I. TEORETYCZNE
UJĘCIA
DIAGNOZY

I. Teoretyczne ujęcia diagnozy



Pojęcie diagnozy i diagnozowania



Modele funkcjonowania diagnostów w
praktyce socjalnej i resocjalizacyjnej



Typy diagnoz



Podejścia diagnostyczne



Problemy etyczne w diagnozowaniu

Etymologia „diagnozy”



Dia – przez



Gignosko –wiedza



Gnose – wiedza pośrednia



Diagnosis – sztuka odróżniania za pomocą
pośredniego poznania, osądzanie



Efekt lub proces

Diagnozowanie



ZIEMSKI: rozpoznawanie jednostkowych

stanów rzeczy na podstawie ich objawów i

tendencji rozwojowych, przy wykorzystaniu

wiedzy o prawidłowościach ogólnych



Wiedza o jednostce lub grupie aktualnie –

ale i kontekst, w jakim działa lub będzie

działać (czynniki podmiotowe i

przedmiotowe)

Funkcje diagnozowania



DESKRYPTYWNO-EWALUATYWNA:

„jak jest”

identyfikacja



EKSPLANACYJNA:

„dlaczego tak właśnie jest”

decyzja



PREDYKCYJNA:

„dlaczego będzie tak, a nie inaczej”

decyzja



KOREKCYJNA:

„co zrobić, by uzyskać pożądany stan rzeczy”

działanie

Diagnozowanie



Czynność poznawcza: integrowanie
informacji, podejmowanie decyzji,
wykorzystywanie wiedzy i doświadczenia,
rozumowanie, wyciąganie wniosków,
uzasadnianie



Emocje! (prywatność, odpowiedzialność,
zaangażowanie ego itd.)



Przygotowanie interwencji oraz pierwszy
etap projektowania

Uwagi o diagnozowaniu



UMIEJĘTNOŚĆ PRAKTYCZNA
(ale i czynność badawcza – te same
procedury ale inne zmienne)



DOŚWIADCZENIE KLINICZNE: „nie pytaj
mnie, skąd to wiem”



PRAGMATYZM PRZEGRYWA Z TRAFNOŚCIĄ
(inne mniej wiarygodne źródła informacji,
za to etyczne i mniej kosztowne)



METODY ILOŚCIOWE A JAKOŚCIOWE

Diagnoza a wyjaśnianie



ANALITYCZNE (MECHANICZNE)



całość ze zróżnicowanych elementów



STATYSTYCZNE (AGREGATY)



wielka liczba różnorodnych elementów
(agregat); średnie wartości



SYSTEMOWE



zróżnicowane elementy tworzą złożone
całości

Diagnoza a prognozowanie



Przewidywanie (przyszłych stanów
rzeczy):
- założenie o procesualnym
charakterze zjawisk (czynniki zależne
od czasu),
- ale są też czynniki niezależne od
czasu (cechy)

Modele współpracy interdyscyplinarnej



LABORANT (na zlecenie)



TECHNIK (na zlecenie, ale dobiera
narzędzia)



KONSULTANT (na podstawie posiadanych
danych dobiera narzędzia)



CZŁONEK TEAMU (współpraca na każdym
etapie diagnozy)

Modele współpracy praktyków
i teoretyków



MONADA (izolacja i oskarżanie się)



MEDIATOR (wymagają pośrednika)



MISTRZ I ASYSTENT (praktyk asystentem
mistrza – teoretyka)



WSZECHSTRONNY MISTRZ (teoretyk czerpie
inspirację z praktyki oraz w teorii poszukuje
rozwiązań)

Modele diagnosty w praktyce



EKSPERTA (diagnoza na wezwanie

instytucji, decyzję podejmuje inny)



REKOMENDACJI (rekomenduje osobę o

innych kompetencjach do diagnozy)



OSTROŻNOŚCI (unika odpowiedzi na

gruncie aktualnej wiedzy)



PROFESJONALNY (krytycznie podejmuje się

diagnozy z udziałem oceny jej

wiarygodności) !!!

Rodzaje diagnozy wg Ziemskiego



Klasyfikacyjna (typologiczna)



Genetyczna (kauzalna)



Funkcjonalna (celu, teleologiczna)



Rozwojowa (fazy rozwoju)



Prognostyczna (przewidująca)

RODZAJE DIAGNOZY: ZIEMSKI
-ze względu na sposób wyjaśniania



KLASYFIKACYJNA (TYPOLOGICZNA)
przyporządkowanie danych do jakiegoś typu
lub klasy; poszukiwanie stanu typowego lub
pojęcia porządkującego zróżnicowanie
obserwacji; założenie o typologicznej
reprezentatywności;
„prototypowość” pojęć



GENETYCZNA (KAUZALNA)
koncentracja na pochodzeniu aktualnego
stanu, a diagnozowanie wykrywa i
identyfikuje specyficzne czynniki
przyczynowe ulokowane w przeszłości;
stricte wyjaśniający charakter diagnozy –
przeciwieństwo diagnozy prognostycznej

RODZAJE DIAGNOZY: ZIEMSKI
-ze względu na sposób wyjaśniania



FUNKCJONALNA (CELU, TELEOLOGICZNA)
poszukiwanie sensu elementów
wyodrębnionych ze względu na całość, z
jakiej pochodzą i na to, jakie funkcje w
niej pełnią oraz ich zmian pod wpływem
całości; wyjaśnianie systemowe

RODZAJE DIAGNOZY: ZIEMSKI
-ze względu na sposób wyjaśniania



ROZWOJOWA (FAZY ROZWOJU)
poszukiwanie odchyleń od obrazu

typowego dla danej fazy (stadium)

rozwojowej, albo na identyfikowaniu tej

fazy, w jakiej jednostka się znajduje;

diagnozujemy nie tylko deficyty rozwojowe

(diagnoza negatywna), ale i obszary

zaawansowanego rozwoju (diagnoza

pozytywna)

RODZAJE DIAGNOZY: ZIEMSKI
-ze względu na sposób wyjaśniania



W diagnozie rozwojowej należy
zwrócić uwagę na:



kontekst społeczny



cykl rozwoju (kryzysy)



czynniki prewencji (zapobieganie
kryzysom i wspomaganie rozwoju, a nie
tylko czynniki interwencji, terapii)

RODZAJE DIAGNOZY: ZIEMSKI
-ze względu na sposób wyjaśniania



PROGNOSTYCZNA (PRZEWIDUJĄCA)

poszukiwanie stanów (nieplanowanych
planowanych skutków) w przyszłości, które
dają

się

wyprowadzić

ze

stanu

aktualnego; zakłada się brak wpływu
czynników kontekstowych lub ich zmianę
(ekstrapolacja)

RODZAJE DIAGNOZY: ZIEMSKI
-ze względu na sposób wyjaśniania

RODZAJE DIAGNOZY: FRĄCZEK



FORMALNA



konkretny opis zachowania (fakty
empiryczne)



INTERPRETACYJNA



znaczenie otrzymanego zestawu danych
z punktu widzenia problemu

RODZAJE DIAGNOZY: THORNE
-ze względu na metakategorie



RÓŻNICOWA (ETIOLOGICZNA)



dotyczy różnicowania oraz identyfikacji
czynników etiologicznych – diagnoza
różnic indywidualnych;



obraz symptomatologiczny (np. choroby)



założenie typologicznej
reprezentatywności



KLINICZNA DIAGNOZA PROCESU



opis stopniowego rozwijania się np..
Choroby, dynamiki patologii oraz integracji
patologicznej;



poszukiwanie mechanizmu (procesu)
stabilizującego patologiczne przystosowanie



droga między rolą osoby zdrowej, chorej i
pacjenta czy klienta

RODZAJE DIAGNOZY: THORNE
-ze względu na metakategorie



INTEGRACYJNA



reguły porządkujące całość życia psychicznego
(osobowość)



ZARZĄDZANIE ŻYCIEM



„indywidualne prawo” (sens życia)



KLASYFIKACYJNA (NOZOLOGICZNA)



PREDYKCYJNA (PROGNOZA)

RODZAJE DIAGNOZY: THORNE
-ze względu na metakategorie

RODZAJE DIAGNOZY: KAMIŃSKI



OSOBA



DIAGNOSTA



INTERWENCJA

RODZAJE DIAGNOZY



Z UWAGI NA PRZEDMIOT:



OSOBY



ZJAWISKA



SYSTEMU



RELACJI

PODEJŚCIA DIAGNOSTYCZNE



Korelacyjne (testy, kwestionariusze
osobowości – ogólnie
psychometria):wnioskowanie o
zachowaniach pozatestowych na
podstawie zachowań testowych



Mechanizmy osobowości (testy
projekcyjne, interpretacja kliniczna:
zrozumienie jednostki

PODEJŚCIA DIAGNOSTYCZNE



Diagnostyka tradycyjna (oderwanie

diagnozy od terapii – nastawienie

klasyfikacyjne, nozologiczne, wybierające

startegię selekcji)
diagnoza przed terapią



Diagnostyka behawioralna (nastawienie

wybierające strategię modyfikacji, norma i

patologia – te same prawa uczenia się, „tu

i teraz” – a nie „historyczne” wyjaśnienia)
diagnoza w czasie terapii

ZJAWISKO „BADAŃ NISZCZĄCYCH”



Badanie podczas identyfikacji tak
bardzo zmienia badany obiekt,
że staje się on po badaniu
diagnostycznym odmienny jakościowo
od obiektu przed badaniem
ZASADA SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO
MIĘDZY DIAGNOZĄ A TERAPIĄ JEST
TEORETYCZNIE KONIECZNOŚCIĄ

KOMPUTERYZACJA W DIAGNOSTYCE



Komputerowe wypełnianie testów zmienia
warunki standaryzacyjne i wprowadza
niekontrolowane zmienne psychologiczne



Komputerowa diagnozy nasilają „efekt
Barnuma” – złudzenie trafności opisu do
konkretnego przypadku



Komputerowa diagnoza „inspiracją” a nie
wyrocznią (obiektywizacja interpretacji)

PROBLEMY ETYCZNE



Odpowiedzialność



Stygmatyzacja



Przyzwolenie na ingerencję



Upublicznianie metod diagnozy



Komercjalizacja



Profesjonalizm



„Nie zamieniajmy agory w bazar”