Zaburzenia obrazu ciała i

regulacji

emocji: relacja psychika -

ciało

Katarzyna Schier
Katedra Psychologii Klinicznej
Dziecka i Rodziny

JA CIELESNE A OBRAZ

CIAŁA

Meissner (1997; za: Krueger, 2002) opisuje: Ja
cielesne (body self) jako strukturę psychiczną, która
stanowi integralną część organizacji self danej osoby.

obraz

ciała

(body

image)

zaś

to

zbiór

wewnętrznych

obrazów,

uporządkowanych

w

reprezentacje własnego ciała.
Zarówno wiedza dziecka o własnym ciele, jak
też stosunek dziecka do niego odgrywają
znaczącą rolę w przebiegu jego rozwoju
emocjonalnego i poznawczego.

Co to jest obraz ciała

(reprezentacja psychiczna ciała)?

Obraz samego siebie
obejmuje takie aspekty
jak: ocena samego
siebie, poczucie własnej
wartości oraz
samoświadomość.

Pojęcie obraz ciała
odnosi się natomiast do:
granic ciała, zadowolenia
z własnego ciała oraz
zróżnicowania w obrębie
obrazu ciała.

Obraz ciała badacze
definiują
najczęściej, jako:
„spostrzeganie,
myślenie i uczucia
danej osoby w
stosunku do jej
ciała” (Grogan,
2008, s. 3).

CZYLI – OBRAZ CIAŁA, to

(Bielefeld, za:

Roth, 1998)

świadomość ciała (body consciousness), czyli

reprezentacja psychiczna własnego ciała albo

jego części, która jest dostępna świadomemu

spostrzeganiu;
granice ciała (body boundary), czyli

doświadczanie granic ciała, to znaczy wyraźnego

oddzielenia ciała od świata zewnętrznego;
stosunek do ciała (body attitudes), czyli

wszystkie postawy danej osoby w stosunku do

własnego ciała, a szczególnie do jego wyglądu.

Duże znaczenie ma tu wymiar zadowolenia –

niezadowolenia z własnego ciała (body

satisfaction albo body cathexis).

Co to jest piękno?

• Nancy Etcoff (2002) w książce Przetrwają

najpiękniejsi próbuje odpowiedzieć na

pytanie o to, czym jest cielesne piękno.

• Pozostaje faktem bezspornym, że stanowi

ono jedno z podstawowych źródeł

przyjemności.

• Cytowany przez Etcoff producent filmowy

tak określa urodę: „Nie mogę jej

zdefiniować, ale rozpoznaję ją

natychmiast, gdy tylko wejdzie do pokoju”

(Etcoff, 2002, s. 15).

• Etcoff przedstawia wyniki badań,

zgodnie z którymi – wbrew intuicji –

symetria ciała, proporcje, a zwłaszcza,

stosunek obwodu talii do obwodu bioder

decydują w większym stopniu o pięknie

kobiecego i męskiego ciała niż waga.

• Ale podobnie jak w świecie zwierząt, też

u ludzi istnieje zasada, że piękne jest

to, co przeciętne.

• Za piękne uznaje się takie właściwości

fizyczne, które sugerują dojrzałość

płciową, płodność, zdrowie i prawidłową

budowę.

Piękno rozpoznają

także dzieci

•

Zasady dotyczące piękna obejmują też

niemowlęta. Już w wieku trzech miesięcy dłużej

patrzą one na twarze tych osób, które dorośli

uznają za urodziwe.

•

Dzieci w wieku szkolnym, nastolatki i dorośli,

ale także mężczyźni i kobiety, nie różnią się

znacząco w swoich ocenach atrakcyjności

twarzy dzieci i dorosłych. Ten sam rezultat

uzyskano w badaniach międzykulturowych.

•

„Istnieje wyraźna zgodność między ludźmi

różnych ras i różnych kultur co do tego, które

twarze uznają oni za piękne, mimo, że ta

zgodność jest większa w przypadku twarzy

osoby tej samej rasy co oglądający” (Etcoff,

2002, s. 193).

Zaburzenia obrazu

ciała

• Zaburzenia jedzenia oraz uzależnienia

należą do takich obszarów funkcjonowania

człowieka, w których w sposób

szczególny uwidacznia się połączenie

duszy i ciała.

• Anoreksja (anorexia nervosa) oraz

dysmorfia mięśniowa (muscle

dysmorphia) to jednostki chorobowe, w

których – „kiedy choruje dusza, cierpi

ciało” (za: Schier, 2005).

• Dwa podstawowe zadania rozwojowe okresu

dorastania – separacja od rodziców i tworzenie własnej
niezależnej tożsamości oraz budowanie znaczących
więzi z rówieśnikami są zahamowane u cierpiących na
anoreksję.

• Dziewczęta chore na anoreksję nie budują autonomii,

tylko „w zachowaniu kierują się bardziej oczekiwaniami
innych niż własnymi potrzebami, uczuciami i chęciami”
(Namysłowska, Paszkiewicz, Siewierska, 2000).

• Ważną cechą osobowości tych pacjentek jest

perfekcjonizm, przejawiający się przede wszystkim w
podejmowaniu intensywnej nauki i innych działań
zawodowych.

Ciało anorektyczek

• Kobiety chore na anoreksję mają „chłopięce”

ciało, ukrywają kobiece kształty, często
otwarcie mówią o tym, że piersi, biodra i uda
budzą w nich niechęć (Wycisk, 2000).

• Zdaniem Wycisk (2000) anoreksja jest

wyrazem niezgody na własną dojrzałość, w
tym na dojrzałość seksualną. Jest swoistym
zatrzymaniem rozwoju.

• Osoba chora na anoreksję deseksualizując

ciało, zyskuje swoiste poczucie
bezpieczeństwa.

Dysmorfia

mięśniowa

• W 1997 roku Harrison Pope i jego współpracownicy z

Harvard Medical School pierwszy raz wyróżnili

dysmorfię mięśniową (muscle dysmorphia) i określili ją

jako odwrotność anorexii nervosa (reverse anorexia

nervosa).

• Dysmorfia mięśniowa jest nadmiernym

przejmowaniem się przez daną osobę jej muskulaturą.

Taka osoba uważa, że jest zbyt mała, mimo że ma

często ciało o przeciętnej budowie.

• Dysmorfia jest przesadną koncentracją na zwiększaniu,

budowaniu masy mięśniowej – która jest postrzegana

jako niewystarczająca – i jednoczesnej walce z tkanką

tłuszczową („zero tłuszczu – tylko mięśnie”).

Objawy dysmorfii

mięśniowej

Hilderbrandt (2004; za: Olivardia, 2002) wyróżnił trzy
podstawowe objawy dysmorfii mięśniowej:

• – stałe zamartwianie się, związane z potrzebą, aby

być jednocześnie szczupłym i umięśnionym,

• – negatywne przekonania na temat wyglądu

własnego ciała, lęk a także unikanie myślenia o
swoim ciele (body avoidance or anxiety),

• – skutki wymienionych wyżej elementów w życiu

zawodowym oraz społecznym.

• Osoby cierpiące na dysmorfię, zdaniem Olivardii (za:

Rakfalska, 2007):

• mówiły o tym, iż są całkowicie lub częściowo

niezadowolone ze swojego ciała,

• spędzały więcej niż 3 godziny dziennie na myśleniu o

swojej muskulaturze,

• unikały pewnych aktywności bądź osób, które mogłyby

dostrzec ich defekty ciała,

• przejawiały pewne zachowania kompulsywne (np.

codzienne ważenie się, restrykcyjna dieta), których nie
były w stanie kontrolować

,

• porzucały aktywności, które wcześniej były dla nich

źródłem przyjemności,

• osiągały też wysokie wyniki w testach badających

depresję, zaburzenia lękowe i zaburzenia odżywiania

.

Przyczyny zaburzeń:

•Wpływ kultury
•Perspektywa rodzinna

Wymogi współczesnej

kultury

Grogan (2008) określa perspektywę związaną z
kulturą mianem socjologicznej. Jej zdaniem
„socjologia ciała” stała się dyscypliną badawczą od
połowy lat 90–tych XX wieku, kiedy to powstało
czasopismo Body and Society.
Zdaniem tej autorki, większość ludzi (most
people) nie ma w naturalny sposób
„wzorcowego ciała”, muszą oni zatem
nieustannie dążyć do tego, aby poprzez ćwiczenia
fizyczne i dietę utrzymywać oczekiwany efekt.

Społeczny ideał

wyglądu

W krajach kultury zachodniej szczupłość jest
aktualnie łączona ze „szczęściem, sukcesem,
młodzieńczością, byciem społecznie
akceptowanym” (Grogan, 2008, s. 9).

Nadwaga i otyłość oznaczają lenistwo, brak
silnej woli i obniżoną kontrolę nad własnym
życiem. Nadwagę przypisuje się najczęściej złym
intencjom grubych osób, jest ona synonimem
ich słabości.

Idealne ciało kobiety, to ciało szczupłe, idealne
ciało mężczyzny to ciało smukłe ze „średnią”
(moderate) muskulaturą.

Jak jest w

rzeczywistości?

• W społeczeństwie amerykańskim, około jedna

trzecia populacji ma nadwagę (Etcoff, 2002), a
ponad 20 % mieszkańców krajów rozwiniętych
Europy i Ameryki Północnej cierpi na otyłość
(Krzemionka–Brózda, 2008).

• Ostatnie badania sondażowe TNS OBOP

(Informacje w skrócie, 2008) pokazują, że w Polsce
jest podobnie. Trzydzieści dwa procent Polaków
ma nadwagę, i aż 14% cierpi na otyłość. Dla
porównania – tylko 3% ma niedowagę. Dotykają
nas te same problemy co mieszkańców krajów
„starej” Europy.

Przejmowanie stereotypów

przez dzieci

• Rezultaty badań dowodzą, iż już 6–letnie dziewczynki

mają wiedzę dotyczącą procedur związanych z
odchudzaniem (Dohnt, Tiggemann, 2006

).

• Wzrost niezadowolenia z własnego ciała z wiekiem

dotyczy obu płci i przestawia się procentowo w
następujący sposób: u dzieci w wieku 6–7 lat – 13%
dzieci charakteryzuje niezadowolenia z ciała, u 8–9 –
latków już 20,6% dzieci jest niezadowolonych, a u
dzieci w wieku 10–11 lat – aż 52%! jest
niezadowolonych ze swojej cielesności.

Jak jest w Polsce?

• Według Etcoff (2002): „współcześnie kobiety uważane

przez inne kobiety za piękne mają tak mało tłuszczu i
są tak wysokie (175), jak przeciętny mężczyzna”.

• Badania obrazu ciała prowadzone w Polsce, w których

uczestniczyło 776 kobiet od 16. do 77. roku życia
(Lipowska, Lipowski, 2006) ujawniły, że większość
badanych kobiet nisko lub przeciętnie ocenia własny
wygląd.

• Czy uzasadnione jest zatem przyjęcie tezy, że

większość kobiet w Polsce nie lubi swojego
ciała, a tym samym nie lubi istotnej części
swojego Ja?

Badanie obrazu ciała u

mężczyzn z

dysmorfią mięśniową

Wraz z Agatą Rakfalską (Rakfalska, 2007)
przeprowadziłyśmy badania, wykorzystujące
ankietę zamieszczoną w Internecie, w których
wzięło udział

295

mężczyzn ćwiczących

intensywnie na siłowni.

Pytałyśmy mężczyzn o zadowolenie z
poszczególnych części ciała.

Większość z nich była zadowolona ze swoich
bicepsów, klatki piersiowej, wytrzymałości
fizycznej oraz sprawności seksualnej.

Badanie II

• W kolejnym badaniu porównałyśmy grupę

mężczyzn, którzy wykazywali cechy dysmorfii
mięśniowej (n= 18) z mężczyznami intensywnie
trenującymi, ale bez cech dysmorfii (n=25).

• Do określenia występowania dysmorfii

mięśniowej posłużyłyśmy się specjalnie
opracowaną ankietą. Przyjęłyśmy, że twierdząca
odpowiedź na 3 z 6 pytań może wskazywać na
występowanie dysmorfii. Pytania były
następujące:

1) Czy spędzasz co najmniej 30 minut dziennie
na myśleniu, że jesteś niewystarczająco
umięśniony lub zbyt mały? 2) Czy przejmowanie
się swoim wyglądem wywołuje niepokój czy
czasem unikasz spotkań ze znajomymi, albo
wstydzisz się zdjąć podkoszulek w męskiej
szatni? 3) Czy kiedykolwiek zaprzestałeś robić
rzeczy, które lubisz z powodu niezadowolenia ze
swojego ciała?, 4) Czy ciągle przejmujesz się
tym, jak inni mogą postrzegać twoje ciało?, 5)
Czy źle się czujesz, jeśli z jakiegoś powodu
danego dnia opuścisz trening? oraz 6) Czy
trenujesz nawet, gdy jesteś chory, albo masz
kontuzję?

Wyniki

Otrzymałyśmy rezultaty wskazujące na
istotne statystycznie różnice
międzygrupowe (t[2,88], p<0,006).

Mężczyźni cierpiący na dysmorfię
mięśnową byli mniej zadowoleni ze
swoich bicepsów od mężczyzn
ćwiczących na siłowni, nie
wykazujących symptomów choroby.

Dlaczego trzeba być

pięknym w

tak specyficzny sposób?

Jeśli zgodzimy się z tezą, że istnieje związek

pomiędzy procesami psychicznymi i procesami

cielesnymi, to można przyjąć, iż mężczyźni

posiadający „pancerz” ogromnych mięśni,

zbudowanych na siłowni, mogą w ten sposób

uzewnętrzniać problemy emocjonalne, których

nie są w stanie wyrazić w inny sposób.

Ciało zamknięte w zbroi to ciało częściowo

uśmiercone, to ciało, które ma ograniczoną

możliwość odbioru wrażeń i doświadczania

przyjemności. Wydaje się, że jest to ciało

nastawione przede wszystkim na

„przeżycie”.

Ciało wszystko

pamięta ?

W literaturze przedmiotu (Schier, 2005,

2009) przyjmuje się, że ciało danej osoby

jest miejscem do zapisywania śladów

wczesnych doświadczeń

interpersonalnych.

Ciało ma własną pamięć, obejmującą

także bardzo wczesne przeżycia, które nie

mogły być przez dziecko nazwane, bo

poziom rozwoju językowego na to nie

pozwalał.

Badanie III mężczyzn z

dysmorfią

mięśniową

• Do badania spostrzeganych relacji z

opiekunem posłużyłyśmy się (Rakfalska, 2007)
kwestionariuszem PBI (Parental Bonding
Instrument).

• Okazało się, że mężczyźni z dysmorfią

widzieli zachowanie ojców w odniesieniu
do nich w czasie ich dzieciństwa (do 16
roku życia) jako mniej troskliwe
(t[2,65],p<0,011) i bardziej kontrolujące
(t[-2,28], p<0,029) niż mężczyźni bez
cech dysmorfii mięśniowej.

Alice Miller

• Alice Miller w książce Bunt Ciała (2006) pisze o

tym w sposób przekonywujący:

„

Ciało nie rozumie nakazów moralnych, nie da

się oszukać słowami, tak jak się to dzieje z
naszym umysłem. Ciało jest strażnikiem
naszej historii, pamięta bowiem wszystkie
nasze życiowe doświadczenia i troszczy się o
to, abyśmy byli w stanie z naszą prawdą żyć.
Stara się zmusić nas za pośrednictwem
różnych dolegliwości do uświadomienia sobie
naszej historii, abyśmy potrafili zrozumieć
tkwiące w nas wykorzystywane i upokarzane
kiedyś dziecko” (Miller, 2006, s. 21).

Kontekst

rodzinny

• Modyfikując tezy Miller, można powiedzieć,

że choruje ciało osoby, która nie jest lub
nie była kochana jako autonomiczny
człowiek i co więcej – której ciało miało,
bądź ma pełnić określone FUNKCJE dla jej
psychiki.

• Mówiąc innymi słowy: „Kiedy cierpi

dusza, choruje ciało" (Stalmann,
1991).

Teoria regulacji

emocji

• W psychoanalizie pojęcie to jest

rozumiane poprzez pryzmat relacji: 1)

wewnątrzpsychicznych, które są

przedmiotem rozważań w teorii relacji z

obiektem, oraz 2) związków

interpersonalnych, które analizuje się w

ramach teorii przywiązania (Schier, 2005).

• Fonagy i Target (Hurry, 1998) dostrzegają

wyraźny związek między charakterem

wczesnych związków dziecka z jego

opiekunami i późniejszym sposobem

regulacji emocji przez dziecko.

Rozwój afektu można opisać na kontinuum
obejmującym: desomatyzację,
różnicowanie oraz werbalizację emocji
(Krystal, 1997, 2000).

„Dziecko uczy się, że pobudzenie w
obecności opiekuna nie będzie prowadzić
do dezorganizacji, przekraczającej jego
możliwości radzenia sobie. Opiekun będzie
dostępny dla dziecka, aby pomóc mu na
nowo uzyskać równowagę" (Fonagy,
Gergely, Jurist, Target, 2002, s. 37).

Zaburzenia regulacji emocji –
aleksytymia

Co to jest

aleksytymia?

Aleksytymia oznacza „brak słów dla emocji”

(a - brak, lexis - słowo, thymos - emocja)

(Taylor, Bagby, Parker, 1997).

Cechy charakterystyczne aleksytymii:



1) trudności w rozpoznawaniu emocji oraz

odróżnianiu ich od cielesnych wrażeń

związanych z pobudzeniem emocjonalnym,



2) trudności w opisywaniu swoich emocji

innym osobom,



3) brak wyobraźni i nieumiejętność

tworzenia fantazji,



4) nastawiony na działanie (operacyjny) styl

myślenia.

Osoby

alekstytymiczne:

• mają często skłonności do

przeżywania

niezróżnicowanych stanów

emocjonalnych,

• mają ograniczoną zdolność

doświadczania pozytywnych

uczuć, takich jak radość,

szczęście i miłość (Taylor,

Bagby, Parker, 1997),

• w sytuacjach trudnych

niejednokrotnie nie

poszukują wsparcia

społecznego; zachowują się

tak, jakby zdane były

wyłącznie na siebie (Taylor,

Bagby, 2004).

Aleksytymia jako

mechanizm obronny



Twórca konstruktu – psychoanalityk

Peter Sifneos (Nemiah, Sifneos, 1970;

Schuster, Springer-Kremser, 1997)

łączył aleksytymię z występowaniem chorób

psychosomatycznych.



Joyce McDougall (1986, 1989) uważa, że

istnieje podobieństwo mechanizmów

rządzących chorobą u osób cierpiących na

zaburzenia psychosomatyczne oraz u osób z

psychotycznymi zaburzeniami psychicznymi.

Badania nad

funkcjonowaniem mózgu

 Maruszewski (Maruszewski, Ścigała, 1998) łączy

powstawanie aleksytymii z doświadczeniami

traumatycznymi. Część zasobów pamięciowych

zaangażowana jest w proces asymilacji trudnych

doświadczeń, co powoduje ograniczoną możliwość

„obróbki” doświadczeń nowych, szczególnie w

sytuacjach wywołujących emocje negatywne.

 Zaburzenia w komunikacji między półkulami mózgu u

osób, które doświadczyły traumatycznych przeżyć

mogą prowadzić do zaburzeń w przekształcaniu

doświadczeń z poziomu obrazowego na symboliczny

lub werbalny.

 Deficyt w funkcjonowaniu jednej z półkul powoduje

niemożność lub utrudnienie w używaniu określonego

rodzaju kodowania, także werbalnego

.

Aleksytymia a psychopatologia

rozwojowa

 Dzieci wykorzystywane i deprywowane w

dzieciństwie (Taylor, Bagby, 2004), które rozwinęły

syndrom stresu pourazowego (PTSD) mają

zmniejszone obszary kory przedczołowej mózgu a

także zmniejszoną objętość spoidła wielkiego

(corpus collosum). Te zmiany łączy się z wypływem

hormonu stresu na rozwijający się mózg.

 Krystal (1997, 2000) dostrzega konsekwencje

doświadczenia traumy w relacji z opiekunami w

dzieciństwie dla rozwoju afektu

.

Aleksytymia stanowiłaby w tym ujęciu swoiste

zahamowanie rozwoju (afektu).

Zaburzenia obrazu własnego ciała i

zaburzenia regulacji emocji -
psychodynamika rodzinna

Ja cielesne a postawy

rodziców

(Krueger, 2002)

Pierwszy wzór

• Jest to intruzywność i nadmierna

stymulacja ze strony opiekunów dziecka.
Rodzice o nadmiernej intruzywności mogą mieć
potrzebę pozostania w stanie fuzji z ich dziećmi
od czasu wczesnego dzieciństwa przez kolejne
stadia rozwoju dziecka.

• Zachowania takich rodziców w stosunku do

dzieci są ograniczające, kontrolujące,
ochraniające i zachęcające do konformizmu.

• Jeśli ten wzór relacyjny jest rozwinięty w

sposób na tyle wyraźny, u dziecka występują
zaburzenia obrazu siebie i obrazu własnego
ciała. Ciało jest doświadczane jako małe,
aseksualne i niedojrzałe.

• Według Kruegera (2002) przykładem może

być anoreksja. Osoby z takim wzorcem relacji
(więzi) w stanie napięcia i stresu, poprzez
mechanizm regresji, podejmują
autostymulację cielesną lub zadają sobie
samym sobie ból. Jest to próba regulacji
emocji, redukowania napięcia i przywracania
kontroli nad ciałem.

Drugi wzór

• Niedostępność empatyczna stanowi

drugi wzór relacji opiekun – dziecko,
mający związek z zaburzonym rozwojem Ja
cielesnego dziecka.

• Rodzic, który nie jest w stanie „rezonować”

w sposób adekwatny i stały ze stanami
wewnętrznymi dziecka, z jego potrzebami i
emocjami, przyczynia się do tego, że
dziecko nie może stać się w przyszłości dla
siebie samego punktem odniesienia.

• Jeśli granice ciała nie są wyraźnie zaznaczone

przez opiekuna przez jego troskę, dotyk czy
holding dziecko nie może ukształtować
wyraźnych granic Ja – inni ani nauczyć się dobrze
rozpoznawać sygnały płynące z jego wnętrza.

• Takie osoby, gdy dorosną widzą często swoje

ciało jako wielkie, zniekształcone i pozbawione
kształtu. Według Kruegera (2002) do tej kategorii
należą osoby z zaburzeniami borderline, osoby
cierpiące na bulimię lub osoby depresyjne. Obraz
ciała tych osób często ulega zmianie w ciągu
dnia, w zależności od ich nastroju.

• Podstawowe doświadczenia granic ciała mogą

być przez nie także tworzone za pomocą
zachowań impulsywnych lub w formie
uzależnień. Należy do nich też stymulacja skóry
przez obszerne lub obcisłe ubrania,
kompulsywne uprawianie seksu lub
kompulsywna masturbacja, uszkadzanie
powierzchni skóry przez cięcie się, gryzienie, itp.

• Takie osoby mogą podejmować różne działania

w celu zwiększenia świadomości wnętrza ciała.
W tym celu objadają się, głodują, wymiotują,
stosują środki przeczyszczające lub lewatywy,
jak również uprawiają w sposób kompulsywny
ćwiczenia fizyczne.

Trzeci wzór

• Brak konsekwencji i selektywność reakcji

to ostatni, opisany przez Kruegera (2002)
wzorzec wczesnych relacji rodzice – dzieci.

• Jeżeli opiekun orientuje swoją uwagę wokół

potrzeb fizycznych dziecka i jego fizycznego
bólu, ignorując bodźce kinestetyczne lub
emocjonalne, dziecko może się nauczyć, że
aby zyskać zainteresowanie i akceptację
rodzica, powinno organizować swoje
doświadczenia wokół spraw związanych z
bólem i z chorobą.

• W takich okolicznościach afekt nigdy nie

ulega desomatyzacji, a emocje są
odczuwane wyłącznie na poziomie ich
komponentu somatycznego (Krystal, 1997,
2000). Pojawiają się trudności na drodze
do rozwoju symbolizacji (Schier, 2005).

• Wzorzec polegający na doświadczaniu Ja

cielesnego i Ja psychicznego przez
pryzmat bólu i choroby, a także
specyficzny sposób regulacji emocji, mogą
prowadzić do powstania predyspozycji do
rozwinięcia chorób psychosomatycznych.

Rodzinna niezdolność do

kochania

Czy mężczyźni z dysmorfią, podobnie jak kobiety

chore na anoreksję, chcąc utrzymać w umyśle

obraz dobrego, opiekuńczego rodzica, muszą

„poświęcać” – opancerzyć, a tym samym

uśmiercać własne ciało?

Może jest tak, że zarówno u osób cierpiących

na anoreksję, jak i chorych na dysmorfię

mięśniową, to właśnie ich ciało musiało

„zapłacić” najwyższą cenę za rodzinną,

przekazywaną z pokolenia na pokolenia

niezdolność do kochania ?

Mechanizm

1.

Uważam, że ciało osób chorych

psychosomatycznie jest przez nie

składane w ofierze. Ta ofiara ma

funkcję utrzymania iluzji, że było się

kochanym lub że miało się

„wystarczająco dobrego” opiekuna.

2.

Ciało jest ofiarowane, poświęcane, bo

choroba przyciąga uwagę, niwelując

konieczność konfrontacji z bólem

psychicznym i rzeczywistym

problemem.

Funkcje ciała

• Uważam, że ciało może stać się dla

danej osoby:

• – niewidzialnym, czyli całością lub

częściami, które mają być niewidoczne,

• – obcym, czyli taką częścią, która nie

jest przynależna do Ja,

• – złym, czyli pojemnikiem na

negatywne emocje danej osoby do
siebie samej i innych ludzi.

• Fonagy wraz z zespołem (1996, 2000, 2002)

stworzył koncepcję funkcjonowania

refleksyjnego, umieszczając ją w

kontekście teorii regulacji emocji.

• O ile rodzic nie jest w stanie myśleć o

świecie wewnętrznym dziecka, nie będzie

ono w przyszłości mogło „myśleć o sobie” i

te „nie pomyślane myśli będą

przekazywane z jednej generacji na

następne” (Fonagy, Target, 1996, s. 230).

Nadzieja w

psychoterapii?

Jaka psychoterapia dla

relacji:

psychika –

ciało ?

Uważam, że we wszystkich metodach
psychoterapii ciało pacjenta lub klienta
powinno mieć równy status – taki sam, jaki ma
jego psychika, choć nie musi być ono
przedmiotem bezpośrednich oddziaływań lub
komentarzy.

Każdy terapeuta powinien mieć też
podstawową wiedzę medyczną i stale
konsultować się w sprawie stanów i chorób
swoich pacjentów z lekarzami odpowiednich
specjalności

.

Zasady terapii

Young (2006) formułuje kilka twierdzeń,
które określają to, jak spostrzegane jest
ciało pacjenta/klienta w procesie
„terapii ciała” (body therapy).

Sądzę, że większość z nich ma
charakter uniwersalny i powinna być
uwzględniana również w innych
rodzajach leczenia. Tezy te są
następujące (Young, 2006):

• – ciało danej osoby jest źródłem

informacji na temat jej stanu, zarówno
w kontekście widocznej mowy ciała, jak
i stworzonej atmosfery emocjonalnej,

• – ciało jest miejscem zawierania

(kontenerowania) emocji i wspomnień,
zgodnie z założeniami na temat tego,
że wspomnienia są zapamiętywane w
sposób somatyczny,

• – ciało może być punktem wyjścia do

zmian w procesie terapii, „pomagając”
omijać intelektualny opór przed
leczeniem oraz neutralizować siłę
projekcji przeniesieniowych,

• – ciało pacjenta może być źródłem

somatycznych uczuć
przeciwprzeniesieniowych
psychoterapeuty, takich – które powinny
być wnikliwie analizowane w procesie
superwizyjnym.

Proces

psychoterapii

W oparciu o założenia

teorii regulacji emocji,

psychoanalitycznej

teorii traumy oraz

uzyskane wyniki badań

zaproponowałam

(Schier, 2005)

modyfikację klasycznej

metody terapii

psychoanalitycznej w

odniesieniu do osób

cierpiących na choroby

psychosomatyczne

(astmę oskrzelową)

oraz ich rodzin.

Modyfikacją jest

wprowadzenie w

leczeniu pacjentów

„fazy

przygotowawczej”.

Znajdując odbicie siebie

w umyśle terapeuty,

czyli w jego sposobie

myślenia i odczuwania

(na wzór relacji matka-

dziecko), pacjent może

doświadczać regulacji

emocji w diadzie, a co

za tym idzie – budować

własne sposoby

samoregulacji.

Istota terapii

Wymienione elementy procesu
terapeutycznego, bez względu
na rodzaj stosowanej metody lub
techniki leczenia, pozwalają na
widzenie człowieka w całości, z
jego psyche i soma.

„Nasze ciała, same w sobie, nie
przynoszą wielu odpowiedzi. Podobnie
jest z naszymi umysłami. Oddzielone,
są one przeważnie mniej niż połową
tego, co czyni nas ludźmi. Tylko
wtedy, gdy system jest całkowicie
kompletny, możemy zaczynać
poszukiwać odpowiedzi rzeczywiście
znaczących” (Young, 2006, s. 93).

• Schier, K. (2005). Bez tchu i bez

słowa. Wieź psychiczna i regulacja
emocji u osób chorych na astmę
oskrzelową.Warszawa: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne.

• Schier, K. (2009). Piękne brzydactwo.

Psychologiczna problematyka obrazu
ciała i jego zaburzeń. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.