Pokojowe załatwianie

sporów

międzynarodowych

Pokojowe rozwiązywanie sporów

Pokojowe rozwiązywanie sporów dzieli się na dyplomatyczne i sądowe:
Dyplomatyczne – państwa uczestniczące w sporze zachowują dla siebie

aż do ostatniej fazy trwania sporu możliwość podjęcia ostatecznej

decyzji.

Rokowania, negocjacje – najczęściej stosowane. Jest to załatwienie sporu

między stronami (państwami), państwa podczas rokowań starają się

usunąć różnicę zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia

porozumienia. – Przeważnie kończą się kompromisem. Jedną z form

rokowań są konsultacje, które odbywają się na żądanie jednej ze

stron, gdy zajdzie taka potrzeba.

Dobre usługi – procedura pomocnicza ułatwiająca rokowania, zachęcająca

strony, by zaczęły ze sobą rozmawiać. Państwo, które udziela

dobrych usług doprowadza strony do stołu obrad, jest pośrednikiem

w rozmowach, ale samo nie bierze udziału w rokowaniach.

Mediacja – pośrednictwo – ma te same zasady, co dobre usługi, lecz

mediator bierze udział w rokowaniach, kieruje nimi i daje propozycję

jak załatwić spór, a także może przejąć inicjatywę we własne ręce za

zgodą stron.

Komisje badań – zwołuje się ja, gdy w rokowaniach między stronami

powstaje różnica zdań co do stanu faktycznego. Strony powołują

komisję badań w celu wyjaśnienia kwestii spornej, jednak komisja

nie czyni wskazówek jak rozwiązać spór.

Konsyliacja – pojednawcza – jednym z zadań jest ustalenie stanu

faktycznego, opracowuje ona propozycję pokojowego załatwienia

sporu. Została zawarta w wielu umowach po II wojnie. Organ

konsyliacyjny może oprzeć swoje wnioski na zasadzie słuszności.

Arbitraż i kompetencje trybunałów międzynarodowych

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 r. jako podstawa

prawnego załatwiania wszelkich sporów międzynarodowych

Środki sądowe – obejmują postępowanie przed specjalnymi organami sądownictwa

międzynarodowego, lub sądami polubownymi. Decyzje dla stron są wiążące.

Sądy można podzielić na:
- rozjemcze – arbitraż
- stałe
1. Arbitraż – rozjemstwo – załatwienie sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia

wydanego przez jeden lub więcej arbitrów wybranych przez strony. (swobodny wybór

sędziów)

2. Arbitraż fakultatywny – oddanie sporu pod arbitraż, który wymaga zgody obu stron.
3. Arbitraż obligatoryjny – obowiązkowy – strony zgadzają się, że na żądanie jednej ze

stron spór oddany będzie pod arbitraż

4. A. fakultatywny, zorganizowany – istnieje stały sąd rozjemczy
5. A. fakultatywny, niezorganizowany – strony wybierają arbitrów dla poszczególnych

sporów, orzeczenie arbitrów jest wiążące.

Sposoby wyznaczania składu osobowego sądów rozjemczych:

• Europejski -przekazanie sporu do rozstrzygnięcia szefowi wybranego trzeciego

państwa

• amerykański – oddanie sporu do rozstrzygnięcia komisji mieszanej 5 lub 3 osobowej.

3-osobowa – 2 osoby delegowane przez państwa uczestniczące w sporze, a trzecia

osoba, to superarbiter.

Retorsja – rodzaj odwetu podjętego przez państwo wobec innego na działania, które w

jego ocenie sa sprzeczne z jego interesami lub wobec niego nieprzyjazne.

Represalia – odwet stosowany w odpowiedzi na bezprawne działanie jakiegoś państwa.
Embargo – zakaz wwozu lub wywozu określonych towarów państwa, które swym

zachowaniem gwałci normy prawa międzynarodowego.

Trybunały międzynarodowe

• Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (1952); jego zadaniem jest czuwanie

„nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu" traktatów. W ramach tego

zadania Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej spełnia następujące funkcje:

kontrola legalności aktów instytucji Unii Europejskiej, czuwanie nad

poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z

traktatów oraz dokonuje wykładni prawa Unii na wniosek sądów krajowych.

Stanowi on w związku z tym władzę sądowniczą Unii Europejskiej i czuwa we

współpracy z sądami państw członkowskich nad jednolitym stosowaniem i

jednolitą wykładnią prawa Unii. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej:

• Roboczym językiem Trybunału jest język francuski.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Luksemburg) obejmuje trzy organy

sądowe: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd (utworzony w 1988 r.) i Sąd do spraw

Służby Publicznej (utworzony w 2004 r.). Te trzy organy sądowe wydały do tej pory

około 15 000 orzeczeń.      

• W związku z tym, że każde państwo członkowskie ma własny język i specyficzny

system prawny, Trybunał jest z instytucją wielojęzykową. Jego system językowy nie

ma odpowiednika w żadnym innym organie sądowym na świecie, ponieważ każdy

język oficjalny Unii może być językiem postępowania. Trybunał jest zobowiązany

do poszanowania całkowitej wielojęzyczności ze względu na konieczność

porozumiewania się ze stronami w języku postępowania i na konieczność

zapewnienia rozpowszechnienia swego orzecznictwa we wszystkich państwach

członkowskich.

• Międzynarodowe Trybunały

 Międzynarod. Trybunał Sprawiedliwości [MTS] International Court of Justice;

 Międzyn. Trybunał Karny dla byłej Jugosławii [MTKJ] International Criminal Tribunal

for the former Yugoslavia [ICTY]

 Międzyn. Trybunał Karny dla Rwandy [ICTR] Internat. Criminal Tribunal for Rwanda

 Międzynarodowy Trybunał Karny [MTK] International Criminal Court [ICC]

Dzieła klasyków prawa narodów: Gracjusz E. De Vattel

• Hugo Grocjusz, (1583-1645) – holenderski prawnik, filozof i

dyplomata, zwany "ojcem" prawa międzynarodowego.

• Za źródło prawa międzynarodowego (ius gentium czyli prawa

narodów) uznał zwyczaj i praktykę, wypływające z prawa natury

oraz umowy. Prawo międzynarodowe powinno się jego zdaniem

opierać na zasadach racjonalizmu i humanizmu. Był ojcem nauki

prawa międzynarodowego publicznego.

• Grocjusz stworzył także własną koncepcję umowy społecznej.

Według niego ludzie mając przyrodzone skłonności towarzyskie, dla

zaspokojenia ich i zabezpieczenia swych interesów tworzą na

drodze umowny związek państwowy, który jako odpowiadający

naturze ludzkiej jest przedmiotem prawa natury. Dla Grocjusza wola

jest determinantą obowiązywania prawa, co pojawia się w innej

formie także w późniejszych koncepcjach prawa natury o zmiennej

treści.

• Najbardziej znaną pracą jest O prawie wojny i pokoju (1625, De iure

belli ac pacis), w której zawarł swoje rozważania o prawie, oraz

wcześniejszą pracę – Mare liberum (Wolność mórz, czyli dysertacja

o prawie, jakie przysługuje Holendrom do handlu z Indiami), wydaną

w 1609. W pracy tej Grocjusz, powołując się na prawo natury,

postawił trzy tezy:

• Odkrycie nowego lądu nie daje jeszcze prawa do panowania nad

nim.

• Nikt nie może mieć monopolu na żeglugę po morzach.

• Nikt nie ma prawa ograniczać innym państwom handlu z Indiami.

•

Współczesne sposoby regulowania

procedur postępowania:

–

Sposoby dyplomatyczne (rokowania)

–

Sposoby sądowe (obecnie MTS)

–

Procedura określona w Karcie ONZ

•

Kodyfikacja sporów na mocy Konwencji haskiej z

1899r. i konwencji haskiej o pokojowym

załatwieniu sporów z 1907

•

Akt generalny w sprawie pokojowego

załatwienia sporów międzynarodowych z 1928r.

•

Pakt Brianda – Kellogga (przyjęty rezolucją przez

20 ONZ 1949r.) dot. środków pokojowych

Konwencje

• Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków

nieprzyjacielskich

III konwencja haska Haga, 18 października 1907 r

• Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej

IV konwencja haska

• Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw i

osób neutralnych w razie wojny lądowej

V konwencja haska

• Deklaracja paryska z 1856 roku, dotyczy prowadzenia

wojny na morzu

• Deklaracja petersburska z 1868 roku, dotyczy korzystania z

pocisków małego kalibru

• Konwencja haska IV i Regulamin haski z 1907 roku, dotyczy

prowadzenia wojny na lądzie

• Protokół genewski z 1925 roku, dotyczy gazów bojowych,

broni chemicznej i biologicznej

• Protokół londyński z 1936 roku, dotyczy korzystania w

walce z okrętów podwodnych.

Pojęcie i cechy prawa międzynarodowego prawa publicznego

– Pojęcie prawa międzynarodowego

Prawo

międzynarodowe (zwane

też

prawem

międzynarodowym publicznym)

–

gałąź prawa,

obejmująca zespół norm prawnych regulujących

stosunki

między państwami, organizacjami

międzynarodowymi, a także innymi podmiotami

prawa

międzynarodowego.

Znaczenie

prawa

międzynarodowego we współczesnym świecie

znacznie wzrasta. Relacje wewnątrz społeczności

międzynarodowej

są

coraz

intensywniejsze,

współpraca bezpośrednia między państwami oraz

współpraca poprzez organizacje międzynarodowe

obejmuje kolejne dziedziny, przez co pojawiają się

nowe

regulacje

prawne.

Z

prawa

międzynarodowego wyrastają kolejne szczególne

porządki

prawne: prawo

Unii

Europejskiej,

prawo WTO.

Różnice między prawem międzynarodowym a krajowym

Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego – zasada, która nie

występuje expressis verbis w traktatach lecz jest jedną z

podstawowych zasad występujących w prawie wspólnotowym.

Wynika głównie z orzecznictwa ETS.

Mówi ona, że:

• prawo

wspólnotowe

ma

pierwszeństwo

przed

prawem

krajowym państwa członkowskiego,

• państwa

mają

obowiązek

zapewnić

skuteczność

prawa

wspólnotowego,

• krajom członkowskim nie wolno jest wprowadzać przepisów prawa

krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem wspólnotowym,

• w razie sprzeczności przepisów prawa wspólnotowego i krajowego,

zastosowanie mają przepisy prawa wspólnotowego,

• późniejsze prawo krajowe nie deroguje wcześniejszego prawa

wspólnotowego

• Orzeczenia ETS mówią, że ZPPW wynika z:

• wyjątkowości charakteru prawa wspólnotowego,

• powierzenia kompetencji przez państwa członkowskie na rzecz WE,

• celów, jakim ma ono służyć

• Trybunał stwierdził, iż ogólne postanowienia i duch Traktatu (TEWG)

uniemożliwiają państwom członkowskim przyznania pierwszeństwa

jednostronnemu i późniejszemu aktowi prawa krajowego kosztem

systemu prawnego zaakceptowanego przez nie na zasadzie

wzajemności.

Działy prawa międzynarodowego publicznego

Prawo traktatów  normy prawne

regulujące zawieranie umów
międzynarodowych, a także ich
obowiązywanie i stosowanie oraz
utratę mocy (wygaśnięcie,
nieważność). Powstało i rozwijało się
jako zwyczaj międzynarodowy.
W 1969  zostało skodyfikowane w
Konwencji wiedeńskiej o prawie
traktatów.

Karta ONZ

ROZDZIAŁ VI - POKOJOWE ROZSTRZYGANIE SPORÓW

•Artykuł 33 Strony w sporze, którego dalsze trwanie może zagrażać

utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, będą przede

wszystkim dążyć jego załatwienia w drodze rokowań, badań,

pośrednictwa, koncyliacji, rozjemstwa, rozstrzygnięcia sądowego,

odwołania się do organów lub układów regionalnych, albo w drodze

innych środków pokojowych według własnego wyboru. Rada

Bezpieczeństwa, o ile uzna to za konieczne wezwie strony do

uregulowania sporu takimi środkami.

•Artykuł 34 Rada Bezpieczeństwa może badać każdy spór lub każdą

sytuację, która może doprowadzić do nieporozumień

międzynarodowych lub wywołać spór, w celu ustalenia, czy dalsze

trwanie sporu lub sytuacji zagraża utrzymaniu międzynarodowego

pokoju i bezpieczeństwa.

•Artykuł 35 Każdy członek ONZ może zwrócić uwagę Rady

Bezpieczeństwa lub Zgromadzenia Ogólnego na wszelkie spory lub

sytuacje wymienione w artykule 34. Państwo, które nie jest członkiem

ONZ, może zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa lub Zgromadzenia

Ogólnego na spór, w którym jest stroną, o ile w odniesieniu do tego

sporu przyjmie uprzednio zobowiązania wynikające z postanowień

niniejszej Karty o pokojowym rozstrzyganiu sporów. Postępowanie

przed Zgromadzeniem Ogólnym w sprawach, na które zwrócono jego

uwagę w myśl niniejszego artykułu, podlega postanowieniom

artykułów 11 i 12.

Karta ONZ

ROZDZIAŁ VI - POKOJOWE ROZSTRZYGANIE SPORÓW

•Artykuł 36 W każdej fazie sporu lub w sytuacji podobnego rodzaju

o charakterze określonym w artykule 33 Rada Bezpieczeństwa

może zalecić odpowiednią procedurę lub sposób załatwienia. Rada

Bezpieczeństwa weźmie pod uwagę procedurę już przyjętą przez

strony dla rozstrzygnięcia tego sporu. Przy udzielaniu zaleceń na

podstawie niniejszego artykułu Rada Bezpieczeństwa uwzględnia

również, że spory o charakterze prawnym strony powinny z reguły

przekazywać do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości

stosownie do postanowień jego Statutu.

•Artykuł 37 Jeżeli strony uczestniczące w sporze, należącym do

kategorii określonej w artykule 33, nie zdołały go załatwić za

pomocą środków wymienionych w tym artykule, powinny one

przekazać go Radzie Bezpieczeństwa. Jeżeli Rada Bezpieczeństwa

uzna, że dalsze trwanie sporu może rzeczywiście zagrozić

utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

zdecyduje ona, czy należy zastosować środki, przewidziane

w artykule 33, czy też zalecić takie warunki rozstrzygnięcia sporu,

jakie Rada Bezpieczeństwa uzna za stosowne.

•Artykuł 38 Niezależnie od postanowień artykułów 33-37, Rada

Bezpieczeństwa może na żądanie wszystkich stron w sporze

udzielić im zaleceń w celu pokojowego rozstrzygnięcia sporu.

Prawo konfliktów zbrojnych, prawo humanitarne

Pr. konfliktów zbrojnych (ius in bello), międzynarodowe

prawo humanitarne lub prawo wojenne – zbiór

przepisów zaakceptowanych przez społeczność

międzynarodową dotyczących sposobów

prowadzenia konfliktów zbrojnych, ochrony ich ofiar oraz

uczestników.

Jego normy określają:

• sposób wszczynania i kończenia konfliktów zbrojnych;

• wymogi stawiane członkom sił zbrojnych i ich sytuację

prawną;

• kwestie związane z okupacją nieprzyjacielskiego terytorium;

• ochronę osób cywilnych w tym ludności nieprzyjacielskiego

państwa;

• formy ochrony chorych i rannych;

• środki i metody prowadzenia walki;

• prawne następstwa stanu wojny w sferze stosunków

międzynarodowych.

Pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych

(Haga I),

29 lipca 1899

Dla utrzymanie powszechnego pokoju
W stosunkach między państwami, mocarstwa zgadzają się

dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić pokojowe
rozstrzyganie międzynarodowych różnic.

W przypadku poważnych sporów i konfliktów, zanim nastąpi

odwołanie do broni, mocarstwa postanawiają skorzystać, o
ile okoliczności na to pozwalają, z dobrych usług lub
mediacji jednego lub bardziej przyjaznego mocarstwa.

Uprawnienia, państwo nie będące stroną sporu ma prawo

oferować swoje usługi lub mediacje, nawet w trakcie działań
wojennych.

Korzystania z tego prawa nie może być uznane przez jedną lub

drugą ze stron w konflikcie jako akt nieprzyjazny

Pakt Brianda-Kellogga Traktat Przeciwwojenny podpisany w

Paryżu dnia 27-go sierpnia 1928 r.

• Mając głęboki poczucie ciążącego na nich uroczystego obowiązku rozwijania

dobrobytu ludzkości; Przekonani, że nadeszła chwila przystąpienia do szczerego

wyrzeczenia się wojny jako narzędzia polityki narodowej, dla utrwalenia stosunków

pokojowych i przyjaznych istniejących obecnie między ich ludami;

• Przekonani, że do wszelkich zmian w ich wzajemnych stosunkach powinno się

dążyć wyłącznie za pomocą środków pokojowych i urzeczywistniać je w porządku i

pokoju, oraz że każde Mocarstwo podpisujące, któreby odtąd starało się rozwijać

swoje interesy narodowe uciekając się do wojny będzie musiało być pozbawione

korzyści traktatu niniejszego;

• Mając nadzieję, że, zachęcone ich przykładem, wszystkie inne narody świata

przyłączą się do tych wysiłków ogólnoludzkich i przez przystąpienie do Traktatu

niniejszego, skoro tylko uzyska on moc obowiązującą, udostępnią swoim ludom

korzystanie z jego dobroczynnych postanowień, łącząc w ten sposób narody

cywilizowane świata we wspólnem wyrzeczeniu się wojny jako narzędzia ich

polityki narodowej;

Artykuł I.

• Wysokie Strony Umawiające się oświadczają uroczyście imieniem Swoich ludów,

że potępiają uciekanie się do wojny celem załatwiania sporów międzynarodowych i

wyrzekają się jej jako narzędzia polityki narodowej w ich wzajemnych stosunkach.

Artykuł II.

• Wysokie Strony Umawiające się uznają, że załatwianie i rozstrzyganie wszystkich

sporów i konfliktów bez względu na ich naturę lub pochodzenie, które mogłyby

powstać między niemi, winno być osiągane zawsze tylko za pomocą środków

pokojowych.

• Zbrodnia przeciwko pokojowi, w prawie międzynarodowym, jest to

"planowanie, przygotowanie, rozpoczęcie, lub prowadzenie wojny agresji

lub wojny z pogwałceniem traktatów międzynarodowych, porozumień lub

gwarancji, lub udział we wspólnym planie lub zmowie w celu wypełnienia

każdego z powyższych

• Ta definicja zbrodni przeciwko pokojowi, po raz pierwszy uwzględniona była

w Norymberdze i później zawarta w Karcie Narodów Zjednoczonych.

Ważnym wyjątkiem od powyższego są obronne działania wojskowych

podejmowane na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych

• Takie działania obronne podlegają natychmiastowo R Bezp. ale nie

wymagają zgody ONZ, są zgodne z prawem w ramach prawa

międzynarodowego.

• Nic w niniejszej Karty nie narusza niezbywalne prawo do indywidualnej lub

zbiorowej samoobrony, gdy zbrojna napaść nastąpi przed członka Narodów

Zjednoczonych".

"Integralność terytorialna" oznacza, że jest zbrodnią agresji użyć sił

zbrojnych z zamiarem stałego pozbawienia państwa jakiejkolwiek jego

części lub części jego terytorium, nie wyłączając obszaru spraw

zagranicznych;
"Niepodległość" oznacza, że jest zbrodnią agresji użyć sił zbrojnych z

zamiarem pozbawienia całości lub jednego z warunków państwowości,

czyli: określonego terytorium, stałych mieszkańców, konstytucyjnie

niezależnego rządu i niemożności prowadzenia stosunków z innymi

państwami;
"Suwerenność" oznacza, że jest zbrodnią użycie sił zbrojnych z zamiarem

obalenia władzy państwowej lub utrudniania jej swobody działań, jakie

uzna za stosowne, w całej swojej właściwości.