Struktura rynkowa:

Struktura rynkowa:

monopol, oligopol,

monopol, oligopol,

konkurencja

konkurencja

monopolistyczna, pełna

monopolistyczna, pełna

konkurencja

konkurencja

Joost Platje

Joost Platje

Struktura Rynkowa

Struktura Rynkowa



Struktura rynkowa

Struktura rynkowa

: do jakiego

: do jakiego

stopnia kupujący i sprzedający mają

stopnia kupujący i sprzedający mają

wpływ na cenę?

wpływ na cenę?



Rynek doskonały

Rynek doskonały

: kupujący i

: kupujący i

sprzedający nie mają wpływu na cenę.

sprzedający nie mają wpływu na cenę.



Rynki niedoskonałe

Rynki niedoskonałe

: działalności

: działalności

pojedynczych kupujących lub

pojedynczych kupujących lub

sprzedających mają wpływ na rynek.

sprzedających mają wpływ na rynek.

MONOPOL

MONOPOL



Istnieje jeden producent (sprzedawca)

Istnieje jeden producent (sprzedawca)

produktu, dla którego nie ma bliskich

produktu, dla którego nie ma bliskich

substytutów i wielu kupujących.

substytutów i wielu kupujących.



Ogólnie:

Ogólnie:

–

Producent / sprzedający raczej preferuje

Producent / sprzedający raczej preferuje

monopol niż konkurencja.

monopol niż konkurencja.

–

Monopolista powoduje, że cena jest wyższa i

Monopolista powoduje, że cena jest wyższa i

zyski są wyższe niż są w warunkach

zyski są wyższe niż są w warunkach

konkurencji.

konkurencji.

–

Monopolista

Monopolista

ustala ceny

ustala ceny

.

.

Jak założyć monopol?

Jak założyć monopol?



Muszą być

Muszą być

bariery

bariery

wejścia na rynek

wejścia na rynek

(= przeszkoda lub

(= przeszkoda lub

ograniczenie, które

ograniczenie, które

niechęca

niechęca

potencjalnych

potencjalnych

konkurentów do

konkurentów do

wejścia na rynek

wejścia na rynek

lub im to

lub im to

uniemożliwia).

uniemożliwia).

Bariery wejścia na rynek

Bariery wejścia na rynek



Rząd lub władze lokalne przyznają firmie

Rząd lub władze lokalne przyznają firmie

prawo

prawo

do wyłącznej produkcji danego

do wyłącznej produkcji danego

produktu lub świadczenia określonej usługi.

produktu lub świadczenia określonej usługi.

(Np. licencje - poczta, telekomunikacja, gaz,

(Np. licencje - poczta, telekomunikacja, gaz,

komunikacja miejska.)

komunikacja miejska.)



Patenty

Patenty

. Chroni wynalazcę przed kopiowania

. Chroni wynalazcę przed kopiowania

wynalazku przez kilka lat (prywatna

wynalazku przez kilka lat (prywatna

własność), żeby stymulować wynalazki.

własność), żeby stymulować wynalazki.



Prawo autorskie

Prawo autorskie

uniemożliwiają powielanie

uniemożliwiają powielanie

technologii lub produktów przez innych.

technologii lub produktów przez innych.

Bariery wejścia na rynek

Bariery wejścia na rynek



Znak firmowy

Znak firmowy

reprezentuje wizerunek (np.

reprezentuje wizerunek (np.

Coca Cola, Adidas, Mc

Coca Cola, Adidas, Mc

Donalds). „Budowanie”

Donalds). „Budowanie”

znaku firmowego jest

znaku firmowego jest

kosztowne. Dominujące

kosztowne. Dominujące

firmy mogą używać

firmy mogą używać

(tymczasowe) obniżki cen

(tymczasowe) obniżki cen

aby uniemożliwiać wejście

aby uniemożliwiać wejście

na rynek innym fiirmon.

na rynek innym fiirmon.



Korzyści skali

Korzyści skali

występuje

występuje

wówczas, gdy jeden

wówczas, gdy jeden

producent, wytwarzając

producent, wytwarzając

taniej (dzięki korzyściom

taniej (dzięki korzyściom

skali) niż pewna liczba

skali) niż pewna liczba

mniejszych firm, jest w

mniejszych firm, jest w

stanie zaspokoić całkowity

stanie zaspokoić całkowity

popyt rynkowy.

popyt rynkowy.

Monopol: dobry czy zły dla

Monopol: dobry czy zły dla

społeczeństwa?

społeczeństwa?



Monopol zwyczajnie zmniejsza

Monopol zwyczajnie zmniejsza

produkcję i podwyższa ceny w

produkcję i podwyższa ceny w

porównania do doskonałej konkurencji.

porównania do doskonałej konkurencji.



W rezultacie, monopolista zwyczajnie

W rezultacie, monopolista zwyczajnie

osiąga ekonomiczny zysk w krótkim

osiąga ekonomiczny zysk w krótkim

terminie, i nie musi się bać

terminie, i nie musi się bać

konkurencji z tego powodu jak w

konkurencji z tego powodu jak w

sytuacji doskonałej konkurencji, więc

sytuacji doskonałej konkurencji, więc

również osiąga ekonomiczny zysk w

również osiąga ekonomiczny zysk w

długim terminie.

długim terminie.

Monopol: dobry czy zły dla

Monopol: dobry czy zły dla

społeczeństwa?

społeczeństwa?



Joseph Schumpeter stwierdził, że ten argument

Joseph Schumpeter stwierdził, że ten argument

ignoruje możliwość postępu technologicznego,

ignoruje możliwość postępu technologicznego,

który powoduje niższe koszty i umożliwia

który powoduje niższe koszty i umożliwia

obniżki cen oraz powiększenie produkcji.

obniżki cen oraz powiększenie produkcji.



Monopolista ma więcej fundusze dla prac

Monopolista ma więcej fundusze dla prac

badawczo-rozwojowych (np. podróże

badawczo-rozwojowych (np. podróże

kosmiczne, wynalezenie odtwarzacza CD,

kosmiczne, wynalezenie odtwarzacza CD,

magnetowidu).

magnetowidu).



Monopolista ma silniejsze

Monopolista ma silniejsze

bodźce

bodźce

do prac

do prac

badawczo-rozwojowych (zysk). Jest trudniejsze

badawczo-rozwojowych (zysk). Jest trudniejsze

dla firm w warunkach konkurencyjnych żeby

dla firm w warunkach konkurencyjnych żeby

osiągać zyski z wynalazku (ale są patenty).

osiągać zyski z wynalazku (ale są patenty).

Konkurencja

Konkurencja

monopolistyczna

monopolistyczna



Na rynku działa wielu

Na rynku działa wielu

producentów i wielu

producentów i wielu

nabywców.

nabywców.



Istnieje nieograniczona

Istnieje nieograniczona

swoboda wejścia

swoboda wejścia

nowych firm na rynek

nowych firm na rynek

danej gałęzi.

danej gałęzi.



Produkty wytwarzane

Produkty wytwarzane

przez różne firmy nie

przez różne firmy nie

są jednorodne, są one

są jednorodne, są one

zróżnicowane pod

zróżnicowane pod

względem cech

względem cech

użytkowych oraz mają

użytkowych oraz mają

bliskie substytuty.

bliskie substytuty.

Konkurencja

Konkurencja

monopolistyczna

monopolistyczna



Zmowa

Zmowa

jest trudna. Zmowa jest to

jest trudna. Zmowa jest to

współdziałanie firm działających na

współdziałanie firm działających na

tym samym rynku, czyli producentów

tym samym rynku, czyli producentów

tych samych lub podobnych

tych samych lub podobnych

produktów, w celu wspólnego

produktów, w celu wspólnego

ustalania ceny monopolistycznej.

ustalania ceny monopolistycznej.



Każda firma działa

Każda firma działa

niezależnie

niezależnie

od

od

innych firm.

innych firm.

Konkurencja

Konkurencja

monopolistyczna

monopolistyczna



Pojedyncze firmy, wykorzystując

Pojedyncze firmy, wykorzystując

niejednorodność oferowanych

niejednorodność oferowanych

produktów, dysponują pewnym

produktów, dysponują pewnym

stopniem siły monopolowej

stopniem siły monopolowej

pozwalającym im często na

pozwalającym im często na

utrzymanie istniejącego poziomu cen,

utrzymanie istniejącego poziomu cen,

a w pewnych szczególnych warunkach

a w pewnych szczególnych warunkach

nawet na niewielkie podniesienie cen

nawet na niewielkie podniesienie cen

bez ryzyka utraty klientów.

bez ryzyka utraty klientów.

Konkurencja

Konkurencja

monopolistyczna

monopolistyczna



Reklama i promocje mogą

Reklama i promocje mogą

powodować większe sprzedaży. Cel

powodować większe sprzedaży. Cel

reklamy = przesunięcie krzywej

reklamy = przesunięcie krzywej

popytu na prawo (lub zapobiec, że

popytu na prawo (lub zapobiec, że

popyt spada - np. papierosy, proszek

popyt spada - np. papierosy, proszek

do prania).

do prania).

Oligopol

Oligopol



Na rynku występuje niewielka liczba

Na rynku występuje niewielka liczba

producentów (którzy opanowali rynek

producentów (którzy opanowali rynek

danego produktu) oraz duża liczba

danego produktu) oraz duża liczba

kupujących. Istnieje silna

kupujących. Istnieje silna

współzależność między firmami.

współzależność między firmami.



Swoboda wejścia na rynek jest

Swoboda wejścia na rynek jest

ograniczona względami

ograniczona względami

technologicznymi oraz ekonomicznymi.

technologicznymi oraz ekonomicznymi.



Oligopol istnieje z powodu korzyści skali

Oligopol istnieje z powodu korzyści skali

Dyskryminacja cenowa

Dyskryminacja cenowa



Ustalenie różnych cen na różnych

Ustalenie różnych cen na różnych

segmentach rynku.

segmentach rynku.



Ustalenia różnych cen dla

Ustalenia różnych cen dla

poszczególnych odbiorców przy czym

poszczególnych odbiorców przy czym

różnice w cenach nie są uzasadnione

różnice w cenach nie są uzasadnione

różnicą kosztów. Działanie takie

różnicą kosztów. Działanie takie

uznane jest w Stanach Zjednoczonych

uznane jest w Stanach Zjednoczonych

za bezprawne, jeżeli wpływa

za bezprawne, jeżeli wpływa

materialnie na stan konkurencyjności

materialnie na stan konkurencyjności

rynku.

rynku.

Warunki dla dyskryminacji

Warunki dla dyskryminacji

cenowej

cenowej



Firma musi mieć siłę rynkową.

Firma musi mieć siłę rynkową.



Firma musi być w stanie żeby

Firma musi być w stanie żeby

rozróżnić rynki.

rozróżnić rynki.



Kupujący na różnych rynkach muszą

Kupujący na różnych rynkach muszą

mieć różne elastyczności popytu.

mieć różne elastyczności popytu.



Firma musi być w stanie żeby

Firma musi być w stanie żeby

zapobiec odsprzedaży.

zapobiec odsprzedaży.



Przykłady: zniżki dla studentów /

Przykłady: zniżki dla studentów /

emerytów / niepełnosprawnych.

emerytów / niepełnosprawnych.

Bariery wejścia na rynek a

Bariery wejścia na rynek a

konkurencja

konkurencja



Jakie czynniki są ważne w sektorze

Jakie czynniki są ważne w sektorze

transportowym?

transportowym?



Czy logistyczne rozwiązania mogą stworzyć

Czy logistyczne rozwiązania mogą stworzyć

bariery wejścia na rynek?

bariery wejścia na rynek?



Czy może być za dużo konkurencji?

Czy może być za dużo konkurencji?



Jeśli rynkowe koszty transakcyjne są

Jeśli rynkowe koszty transakcyjne są

wysokie, czy to jest argument:

wysokie, czy to jest argument:

–

żeby zrezygnować z outsourcingu?

żeby zrezygnować z outsourcingu?

–

żeby ograniczyć konkurencję poprzez fuzję?

żeby ograniczyć konkurencję poprzez fuzję?

–

żeby ograniczyć konkurencję poprzez regulację?

żeby ograniczyć konkurencję poprzez regulację?

–

żeby założyć monopol?

żeby założyć monopol?

Bariery wejścia na rynek a

Bariery wejścia na rynek a

konkurencja

konkurencja



Jakie są struktury rynkowe w różnych

Jakie są struktury rynkowe w różnych

gałęziach następujących łańcuchów

gałęziach następujących łańcuchów

logistycznych i gdzie państwo ingeruje?

logistycznych i gdzie państwo ingeruje?



Kopalnia węgla

Kopalnia węgla





transport węgla

transport węgla





huta.

huta.



Kopalnia węgla

Kopalnia węgla





transport węgla

transport węgla





konsument.

konsument.



Produkcja truskawek

Produkcja truskawek





przetwórstwo

przetwórstwo





pośrednicy

pośrednicy





konsument.

konsument.

–

Dlaczego PKP ma monopol na koleje?

Dlaczego PKP ma monopol na koleje?

–

Dlaczego rząd chce sprywatyzować PKP?

Dlaczego rząd chce sprywatyzować PKP?

–

Jakie są potencjalne korzyści i zagrożenie

Jakie są potencjalne korzyści i zagrożenie

prywatyzacji PKP?

prywatyzacji PKP?

Regulacja przedsiębiorstwa

Regulacja przedsiębiorstwa

transportowego

transportowego

Hipotezy wejściowy

Hipotezy wejściowy

[Ciesielski i Szudrowicz, 2001, 83]

[Ciesielski i Szudrowicz, 2001, 83]



a) Firmy transportowy w sektorach o

a) Firmy transportowy w sektorach o

wysokich barierach wejścia:

wysokich barierach wejścia:



przywiązują mniejsze znaczenie do

przywiązują mniejsze znaczenie do

nieefektywności X,

nieefektywności X,



pomijają przy formułowaniu strategii

pomijają przy formułowaniu strategii

słabe sygnały rynkowe,

słabe sygnały rynkowe,



prowadzą grę polityczną z państwem,

prowadzą grę polityczną z państwem,

dążąc do uzyskania preferencji kosztem

dążąc do uzyskania preferencji kosztem

innych sektorów (gałęzi) transportu.

innych sektorów (gałęzi) transportu.

Hipotezy wejściowy

Hipotezy wejściowy

[Ciesielski i Szudrowicz, 2001, 83]

[Ciesielski i Szudrowicz, 2001, 83]



b) Firmy transportowe w sektorach o niskich

b) Firmy transportowe w sektorach o niskich

barierach wejścia:

barierach wejścia:



preferują strategie oparte na jakości,

preferują strategie oparte na jakości,



wykazują tendencję do porozumień

wykazują tendencję do porozumień

cenowych,

cenowych,



formułują strategie bierne względem

formułują strategie bierne względem

istniejącego podziału rynku między

istniejącego podziału rynku między

przedsiębiorstwa i grupy strategiczne,

przedsiębiorstwa i grupy strategiczne,



prowadzą grę polityczną z państwem,

prowadzą grę polityczną z państwem,

domagając się ochrony przed konkurencją

domagając się ochrony przed konkurencją

zagraniczną.

zagraniczną.

Struktury rynkowe w

Struktury rynkowe w

transporcie

transporcie

Konkurencja

Konkurencja



Duża elastyczność cenowa popytu

Duża elastyczność cenowa popytu





konkurencja cenowa.

konkurencja cenowa.



Mniejsza elastyczność cenowa

Mniejsza elastyczność cenowa

popytu

popytu





więcej konkurencji za

więcej konkurencji za

pomocą różnorodności usług, ich

pomocą różnorodności usług, ich

jakości, marki i reklamy.

jakości, marki i reklamy.