nervus trigeminus (V)



piąty nerw czaszkowy



nerw pierwszego łuku skrzelowego –

dokładnie nerw żuchwowy (V

3

)



główny czaszkowy nerw czuciowy głowy



charakter czuciowy i ruchowy



nazwa odnosi się do podziału na trzy
gałęzie: oczną, szczękową i żuchwową



wychodzi z mózgowia na pograniczu
mostu i konaru środkowego móżdżku
w postaci dwu korzeni:

•

czuciowego (radix sensoria),

•

ruchowego (radix motoria)



włókna czuciowe – część większa

(portio major nervi trigemini)



włókna ruchowe – część mniejsza

(portio minor nervi trigemini)



neurony czuciowe znajdują się w zwoju troistym,
trójdzielnym (ganglion trigeminale), tzw. zwoju
Gassera (ganglion Gasseri) lub zwoju
półksiężycowatym (ganglion semiulnare)



zwój ten znajduje się na wewnętrznej powierzchni
podstawy czaszki,



leży on w zagłębieniu kostnym (zwanym
wyciskiem nerwu trójdzielnego (impressio nervi
trigemini)) na przedniej powierzchni szczytu
piramidy skroniowej, między dwiema blaszkami
opony twardej, w tzw. jamie Meckela (cavum
Meckeli)



Jądra czuciowe:

•

śródmózgowiowe (nucleus mesencephalicus nervi
trigemini) – czucie proprioceptywne (głebokie)

•

mostowe (nucleus pontinus nervi trigemini) - czucie
protopatyczne (dotyk, ucisk nieprecyzyjny)

•

rdzeniowe (nucleus spinalis nervi trigemini) – czucie
epikrytyczne (bólu, ciepła zimna)

•

rozmieszczone są one na całej długości pnia mózgowia
i w części szyjnej rdzenia kręgowego



Jądro ruchowe znajduje się w moście

Nerw trójdzielny dzieli się na trzy

gałęzie:

•

N. oczny (n. ophthalamicus) – (V

1

)



wychodzi z czaszki do oczodołu przez szczelinę
oczodołową górną

•

N. szczękowy (n. maxillaris) – (V

2

)



przechodzi przez otwór okrągły (foramen
rotundum) do dołu skrzydłowo-podniebiennego

•

N. żuchwowy (n. mandibularis) – (V

3

)



przechodzi przez otwór owalny (foramen ovale) do
dołu podskroniowego,



dołączają włókna korzenia ruchowego unerwiające
mm. żwaczowe



N. oczny:



N. nosowo- rzęskowy (n. nasociliaris):

- długi rzęskowy,
- krótki rzęskowy,
- podbloczkowy,
- sitowy przedni,
- sitowy tylny,



N. czołowy (n. frontalis):

- n. nadbloczkowy,

- n. nadoczodołowy,
- n. do zatoki czołowej



N. łzowy (n. lacrimalis)



N. oponowy do namiotu móżdżku



N. żuchwowy:



N. zębodołowy dolny (n. alveolaris inferior)



N. językowy (n. lingualis)



N. policzkowy (n. buccalis)



N. uszno-skroniowy (n. auriculotemporalis):

- twarzowy,
- uszny przedni,
- przewodu słuchowego zewnętrznego,
- stawowy do stawy skroniowo – żuchwowego,
- skroniowy powierzchowny



N. oponowy do przedniego i środkowego dołu czaszki



Gałęzie ruchowe



N. szczękowy:



N. podoczodołowy (n. infraorbitalis):

- nosowy zewnętrzny,
- wargowy górny,
- zębodołowe górne tylne, środkowe i przednie



N. jarzmowy (n. zygomaticus):

- jarzmowo-skroniowy,
- jarzmowo-twarzowy



Nn. skrzydłowo-podniebienne (nn. pterygopalatini):

- oczodołowe,
- podniebienny większy i mniejszy,
- nosowe tylne górne, gardłowe



N. oponowy do środkowego i przedniego dołu czaszki

Nervus ophthalmicus (V

1

)



najmniejsza gałąź nerwu trójdzielnego



jest nerwem czuciowym



unerwia górną część twarzy człowieka



opuszcza jamę czaszki przez szczelinę
oczodołową górną

Podzielony jest na 3 gałęzie:

1. nerw łzowy
2. nerw czołowy
3. nerw nosowo – rzęskowy

Gałąź do namiotu (ramus
tentorii)

N.łzowy (n.lacrimalis)

* gałąź dolna (ramus
inferior) łaczy się z
n.jarzmowym (ramus
communicans
cum n.zygomatico)

* gałąź górna
(ramus
superior)
zaopatruje
czuciowo
narząd łzowy

N.czołowy (n.frontalis)

* n. nadbloczkowy
(n.supratrochlearis)

*n.
nadoczodołowy
(n.supraorbitalis)

N. nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris)

Cz. rzęskowa (pars ciliaris)

*gałąź łącząca ze zwojem rzęskowym (ramus communicans cum
ganglio ciliari)

Biegnie przez pierścień ścięgnisty wspólny, wstępuje do zwoju
rzęskowego, prowadzi z gałki ocznej przez nerwy rzęskowe krótkie do
zwoju rzęskowego włókna czuciowe.

* Nn. rzęskowe długie (nn.ciliares longi)
zaopatrują rogówkę, twardówkę, tęczówkę,

ciało rzęskowe, naczyniówkę oka

N. nosowo-rzęskowy (nasociliaris)

Cz. Nosowa (pars nasalis)

* n. sitowy tylny (n.ethmoidalis posterior)

*n.sitowy przedni (n.ethmoidalis
anterior)

*n.
podbloczkowy
(n.infratrochlearis
)



leży w głębi oczodołu, między nerwem
wzrokowym a mięśniem prostym bocznym



ma charakter przywspółczulny

Otrzymuje korzenie:

1.

Korzeń czuciowy (radix sensitiva) –

od nerwu nosowo-rzęskowego

2.

Korzeń przywspółczulny (radix

parasympathica) – od gałęzi dolnej nerwu

okoruchowego

3.

Korzeń współczulny (radix sympatica)

–

ze zwoju szyjnego górnego pnia

współczulnego, biegnący w splocie

szyjno-tętniczym wewnętrznym



jego włókna zaopatrują naczynia gałki
ocznej oraz mięsień rozwieracz źrenicy



z przedniego brzegu odchodzą nerwy
rzęskowe krótkie, prowadzące 3 rodzaje
włókien: czuciowe, przywspółczulne,
współczulne



po wyjściu z tego zwoju włókna
przywspółczulne ulegają przełączeniu na
włókna motoryczne dla mięśni oka

1. Namiot móżdżku.
2. Ściany zatoki skalistej górnej, zatoki

poprzecznej, zatoki prostej.

3. Skóra czoła.
4. Skóra powieki górnej i grzbietu nosa.
5. Błona śluzowa z przednio-górnej części

jamy nosowej, zatoki czołowej, klinowej.

6. Spojówka, błona włóknista, błona

naczyniowa gałki ocznej.

N. MAXILLARIS (V

2

)

Nerw
szczękowy



Jest nerwem czuciowym.



Jest drugą gałęzią nerwu trójdzielnego.



Otrzymuje gałęzie czuciowe z opony
twardej środkowego dołu czaszki,
nosogardła, podniebienia, jamy nosowej,
zębów szczęki, zatoki szczękowej oraz skóry
pokrywającej boczną powierzchnię nosa,
powiekę dolną , policzek i wargę górną.



Biegnie ku
przodowi w
oponie twardej
w bocznej
ścianie zatoki
jamistej, tuż
poniżej nerwu
ocznego (

V

1

).



Opuszcza jamę czaszki przez otwór okrągły i

wchodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego.



W obrębie jamy czaszki oddaje:



Gałąź oponową (ramus meningeus)



W dole skrzydłowo – podniebiennym
oddaje:



Nerw jarzmowy (n. zygomaticus),

który wchodzi do

oczodołu przez szczelinę oczodołową dolną i na
bocznej ścianie oczodołu dzieli się na:

•

Gałąź jarzmowo-skroniową (r. zygomaticotemporalis)
zaopatrującą skórę bocznej części czoła i przedniej okolicy skroni.

•

Gałąź jarzmowo-twarzową (r. zygomaticofacialis)
zaopatrującą skórę twarzy.



Nerw

podoczodołowy

(n. infraorbitalis),

będący

przedłużeniem

nerwu

szczękowego,

wchodzi do

oczodołu przez

szczelinę

oczodołową dolną

i przez otwór

podoczodołowy

wychodzi na

twarz, następnie

dzieli się na:

•

Nerwy zębodołowe górne (nn. alveolares superiores), które
dzielą się na:



Gałęzie zębodołowe górne tylne (rr. alveolares superiores
posteriores)



Gałąź zębodołową górną środkową (r. alveolaris superior
medius)



Gałęzie zębodołowe górne przednie (rr. alveolaris superiores
anteriores)

•

Gałęzie końcowe, które tworzą tzw. gęsią stopkę mniejszą
(pes anserinus minor) i zespalają się z gałęziami
policzkowymi nerwu twarzowego:



Gałęzie powiekowe dolne (rr. palpebrales inferiores)



Gałęzie nosowe zewnętrzne (rr. nasales externi)



Gałęzie nosowe wewnętrzne (rr. nasales interni)



Gałęzie wargowe górne (rr. labiales superiores)



Nerwy skrzydłowo-podniebienne (nn. pterygopalatini)

tworzą

korzeń czuciowy zwoju skrzydłowo-podniebiennego i

prowadzą włókna aferentne oraz pozazwojowe włókna

przywspółczulne za zwoju skrzydłowo-podniebiennego do

jamy nosowej i podniebienia. Nerwy te wychodzą z dołu

skrzydłowo-podniebiennego przez kanały podniebienne oraz

otwór klinowo-podniebienny. Ze zwoju skrzydłowo-

podniebiennego odchodzą:



gałęzie doprowadzające:

•

Korzeń czuciowy

•

Korzeń przywspółczulny

•

Korzeń współczulny



gałęzie odprowadzające:

•

Gałęzie nosowe tylne górne ( nosowe tylne górne boczne i przyśrodkowe) i gałęzie

nosowe tylne dolne.

•

Nerw nosowo-podniebienny (n. nasopalatinus)

•

Nerwy podniebienne: większy i mniejszy (nn. palatini: major et minor)

•

Gałęzie oczodołowe (rr. orbitales)

•

Gałąź gardłowa (r. pharyngeus)

C.  Rr. alveolaris

superior

posteriores

D.  N. nasoplatinus

   E.  N. palatinus

majus

  A.  N. Zygoticotemporalis

  B.  N. Zygomaticofacialis

  

  F.  N. palatinus minor

  G.  Rr. alveolaris superior

medius et anteriores

  H.  N. infraorbitalis

V2



opona twarda



skóra powieki dolnej i obu kątów oka,
przedniej okolicy skroniowej, skrzydła
nosa, górnej części policzka i wargi górnej



błona śluzowa wargi górnej, tylnej i
dolnej części jamy nosowej, zatoki
klinowej i komórek sitowych, podniebienia
i dziąseł



wszystkie zęby szczęki

N. Mandibularis (V

3

)



Trzecia gałąź nerwu trójdzielnego



Nerw mieszany



Zaopatruje dolne piętro twarzy



Odchodząc od zwoju kieruje się ku
dołowi i ze środkowego dołu czaszki
przez otwór owalny wstępuje do dołu
podskroniowego, jego gałęzie tworzą
grupę przednią i tylną



Gałąź oponowa (r. meningeus)



Grupa przednia

•

N. żwaczowy (n. massetericus)

•

Nn. skroniowe głębokie, przedni i tylny (nn.
temporales profundii, anterior et posterior)

•

N. skrzydłowy boczny (n. pterygoideus
lat.)

•

N. skrzydłowy przyśr. (n. pterygoideus
med.)



N. m. napinacza podniebienia miękkiego



N. m. napinacza błony bębenkowej

•

N. policzkowy (n. buccalis)



Grupa tylna

•

N. językowy (n. lingualis)



gg. cieśni gardzieli (rr. isthmi faucium)



n. podjęzykowy (n. sublingualis)



gg. Językowe (rr. linguales)

•

N. zębodołowy dolny (n. alveoaris
inferior)



n. żuchwowo-gnykowy (n. mylohyoideus)



gg. zębowe dolne (rr. dentales inferiores)



n. bródkowy (n. mentalis)



gg. bródkowe (rr. mentales)



gg. wargowe dolne (rr. labiles inferiores)



N. uszno-skroniowy (n.
auriculotemporalis)

◦

Gg. łączące ze zwojem usznym

◦

Gg. łączące z n. twarzowym

◦

Gg. stawowe

◦

Gg. naczyniowe

◦

N. przewodu słuchowego zewnętrznego (n.
meatus acustici externi)

◦

Nn. uszne przednie (Nn. auricularis ant.)

◦

Gg. przyusznicze

◦

Gg. skroniowe powierzchowne



leży nad ślinianką podżuchwową pod błoną śluzową dna
jamy usznej



Korzenie:

•

Czuciowy (n. V)

•

Przywspółczulny (struna bębenkowa)

•

Współczulny (splot tętnicy twarzowej)



Gałęzie:

•

Do gruczołów języka i ślinianki

podjęzykowej

•

Gg. Gruczołowe

( do ślinianki podżuchwowej)



leży pod otworem owalnym w dole podskroniowym



korzenie:

•

czuciowy (n. V)

•

przywspółczulny (n. skalisty mniejszy od n.IX)

•

współczulny (splot szyjno-tętniczy wew. albo t.
oponowej środkowej)



gałęzie:

•

łącząca z n. uszno-skroniowym,

•

z g. oponową n. V3,

•

z n. policzkowym,

•

z n. skalistym większym,

•

z n. językowym,

•

ze struną bębenkową, ruchowe



Czuciowo: opona twarda, skóra okolicy
żuchwy, skroni, powierzchni bocznej
małżowiny, przewodu słuchowego
zewnętrznego, błony bębenkowej, błona
śluzową policzka, dna jamy ustnej oraz 2/3
przednich cz. języka, staw skroniowo-
żuchwowy, zęby i dziąsła żuchwy



Ruchowo : mięśnie

żwaczowe, m.

żuchwowo

-gnykowy, przedni brzusiec m.

digastricus, m. napinacz błony bębenkowej,
m. napinacz podniebienia miękkiego



Unerwia:

•

skórę twarzy i czoła

•

oponę twardą mózgowia

•

ruchowo - głównie mięśnie żucia:

•

czuciowo – spojówki, gałkę oczną, błonę
śluzową zatok, jamę nosową i ustną, trochę
zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej,
opony dołu przedniego i środkowego
czaszki.

Dolegliwości:

•

Nerwoból n. trójdzielnego (rwa twarzowa)



kilkusekundowe, bardzo silne bóle



przeważnie jednostronne



najczęściej w zakresie n. szczękowego



mogą powstawać samoistnie lub pod wpływem
podrażnienia określonego obszaru unerwienia
tzw. strefy spustowej

Bolesność nerwu sprawdzamy

uciskając

miejsca wyjścia jego gałęzi z czaszki:

•

na brzegu oczodołowym (n. czołowy od V

1

)

•

w otworze podoczodołowym (n.
podoczodołowy od n. V

2

)

•

w otworze podbródkowym (n. bródkowy,
gałąź n. zębodołowego dolnego od V

3

)

Znieczulenie w zakresie n.

ocznego (V

1

) powoduje zniesienie

odruchu

rogówkowego (zamknięcia powiek pod
wpływem dotknięcia rogówki),

ponieważ

nerw oczny jest ramieniem

dośrodkowym łuku tego odruchu.

Głównym objawem porażenia cz.

ruchowej jest porażenie mm.
żwaczowych, które po stronie

porażenia

nie napinają się przy zaciskaniu zębów.
Wyczuwa się to najłatwiej na skroni i

na

gałęzi żuchwy.