ŹRÓDŁA PRAWA

MIĘDZYNARODOWEGO W

ZAKRESIE

BEZPIECZEŃSTWA I

HIGIENY PRACY W

KONSTYTUCJI RP I

KODEKSIE PRACY

OCHRONA PRACY KOBIET

•

Wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet

•

Prace związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną

pozycją ciała

•

1. Wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną,

mierzone wydatkiem energetycznym netto na wykonanie pracy, przekraczają 5.000 kJ

na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej - 20 kJ/min.

•

Uwaga: 1 kJ = 0,24 kcal.

•

2. Ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów o masie przekraczającej:

•

1)

12 kg - przy pracy stałej,

•

2)

20 kg - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie

zmiany roboczej).

•

3. Ręczna obsługa elementów urządzeń (dźwigni, korb, kół sterowniczych itp.), przy

której wymagane jest użycie siły przekraczającej:

•

1)

50 N - przy pracy stałej,

•

2)

100 N - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie

zmiany roboczej).

•

4. Nożna obsługa elementów urządzeń (pedałów, przycisków itp.), przy której

wymagane jest użycie siły przekraczającej:

•

1)

120 N - przy pracy stałej,

•

2)

200 N - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie

zmiany roboczej).

•

5. Ręczne przenoszenie pod górę - po pochylniach, schodach itp., których maksymalny

kąt nachylenia przekracza 30

o

, a wysokość 5 m - ciężarów o masie przekraczającej:

•

1)

8 kg - przy pracy stałej,

•

2)

15 kg - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie

zmiany roboczej).

•

6. Przewożenie ciężarów o masie przekraczającej:

•

1)

50 kg - przy przewożeniu na taczkach jednokołowych,

•

2)

80 kg - przy przewożeniu na wózkach 2, 3 i 4-kołowych,

•

3)

300 kg - przy przewożeniu na wózkach po szynach.

•

Wyżej podane dopuszczalne masy ciężarów obejmują również masę urządzenia

transportowego i dotyczą przewożenia ciężarów po powierzchni równej, twardej i

gładkiej o pochyleniu nie przekraczającym:

•

2% - przy pracach wymienionych w pkt 1 i 2,

•

1% - przy pracach wymienionych w pkt 3.

•

W przypadku przewożenia ciężarów po powierzchni nierównej w sposób określony w

pkt 1 i 2, masa ciężarów nie może przekraczać 60% wielkości podanych w tych

punktach.

•

7. Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:

•

1)

wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą

fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na wykonanie pracy, przekraczają

2.900 kJ na zmianę roboczą,

•

2)

prace wymienione w ust. 2-6, jeżeli występuje przekroczenie 1/4

określonych w nich wartości,

•

3)

prace w pozycji wymuszonej,

•

4)

prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany

roboczej.

Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:

1)

prace w warunkach, w których wskaźnik

PMV (przewidywana ocena średnia), określany zgodnie z
Polską Normą, jest większy od 1,5,

2)

prace w warunkach, których wskaźnik

PMV (przewidywana ocena średnia), określany zgodnie z
Polską Normą, jest mniejszy od -1,5,

3)

prace w środowisku, w którym występują

nagłe

zmiany

temperatury

powietrza

w

zakresie

przekraczającym 15

o

C.

Prace w hałasie i drganiach
Dla kobiet w ciąży:

1)

prace w warunkach narażenia na hałas,

którego:
a)

poziom ekspozycji odniesiony do 8-godzinnego

dobowego lub do przeciętnego tygodniowego, określonego
w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy przekracza wartość
65 dB,
b)

szczytowy poziom dźwięku C przekracza wartość

130 dB,
c)

maksymalny poziom dźwięku A przekracza wartość

110 dB,

2)

prace w warunkach narażenia na hałas

infradźwiękowy, którego:
a)

równoważny

poziom

ciśnienia

akustycznego

skorygowany

charakterystyką

częstotliwościową

G,

odniesiony do 8-godzinnego dobowego lub przeciętnego
tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru
czasu pracy przekracza wartość 86 dB,
b)

szczytowy

nieskorygowany

poziom

ciśnienia

akustycznego przekracza wartość 135 dB,

3)

prace w warunkach narażenia na hałas

ultradźwiękowy, którego:
a)

równoważne poziomy ciśnienia akustycznego w

pasmach tercjowych o częstotliwościach środkowych od 10
kHz do 40 kHz, odniesione do 8-godzinnego dobowego lub
do przeciętnego tygodniowego, określonego w Kodeksie
pracy, wymiaru czasu pracy,
b)

maksymalne poziomy ciśnienia akustycznego w

pasmach tercjowych o częstotliwościowych środkowych od
10 kHz do 40 kHz
-         przekraczają wartości podane w tabeli:

Częstotliwość
środkowa
pasm tercjowych
(kHz

Równoważny poziom
ciśnienia
akustycznego
odniesiony do
8godzinnego
dobowego lub do
przeciętnego
tygodniowego,
określonego w
Kodeksie
pracy,wymiaru czasu
pracy (dB)

Maksymalny poziom
ciśnienia
akustycznego
(dB)

 

10;12,5;16

77

100

20

87

110

25

102

125

31,5;40

107

130

4)

prace w warunkach narażenia na

drgania działające na organizm przez kończyny górne,
których:
a)

wartość sumy wektorowej skutecznych,

ważonych częstotliwościowo przyśpieszeń drgań
wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych X,
Y, Z, przy 8-godzinnym działaniu drgań na organizm,
przekracza 1 m/s

2

,

b)

maksymalna wartość sumy wektorowej

skutecznych, ważonych częstotliwościowo
przyśpieszeń drgań wyznaczonych dla trzech
składowych kierunkowych X, Y, Z, dla ekspozycji
trwających 30 minut i krótszych, przekracza 4 m/s

2

,

5)

wszystkie prace w warunkach

narażenia na drgania o ogólnym oddziaływaniu na
organizm człowieka.
Prace narażające na działanie pól
elektromagnetycznych, promieniowania
jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy
monitorach ekranowych
1. Dla kobiet w ciąży:

1)

prace w zasięgu pól

elektromagnetycznych o natężeniach przekraczających
wartości dla sfery bezpiecznej,

2)

prace w środowisku, w którym

występuje przekroczenie 1/4 wartości najwyższych
dopuszczalnych natężeń promieniowania
nadfioletowego, określonych w przepisach w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy,

3)

prace w warunkach narażenia na

promieniowanie jonizujące określonych w przepisach
prawa atomowego,

4)

prace przy obsłudze monitorów

ekranowych - powyżej 4 godzin na dobę.
2. Dla kobiet karmiących piersią - prace w warunkach
narażenia na promieniowanie jonizujące określonych w
przepisach prawa atomowego.

Prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości
1. Prace pod ziemią we wszystkich kopalniach, z wyjątkiem pracy:

1) na stanowiskach kierowniczych, nie wymagającej stałego przebywania pod

ziemią i wykonywania pracy fizycznej,

2) w służbie zdrowia,
3) w okresie studiów, w ramach szkolenia zawodowego,
4) wykonywanej dorywczo i nie wymagającej pracy fizycznej.

2. Dla kobiet w ciąży:

1) praca na wysokości - poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi

stałymi podwyższeniami, posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem (bez
potrzeby stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem), oraz
wchodzenie i schodzenie po drabinach i klamrach,

2) prace w wykopach oraz w zbiornikach otwartych.

Prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią - prace nurków oraz wszystkie prace w
warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia.
 
Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:

1) prace stwarzające ryzyko zakażenia: wirusem zapalenia wątroby typu B,

wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem
cytomegalii, pałeczką listeriozy, toksoplazmozą,

2) prace przy obsłudze zwierząt dotkniętych chorobami zakaźnymi i inwazyjnymi.

Prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:

1) prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym

działaniu rakotwórczym, określonych w odrębnych przepisach,

2) prace w narażeniu na niżej wymienione substancje chemiczne niezależnie od

ich stężenia w środowisku pracy:
–chloropren,
–2-etoksyetanol,
–etylenu dwubromek,
–leki cytostatyczne,
–mangan,
–2-metoksyetanol,
–ołów i jego związki organiczne i nieorganiczne,
–rtęć i jej związki organiczne i nieorganiczne,
–styren,
–syntetyczne estrogeny i progesterony,
–węgla dwusiarczek,
–preparaty od ochrony roślin,

3) prace w narażeniu na działanie rozpuszczalników organicznych, jeżeli ich

stężenia w środowisku pracy przekraczają wartości 1/3 najwyższych
dopuszczalnych stężeń.
Prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:

1) prace w wymuszonym rytmie pracy (na przykład na taśmie),
2) prace wewnątrz zbiorników i kanałów,
3) prace stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego, np.

gaszenie pożarów, udział w akcjach ratownictwa chemicznego, usuwanie skutków
awarii, prace z materiałami wybuchowymi, prace przy uboju zwierząt
hodowlanych oraz obsłudze rozpłodników.
 

USTAWA

z dnia 26 czerwca 1974 r.

Kodeks pracy

DZIAŁ PIERWSZY

PRZEPISY OGÓLNE

Rozdział I

Przepisy wstępne
Art. 1. [Zakres regulacji] Kodeks pracy określa prawa i

obowiązki pracowników i pracodawców.

Art. 2. [Definicja pracownika] Pracownikiem jest osoba

zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania,
wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Art. 3. [Definicja pracodawcy] Pracodawcą jest jednostka

organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a
także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

Art. 3

1

. § 1. Za pracodawcę będącego jednostką

organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy
dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna
wyznaczona do tego osoba.

 
Art. 9. [Definicja prawa pracy] § 1.Ilekroć w Kodeksie

pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy
Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów
wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i
pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy
i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych,
regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron
stosunku pracy.

Rozdział II

Podstawowe zasady prawa pracy

Art. 10. [Prawo do pracy] § 1. Każdy ma prawo do

swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków
określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania
zawodu.

Art. 11. [Nawiązanie stosunku pracy]
Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków

pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego
stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli
pracodawcy i pracownika.

 

 
 
 
 
 

DZIAŁ DRUGI

STOSUNEK PRACY

Rozdział I

Przepisy ogólne

Art. 22. [Definicja stosunku pracy] § 1. Przez nawiązanie stosunku

pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego
rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i
czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania
pracownika za wynagrodzeniem.

§ 1

1

. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem

na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez
strony umowy.

§ 1

2

. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową

cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy,
określonych w § 1.

§ 2. Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Na

warunkach określonych w dziale dziewiątym pracownikiem może być
również osoba, która nie ukończyła 18 lat.

§ 3. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez

zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz
dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże
gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel
ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy
rozwiązać.

Art. 22

1

. [Udostępnianie danych osobowych] § 1. Pracodawca ma

prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych
osobowych obejmujących:

1) imię (imiona) i nazwisko,
2) imiona rodziców,
3) datę urodzenia,
4) miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
5) wykształcenie,
6) przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
§ 2. Pracodawca ma prawo żądać od pracownika podania, niezależnie

od danych osobowych, o których mowa w § 1, także:

1) innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz

dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest
konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych
uprawnień przewidzianych w prawie pracy,

2) numeru PESEL pracownika nadanego przez Rządowe Centrum

Informatyczne Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji
Ludności (RCI PESEL).

§ 3. Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie

oświadczenia osoby, której one dotyczą. Pracodawca ma prawo żądać
udokumentowania danych osobowych osób, o których mowa w § 1 i 2.

§ 4. Pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż

określone w § 1 i 2, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych
przepisów.

Umowa o pracę

Oddział 1

Zawarcie umowy o pracę

Art. 29. [Forma i treść umowy o pracę] § 1.

Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj
umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i
płacy, w szczególności:

1) rodzaj pracy,
2) miejsce wykonywania pracy,
3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające

rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników
wynagrodzenia,

4) wymiar czasu pracy,
5) termin rozpoczęcia pracy.
§ 2. Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli

umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem
formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej
w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika,
potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co
do rodzaju umowy oraz jej warunków.

§ 3. Pracodawca informuje pracownika na piśmie,

nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia
umowy o pracę, o obowiązującej dobowej i
tygodniowej normie czasu pracy, częstotliwości
wypłaty wynagrodzenia za pracę, urlopie
wypoczynkowym oraz długości okresu
wypowiedzenia umowy, a jeżeli pracodawca nie ma
obowiązku ustalenia regulaminu pracy – dodatkowo
o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty
wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie
potwierdzania przez pracowników przybycia i
obecności w pracy oraz usprawiedliwiania
nieobecności w pracy.

§ 4. Zmiana warunków umowy o pracę wymaga

formy pisemnej.

Oddział 5

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia

Art. 52. [Rozwiązanie z winy pracownika] § 1.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika w razie:

1) ciężkiego naruszenia przez pracownika

podstawowych obowiązków pracowniczych,

2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania

umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze
zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli
przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone
prawomocnym wyrokiem,

3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień

koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym
stanowisku.

§ 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z

winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1
miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o
okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

§ 3. Pracodawca podejmuje decyzję w sprawie

rozwiązania umowy po zasięgnięciu opinii reprezentującej
pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą
zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie
umowy. W razie zastrzeżeń co do zasadności rozwiązania
umowy zakładowa organizacja związkowa wyraża swoją
opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni.

Art. 53. [Rozwiązanie z przyczyn niezawinionych]

§ 1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez
wypowiedzenia:

1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek

choroby trwa:

a) dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był

zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu

wynagrodzenia i zasiłku - gdy pracownik był zatrudniony
u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli
niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem
przy pracy albo chorobą zawodową;

2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika

w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1,
trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

§ 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia

nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w
pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem - w
okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku
odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną
- w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i
zasiłku.

§ 3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia

nie może nastąpić po stawieniu się pracownika do pracy
w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.

§ 4. Przepisy art. 36 § 1

1

i art. 52 § 3 stosuje się

odpowiednio.

§ 5. Pracodawca powinien w miarę możliwości

ponownie zatrudnić pracownika, który w okresie 6
miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia, z przyczyn wymienionych w § 1 i 2, zgłosi
swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych
przyczyn.

Art. 55. [Rozwiązanie przez pracownika] § 1.

Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez
wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie
lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej
pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie
przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu
lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na
stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.

§ 1

1

. Pracownik może rozwiązać umowę o pracę w

trybie określonym w § 1 także wtedy, gdy pracodawca
dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku
pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli umowa o
pracę została zawarta na czas określony lub na czas
wykonania określonej pracy - w wysokości wynagrodzenia
za okres 2 tygodni.

§ 2. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o

pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, z
podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Przepis art. 52 § 2 stosuje się odpowiednio.

§ 3. Rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn

określonych w § 1 i 1

1

pociąga za sobą skutki, jakie

przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem umowy przez
pracodawcę za wypowiedzeniem

Oddział 6a

Uprawnienia pracodawcy w razie

nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika

umowy o pracę bez wypowiedzenia

Art. 61

1

. [Roszczenie pracodawcy] W razie

nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy
o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 1

1

,

pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie. O
odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Art. 61

2

. [Wysokość odszkodowania] § 1.

Odszkodowanie, o którym mowa w art. 61

1

, przysługuje w

wysokości wynagrodzenia pracownika za okres
wypowiedzenia, a w przypadku rozwiązania umowy o
pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania
określonej pracy – w wysokości wynagrodzenia za okres 2
tygodni.

§ 2. W razie orzeczenia przez sąd pracy o

odszkodowaniu, przepisu art. 55 § 3 nie stosuje się.

DZIAŁ CZWARTY

OBOWIĄZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA

Rozdział I

Obowiązki pracodawcy

Art. 94. [Podstawowe obowiązki pracodawcy] Pracodawca jest
obowiązany w szczególności:
1) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich
obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych
stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,
2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie
czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy
wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i
należytej jakości pracy,
2a) organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie
uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w
ustalonym z góry tempie,
2b) przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w
szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność,
rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne,
przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie,
orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na
czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w
niepełnym wymiarze czasu pracy,
4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić
systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy,
5) terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
6) ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
7) stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu
szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej warunki
sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy,
8) zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby
pracowników,
9) stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników
oraz wyników ich pracy,
9a) prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem
pracy oraz akta osobowe pracowników,
10) wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia
społecznego.

Art. 94

1

. [Podstawowe obowiązki pracodawcy]

Pracodawca udostępnia pracownikom tekst
przepisów dotyczących równego traktowania w
zatrudnieniu w formie pisemnej informacji
rozpowszechnionej na terenie zakładu pracy lub
zapewnia pracownikom dostęp do tych przepisów
w inny sposób przyjęty u danego pracodawcy.

Art.

94

3

.

[Obowiązek

przeciwdziałania

mobbingowi] § 1. Pracodawca jest obowiązany
przeciwdziałać mobbingowi.

§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania

dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko
pracownikowi, polegające na uporczywym i
długotrwałym

nękaniu

lub

zastraszaniu

pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające
na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika,
izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu
współpracowników.

§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał

rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy
odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę.

 

Rozdział II

Obowiązki pracownika

Art. 100. [Podstawowe obowiązki pracownika] § 1.
Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie
i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych,
które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z
przepisami prawa lub umową o pracę.
§ 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie
pracy,
2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w
zakładzie pracy porządku,
3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz
zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie
mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych
przepisach,
6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia
społecznego.

Rozdział VI

Odpowiedzialność porządkowa pracowników

Art. 108. [Katalog kar] § 1. Za nieprzestrzeganie przez

pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów
przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania
przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania
nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:

1) karę upomnienia,
2) karę nagany.
§ 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych,
opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w
stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy -
pracodawca może również stosować karę pieniężną.

§ 3. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień

nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od
jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie
mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego
pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w
art. 87 § 1 pkt 1-3.

§ 4. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 109. [Tryb stosowania kary] § 1. Kara nie może być

zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o
naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od
dopuszczenia się tego naruszenia.

§ 2. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu

pracownika.

§ 3. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie

może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu przewidzianego
w § 1 nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia
stawienia się pracownika do pracy.

Art. 110. [Zawiadomienie pracownika] O zastosowanej karze

pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj
naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez
pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia
sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się
do akt osobowych pracownika.

Art. 111. [Czynniki brane pod uwagę przy

stosowaniu kary] Przy stosowaniu kary bierze się pod
uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków
pracowniczych, stopień winy pracownika i jego
dotychczasowy stosunek do pracy.

Art. 112. [Zastosowanie kary z naruszeniem

przepisów prawa] § 1. Jeżeli zastosowanie kary
nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik
może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o
ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub
odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po
rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika
zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie
sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest
równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.

§ 2. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu

14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego
sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie
zastosowanej wobec niego kary.

§ 3. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec

zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary
przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić
pracownikowi równowartość kwoty tej kary.

Art. 113. [Zatarcie kary] § 1. Karę uważa się za

niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt
osobowych pracownika po roku nienagannej pracy.
Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek
reprezentującej pracownika zakładowej organizacji
związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego
terminu.

§ 2. Przepis § 1 zdanie pierwsze stosuje się

odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez
pracodawcę albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o
uchyleniu kary.

DZIAŁ PIĄTY

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA PRACOWNIKÓW

Rozdział I

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
Art. 114. [Wina pracownika] Pracownik, który wskutek niewykonania lub

nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził
pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w
przepisach niniejszego rozdziału.

Art. 115. [Granice odpowiedzialności] Pracownik ponosi odpowiedzialność za

szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za
normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Art. 116. [Ciężar dowodu] Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności

uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Art. 117. [Ograniczenie odpowiedzialności pracownika] § 1. Pracownik nie

ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna
osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia.

§ 2. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w

szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach
dopuszczalnego ryzyka.

Art. 118. [Wyrządzenie szkody przez kilku pracowników] W razie

wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za
część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest
możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do
powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych.

Art. 119. [Wysokość odszkodowania] Odszkodowanie ustala się w wysokości

wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego
wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Art. 120. [Szkoda osoby trzeciej] § 1. W razie wyrządzenia przez pracownika

przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej,
zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

§ 2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej,

pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału.

Art. 121. [Ugoda] § 1. Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody

pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona,
przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy
pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych.

§ 2. Przy uwzględnieniu okoliczności wymienionych w § 1 wysokość odszkodowania

może być także obniżona przez sąd pracy; dotyczy to również przypadku, gdy
naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej.

Art. 121

1

. [Niewykonanie ugody przez pracownika] § 1. W razie niewykonania

ugody przez pracownika, podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego, po nadaniu jej klauzuli wykonalności przez sąd pracy.

§ 2. Sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności ugodzie, jeżeli ustali, że jest

ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.

Art. 122. [Naprawienie szkody w pełnej wysokości] Jeżeli pracownik umyślnie

wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.

Rozdział II

Odpowiedzialność za mienie powierzone

pracownikowi

Art. 124. [Odpowiedzialność w pełnej wysokości]

§ 1. Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem
zwrotu albo do wyliczenia się:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a

także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie
robocze,

odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w

tym mieniu.

§ 2. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również

za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1,
powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do
wyliczenia się.

§ 3. Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2

pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda
powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w
szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę
warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego
mienia.

Art. 125. [Wspólna odpowiedzialność materialna]

§ 1. Na zasadach określonych w art. 124 pracownicy
mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za
mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia
się. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o
współodpowiedzialności materialnej, zawarta na piśmie
przez pracowników z pracodawcą.

§ 2. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność

materialną odpowiadają w częściach określonych w
umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości
lub w części została spowodowana przez niektórych
pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część
odpowiadają tylko sprawcy szkody.

DZIAŁ ÓSMY

UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM

 

Art. 176. [Prace szczególnie uciążliwe lub szkodliwe] Nie wolno

zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych
dla zdrowia. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wykaz tych
prac.

Art. 177. [Rozwiązanie umowy w okresie ciąży] § 1. Pracodawca

nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a
także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą
przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej
winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa
wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym, nie

przekraczającym jednego miesiąca.

§ 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania

określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która
uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega
przedłużeniu do dnia porodu.

§ 3

1

. Przepisu § 3 nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony

zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej
nieobecności w pracy.

§ 4. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za

wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może
nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę
zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W
razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia,
pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach.
Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od
którego zależą uprawnienia pracownicze.

§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 stosuje się odpowiednio także do pracownika–

ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu
macierzyńskiego.

Art. 178. [Praca w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej] §

1. Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach
nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąży nie wolno
bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać
w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139.

 
 
 
 
 
 
 

Rozdział II

Prawa i obowiązki pracownika

 

Art. 210. [Powstrzymanie się od wykonywania pracy] § 1. W razie gdy

warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i
stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o
tym niezwłocznie przełożonego.

§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o

którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia,
zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z

miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik
zachowuje prawo do wynagrodzenia.

§ 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego,

powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności
psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia
bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem

pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

§ 6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i

Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających
szczególnej sprawności psychofizycznej.

Art. 211. [Podstawowe obowiązki pracownika] Przestrzeganie

przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać

udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się
wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w
tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o

porządek i ład w miejscu pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać

przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym

zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w

zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego
oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w
rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu

obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.