Pokojowe załatwianie

sporów

międzynarodowych

Spór międzynarodowy



Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

sytuacja, w której punkty widzenia dwóch stron są wyraźnie

przeciwstawne



Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej

brak zgody w przedmiocie kwestii prawnej lub stanu

faktycznego, z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub

interesów między stronami



Rodzaje sporów



Zagrażające pokojowi i bezpieczeństwu
międzynarodowemu

pozostają w kompetencji Rady Bezpieczeństwa ONZ



Niezagrażające pokojowi i bezpieczeństwu
międzynarodowemu

poza kompetencją Rady Bezpieczeństwa ONZ



Prawne

– wynikające, np. z różnych wykładni umowy

rozpatrywane na drodze sądowej



Polityczne

– zderzenie interesów państwowych

rozpatrywane przez organy polityczne

Konflikt

Spór, który przybrał ostrzejszą formę, w którym

grozi użycie sił zbrojnych

•

Konflikt zbrojny

rodzaj przemocy zbrojnej polegającej na dążeniu do
osiągnięcia celów państwa (koalicji, grupy społecznej) przez
wzajemne

działanie

przy

użyciu

sił

zbrojnych

lub

zorganizowanych i uzbrojonych grup

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania bezpośrednie



negocjacje

Państwa starają się uzyskać porozumienie na drodze wymiany
poglądów, przedstawienia swoich stanowisk

•

jedna strona, która uznaje roszczenia drugiej, nie czuje, że
narzucono jej przyjęte stanowisko

•

w rzeczywistości negocjacje są trudne do realizacji –
najczęściej kończą się kompromisem

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania bezpośrednie



konsultacje

Rokowania, które strony odbywają w wyniku wcześniej
przyjętych w tym względzie rozwiązań

•

odbywają się na żądanie jednej ze stron lub we wcześniej
uzgodnionych odstępach czasowych

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania pośrednie



dobre usługi

jeden z najstarszych środków pokojowego załatwiania sporów
międzynarodowych, polegający na działaniu stron trzecich
(państw, organizacji międzynarodowych, wybitnych osobistości)
w celu umożliwienia stronom sporu rozpoczęcia bezpośrednich
negocjacji, bądź też wznowienia negocjacji w razie ich przerwania



mediacja

metoda rozwiązywania sporów, w której neutralna i bezstronna
osoba trzecia pomaga stronom we wzajemnej komunikacji,
określeniu interesów i kwestii do dyskusji oraz dojściu do
wspólnie akceptowalnego porozumienia; proces ten ma charakter
dobrowolny, poufny i nieformalny

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania pośrednie



Komisje badań

Powoływane w sytuacjach, gdy pomiędzy stronami sporu
dochodzi do różnicy zdań co do stanu faktycznego przedmiotu
sporu

•

komisja ma za zadanie rozstrzygnąć kwestię sporną

•

Wynik pracy komisji jest ujęty w formie sprawozdania

•

Sprawozdanie nie ma mocy bezwzględnie obowiązującej

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania pośrednie



Koncyliacje



definicja uchwalona przez Instytut Prawa Międzynarodowego
-1961:

koncyliacja jest metodą załatwiania sporów międzynarodowych
wszelkiego rodzaju, zgodnie z którą strony powołują komisję bądź na
podstawie stałej, bądź też w trybie ad hoc dla zajęcia się problemem:
komisja ta zmierza do bezstronnego zbadania sporu i podejmuje
próbę ustalenia rozwiązania, które mogłyby być przyjęte przez
strony, albo też dostarczenia stronom pomocy w załatwieniu sporu, o
jaką one się zwrócą

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania pośrednie



Koncyliacje, cd.

•

od mediacji różnią się tym, że komisja koncyliacyjna sama
formułuje propozycję załatwienia sporu

(w mediacji w opracowywaniu propozycji biorą udział strony sporu)

•

od postępowania rozjemczego czy sądowego różnią się
tym, że wyniki prac komisji koncyliacyjnej nie są
obowiązujące, stanowią jedynie propozycję dla stron, która
może zostać odrzucona lub być przedmiotem dalszych
negocjacji

•

komisja koncyliacyjna nie jest skrępowana przepisami
prawa międzynarodowego

Środki pokojowego załatwiania

sporów

Rokowania pośrednie



Koncyliacje, cd.



art. 21 Ustawy o umowach międzynarodowych:

W przypadku powstania sporu ze stroną lub stronami umowy
międzynarodowej, o poddaniu sporu sądowi, arbitrażowi lub
koncyliacji decyduje Rada Ministrów na wniosek ministra
właściwego do spraw, których dotyczy ta umowa, uzgodniony
z ministrem właściwym do spraw zagranicznych

Załatwienie sporów w systemie

Ligii Narodów



Pakt Ligii Narodów: art. 12 oraz art. 13

1.

Obowiązek kierowania sporów pomiędzy państwami

członkowskimi na drogę:

a)

postępowania sądowego

lub

b)

postępowania rozjemczego

w przeciwnym wypadku do:

c)

rozpatrzenia przez Radę Ligi

Rodzaje sporów międzynarodowych



Pakt Ligi Narodów: art.13



Prawne

a)

rozstrzyganie: arbitrażowe lub sądowe

b)

dotyczą:

1.

wykładni traktatów

2.

wszelkich kwestii prawa międzynarodowego,

3.

ustalenia faktów, które — gdyby zostały stwierdzone —

stanowiłyby naruszenie zobowiązań międzynarodowych

4.

sporów co do rozmiaru lub natury odszkodowania

należnego z tytułu podobnego naruszenia

Rodzaje sporów międzynarodowych



Polityczne

a)

rozstrzyganie: Rada Ligii Narodów 

b)

dotyczą:

sporu między członkami Ligi, który mógłby spowodować
zerwanie stosunków, a także przypadku, w którym spór ten
nie zostanie poddany postępowaniu arbitrażowemu lub
sądowemu przewidzianemu w artykule 13

Załatwianie sporów w świetle

Karty Narodów Zjednoczonych



Państwa członkowskie



zasada generalna:

 

załatwianie i rozstrzyganie sporów środkami pokojowymi według art.2
ust.3 KNZ

Swoboda wyboru środków pokojowych (art.33 ust.1 KNZ):

-

rokowania

-

badania

-

mediacja

-

koncyliacja

-

rozjemstwo

-

rozstrzygnięcie sądowe

-

odwołanie się do organów lub układów regionalnych

Załatwianie sporów w świetle

Karty Narodów Zjednoczonych



Organy Narodów Zjednoczonych

1.

RADA BEZPIECZEŃSTWA

2.

ZGROMADZENIE OGÓLNE

3.

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Kompetencje Rady Bezpieczeństwa



Art. 36 KNZ



odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju
i bezpieczeństwa



prawo do zbadania sporu



wezwanie stron do uregulowania sporu środkami pokojowymi



prawo do rozstrzygnięcia sporu (o ile zwiodły środki pokojowe)



decyduje o zastosowania innych sposobów rozwiązania sporu
w przypadku, gdy zalecane nie przyniosły rozwiązania.



zaleca zastosowanie środków tymczasowych koniecznych
i celowych w trakcie trwania sporu



podejmuje decyzje w przypadku zagrożenia lub naruszenia pokoju
lub aktu agresji o zastosowaniu sankcji bez użycia sił zbrojnych
(art.41) lub z użyciem sił zbrojnych (art.42)

Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego



omawianie spraw dotyczących utrzymania międzynarodowego
pokoju i bezpieczeństwa



wydawanie zaleceń dla Rady Bezpieczeństwa



w przypadku potrzeby podjęcia siły Zgromadzenie Ogólne ma
obowiązek przekazania sprawy Radzie i Członkom Narodów
Zjednoczonych

Kategorie sporów wyłączonych spod
kompetencji ONZ



sprawy wewnętrzne któregokolwiek państwa (art.2 ust.7)



prawo podejmowania działań przez rządy państwa
sygnatariuszy

Karty

przeciwko

powrotowi

państw

nieprzyjacielskich do polityki agresji aż do czasu gdy, na
żądanie zainteresowanych państw, organizacja będzie
mogła

wziąć

na

siebie

odpowiedzialność

za

niedopuszczenie do dalszej agresji ze strony takiego
państwa (art.53 i 107)

Międzynarodowy Trybunał

Sprawiedliwości



główny organ sądowy Narodów Zjednoczonych



kompetencje:

1.

wydawanie opinii doradczych w sporach na forum ONZ
dotyczących kompetencji ONZ i jej organów

2.

opinie w sprawie interpretacji traktatów pokojowych

3.

wyrokowanie

Państwa nienależące do Organizacji

Narodów Zjednoczonych



Art.2.:

„Organizacja dopilnuje, żeby państwa, nie będące członkami
Narodów Zjednoczonych, postępowały zgodnie z
niniejszymi zasadami o tyle, o ile mogłoby to być niezbędne
do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”



uprawnienia:

na równi z państwami członkowskimi nie bądącymi członkami
Rady Bezpieczeństwa; mogą brać udział, bez prawa
głosowania, w omawianiu każdej sprawy przedstawionej
Radzie Bezpieczeństwa

Załatwianie sporów w innych

organizacjach międzynarodowych

1.

Międzynarodowa Organizacja Pracy

rozpatrywanie sporów – Rada Administracyjna – komisja śledcza – odwołanie MTS

2. Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny

spory załatwiane kanałami dyplomatycznymi bądź procedury umów międzynarodowych

3. Światowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego

Rozpatrywanie sporów – Rada Organizacji – odwołanie – sąd rozjemczy lub MTS
 

4. Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa

Rozpatrywanie sporów – Konferencja Organizacji -MTS
 

5. Pakt Ligi Arabskiej

mediacje Rady Ligi w sporach między państwami członkowskimi – za zgodą stron Rada może wydawać
obowiązujące decyzje
 

6. Organizacja Jedności Afrykańskiej

powołanie: Komisja Mediacyjna, Koncyliacyjna i Arbitrażowa
 

7. Organizacja Państw Amerykańskich

traktat o pokojowym załatwianiu sporów – uznanie MTS

Międzynarodowy Ośrodek

Rozwiązywania Sporów Inwestycyjnych



Konwencja o regulowaniu sporów dotyczących inwestycji
między państwami a obywatelami innych państw
(Waszyngton - 1965)

 



Istotne:

 



zdolność osoby fizycznej lub spółki do uczestniczenia
bezpośrednio w procesie toczącym się na forum
międzynarodowym



państwo inwestora nie może sprawować nad nim opieki
dyplomatycznej w danej sprawie;

wyjątek: państwo-gospodarz nie zastosuje się do
orzeczenia

Rozwój historyczny sądów międzynarodowych



Podział sądów na sądy rozjemcze i sądy stałe;



Stosowanie arbitrażu w starożytnej Grecji pomiędzy
państwami-miastami;



Rozstrzyganie

sporów

między

monarchami

w

średniowieczu za pomocą arbitrażu;



Powstanie projektu dotyczącego arbitrażu obowiązkowego
na konferencjach haskich z lat 1899, 1907, który nie został
przyjęty. Arbitraż obowiązkowy miał polegać na nałożeniu
na państwa obowiązku przekazywania sporów do
rozstrzygnięcia w drodze arbitrażu.

Rozwój historyczny sądów międzynarodowych



Powołanie do życia Stałego Trybunału Rozjemczego

a)

Siedziba Trybunału znajduje się w Hadze

b)

Brak stałego składu sędziowskiego- każde państwo będące
sygnatariuszem konwencji ma prawo wyznaczyć cztery
osoby, zarówno spośród własnych obywateli jak
i cudzoziemców mających odpowiednie kwalifikacje
sędziowskie

c)

organem

zarządzającym

Trybunału

jest

Rada

Administracyjna, a jej przewodniczącym jest holenderski
minister spraw zagranicznych

Rozwój historyczny sądów międzynarodowych



W związku z krytyką arbitrażu powstają tendencje do
wprowadzenia stałych sądów międzynarodowych



Rozpoczęcie

działalności

Stałego

Trybunału

Sprawiedliwości Międzynarodowej w roku 1922. Istniał do
1945 roku



Po drugiej wojnie światowej powstał Międzynarodowy
Trybunał Sprawiedliwości, który wszedł na miejsce STSM;
Statut MTS jest załącznikiem do Karty Narodów
Zjednoczonych i stanowi jej integralną część i niewiele
różni się od statutu STSM działającego w okresie Ligi
Narodów

Arbitraż międzynarodowy



Polega na załatwieniu sporu pomiędzy państwami za

pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej
arbitrów wybranych przez strony;



Szczególną cechą arbitrażu jest możliwość wyboru składu
sądzącego przez strony sporu, a także wybór podstaw
prawnych orzekania i zasad proceduralnych;

Charakter arbitrażu może być:

1)

Fakultatywny-

oddanie sporu pod arbitraż wymaga zgody

obu stron

2)

Obowiązkowy-

istnieje gdy strony w uprzednio zawartej

umowie zgodziły się, że na żądanie jednej z nich spór
oddany będzie pod arbitraż ;

Arbitraż międzynarodowy

o

Arbitraż fakultatywny dzieli się na:

I.

niezorganizowany:

strony wybierają arbitrów dla

poszczególnych sporów

II.

zorganizowany: i

stnieje stały sąd rozjemczy, któremu

strony przekazują powstałe między nimi spory.



Działalność sądu rozjemczego opiera się na umowie stron
zwanej kompromisem lub zapisem na sąd,która może
zawierać w swej treści:

1.

ustalenia składu osobowego sądu rozjemczego,

2.

określenie przedmiotu sporu,

3.

ustalenia dotyczące zasad proceduralnych,

4.

określenie przepisów prawa materialnego jakie sąd
rozjemczy powinien stosować w danym sporze.

Arbitraż międzynarodowy

Wyróżnia się trzy systemy wyznaczania składu

osobowego sądu rozjemczego:

a)

Tradycyjny system „europejski”-

polega na przekazaniu

sporu do rozstrzygnięcia wybranemu szefowi trzeciego
państwa (królowi, prezydentowi).

b)

System „amerykański”-

polega na oddaniu sporu do

rozstrzygnięcia komisji mieszanej; komisja ta może być
pięcio- lub trzyosobowa, w jej skład wchodzą po jednej lub
dwie osoby delegowane przez państwa uczestniczące w
sporze oraz superarbiter powołany za zgodą obu stron.

c)

System trybunału mieszanego-

w skład sądu rozjemczego

wchodzą: po jednym przedstawicielu stron uczestniczących
w sporze i trzech arbitrów wybranych z pośród państw
trzecich; strony wybierają wspólnie trzech arbitrów, którzy
zapewniają przewagę czynnika neutralnego.

Arbitraż międzynarodowy



Od wyroku sądu rozjemczego nie ma możliwości odwołania
się, chyba, że strony w kompromisie inaczej postanowią



Wykonanie wyroku musi odbywać się zgodnie z zasadą
dobrej wiary



Gdy sąd rozjemczy jest kolegialny to wyrok zawiera
motywy, które sprzyjają rozwojowi prawa
międzynarodowego, gdyż motywy wyroków często są
powoływane jako dowód właściwej interpretacji przepisów
prawnych



Wyrok pochodzący od szefa państwa nie zawiera
motywacji

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Organizacja MTS



Skład Trybunału zawiera 15 niezawisłych sędziów



W Trybunale nie może równocześnie zasiadać dwóch sędziów
, którzy są obywatelami tego samego państwa



Kandydaci na sędziów są zaproponowani przez grupy
narodowe Stałego Trybunału Rozjemczego; grupy narodowe
proponują nie więcej niż 4 osoby, spośród których nie więcej
niż dwie mogą mieć obywatelstwo danego państwa



Wyboru sędziów dokonuje Rada Bezpieczeństwa
i Zgromadzenie Ogólne bezwzględną większością głosów

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości



Sędziowie wybierani są na 9 lat z możliwością reelekcji,
przy czym co 3 lata ustępuje jedna trzecia posłów



Siedzibą Trybunału jest Haga



Trybunał wybiera swojego prezesa i wiceprezesa na okres
3 lat



Sędziowie

nie

mogą

zajmować

stanowisk

administracyjnych lub politycznych ani wykonywać innych
zajęć o charakterze zawodowym



Na podstawie regulaminu można obniżyć skład kompletu
sądzącego do 11 osób, a do ważności posiedzenia
konieczna jest obecność 9 sędziów

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości



Na podstawie statutu Trybunału można utworzyć izby
specjalne, które złożone są z trzech lub więcej sędziów;
powołane są do zajmowania się określonymi rodzajami
spraw np. sprawy dotyczące komunikacji



Instytucja sędziów narodowych -

statut Trybunału

dopuszcza

możliwość

delegowania

sędziego

narodowego przez państwo uczestniczące w sporze,
a niemające sędziego w składzie osobowym Trybunału,
a także delegowanie sędziów narodowych przez obie
strony, jeżeli żadna z nich nie jest reprezentowana
w składzie osobowym Trybunału

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Kompetencje MTS

Kompetencje ratione personae -



Zgodnie z art. 34 statutu stronami przed Trybunałem mogą
być tylko państwa



Trybunał jest dostępny dla państw członkowskich ONZ i dla
innych państw, które są stronami statutu



Trybunał może zwrócić się do rządowych organizacji
międzynarodowych o informacje mające znaczenie dla
rozpatrywanej sprawy oraz może przyjąć takie informacje
dostarczone przez te organizacje z własnej inicjatywy

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Kompetencje ratione materiae



Kompetencja Trybunału ma charakter dobrowolny co oznacza, że
działa on tylko wtedy gdy strony przedstawią mu spór do
rozstrzygnięcia



Statut przewiduje również możliwość kompetencji obligatoryjnej,
czyli stworzenia sytuacji, w której Trybunał będzie działał na
wniosek tylko jednej strony; jest zazwyczaj nazywana „klauzulą
fakultatywną”; zgodnie z tą kompetencją państwa uznają
jurysdykcję Trybunału w sporach natury prawnej dotyczących:

a)

wykładni umowy międzynarodowej

b)

jakiegokolwiek innego zagadnienia prawa międzynarodowego

c)

istnienia faktu, który - w razie stwierdzenia - stanowiłby
naruszenie zobowiązania międzynarodowego

d)

rodzaju lub wysokości odszkodowania należnego z tytułu
naruszenia zobowiązania międzynarodowego

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości



Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa oraz inne organy ONZ i organizacje
wyspecjalizowane ONZ mogą zwrócić się do MTS o wydanie opinii doradczej w
kwestiach prawnych wyłaniających się w toku ich działalności

Kompetencje ratione iuri

o

Trybunał orzekając na podstawie prawa międzynarodowego w sporach jakie
zostaną mu przekazane, stosuje:

1.

konwencje międzynarodowe ogólne bądź specjalne, ustalające reguły wyraźnie
uznane przez państwa wiodące spór

2.

zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej jako
prawo

3.

ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane

4.

wyroki sądowe oraz opinie najlepszych znawców prawa publicznego różnych
narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych z
zastrzeżeniem art. 59 według którego wyrok wiąże tylko strony i tylko w stosunku
do danego sporu

o

Zgodnie z art. 38 ust.2 statutu Trybunał może również orzekać według zasad
słuszności jeżeli strony sporu zgodzą się na to

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Postępowanie przed MTS



Postępowanie składa się z części pisemnej i ustnej



W części pisemnej strony przedkładają Trybunałowi memoriały,
kontrmemoriały i w razie potrzeby repliki jak również inne dokumenty
dla poparcia swego stanowiska



Strony reprezentowane są przez przedstawicieli i mogą korzystać
przed Trybunałem z pomocy doradców i adwokatów



W przypadku gdy jedna ze stron nie stawi się przed Trybunałem albo
nie podejmie obrony swej sprawy to druga strona może ubiegać się o
wydanie wyroku na jej korzyść. Trybunał wydaje w tym przypadku
wyrok zaoczny



Językami urzędowymi Trybunału są język francuski i angielski

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości



Wyrok Trybunału zapada większością głosów, a w przypadku
równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego



Wyrok jest zawsze motywowany, a ponadto każdy z sędziów ma
prawo dołączyć opinię określającą jego stanowisko w danej sprawie



Wyrok wydany przez Trybunał wiąże tylko strony i tylko
w odniesieniu do rozstrzygniętego sporu; w związku z tym trybunał
nie jest związany precedensami



Wyrok wydany przez Trybunał jest ostateczny; na wniosek jednej
ze stron Trybunał jest zobowiązany przedstawić swoją interpretację



Rewizja wyroku może się odbyć tylko wtedy gdy, odkryto fakt
nieznany Trybunałowi i stronie żądającej rewizji wyroku w chwili
wydawania wyroku

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza



Trybunał został utworzony na podstawie

Aneksu VI do Konwencji

Narodów Zjednoczonych o prawie morza z dnia 10 grudnia 1982 r.



Siedzibą Trybunału jest Hamburg

Skład Trybunału



Trybunał składa się z 21 członków wybranych spośród osób, które
posiadają uznany autorytet w dziedzinie prawa morza



Członkowie powinni zapewnić reprezentację głównych systemów
prawnych świata



W składzie nie może się znajdować się dwóch obywateli tego
samego państwa

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza



Każde państwo strona może mianować najwyżej 2 osoby



Członkowie Trybunału są wybierani w głosowaniu tajnym



Członkowie Trybunału są wybierani na 9 lat z możliwością
ponownego wyboru z zastrzeżeniem, że z pośród sędziów
wybranych podczas pierwszych wyborów, kadencja siedmiu
członków wygasa z upływem lat trzech a kadencja siedmiu
dalszych członków wygasa z upływem lat sześciu



Żaden z członków Trybunału nie może pełnić jakiejkolwiek
funkcji politycznej lub admistracyjnej, albo być czynnie
związanym lub finansowo zainteresowanym w jakiejkolwiek
działalności przedsiębiorstwa, zajmującego się eksploracją lub
eksploatacją zasobów morza lub dna morskiego albo innym
gospodarczym użytkowaniem morza lub dna morskiego

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza

Izby specjalne



Trybunał może tworzyć izby składające się z 3 lub więcej członków
wybranych do Trybunału, jeśli uzna za niezbędne rozpoznanie
poszczególnych kategorii spraw



Izba Sporów Dotyczących Dna Morskiego

1.

Izba Sporów Dna Morza składa się z 11 członków wyznaczonych przez
większość wybranych członków Trybunału z pośród siebie

2.

Dla utworzenia Izby wymagane jest quorum siedmiu członków
wyznaczonych przez Trybunał

3.

Izba stosuje:



reguły, przepisy i procedury Organizacji przyjęte zgodnie z
niniejszą Konwencją



warunki kontraktów dotyczących przedsięwzięć w Obszarze w
sprawach dotyczących tych kontraktów

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza

Kompetencje



Trybunał jest otwarty dla Państw-Stron i dla podmiotów innych niż Państwa-
Strony



Do jurysdykcji Trybunału należą wszelkie sprawy i wnioski, które zostały mu
przedłożone zgodnie z niniejszą Konwencją i wszelkie zagadnienia specjalnie
przewidziane w każdym innym porozumieniu przyznającym Trybunałowi
jurysdykcję



Zgodnie z Konwencją wśród spraw przekazanych do załatwienia
Trybunałowi znajdują się między innymi :

a)

sprawy , w których istnieje podejrzenie, że państwo nadbrzeżne naruszy
postanowienia Konwencji dotyczące wolności i praw żeglugi, przelotu lub
układania podmorskich kabli i rurociągów

b)

sprawy, w których istnieje podejrzenie naruszenia międzynarodowych norm
i standardów dotyczących ochrony i zachowania środowiska morskiego

Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza

Orzeczenie



Orzeczenie powinno podawać motywy, na których zostało oparte



Orzeczenie Trybunału jest ostateczne i powinno być wykonane
przez wszystkie strony sporu



Orzeczenie ma moc wiążąca tylko pomiędzy stronami i odnośnie
oznaczonego sporu



W razie sporu co do znaczenia lub zakresu orzeczenia, Trybunał
na wniosek strony dokonuje jego wykładni



Orzeczenia Trybunału podlegają wykonaniu na terytoriach
Państw-Stron w taki sam sposób, jak wyroki lub zarządzenia
Sądu Najwyższego Państwa-Strony, na którego terytorium
orzeczenie ma być wykonane

Europejski Trybunał Praw Człowieka



Trybunał jest organem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka co
oznacza, że Konwencja i dołączone do niej protokoły oznaczają
jego kompetencje i sposób funkcjonowania



Siedzibą Trybunału jest Strasburg

Skład Trybunału



Sędziowie rekrutują się po jednym z każdego państwa-strony
Konwencji; aktualnie liczba sędziów wynosi 47



Sędziowie są wybierani na okres dziewięciu lat:
(do 2010 — sześciu), bez możliwości reelekcji



Kadencja sędziów upływa także z chwilą osiągnięcia przez nich
wieku 70 lat

Europejski Trybunał Praw Człowieka



kandydatów na sędziów proponują poszczególne państwa-strony
Konwencji, po wyborze sędziowie nie reprezentują stanowiska
swojego państwa, tym bardziej nie mogą więc przyjmować od
niego instrukcji



Sędziowie zasiadający w Trybunale powinni być ludźmi o
najwyższym poziomie moralnym i muszą albo posiadać
kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzędu sędziowskiego,
albo być prawnikami o uznanej kompetencji

Postępowanie przed Trybunałem



Każde państwo – strona (skarga międzynarodowa) lub każda osoba
uważająca, że stała się ofiarą naruszenia konwencji(skarga
indywidualna) może wnieść bezpośrednio do Trybunału skargę,
której przedmiotem jest zarzut naruszenia przez państwo – stronę
Konwencji praw w niej gwarantowanych

Europejski Trybunał Praw Człowieka



Dokumenty złożone przez strony w Kancelarii Trybunału
w związku z toczącymi się przed Trybunałem
postępowaniami są jawne i dostępne dla publiczności



Skarżący mogą składać skargi sami, ale zalecane jest
korzystanie z fachowej pomocy prawnika



Oficjalnymi językami Trybunału są francuski i angielski, ale
skargi można sporządzać w każdym z języków urzędowych
państw – stron



Trybunał może rozpatrywać skargę dopiero po wyczerpaniu
wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem
wewnętrznym zgodnie z uznanymi zasadami prawa
międzynarodowego

Europejski Trybunał Praw Człowieka



Formalnie wyroki wydaje Trybunał. Nie oznacza to jednak, iż cały skład Trybunału
zajmuje się każdą sprawą. Wręcz przeciwnie, rozpatrując skargę indywidualną
Trybunał nigdy nie działa w pełnym składzie lecz zajmuje się nią w węższym składzie,
jako 3-osobowy komitet, 7-osobowa izba lub 17-osobowa Wielka Izba

Formy organizacyjne, w jakich działa Trybunał można łącznie zebrać w następujące

wyliczenie:



Wielka Izba Trybunału –

17 sędziów, w tym składzie Trybunał rozpatruje skargi

przekazane przez izbę Trybunału (na podst. art. 30 EKPC) oraz rozpatruje "odwołania"
od orzeczeń izb (art. 43 EKPC);



Izba Trybunału –

7 sędziów (tymczasowo skład może być ograniczony do 5

sędziów), podstawowy skład, w jakim Trybunał rozpatruje merytorycznie skierowane
do niego skargi;



Komitet Trybunału –

3 sędziów, rozpatruje skargę merytorycznie zamiast Izby, jeśli

tkwiące u podstaw sprawy zagadnienie dotyczące wykładni lub stosowania Konwencji
lub jej Protokołów jest już przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunału;



Panel Wielkiej Izby –

5 sędziów, decyduje czy Wielka Izba Trybunału zajmie się

rozpatrzeniem "odwołania" złożonego na podstawie art. 43 EKPC;



Zgromadzenie Plenarne Trybunału –

łącznie wszyscy sędziowie, w tym składzie

Trybunał załatwia jedynie sprawy administracyjne (art. 26 EKPC), nie rozpatruje w
tym składzie skarg wniesionych do Trybunału;



Sędzia zasiadający jednoosobowo –

bada dopuszczalność skargi złożonej do

Trybunału; sędzia ten nie może pochodzić z kraju, przeciwko któremu wniesiono
skargę.

Europejski Trybunał Praw Człowieka



Wszystkie ostateczne wyroki Trybunału są wiążące dla
państw – stron



Główną kompetencją Trybunału jest możliwość orzekania
w sprawach praw człowieka zapisanych w EKPC
i protokołach dodatkowych do niej



W związku z tym najważniejszym zadaniem Trybunału jest
kontrola przestrzegania praw człowieka



W dniu 1 czerwca 2010 roku wszedł w życie kolejny, długo
oczekiwany Protokół nr 14 Konwencji, którego celem jest
poprawa

funkcjonowania

i

efektywności

pracy

Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej



Wraz z wejściem w życie 1 grudnia 2009r. traktatu lizbońskiego Trybunał
zmienił nazwę na Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej(wcześniej
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich)



Trybunał działa na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)



Siedzibą Trybunału jest Luksemburg



Od roku 1989 przy Trybunale funkcjonuje Sąd Pierwszej Instancji (SPI), zaś
decyzją Rady z 2005 roku utworzono Sąd do spraw Służby Publicznej; te
trzy jednostki tworzą razem Trybunał Sprawiedliwości.

Skład Trybunału



W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych



Mandat jest sześcioletni i odnawialny

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej



wybierani spośród osobistości o niekwestionowanej
niezależności i mających wymagane w ich państwach
kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk
sądowych, lub są prawnikami o uznanych kompetencjach



Sędziowie Trybunału wybierają spośród siebie prezesa
Trybunału na okres trzech lat; Trybunał może obradować
w pełnym składzie, w składzie Wielkiej Izby albo w izbach
złożonych z pięciu lub trzech sędziów



Do zadań rzeczników generalnych należy przedstawienie,
w sposób bezstronny i niezależny uzasadnionych wniosków
(opinii) w sprawach przedłożonych Trybunałowi; opinia
rzecznika generalnego nie ma charakteru wiążącego

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Kompetencje Trybunału



Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola legalności aktów
wspólnotowych i zapewnienie jednolitej wykładni i stosowania prawa
wspólnotowego

W ramach jurysdykcji spornej Trybunał orzeka w sprawach:



skarg przeciwko Państwom Członkowskim za naruszenie prawa
wspólnotowego poprzez niewykonywanie zobowiązań wspólnotowych
(art. 226 i 227 WE, tzw

. skarga o stwierdzenie uchybienia

)



skarg przeciwko instytucjom wspólnotowym na ich bezczynność (art. 232
WE, tzw.

skarga na bezczynność

)



skarg przeciwko instytucjom wspólnotowym o stwierdzenie nieważności
aktu prawa wspólnotowego (art. 230 WE – tzw.

skarga o uchylenie aktu

prawnego

wydanego przez instytucję Wspólnot Europejskich)



sporów między funkcjonariuszami a Wspólnotą Europejską (art. 236 WE –
tzw.

spory pracownicze

)



skarg przeciwko instytucjom wspólnotowym o odszkodowanie (art. 235
WE w zw. z art. 288 WE – tzw.

skarga odszkodowawcza

)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

W ramach jurysdykcji niespornej Trybunał orzeka w sprawach:



Pytań prejudycjalnych

kierowanych przez sądy krajowe

(art. 234 WE, art. 35 UE, art. 68 WE)



Zgodności umowy międzynarodowej

, którą zamierza

zawrzeć Wspólnota Europejska (art. 300 WE) 

 

Procedura



Niezależnie od charakteru sprawy postępowanie składa się
z procedury pisemnej, a zazwyczaj również z procedury
ustnej, która jest jawna



Należy odróżnić procedurę odesłania prejudycjalnego od
procedury w innych sprawach, dotyczących tzw. skarg
bezpośrednich

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej



Skargę bezpośrednią wnosi się do Trybunału pismem
skierowanym do sekretariatu Trybunału



Postępowanie prejudycjalne wszczynane jest na wniosek sądu
krajowego, przed którym toczy się postępowanie sporne: sąd
krajowy kieruje zapytanie do Trybunału o wykładnię lub
ważność aktów prawa wspólnotowego, jeśli jest to niezbędne
dla rozstrzygnięcia w toczącej się przed nim sprawie



Odpowiedź

Trybunału

przyjmuje

formę

wyroku

lub

postanowienia z uzasadnieniem



Sąd krajowy będący adresatem orzeczenia jest związany
dokonaną przez Trybunał wykładnią przy rozstrzyganiu
rozpatrywanej przez siebie sprawy



Wyrok Trybunału Sprawiedliwości wiąże w ten sam sposób
inne sądy krajowe, jeśli zetkną się z identycznym problemem,
jak poruszony w rozstrzygniętym odesłaniu prejudycjalnym

Środki przymusu nie będące wojną

Środkami nacisku, które mogą być stosowane w celu skłonienia do

ustępstw stronę przeciwną są środki odwetowe wśród, których można
wyróżnić:



Retorsję -

polega na zastosowaniu wobec państwa, które naruszyło

interesy drugiego państwa, środków podobnej natury podejmując środki
zgodne z prawem międzynarodowym; zazwyczaj stosuje się ją wobec
drugiego państwa, gdy podjęło ono jakieś środki dyskryminujące jak np.
nałożenie specjalnie wysokich ceł na towary przywożone z drugiego
państwa; rezultatem retorsji w tym przypadku może być „wojna celna”



Represalia -

są uważane za bezprawne działanie, które jest odwetem za

poprzednio dokonane bezprawie; celem tego środka jest wymuszenie od
strony przeciwnej poszanowania prawa międzynarodowego; przy
stosowaniu tego środka należy przestrzegać zasady proporcjonalności i
zasady humanitarności’ ten środek należy stosować tylko wtedy, gdy w
inny sposób nie można otrzymać zadośćuczynienia; Karta Narodów
Zjednoczonych w art.2 ust. 4 zabrania użycia siły i stosowania groźby jej
użycia, w związku z tym istotnie ogranicza zakres środków, które można
zastosować przy represaliach

Środki przymusu nie będące wojną

Wśród środków stosowanych jako represalia znajdują się:



Embargo -

polega na zajęciu statków obcego państwa

i znajdujących się na nich ładunków w portach państwa
stosujących ten środek



Blokada pokojowa -

polega na przerwaniu komunikacji morskiej z

portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów wojennych
niedopuszczających statków handlowych do portów; stosowanie
blokady pozostaje w sprzeczności z postanowieniami Karty NZ
dotyczących zakazu użycia siły i zakazu interwencji



Okupacja pokojowa -

polega na zajęciu części terytorium

lądowego drugiego państwa bez wypowiedzenia wojny i bez
oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego; ma na celu
wymuszenie od drugiego państwa spełnienia określonych żądań;
obecnie koliduje ona z postanowieniami Karty NZ