politycznego

„O

poprawie Rzeczypospolitej”

/pierwotnie w wersji

łacińskiej

De Republika emendanda

/ czytanego w

całej Europie.



Pisał m.in., że

„Toteż trzeba pilnie opatrzyć, aby od

próżnowania nie nikczemnieli ubodzy, ale każdy aby

niech zrobił to, co może i ile może (...) trzeba abo

jakikolwiek podatek składać, abo, że jakim innym

obyczajem opatrzyć (...) niech będzie na to wybrany

urząd, który by miał staranie o ubogich”



potępia żebractwo. Skłania się ku nakazowi pracy.



dla chorych publiczna opieka. Domagał się

powołania świeckiego

urzędu

ds. pomocy ubogim i

ustanowienia

podatku

dla ubogich - jak w Europie

Zachodniej

Sebastian Klonowic (1550-1602)



mieszczanin, ławnik, burmistrz Lublina, sędzia

miejski, nauczyciel w Akademii Zamoyskiej Jana

Zamoyskiego.



autor 2 poematów satyryczno-dydaktycznych:

„Zwycięstwo bogów” i „Worek Judaszów” .



W drugim szczegółowo charakteryzuje różne

przestępstwa i ukazuje kary, na które narażają się

potencjalni przestępcy

/ patrz wydanie K. Budzyk, A. Obrębska-Jabłońska, Ossolineum

1960. /

Jan Amos Komeński (1592-1670)



Autor największego w XVII w. traktatu pedagogicznego -

„

Wielka dydaktyka

/„Magna Didactica

”/.



Pisał

: „

Strzec należy bardzo starannie dzieci przed złym

towarzystwem, aby się nie zaraziły, bo zło wskutek zepsucia

natury łatwiej przywiera i trwalej. Należy więc z całą usilnością

trzymać się z dala od wszelkich okazji zepsucia jakimi są złe

towarzystwo, rozwiązłe rozmowy i marne a bezwartościowe

książki (bo przykłady występków, wciskające się w oczy czy usta,

są trucizna dla oka dziecka), a wreszcie chronić trzeba od

próżnowania, ażeby w bezczynności nie uczyli się źle czynić lub

popadali w bezwład słuchowy. Lepiej przeto będzie, jeśli się

zawsze czymś zajmą, poważną pracą czy zabawą, byleby nie

pozwalano im na próżnowanie (...) a ponieważ w żaden sposób

nie możemy się tak zabezpieczyć, aby nie przylgnęło do nas

jakieś zło, potrzebna nam przeto

siła karności

dla sprzeciwiania

się złu moralnemu”



Twórca koncepcji wszechstronnego (pansofia) i powszechnego

(pampaedia) kształcenia. Autor ilustrowanej encyklopedii do

nauki j. łacinskiego

(„Orbis sensualium pictus”)

Komeński c.d.:

uzasadnienie zastosowania kary cielesnej:

„

stosować ją przeto trzeba bez uniesienia,

gniewu, niechęci, tak uczciwie i zasadnie, aby

nawet i karany wiedział, że normy karności

obejmują go dla jego dobra i że wynika to z

ojcowskich uczuć jego przełożonych i aby je

dlatego tez przyjmował nie z innym uczuciem,

jak przyjmuje się jakieś gorzkie lekarstwo

zlecane przez lekarza”

Surowe kary

radzi stosować w sytuacji, gdy

chodzi o normy moralne. Skłania się, prócz nauki

chrześcijańskiej, ku 4 cnotom platońskim.

Sposób: przykład, pouczanie, wdrażanie.

Jaka

kara

? Naturalna, bo wg niego człowiek więcej

dostaje światłem i ciepłem niż deszczem i burzą

(sic.)

„Wielką dydaktykę”

wydobył z zapomnienia A.

Niemeyer (tł. Polskie z 1883 r. Henryk Wernic)

Komeński c.d.:

„

nie znajdziesz takiego ubóstwa

umysłu, by wykształcenie nie

przyniosło mu żadnej w ogóle

poprawy” (...) „ wszystkim,

którzy urodzili się ludźmi

potrzebne jest wykształcenie,

gdyż trzeba, aby byli ludźmi,a

nie dzikimi zwierzętami, nie

tępymi bydlętami, ani

bezwładnymi klocami”

Komeński c.d:

„Powiesz są wszelako umysły tak bardzo tępe,

że niczego w nie wpoić niepodobna. Odpowiem:

trudno znaleźć tak zabrudzone zwierciadło, żeby

nie mogło jakimś sposobem chwytać obrazów i

trudno o tak chropowatą tablicę, by na niej nie

można było jakimś sposobem napisać” (...)

„

zasięgu kultury nie można nikogo wyłączyć

oprócz nieludzi

Tyle więc, ile korzystają z

natury ludzkiej, tyle też niech korzystają z

kultury” (...) „ przykłady bowiem nas uczą, że

ślepi od urodzenia, słuchem jedynie wspomagani

wyrastali na znakomitych muzyków, prawników,

mówców itp. Tak jak głusi od urodzenia bywają

znakomitymi malarzami, rzeźbiarzami,

rzemieślnikami. Podobnie ludzie z uszkodzonymi

rękami bywali dobrymi pisarzami wykorzystując

sprawność nóg....”

Christian Gotthilf Salzmann (1744-1811)



zwolennik pedagogiki J.J. Rosusseau („

Emil”)

Locke’a („

Myśli o wychowaniu

”) Helwecjusza („

człowieku, jego zdolnościach umysłowych i

wychowaniu

”), filantropista niemiecki, pastor. W

latach 1781-1784 nauczyciel w zakładzie

wychowawczym Jana Basedowa w Dessau.



uważał, że dobry,

właściwie zorganizowany system

wychowawczy może zmienić człowieka

. Zaleca

dbałość o zdrowie wychowanka i jego rozwój

umysłowy. W jego zakładzie powstał pierwszy

podręcznik do gimnastyki szkolnej

(1796).

Poszukiwał metod aktywizujących ucznia (pokaz,

obserwacja, praca, gimnastyka, wycieczki. Odrzuca

system pracy przymusowej, rygoryzm dyscypliny

wewnętrznej zakładu.

Salzmann

podejmuje zagadnienie

odpowiedniego przygotowania

wychowawców

zakładach opiekuńczo-wychowawczych. Autor

„

Konrada Kiefera

” i „

O prawidłowym

wychowaniu dziecka

”.

Schnepfenthal

bywali m.in. J.W. Goethe,

F. Schiller (głosili romantyczną wizję walki o

godność człowieka. W ten sposób oddziaływali

na Salzmanna)

Wpływ idei J.H. Pestalozziego - „ojca szkoły

ludowej”. Uważają, że poprawa warunków

bytowych sprzyja podnoszeniu poziomu

umysłowego warstw najbiedniejszych. Z tych

poglądów rodzi się następnie system opieki w

rodzinach zastępczych (Hamburg, Monachium,

Hannower)

Zakłady wychowawczo-poprawcze XVI-XVIII

wiek



Pierwszy zakład dla nieletnich i młodocianych powstaje w

Bridevell,

w 1553 r. (Edward VI). Mieścił się w dawnej rezydencji

króla Henryka VIII. Umieszczono w nim nieletnich przestępców,

recydywistów, włóczęgów, żebraków. Duży rygor, przymus pracy,

przymus fizyczny, religia- podstawowy środek wychowawczy. Była

sui generis

manufaktura. W połowie XVI w. kilka „szpitali”

londyńskich współpracowało ze sobą na rzecz ograniczenia

włóczęgostwa i żebractwa (nakaz pracy).



W Bridevell

praca

pełniła nadrzędna funkcję wychowawczą,

zorganizowano warsztaty, nadzór rzemieślników. W zakładzie

przebywali na ogół młodzi mężczyźni (m.in. włóczędzy) dziś

powiedzielibyśmy bezrobotni osadzeni wespół z żebrakami,

włóczęgami i złodziejami.



W XVII w. Bridevell przeżywa trudności finansowe – przebywa

tam coraz więcej przestępców (w tym recydywistów 30%).



W XVII w. powstaje w Anglii sieć

domów pracy

nastawionych na

włókiennictwo, tzw.

workhausy.

W XVIII w. w Anglii było ich blisko

200, a parafie mogły odmówić wsparcia osobom

nie chcącym

pracować

Holandia:



na wzór

Bridevell

- w walce z włóczęgostwem i

żebractwem – powołano zakład w

Amsterdamie (dla

mężczyzn)

, w 1595 r. Bezpośrednią przyczyną ustanowienia

placówki przez władze miasta było skazanie 16 letniego

chłopca na śmierć - za zabójstwo i kradzież.



W zakładzie umieszczano: osoby z wyrokiem sądowym

(włóczędzy, żebracy, nieletni przestępcy, prostytutki), źle

prowadzących się chłopców i dziewczęta, nawet z innych

państw.



Do zakładu trafiali dorośli przestępcy dla których w 1603 r.

powstał osobny obiekt (demoralizacja nieletnich)



system wychowawczy

nieletni pracowali cały dzień a na

noc umieszczeni w osobnych celach. Za pracę otrzymywali

wynagrodzenie, uczono ich pisania, czytania i religii. Uczono

w niedziele lub w godz. wieczornych.,

publikacje

Dzięki wydanej w 1599 r. książeczce

„

Przysłowia Salomona i inne części Starego

Testamentu

” i w 1612 r. broszurze „

Miracula

Sancti Respini Redovivi

” zakład

w Amsterdamie

znany był w całej Europie.

W innej książce: „

Cuda św. Drwala

”

pisano w 19 przypadków resocjalizacji

nieletnich włóczęgów i złodziei – była to

pierwsza tego typu publikacja, w której

podjęto kwestię „wychowalności”

przestępców.

Jednym ze sposobów leczenia z „Lenistwa”

miało być umieszczenie go w piwnicy z której

miał wypompowac wodę, ratując się przed

utonięciem ….

Niemcy:



Na wzór zakładu

amsterdamskiego

powstały zakłady

Bremie

(1609),

Lubece

(1613),

Hamburgu

(1622).



W zakładzie w

Hamburgu

dokonano

pierwszej selekcji

więźniów (1669)

na zasadzie stopnia ich wykolejenia.

Recydywistów i prostytutki umieszczano w osobnych

celach w innym budynku.



W Hamburgu

powstała instytucja

opiekuna

społecznego

. Miasto podzielono na 60 rejonów (20

rejonów = 1 okręg). Podejmowano działania

profilaktyczne. Spadła liczba żebraków, włóczęgów. W

„

hamburskim systemie

” bardzo ważne miejsce zajmuje

praca dzieci

(wyrabianie właściwych nawyków: pilności,

pracowitości) z wielu warstw społecznych (przyzwolenie

społeczne). System sprawdził się i był znany w całej

Europie.

Zakład św. Michała /San Michele/ w

Rzymie od 1703 r.



Utworzony przez papieża Klemensa XI z

założenia tylko i wyłącznie dla młodzieży

występnej. Wzorowano go na surowych regułach

zakonnych: zakaz rozmowy w dzień i całkowite

odosobnienie wychowanka w nocy. Do poprawy

zmierzano przez odrodzenie religijne.



Nauczano rzemiosła po to by wychowanek podjął

następnie

jakąś pracę.



Zakład

San Michele

należał w XVIII w. (obok

amsterdamskiego, gandawskiego i warszawskiego)

do najbardziej nowoczesnych i humanitarnych.

Sierocińce XVI- XVII wiek



Wspólne cechy

: podział na grupy wiekowe, według płci. Nauka

religii, czytania i pisania, rysunki, malowanie, robótki ręczne dla

dziewcząt, przygotowanie do dalszej nauki szkolnej, praca w

rzemiośle i ogrodnictwie, rekreacja itd.



Frankfurt

: /

Dom Pracy Sierot i Ubogich

Jakuba Spennera/ Był to

sierociniec dla dzieci pozbawionych rodziny, bezdomnych. Wysyłano

ich do szkoły, uczono pracy. Dziećmi opiekował się lekarz.

Obowiązywał 8-godzinny dzień pracy. Stosowano więcej nagród niż

kar (tablica z nazwiskami najlepszych i najpracowitszych). Z czasem

we Frankfurcie powstał kompleks domów opieki (dla starców,

alkoholików i prostytutek i dla zdemoralizowanej młodzieży). Zarząd-

Rada Miejska (6 deputowanych)



Na wzór Frankfurtu powstają podobne instytucje w:

Berlinie

(1693),

Kassel

(1690),

Magdeburgu, Hannowerze

Darmstadt

(1698) i

Stuttgarcie

(1710).



Halle

(

prywatny zakład

pastora

Hermana Francke

) Był to zespół

opiekuńczo-wychowawczy i szkolny z zapleczem gospodarczym,

apteką i księgowością. W 1721 r. zakład otaczał opieką 2500 osób.

Uznanie króla Prus, papieża

Szwajcaria:



Działalność

Filipa Emanuela von Fellenberga

(1771-1844) Stosował metody wychowawcze J.H.

Pestalozziego (był jego uczniem) utworzył zakład

wychowawczy dla biednych dzieci w

Hofwyl

Berna. Zakład ten w XIX w. został rozbudowany w

cały kompleks budynków,

obejmujących: szkołę

gospodarstwa wiejskiego dla młodzieży moralnie

zaniedbanej, Wyższą Szkołę Rolniczą dla warstw

zamożnych, szkołę realną, ochronkę („szkoła

zabawy”) dla małych dzieci, seminarium

nauczycielskie.

Istota opieki w zakładzie

: nauczanie,

przygotowanie zawodowe / praca w rolnictwie i

rzemiośle/, przygotowanie do życia, wydźwignięcie

wychowanka z nędzy i demoralizacji w atmosferze

wspólnoty rodzinnej. W l. 1810-1833

kierownikiem

zakładu był

Jan Jakub Wehrli

Głuchoniemi w czasach nowożytnych

XVI-XVIII wiek



św. Jan od Krzyża

„

To więc, co się określa jako udzielanie się

Boga poprzez słuch, jest poznaniem bardzo

wzniosłym i pewnym... Jak bowiem według

tegoż św. Pawła -

wiara jest ze słuchu

(RZ. 10,

17)

cielesnego, tak również to, co nam wiara

wskazuje tj. substancja poznania ze słuchania

duchowego”

Leonardo da Vinci:

„Postacie ludzkie mają ruchy stosowne do ich

działań tak, że widząc je rozumiesz, co myślą

i mówią. I można się tego dobrze nauczyć

naśladując

gesty niemych

, którzy rozmawiają

ruchami rąk, oczu, brwi i całym ciałem, chcąc

wyrazić swój stan duchowy. Nie śmiej się ze

mnie, że daje ci nauczyciela bez języka,

który ma cię nauczyć naśladując gestami

niemych (...) gdyż lepiej nauczy cię ruchami

niż wszyscy inni słowami. I nie gardź tą

radą...”

L. Da Vinci,Traktat o malarstwie, Wrocław 1984”/

W XVI i XVII w.

coraz

częściej zauważani są

głusi

iluminatorzy, malarze, rzemieślnicy /

świadectwa o głuchych artystach Christophoro

de Pedris

i Bernardinio di

Betto Biagi

Odkrycia geograficzne

: konkwistadorzy

zachwycali się mową/znakami

tubylców

(Indian,

którzy doskonale porozumiewali się za

pośrednictwem gestów rąk. W obu Amerykach

mogło być wówczas 1200 języków/dialektów.

Znany żeglarz kapitan

Cook

- podczas

ekspedycji na Haiti, zapisał w swym dzienniku:

„zauważyliśmy, że kiedy oni rozmawiają między

sobą, to włączają znaki do swoich słów, które

są tak ekspresywne, że obcy może łatwo

odczytać ich znaczenie”

/cytat za T. Adamiec, Głuchoniemi.../

Franciszek Rabelais

(1494-1553)

autor

„

Gargantua i Pantagruel

”



Był zakonnikiem, opisał ludzi

porozumiewających się umownymi znakami,

wśród nich byli

głusi.

Sam król

Pantagruel

narodził się z ucha matki. Autor uznaje ludzi

głuchoniemych za znawców mowy migowej i

nie odmawia im

prawa do inteligencji.



Jednocześnie pokazuje, że głusi znajdowali się

na marginesie życia społecznego (gardzono

nimi, wyśmiewano się z nich)

Gironimo Cardano z Padwy (1501-

1576)



dr medycyny, humanista, rektor uniwersytetu, filozof,

lekarz, matematyk i astrolog. Autor dzieła

Paralipomena

/ złożonego z 6 osobnych traktatów/



wychowywał

głuchoniemego syna

. Znał starożytne i

współczesne dzieła traktujące o głuchoniemych.

Dostrzegał bogactwo znaków jakimi posługiwali się

głusi. Nie wątpił w inteligencję i możliwości kształcenia

głuchych. Pisał:

„

To jest pewne, że głucha osoba

nauczy się pisać i

czytać

. Prawdą jest, że to jest trudne, ale możliwe

nawet dla takiego, który urodził się głuchy (...)

głuchoniemy nauczy się pisać i czytać, ponieważ jest

do tego zupełnie uzdolniony... Głuchoniemi uznają i

chwalą Boga, gdyż mają duszę rozumną. Nic im nie

przeszkadza zajmować się sztuką, a nawet tworzyć”

/cyt. za T. Adamiec, s. 319/

Cardano

ustalił, że niemota jest wynikiem

głuchoty, a nie wadliwego rozwoju narządów

mowy. Podzielił głuchych na 3 kategorie:

a)głuchych od urodzenia b)ogłuchłych przed

nauczeniem się mowy c)ogłuchłych po

opanowaniu mowy

Naukę czytania i pisania za najważniejszy

problem w całym nauczaniu „

by głuchy słyszał

za pomocą czytania, a mówił za pomocą

pisania

”/

Nie dostrzegał jednak możliwości nauczania

głuchych mowy dźwiękowej

Jan Ludwik Vives (1492-1540)



W swym dziele „

De anima Christiana

” („

O duszy

chrześcijaństwa

”), twierdzi – za Arystotelesem – że

głuchych

nie można uczyć.

Mowa i myślenie były

dla niego tożsame. Dostrzegał przynajmniej mowę/

znaki którymi posługiwały się takie osoby.



Dziwi się relacji o nauczaniu osoby głuchoniemej,

pisząc:

„

Jestem bardziej niż zaskoczony,że istniała osoba

głuchoniema, która nauczyła się czytać i pisać”

Michel de Montaigne (1533-1592)



Wybitny humanista francuski, zwany też

francuskim Talesem. Autor „

Prób”.

Uważał, że

w czasach prehistorycznych mógł istnieć

prajęzyk

, wspólny dla wszystkich mieszkańców

ziemi, którego przykładem mógł być

język

migowy

. Fascynują go

znaki

głuchych, ale nie

wnika w metodykę ich nauczania. Pisał:

„

Niemowy dysputują, argumentują i opowiadają

historie znakami. Widziałem w tym tak

zdatnych i wyćwiczonych, iż w istocie nie

brakowało im nic pod względem doskonałości

porozumienia”

/cyt. za T. Adamiec, s. 324

William Shakespeare



Ten wielki pisarz doby „elżbietańskiej” w

swym dziele „Henryk IV” przedstawia postać

Ryszarda Plantageneta, który wydał rozkaz

by lordowie – w przypadku niemożności

porozumienia się między sobą –

komunikowali się

jak niemi

John Locke (1632-1704)



W pracy

„Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego

”-

dwukrotnie wspomina o głuchoniemych i potwierdza

istnienie znaków migowych.

Pisał:

„

Nie używają i nie znają wyrazów ogólnych, (czego) nie

można przypisywać brakowi odpowiednich organów do

wydawania dźwięków artykułowanych; jako, że stwierdzamy

iż liczne z nich umieją takie głosy odtwarzać i wymawiają

wyrazy dość dokładnie, nigdy jednak nie stosują ich

właściwie. Z drugiej strony ludzie (...) umieją wyrażać idee

ogólne za pomocą znaków, które zastępują im wyrazy

ogólne: zdolności tej, jak widzimy

zwierzęta nie posiadają

...”

Franciszek Bacon (1561-1626)



Tak jak Locke, Montaigne dostrzega mowę

głuchych, twierdząc, że język nie musi

mieć formy wyłącznie

ustnej mowy

Doszukiwał się logicznego powiązania

„mowy” głuchoniemych z pierwotnymi

znakami (prajęzykiem). Odwołuje się do

kultur orientalnych, do j. chińskiego,

pisma hieroglificznego.



W gestach widział fundament języka i

pralingwistycznych korzeni.

Rene Descartes /Kartezjusz/



Generalnie niewiele uwagi poświęca głuchoniemym.

Zastanawiał się nad możliwościami ludzkiego umysłu i w

tym kontekście uważał, że

w każdy człowiek

(poza

całkowicie zaniedbanymi i szalonymi)

może logicznie

myśleć



Zgadzał się z opiniami Locke’a i Bacona, że głuchoniemi

zbudowali własny system komunikacji (znaki). Mowę

migową uznał za ich

pełnowartościowy język

. Obserwując

świat zwierząt, pisał:

„

Nie posiadając rozumu, nie posiadają wolnej woli, gdyż nie

mają owej pozytywnej władzy determinowania samych

siebie: jest w nich jedynie czysta negacja, tzn. reagowanie

na przymus i ograniczenia”/Rozprawa o metodzie, s., PWN,

Warszawa 1981, s. 65-68./



Uważał, podobnie jak Montaigne, że głos nie może być

jedynym wyróżnikiem między człowiekiem i zwierzęciem.

Sprzeciwiał się opinii, że głuchoniemi są niczym „maszyny”

Salomon Alberti (1540-1600)



Autor książki „

Dyskusja o głuchocie i utracie

słuchu”

– stwierdza w niej, prawdopodobnie jako

pierwszy, że mowa i słuch są

odrębnymi funkcjami

(brak połączeń nerwowych)



Jego wskazania naukowe podważyły teorię Arystotelesa

i Hipokratesa –

łączących głuchotę z niemotą



Prowadził sekcje zwłok, badał literaturę, zapiski

prawnicze z czasów Justyniana



Twierdził, że

niemota

może być leczona, a ludzie nią

dotknięci mogą w miarę normalnie żyć w

społeczeństwie



Uważał, że głusi mogą poznać pismo, zdobywać w

konsekwencji wiedzę.



Głuchotę traktował jako zrządzenie boże dlatego w

swych opisach osób niesłyszących nawiązuje do Biblii.

Feliks Plater (1530-1614)



Lekarz,psychiatra z Bazylei, który opisał

osobę głuchoniemą

od urodzenia, która

pisała, rysowała, w pełni rozumiała co

inni piszą. Świadectwo inteligencji i

możności poznawczych



rozróżniał

chorobę psychiczną od

upośledzenia umysłowego

Pedro Ponce de Leon /Pablo de Ponce/ (ok.1508-1584)



Mnich benedyktyński w klasztorze Ona. Prawdopodobnie

samouk, znał dzieła Platona, Arystotelesa, znawca

ziołolecznictwa



Zajmował się

edukacją kilkunastu niesłyszących

chłopców z rodzin szlacheckich /dzieci z rodu de Velasco/ w

Hiszpanii. Jeden z nich został księdzem, inny oficerem. Kilku

jego wychowanków opanowało j. włoski, grekę, łacinę.



O swych uczniach pisał: „nauczyłem ich mówić, czytać,

pisać, rachować, modlić się, służyć do Mszy Świętej, znać

zasady wiary i spowiadać się słowami”

/cyt. Za B.

Szczepankowski,

Niesłyszący-głusi-głuchoniemi

Warszawa 1999, s. 205/



Ponce

stał się znany w całej Europie. Papież i cesarz

zachęcali go do napisania podręcznika. Nie chciał ujawnić

metod pracy z głuchymi.

Pisał też: „

nauczałem ich

wszystkiego. Niektórzy z nich poznali

łacinę, niektórzy trochę łacinę i grekę,

poznali rozumienie włoskiego.Jeden z

późniejszych uczniów został

wyświęcony...”

/cyt. Za T. Adamiec,

Głuchoniemi, s. 345/.

Sukcesy jakie odniósł w pracy z

głuchoniemymi zadawały kłam tezom

Arystotelesa, jakoby głusi byli niewyuczalni. O

jego pracy wspomina m.in. M.

Servantes.

Metoda: Ponce

uczył głuchych od urodzenia,

początkowo pokazywał dzieciom przedmioty i

oznaczał je odpowiednikami migowymi, później

pismem, stosując jednocześnie alfabet palcowy,

w końcu nauczał mowy ustnej.

Juan Pablo Bonet (1573-1633)



Hiszpan, zamożny szlachcic, był żołnierzem,

politykiem, szpiegiem.



Bonet

Utrzymywał bliskie kontakty z rodziną

Velasco, w której

Manuel Ramirez de Carrion

uczył

głuchego chłopca-Luisa (metodą dźwiękową)



Bonet

na tyle zainteresował się nauczaniem

głuchych, że powierzono mu pracę z

Luisem

Korzystał z m.in. z doświadczeń mnicha

Pedro

Ponce de Leona

. Po kilku latach pracy z chłopcem

wydał, w 1620 r.,pracę

„Redukcja liter i sztuka

uczenia głuchoniemych mowy

”.

•

książka

Boneta

składała się z 3 części:

) opis

powstawania poszczególnych dźwięków i początki

fonetyki

) metodyka artykulacji, uzasadnienie

stosowania alfabetu palcowego i zasad odczytywania

mowy z ust

III

)reguły gramatyki hiszpańskiej oraz

wskazówki nauczania mowy ustnej

Uważał, że można komunikować się z dzieckiem

niesłyszącym za pomocą

daktylografii

mowy migowej

(gestów),ale był orędownikiem

metody oralnej

(dźwiękowej)

i to od najwcześniejszych lat dziecka

głuchego. Nieco samolubnie uznał się za twórcę metody

dźwiękowej

Stał na stanowisku, że dziecko winno uczyć się

słów i pojęć niezbędnych do wyrażenia własnych myśli

i odczuć.

Opisał układ i funkcjonowanie narządów mowy.

Zasadniczo nie wierzył w opanowanie mowy z ust przez

głuche dziecko

Głuchoniemi w Anglii (XVII wiek)



Wpływ doświadczeń

hiszpańskich



John Wallis Sarillian

–prof. z Cambridge

wykorzystuje alfabet

palcowy



William Holder –

zaleca czytanie i

alfabet palcowy jako

pierwszy etap nauki na

drodze do

odczytywania mowy z

ust



Pisarz

Daniel

Defoe

–

opisuje przypadek

głuchoniemego

chłopca-

Duncana

Campbella

, który

dzięki nauce staje

się bardziej wesoły i

otwarty na świat



Uczeni angielscy

przyjęli, że niemota

jest wynikiem

głuchoty, a

opanowanie mowy

dźwiękowej nie jest

możliwe bez pomocy

ludzi słyszących



W nauczaniu głuchych

stosowali różne

metody: pismo,

mimikę, migi (gesty)

i daktylografię

John Wallis (1616-1703)



Prof. matematyki na uniwersytecie w

Oxfordzie, językoznawca. W

Gramatyce

angielskiej

omówił ruchy narządów mowy przy

wymawianiu dźwięków.



W Rozważaniach o mowie przedstawił swe

poglądy na nauczanie głuchoniemych. Opisał

sposób nauczania głuchych mowy w oparciu o

właściwy układ narządów mowy, uwypuklił role

pisma w rozwoju głuchych, zalecił palcówkę

(daktylografię)Sceptycznie oceniał

możliwości uczenia głuchych mowy z ust

Johann Conrad Amman ( 1669 - 1724)



Holenderski pedagog, studiował w Bazylei, jako

lekarz praktykował w Amsterdamie.



Na bazie doświadczeń swego rodaka -

Jana

Helmonta

(1577-1644), lekarza i przyrodnika –

głosił pogląd, że głuchych należy uczyć

wyłącznie na

bazie mowy ustnej.



Helmont

sporządził 36 miedziorytów

przedstawiających układ narządów mowy przy

wymawianiu poszczególnych dźwięków. Wykonał też

modele gipsowe układu narządów mowy dla każdego

dźwięku. Wydał

Krótki przegląd alfabetu

holenderskiego,

w którym objaśniał jak należy

uczyć

głuchych sztuki mówienia i rozumienia

mowy ustnej.

Amman



Amman

pracował z głuchoniema dziewczynką i

osiągnął nadzwyczajne wyniki. Na bazie doświadczeń

jaki uzyskał wydał pracę

„Mówiący głuchoniemy,

czyli metoda według której głuchoniemy od

urodzenia może nauczyć się mówić”

/w literaturze

tytuł w wersji uproszczonej:

Głusi mówiący”

(łac.

„

Surdus loquens

”) w 1692 r.



Książka Ammana dzieliła się na 3 części. W

pierwszej omawia powstawanie głosu, budowę i

funkcjonowanie narządów mowy oraz oddychanie. W

części drugiej zajmuje się głoskami i sposobem ich

powstawania, w części trzeciej przedstawia

wytyczne dot. mowy dźwiękowej głuchych.

Amman

był także nauczycielem dzieci z bogatych

rodzin szlacheckich.

Korzysta z metody zwanej

potem oralną

(dźwiękową)

Język znaków i gestów uznał za drugorzędny

Etapy

kształcenia

: wydobywanie głosu, poznanie znaczenia słów,

nauka głosek, łączenie głosek w sylaby, sylab w wyrazy,

poznanie znaczenia słów, nauka czytania, pisania,

poznanie reguł gramatycznych.

Nauczyciel powinien jak najczęściej naturalnym

głosem prowadzić z uczniem rozmowy,

powinni wytrwale ćwiczyć. Bardzo ważna jest atmosfera

pracy. Głuchy przystępujący do nauki powinien mieć żywe

usposobienie, zdolność uczenia się, poprawne narządy

mowy, liczyć od 8 do 15 lat. Doświadczenia naukowe

Ammana wykorzystał w II poł. XVIII w. Niemiec

Samuel

Heinicke -

uważany za twórcę metody dźwiękowej.

Etienne de Fay

(ok. 1669 r. do ok.1745 r.)



Niesłyszący od urodzenia, od 5 r. życia w

klasztorze

Saint- Jean d’Amiens



Opanował sztukę czytania, pisania, matematykę,

geometrię, mechanikę, rysunek, historię,

architekturę. Kolekcjoner monet i medalionów



Nauczał w oparciu o stworzony przez siebie język

migowy



Zachowały się jego szkice, opisy, projekty, rzeźby



Niedoceniony

w historii....

Jakub Rodrigez Pereira (1715-1780)



Nauczyciel głuchoniemych, który zaledwie po 100

lekcjach nauczył głuchego chłopcy mowy. Wyniki swej

pracy zaprezentował Akademii Francuskiej /zresztą

kilkakrotnie/



Nie chciał by opinia publiczna poznała jego metody

pracy z głuchymi



W toku nauczania mówił najpierw do ucznia migając

równocześnie, potem przechodził do nauki czytania i

pisania,

następnie do omawiania przeczytanego tekstu

i dyskusji. Naukę gramatyki rozpoczynał po

opanowaniu przez ucznia dużego zasobu słów.



Z Pereirą utrzymywał kontakt

król Stanisław

Leszczyński (1677-1766),

badał wyniki jego pracy,

korespondował z nim.

Denis Diderot i J.J. Rousseau –

świadectwa na

temat głuchoniemych:

Diderot

pisze w 1751 r.

„List do Głuchego”

– z

pewnością pisany pod wpływem własnych

doświadczeń, związanych ze znajomością

głuchego przyjaciela, który bardzo dobrze radził

sobie z grą w szachy. Diderot uważa, że ludzi

tacy żyją w zgodzie z naturą, dostrzega ich świat

gestów, znaków etc.

Rousseau

„Rozprawie o pochodzeniu i podstawach

nierówności między ludźmi”

– dostrzega świat

głuchoniemych, którzy wg autora przechowują

pierwotny/naturalny język „kodów”

międzyludzkich. Twierdził, że rodowód

komunikacji gestowej sięga czasów

greckich i

rzymskich

Pierwsza w świecie

publiczna

szkoła

specjalna dla głuchych (1770) we Francji



Właściwie pierwszą szkołę specjalną dla głuchych założył w

Edynburgu

Tomasz Braidwood

, w 1760 r. /po 2 latach została

zamknięta/



L’Epee /wyższy duchowny z rodziny szlacheckiej/

założył we własnym domu w Paryżu prywatną szkołę dla

głuchych i prowadził ją własnym sumptem,

nieprzerwanie przez kilkanaście lat (zaczynał od nauki

niesłyszących sióstr zakonnych)



Pierwszą subwencję finansową dla szkoły otrzymał

dopiero w 1785 r. od króla Ludwika XVI



1791 r.

szkoła L’Epee ulega

przekształceniu w

Zakład Narodowy Głuchych

. W szkole tej uczyli się

chłopcy, dziewczęta i osoby dorosłe w

dużych grupach

(

novum

) Organizował pokazy (poranne i

popołudniowe), w szkole gościli królowie – m.in. cesarz

Franciszek II.

Twórca szkoły dla głuchych ksiądz

Michel de L’ Epee

(1712-1789)był zwolennikiem

metody migów

{„

metoda

francuska

”} i

znaków metodycznych,

pełniących rolę znaków

gramatycznych.

Jego szkoła zdobyła duży rozgłos międzynarodowy.

Odwiedzali ją liczni nauczyciele z całej Europy i

publiczność, która z podziwem patrzyła na pracę ks.

L’Epee.

W nauczaniu głuchych pierwsze miejsce zajmowało

poznanie Boga. Jego poglądy ukształtowały się w duchu

filozofii oświecenia /Woltera, Rousseau, Diderota,

Condillaca/ oraz jansenizmu /prąd religijny propagujący

aktywność zawodową, łagodność, usunięcie kar fizycznych

w wychowaniu/

L’Epee uważał, że poznanie świata opiera się na

zmysłach. Nie znał teorii kompensacji jednego zmysłu

przez drugi, stąd brała się jego niewiara w mowę ustną,

nie będącą środkiem myślenia głuchych. Idąc tokiem

takiego rozumowania można by stwierdzić, że

mowa

głosowa nie była konieczna głuchym do zbawienia

L’ Epee

wielokrotnie atakowany przez oponentów

stanowczo bronił swej metody (migów), choć

dostrzegał, że jego

znaki metodyczne

są w pewnym

sensie sztuczne i nie oddają dosłownie języka

francuskiego czy choćby niemieckiego. Mimo to na

łamach prasy polemizował ze zwolennikami metody

dźwiękowej, głównie z Niemiec. Pisał, że

„każdy głuchy przysłany do nas ma już swój

język. On jest pochłonięty nawykiem używania

jego i rozumie pozostałych, którzy go używają.

Przez niego wyraża swoje potrzeby, pragnienia ,

wątpliwości, bóle...”

Znaki np. -

”miłość

” była przedstawiana przez

położenie prawej ręki na ustach, a jednocześnie

lewa ręka wędrowała na serce, a potem łączono je

na sercu. –

„jeść”

ukazywano jako poruszenia

towarzyszące spożywaniu pokarmu

L’ Epee

napisał prace:

Nauczanie głuchoniemych za

pomocą metodycznych gestów

(1776) ;

Rzeczywisty

sposób nauczanie głuchoniemych potwierdzony praktyką

(1774)

Wybitnym uczniem i następcą L’Epee był ks.

Ambroży Sicard

(1742-1822)



Nauczanie głuchych prowadził w nowym gmachu

Instytutu,

od 1791 r.



Z listu

L’Epee do Sicarda

„

Szczerze się cieszę z twoich sukcesów mój drogi (...) nie

miej nadziei, że oni będą kiedykolwiek wyrażać swoje

myśli na piśmie. Nasz język nie jest ich (

chodzi o znaki

metodyczne - JK

) ich językiem jest język migowy.

Przestańmy na tym, że oni wiedzą jak tłumaczyć nasz

język na ich tak, jak my sami tłumaczymy zagraniczne

języki, bez wiedzy jak myśleć i wyrażać się w tych

językach. Czy nie jest wystarczającą chwałą dla ciebie

uczestniczyć w tym ze mną ? /cyt. Za T. Adamiec,

Głuchoniemi..., s. 499/

Ks. Sicard u progu kariery nauczał Jeana Massieu w

Bordeaux (ponad 3 lata). Był to głuchoniemy chłopiec, autor

ciekawej

autobiografii,

w której dowiódł jak po macoszemu

traktowano go w jego rodzinnym domu w okresie dzieciństwa

i młodości, pomimo chęci do nauki

szkolnej. Do 13 r. był niepiśmienny i pozostawał w domu, w

którym towarzyszyło mu niesłyszące rodzeństwo. skazany na

samotność pisał;

„czułem się jak pies, czas spędzałem sam

”.

Razem z Sicardem wyjechał do Paryża. Z czasem

wspólnie brali udział w pokazach na których Massieu

odpowiadał j. migowym na pytania zadawane przez

publiczność – za pośrednictwem ks. Sicarda (dowiódł w nich,

że pomimo tego iż był niepiśmienny rozumiał co dzieje się w

otaczającym go świecie /na pytanie Czy wiedziałeś , co to

znaczy słyszeć? Powiedział

„tak, jedna z moich krewnych (...)

powiedziała mi, że widziała przez swoje uszy, kogoś kogo nie

mogła widzieć oczami, kiedy on przyszedł do mojego ojca.

Słyszący ludzie widzą swoimi uszami, kiedy ktoś idzie podczas

nocy....”

/cyt. za T. Adamiec, s. 515/

Sicard

stosował w nauczaniu głuchoniemych

poglądowość. W swej pracy pisał, że

„prowadzi się uczniów na wieś, do

kopalni, kamieniołomów, obserwuje się

produkcje żelaza, miedzi, ołowiu. Uczniowie

aktywnie zaznajamiają się z

przedsiębiorstwami. Aby lepiej przyswoić

pojecie żelaza, uczniowie naśladują czynności

kowala. Rozdmuchują ogień w kuźni, kują

miedź, polerują ją, topią ołów i wylewają do

maleńkich form, z których otrzymują kule

myśliwskie. Następnie uczniowie udają się na

łono przyrody

, gdzie zapoznają się z

życiem roślin”

/cyt. za K. Kirejczyk,

Ewolucja

..., s. 79-80/

L’ Epee i Sicard w toku pracy z głuchoniemymi

doszli do przekonania, że mowa migowa spełnia swe

zadanie jedynie przy obrazowym myśleniu, a przy tym

myśleniu pojęciowym może zawodzić. Sicard wprowadził

znaki oznaczające pojęcia abstrakcyjne i specjalne znaki

dla poszczególnych kategorii gramatycznych. Podniosło to

jakość języka lecz jednocześnie skomplikowąło go do tego

stopnia, iż głusi przestali się nim praktycznie posługiwać-

było to bardzo trudne. L’Epee

rozwijał gesty naturalne

Sicard nadawał im formalny charakter, zwracając uwagę

na prawidłowości form gramatycznych występujących w

języku.

Obydwaj głosili konieczność rozwoju umysłowego,

moralnego i fizycznego głuchych po to by ich

„uczłowieczyć” i „zwrócić społeczeństwu”. Stawiając

wyłącznie na metodę migów popełnili jednak podstawowy

błąd. Uczniowie głusi byli izolowani w szkłach i internatach

od osób słyszących.

Samuel Heinicke (1727-1790

)



Studiował w Jenie, jako żołnierz dawał lekcje

głuchoniememu chłopcu. Przez lata rywalizował z

L’Epee



Zakłada

drugą w świecie publiczną szkołę

specjalną

dla głuchych

w Lipsku

(1778)



Szkoła powstała nieco przypadkowo gdy Heinicke natrafił

na książkę Ammana /”Surdus loquens”/, przeczytał ją i

przystąpił do nauczania głuchych, w 1774 r.



Od początku preferuje metodę dźwiękową (

„

metoda

niemiecka

”,

zwana tez „czystą”, „ustna”,

„dźwiękową

”) Według niego nauczanie liter nie powinno

wyprzedzać nauki mowy.



Ukrywał swą metodę przed szerszym gronem. Uczniowie

musieli złożyć przyrzeczenie, że nie ujawnią metod pracy

swego nauczyciela

Heinicke

twierdził, iż:

„żadna inna metoda nie da się porównać w

punkcie łatwości lub ustnego wyrażania z tą,

którą wymyśliłem (...) została zbudowana przeze

mnie całkowicie na artykulacji i dźwiękowym

języku, i na jego zamiłowaniu, zajmującym

miejsce słyszenia. Moi głusi uczniowie są uczeni

przez powolny i łatwy proces,aby mówili zarówno

w ich rodzimym języku, jak i zagranicznym, z

jasnym i spokojnym głosem, z nawykiem i ze

zrozumieniem. Metoda, którą ja teraz posługuję

się jako nauczyciel (...) nie była znana przez

kogokolwiek poza mną i moim synem (...)nie

jestem zainteresowany, żeby pozwolić innym mieć

korzyści z niej za nic. Biednych głuchoniemych

uczę bezpłatnie, podczas gdy od bogatych

domagam się dobrej zapłaty, proporcjonalnej do

ich zamożności

/cyt. za T. Adamiec, s. 502-503/

Metoda Heinicke’go

wykrystalizowała się w

odmiennych warunkach społeczno-politycznych niż

metoda francuska.

Heinicke zwracał uwagę na

społeczne skutki głuchoty i na izolacje tych osób.

Wobec tego pragnął by głusi nauczyli się mowy

dźwiękowej osób słyszących oraz umiejętności

odczytywania mowy innych ludzi przy pomocy wzroku z

ust w czasie mówienia.

Nauczanie głuchego rozpoczynał od:

1) opanowania mowy

2) w czasie nauczania mowy należy wykorzystywać

wszelkie możliwe zmysły

3)w toku kształtowania pojęć trzeba wychodzić od

konkretów i stopniowo dochodzić do pojęć

abstrakcyjnych

4) po opanowaniu wyrazów uczył mowy ustnej przez

stawianie poprawnych pytań i odpowiedzi

całkowicie

zakazuje

stosowania migów,

ale

dopuszcza stosowanie daktylografii- pomocniczo

podczas pisania tego, co się mówi ustnie

Słabość metody Heinickego:

przedstawiciele tej

metody kładli szczególny nacisk na naukę mowy, do

tego stopnia, że nauczanie jej stało się u nich

celem pracy, a

nie środkiem

prowadzącym dzieci

głuche do rozwoju umysłowego. Metoda ta Została

powszechnie przyjęta dopiero w dwu ostatnich

dziesięcioleciach - po wyraźnym zreformowaniu jej

przez

Maurycego Hilla /o zwycięstwie metody

Hainickego zdecydowały

kongresy nauczycieli osób

głuchych w

Paryżu- 1778 i Mediolanie- 1880/

Po zmianach wprowadzonych przez

Hilla

zreformowana metoda nauczania głuchych przyjęła

się w Europie i Ameryce. Taki stan utrzymał się

do około

1925 r

., kiedy to jeszcze na kongresie w

Londynie

tej metodzie przyznano pierwszeństwo nad

innymi. W następnych latach poddano ją krytyce z

różnych punktów widzenia.

Prace

Samuela

Heinicke’go

1. „

Obserwacja nad niemym i mową ludzką”

2. „

O sposobach myślenia głuchoniemych i

krzywdach, na jakie są narażeni w skutek

niewłaściwego sposobu leczenia nauczania

”.

Podobnie jak Heinicke – również

Immanuel

Kant

(1724-1822)skłaniał się ku twierdzeniu, że

tylko mowa (dźwięk)sprzyja poznaniu

rzeczywistości.

Również wychowankowie

Heinicke’go

Baptist Gracer

(1766-1841) i

Friedrich Moritz

Hill

(1805-1874)twierdzili, że dzieci

niesłyszące winny rozwijać mowę, najlepiej w

szkołach masowych.

Wiedeńska metoda nauczania

głuchych



powstała na bazie metody francuskiej ks. de L’Epee,

jako jej daleko idąca modyfikacja



została stworzona w Wiedniu w szkole dla głuchych

założonej przez

Marię Teresę w 1779



pierwszym dyrektorem szkoły był ks. Storch, drugim

Józef Maj, kolejnym-Michał Wenus.



Maj, wbrew zasadom l’ Epee wprowadził nauczanie

mowy, a Wenus niemal skopiował metodę niemiecką.

Uważał, że

znaki migowe

są pomocne dla głuchych w

poznaniu, zrozumieniu i utrwalaniu pojęć- mają

charakter pomocniczy. Podobnie rzecz ma się z pismem.

Przy nauczaniu

mowy dźwiękowej

rozwija się nie tylko

pojęcia, lecz także umiejętność poprawnego myślenia u

głuchych.



Metoda wiedeńska oddziaływała na Węgry, Rosję i

Polskę

•

kolejne placówki dla głuchoniemych

Wiedeń

(1779),

Praga

(1786),

Berlin

(1788),

Lubeka, Londyn, Genua

i inne miejscowości.

W końcu XVIII

w. działało już

58 szkół

dla głuchych.

Wiek XIX

to czas rozwoju szkół dla głuchych. W

pierwszym ćwierćwieczu było ich

154

, w połowie

XIX w.-

243

, w końcu wieku już ponad

400

Szkoły:

Petersburg

(1806),

Warszawa

(1817),

Lwów

1830 r.,

Poznań

1832 r., USA od 1817 r. (w

Hartford)

W 1817 r. Dania wprowadza

na swym terytorium

pierwszą ustawę

o obowiązku szkolnym

dla

głuchoniemych !

Niewidomi:



Pierwszą publiczną szkołę specjalną w 1784 r. dla

niewidomych

zakłada Valentin Ha

(1745-

1822)

), urzędnik, syn tkacza.



Nauczaniem niewidomych zajął się nieco

przypadkowo (zobaczył grający zespół) Wydał

„Szkic o

edukacji niewidomych”. W jego szkole

naukę podjęło początkowo 12 uczniów.



W 1791 r. szkołą zostaje przekształcona w

Narodowy Instytut dla Niewidomych.

W statucie

Instytutu

napisano

„Celem naszego zakładu jest przy pomocy książek z

wypukłym drukiem nauczyć niewidomych czytania, a w

ślad za tym pisania, rachunków, języków, historii,

geografii, matematyki, muzyki itp., kształcić ich w

sztukach i rzemiośle by po pierwsze: pożytecznie ich

zatrudnić dla osiągnięcia lepszych warunków życiowych, a

po drugie odciągnąć od żebrania tych nie

uprzywilejowanych przez los, dając im środki do

utrzymania, tak by zarówno oni, jak i ich przewodnicy stali

się społecznie użyteczni”

/M. Balcerek, Dzieje..., s. 20/.

Następne szkoły:

Liverpool

(1791),

Bristol

(1795),

Londyn

(1799),

Wiedeń

(1804),

Warszawa 1842 r. – w

ramach Instytutu Głuchoniemych przy Placu Trzech

Krzyży4/6

Jean Marc Gaspard Itard

(1775-1838)

Lekarz i pedagog (

pionier szkolnictwa specjalnego

)

Pracuje z kilkunastoletnim chłopcem, zwanym

„

Dzikim z Aveyronu

”. Był to 12 letni chłopiec

znaleziony w okolicach Paryża. Zajmował się nim

przez kilka lat (1801 r. ogłasza wyniki badań)

Wbrew stanowisku – Philipa Pinela - twierdził, że

chłopiec jest nie tyle upośledzony, co „dziki” /

jadł bez

użycia rąk, biegał jak pies, krył się w ciemnych miejscach,, nie

śmiał się, nie płakał/

po 4 latach chłopiec nauczył się chodzić, biegać,

ubierać się, płakać, wypowiadać pojedyncze wyrazy.

Pracowano z nim przez pobudzanie zmysłów. Na jego

twarzy można było dostrzec uśmiech.

Edouard Seguin

(1812-1880)(uczeń

Itarda

)

Zakłada

pierwszą w świecie szkołę specjalną

dla głębiej upośledzonych umysłowo (czyli w stopniu

umiarkowanym i znacznym) w Paryżu

w 1837 r.

Współpracuje z

Jean’em Etienne Esquirolem

Owocem ich współpracy jest praca:

„

Podsumowanie badań prowadzonych w ciągu 14

miesięcy

”.

E.Seguin

w 1850 r. udał się do USA,

gdzie współtworzy pierwsze szkoły specjalne.

Zwolennik

metody fizjologicznej

(„harmonijny

i skuteczny rozwój moralny, intelektualny i

fizyczny”), w której naczelne miejsce zajmuje

poznanie psychofizycznych właściwości

badanego, uaktywnienie zahamowanych funkcji

organizmu. Ważna jest aktywność wychowanka,

uaktywnienie jego mięśni, nerwów przez „silne

stymulatory”/idea kompensacji/

E. Seguin

stwierdził

„

Żaden mechanik nie dostrzeże na

pierwszy rzut oka wszystkich części

maszyny. Trzeba ją wielokrotnie

uruchamiać, ażeby zauważyć, które z

nich działają wadliwie, a które zostały

tylko zahamowane

”

opracował system ćwiczeń: rozwijał motorykę, zmysły,

intelekt, wolę dziecka

upośledzonego umysłowo.

- Autor pracy: „Idioci i ich leczenie metodą fizjologiczną”

(1866 r.)

- z doświadczeń naukowych Seguina korzystała i rozwijała

Maria Montessori

Kazimierz Kirejczyk

nt. metody fizjologicznej

Seguina

„Uważał, że wychowanie powinno być

podporządkowane prawom powszechnie

obowiązującym w przyrodzie: po zmęczeniu i

wysiłku powinien zawsze nastąpić wypoczynek, po

przykrości przyjemność zachęcająca do dalszego

wysiłku. Twierdził, że (...) należy rozpoczynać od

fizycznego usprawniania organizmu i przechodzić

stopniowo do usprawniania systemu nerwowego.

Zalecał przy tym potrzebę zachowania w tej pracy

następującej kolejności: usprawnianie

funkcjonowania zmysłów, odbieranie wrażeń,

tworzenie spostrzeżeń i pojęć i wreszcie

kształtowanie zasad moralnego postępowania”

/cyt. Za S. Mauersberg (red.),

Dzieje(...),

s. 88/

Upośledzeni umysłowo:



Philip Pinel

(1745-1826) Naczelny lekarz

paryskich szpitali psychiatrycznych (m.in.

Bic

tre

od 1793 r.), członek Akademii

Nauk. Klasyfikuje choroby psychiczne.



Wyróżnia dwie kategorie upośledzenia:

idiotyzm

(głębokie upośledzenie)

imbecylizm

(lżejsze).

Znosi środki krępujące pacjentów (kajdany,

kaftany, liny, itd.)

Jean Etienne Dominik Esquirol

(1771-1840)

uczeń

Pinela



Wyodrębnia 3 stopnie upośledzenia:

idiotyzm,

imbecylizm i ograniczenie umysłowe

Pisał, że:

„C

złowiek chory umysłowo to

człowiek, który kiedyś był bogaty i

stracił majątek, idiota zaś to

człowiek, który zawsze żył w nędzy

i ubóstwie”

W I połowie XIX w. brak było odpowiednich

narzędzi selekcji, pozwalających na diagnozę osób z

lekkim upośledzeniem umysłowym

upośledzeni umysłowo c.d :

Włochy

Pracę z upośledzonymi umysłowo podjęli

Włosi: Vincent Chiaruga, zwany

„włoskim

Pinelem”

Założył szpital we Florencji, ogrody, boiska,

place zabaw. Wydał „

Traktat o chorobie obłąkania

ogólnie i szczegółowo”.

Przyczynił się do

utworzenia I w Europie katedry psychiatrii

Anglia

William Tuke od 1792 r. zakład w Yorku

(ogrody, place zabaw i inne miejsca)

Głęboko upośledzeni umysłowo:

Szwajcaria:

Johan Jakob Guggenb

(1816-1863)

Szwajcarski lekarz. W 1840 r. publikuje apel: „Wołanie

z Alp o zwalczanie straszliwego kretynizmu”-

postulując konieczność zorganizowania opieki nad

dziećmi z

głębokim upośledzeniem umysłowym

Prócz środków leczniczych zaleca metody pedagogiczne( w 1841

r. uruchamia własny zakład opiekuńczy dla głęboko

upośledzonych w Alpach)

Anglia

Na wzór zakładu szwajcarskiego powstaje palcówka w

Londynie.

Louis Braille (1809-1852)



niewidomy nauczyciel, pracownik

Instytutu Paryskiego



opracował pismo punktowe, składające

się z 6 znaków, umieszczonych w 2

rzędach w prostokątnym polu. Za ich

pomocą można było przedstawiać litery,

znaki, liczby



Pierwsza książka pisana alfabetem Brailla

ukazuje się dopiero w 1929 r

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia powszechna Wiek XVI XVIII
KOLOKWIUM HISTORIA POLSKI XVIII XIX wiek cz II
Postacie XVI XVIII wiek © ANECZKA
Kultura POLSKA XVI XVIII wiek ANECZKA
Praca XVI XVIII wiek
historia polski xvi xviii wiek
socjologia cz II
BADANIA DODATKOWE CZ II
Wykład 5 An wsk cz II
AUTOPREZENTACJA cz II Jak w
Podstawy Pedagogiki Specjalnej cz II oligo B

więcej podobnych podstron

cz II wiek XVI XVIII Kasia Komputer

Document Outline