Rozwiązywanie sporów

międzynarodowych

zasada nieinterwencji

• w działalności państw umacniała

się w na przełomie XV i XVI wieku
koncepcja nieinterwencji jako
poszanowanie suwerenności

• zasadę tę głoszono już na

przełomie XV i XVI wieku F. de
Victoria, jak również później
J.Bodin, H. Grocjusz, I. Kant

rodzaje:

• nie zagrażające pokojowi i

bezpieczeństwu, mogą być załatwiane
drogą pokojową

• zagrażające pokojowi i bezpieczeństwu

Podział sporów międzynarodowych

na prawne i polityczne

• spory polityczne
• mają miejsce kiedy brak jest reguł

prawnych, które mogłyby być zastosowane

do rozstrzygnięcia sporu

• spory prawne
• mają miejsce kiedy strony opierają swoje

pretensje na argumentacji natury prawnej,

na obowiązującym przepisie prawnym

Typy sporów politycznych

• Napięcie
• stan, w którym występuje antagonizm bez

jasno zdefiniowanego przedmiotu

nieporozumień lub też pojęcie przedmiotu,

istotne dla każdej racjonalnej dyskusji

• kryzys międzynarodowy
• powstaje dopiero wówczas, gdy próby

pogodzenia sprzecznych interesów

doprowadziły do impasu i gdy rokowania

zostaną zablokowane przez przeciwstawność

niemożliwą do usunięcia

1907 – konwencje haskie

przewidywały

• możliwość

pokojowego

rozwiązywania konfliktów poprzez:

• 1) dobre usługi i mediacje
• 2) komisja badań

Pakt Ligi Narodów

• Art. 12-17 Paktu Ligi Narodów

przewidywały przekazywanie sporów,
oprócz arbitrażu,

• Stałemu Trybunałowi Sprawiedliwości

Międzynarodowej

Pakt Ligi Narodów nałożył na państwa

• członkowskie obowiązek kierowania

sporów powstałych między nimi

• na drogę postępowania rozjemczego lub

sądowego,

• bądź to do rozpatrzenia przez rade ligi,
• w żadnym przypadku strony sporu nie

powinny uciekać się do wojny przed

upływem trzech miesięcy od wyroku sadu

rozjemczego lub sądowego lub decyzji
rady

26 IX 1928 –

• Zgromadzenie LN uchwaliło
• Akt Ogólny o Arbitrażu

28 IV 1949

• Akt Generalny w sprawie pokojowego

załatwiania sporów przewidywał

• koncyliację
• postępowanie sądowe
• Rozjemstwo

• Akt Generalny uzupełnia Kartę Narodów

Zjednoczonych, artykuły 33-38

art.1 karty ONZ

• celem dla którego powołano do życia

ONZ, jest:

• „załatwianie i rozstrzyganie sporów lub

sytuacji mogących prowadzić do
naruszenia pokoju w drodze pokojowej
według zasad sprawiedliwości i prawa
międzynarodowego

”

Definicja sporu w wyroku MTS z

1950r.

• spór oznacza
• „sytuację, w której punkty widzenia dwóch

stron są wyraźnie przeciwstawne”

art. 33 Kart NZ

• strony przed przekazaniem do Rady

Bezpieczeństwa ONZ lub do
Zgromadzenia Ogólnego sporu
zagrażającego utrzymaniu
międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa

• powinny dążyć do jego załatwienia w

drodze rokowań i innych sposobów
pokojowego załatwiania sporów

art.33 ust.1 Karty strony uczestniczące w

sporze będą dążyć do jego załatwienia w

drodze

• rokowań,
• badań,
• dobrych usług i mediacji
• koncyliacji, rozjemstwa, rozstrzygnięcia

sadowego, odwołania do organów lub
układów regionalnych

• albo w drodze innych środków

pokojowych według własnego wyboru

rokowania

• rokowania należy prowadzić „w duchu

wspólnych interesów”

• określane są jako proces, w trakcie którego

państwa starają się usunąć różnice zdań w
drodze wymiany poglądów w celu
osiągnięcia porozumienia

• obie strony powinny wynieść jakąś korzyść

z rokowania czy tez przynajmniej wynieść
przekonanie, że odniosły pewną korzyść

dobre usługi i mediacja

• dobre usługi i mediacja są

procedurami pomocniczymi, które
ułatwiają rokowania bezpośrednie
między stronami i nawiązanie ich w
razie zerwania

• rola mediatora polega na pogodzeniu

przeciwnych pretensji i na złagodzeniu
niechęci, jaka mogłaby wynikać między
państwami spór wiodącymi

18 XII 1962

• Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego NZ
• w sprawie zasad przyjaznych

stosunków i współpracy między
państwami

24 X 1970

• Deklaracja ONZ zasad prawa

międzynarodowego,

• dotycząca zasad przyjaznych stosunków i

współpracy między państwami

• państwa mają obowiązek załatwiać swoje spory

międzynarodowe środkami pokojowymi w taki
sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
oraz sprawiedliwości przy czym stosować będą
środki wymienione w art.33 karty

regionalne sposoby rozwiązywania

sporów

• Strasburg; 29 IV 1957 –

Konwencja w sprawie pokojowego
załatwiania sporów

Współczesne środki oddziaływań:

środki dyplomatyczne

sądy międzynarodowe
metody perswazji
negocjacje i tzw. gra przetargowa
środki przemocy

dyplomatyczne środki

rozwiązywania sporów

• państwa uczestniczące w sporze

współdziałają w załatwieniu sporu,
zachowując do ostatniej fazy trwania
sporu możność podjęcia ostatecznej
decyzji w drodze rokowań

Podział rokowań na:

• dwustronne
• wielostronne
• np. w konferencji paryskiej w 1973 w

sprawie Wietnamu uczestniczyły
również Węgry, Polska, Kanada,
Indonezja oraz sekretarz generalny
ONZ

środki dyplomatyczne

• konsultacje
• dobre usługi i mediacja
• komisje badań
• koncyliacja

Dobre usługi i mediacja

• są procedura pomocniczą,
• która ułatwia rokowania bezpośrednie

między stronami

• i nawiązuje je w razie ich zerwania

Rola mediatora polega

• na pogodzeniu przeciwnych pretensji i

na złagodzeniu niechęci, jaka mogłaby
wynikać między państwami spór
wiodącymi

Mediatorami mogą być nie tylko

państwa ale także osoby fizyczne.

• Protokół podpisany przez państw

przewidują powoływanie jako
mediatora jednego lub kilku
członków komisji, w której skład
wchodzi po jednym obywatelu
każdego państwa członkowskiego

komisje badań

• w przypadku gdy w rokowaniach miedzy

stronami powstaje różnica zdań co do
stanu faktycznego, strony mogą
powołać komisję badań

• M T S (art.50), może „
• powierzyć śledztwo lub ekspertyzę

każdej osobie, ciału, biuru, komisji lub
organowi przez siebie wybranemu

”

koncyliacja

• komisja koncyliacyjna sama formułuje

propozycję załatwienia sporu, a nie
wspólnie ze stronami uczestniczącymi
w sporze

definicja instytutu prawa

międzynarodowego

• koncyliacja jest metodą załatwienia sporów

międzynarodowych wszelkiego rodzaju,

• zgodnie z którą strony powołują komisję

bądź to na podstawie stałej, bądź też w

trybie ad hoc dla zajęcia się sporem:

• komisja ta zmierza do bezstronnego

zbadania sporu i podejmuje próbę ustalenia

warunków rozwiązania, które mógłby być

przyjęte przez strony, albo też dostarczenia

stronom pomocy w załatwieniu sporu, o jaka

one się zwrócą

Podział sądów międzynarodowych

• sądy rozjemcze
czyli arbitraż międzynarodowy

• i sądy stałe

Arbitraż międzynarodowy

• polega na załatwieniu sporu pomiędzy

państwami

• za pomocą orzeczenia wydanego przez

jednego lub więcej arbitrów wybranych
przez strony

różnice miedzy arbitrażem a

koncyliacją

• arbitrzy rozstrzygają spór, stosując

przepisy obowiązujące prawa

• organ koncyliacyjny może oprzeć swe

wnioski na zasadach słuszności;

• orzeczenie sądu rozjemczego jest

wiążące dla stron

art.37 konwencji haskiej

• arbitraż ma za przedmiot rozstrzyganie

sporów między państwami przez
sędziów z własnego wyboru i na
zasadzie prawa

Arbitraż może mieć charakter

• fakultatywny

• obowiązkowy

Charakter fakultatywny

• ma miejsce wtedy jeżeli na oddanie

sporu p

• od arbitraż wymagana jest zgoda obu

stron

sądy międzynarodowe

• Międzynarodowy Trybunał

Sprawiedliwości

• stałe sądy regionalne
• Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot

Europejskich

• Europejski Trybunał Praw Człowieka
• Międzyamerykański Trybunał Praw

Człowieka z siedziba w San Jose

Rola sądownictwa

międzynarodowego w załatwianiu

• sporów międzynarodowych jest nadal

stosunkowo ograniczona.

• Mniej niż połowa państw członkowskich

ONZ złożyła deklarację w sprawie

przyjęcia obowiązkowej jurysdykcji MTS,

zgodnie z art.36 ust.2 statutu,

• wiele państw przy składaniu deklaracji

poczyniło daleko idące zastrzeżenia, które

w dużym stopniu ograniczają praktyczne

znaczenie zgody na jurysdykcje MTS

środki przemocy

• kiedy środki dyplomatyczne nie

przynoszą pożądanych rezultatów
istnieje wśród państw przekonanie, że
przeciwnika można zmusić do
określonych zachowań przez użycie
przemocy

Środki przymusu nie będące wojną

• retorsja

• i represalia

retorsja

• polega na zastosowaniu przez państwo

a wobec państwa b, które naruszyło
interesy drugiego państwa, podejmując
środki zgodne z prawem
międzynarodowym,

• środków podobnej natury (państwo a)

Represaliami

• są bezprawne działania, będące odwetem

za dokonane uprzednio podobne bezprawie.

• mają one na celu wymuszenie od strony

przeciwnej poszanowania prawa

międzynarodowego.

• przy stosowaniu represaliów należy

przestrzegać zasady proporcjonalności i

zasady humanitarności.

• można je stosować w czasie pokoju oraz w

czasie wojny

Konwencje genewskie z roku 1949

• o ochronie ofiar wojny
• zabraniają stosowania represaliów wobec

rannych, chorych i rozbitków znajdujących

się pod ochroną konwencji

(art.46 i konwencji i art.47 ii konwencji)

• oraz wobec osób cywilnych i ich mienia

(art. 33 iv konwencji),

jeńców

(art.13 iii

konwencji),

• a konwencja haska z roku 1954 wobec

dóbr kulturalnych

(art.4

)

Środki stosowane w charakterze

represaliów

• embargo

• blokada pokojowa

• okupacja pokojowa

Embargo

• polega na zajęciu statków obcego

państwa i znajdujących się na nich
ładunków w portach państwa
stosującego embargo.

• ten rodzaju embargo odróżnić należy od

embarga na broń czy embarga
finansowego

Blokada pokojowa

• polega na przerwaniu komunikacji morskiej

z portami innego państwa za pomocą

okrętów wojennych nie dopuszczających

statków handlowych do portów

• stosowanie blokady pozostaje w

sprzeczności z postanowieniem karty NZ

dotyczącym zakazu użycia siły i zakazu

interwencji

• art.42 karty ONZ w dopuszcza stosowanie

blokady jako jednej z sankcji zarządzonych

przez radę bezpieczeństwa

Okupacja pokojowa

• polega na zajęciu części

terytorium lądowego drugiego
państwa bez wypowiedzenia wojny
i bez oporu zbrojnego ze strony
państwa okupowanego.

• Okupację pokojową odróżniamy od

okupacji wojennej

okupacja pokojowa, podobnie jak

blokada pokojowa, ma na celu

• wymuszenie od drugiego państwa

spełnienia określonych żądań.
stosowana niejednokrotnie w
przeszłości,

• obecnie jest ona niedopuszczalna w

świetle

postanowień karty NZ dotyczącymi

zakazu użycia siły i zakazu interwencji

Przykład

• Na przestrzeni sierpnia i września 1995

r. na polecenie ONZ

• samoloty NATO prowadziły naloty na

pozycje serbskie.

• Doprowadziło to do odblokowania

Sarajewa, zmuszenia Serbów z Bośni do
rozmów pokojowych

Rozmowy prowadzone pod

• przewodnictwem Richarda Holbrooke'a

doprowadziły do rozejmu między
walczącymi stronami oraz przyjęcia
planu pokojowego o podziale Bośni na
część serbską i muzułmańsko-
chorwacką.

• W Bośni stacjonują wojska z państw

NATO oraz Rosji, aby nadzorować
proces pokojowy

Niezakończone konflikty

• w Naddniestrzu, Czeczenii, Abchazji,

Górnym Karabachu, Osetii Południowej, do

niedawna w Tadżykistanie –

• negatywnie rzutują na sytuację w regionie:

uniemożliwiają rozwój polityczny i

gospodarczy krajów dotkniętych konfliktami;

• wpływają na brutalizację życia politycznego;

są rozsadnikiem destabilizacji jako zaplecze

dla przestępczości zorganizowanej,

terroryzmu itp.; stwarzają problemy

migracyjne na dużą skalę