INTERAKCJE LEKÓW I

SKŁADNIKÓW

POKARMOWYCH

INTERAKCJA

Oddziaływanie leku lub

pokarmu na końcowy

wynik działania innego leku

Czynniki mające wpływ na

wystąpienie interakcji

Wiek

–

większa wrażliwość ludzi starszych

na leki

Masa ciała

–

różnice dotyczące przestrzeni

dystrybucji leków

Czynniki genetyczne

–

genetycznie

uwarunkowana wrażliwość na leki (np. na

warfarynę)

Czynność nerek

–

upośledzenie funkcji

nerek – gorsze wydalanie leku – kumulacja

leku

Czynność wątroby

–

indukowanie lub

hamowanie enzymów mikrosomalnych

Dieta

–

pH moczu

Używki

–

mogą zaburzać działanie leku na

każdym etapie

Temperatura

–

wpływ na absorpcję leku

Dawkowanie

–

zwiększenie dawki daje

większe ryzyko interakcji

Czas trwania terapii

–

przedłużenie

czasu leczenia – większe ryzyko interakcji

(wyjątek: substancje konkurujące o miejsce

wiązania białka – największe ryzyko w

pierwszych dniach)

Inne czynniki sprzyjające

wystąpieniu interakcji

Polipragmazja
Nieprzestrzeganie zaleceń
lekarskich
Niedostateczne poinformowanie
pacjenta
Nadużywanie leków i
uzależnienie od nich

Fazy działania podanego leku

Faza farmaceutyczna



Rozpad postaci leku



Uwolnienie substancji czynnych

Faza farmakokinetyczna



Wchłanianie



Dystrybucja



Biotransformacja



Wydalanie

Faza farmakodynamiczna



Interakcja lek-receptor - konkurencja

o ten sam receptor

I.

Składniki pokarmowe

mogą modyfikować każdy
etap farmakokinetyki leku tj.
wchłanianie, biodostępność,
metabolizm, wydalanie.

II.

Leki

mogą wpływać na

trawienie i wchłanianie wielu
składników pokarmowych.

Zmniejszenie wchłaniania

leków

Obecność pokarmu

w żołądku

(węglowodany złożone)

zmniejsza i opóźnia wchłanianie leków:



Antybiotyki



Sulfonamidy



Chemioterapeutyki



Leki przeciwwirusowe



NSAID’s

Jony wapnia

(mleko, sery, twaróg,

jogurty)

i glinu

–

tworzą z lekami (chinolony, tetracykliny)

nierozpuszczalne w wodzie sole, zmniejszając o
50% ich stężenie we krwi

Mleko

–

obniża pH soku żołądkowego powodując

uwalnianie leku w żołądku zamiast w jelicie (np.
Bisakodyl)

Cholestyramina i żywice
jonowymienne

–

wiążą leki

Kawa i herbata

–

zmniejsza wchłanianie żelaza poprzez

tworzenie związków taniny z żelazem

Soki cytrusowe

–

kwas cytrynowy adsorbuje np.: erytromycynę i

penicyliny, fluorouracyl, metotreksat

Fosforany i fityniany

–

tworzą nierozpuszczalne związki z Fe

(uniemożliwiają wchłanianie preparatów żelaza)

Błonnik

(płatki owsiane i otręby)

–

adsorbuje preparaty naparstnicy,

trójcykliczne antydepresyjne i zmniejsza

przez to ich wchłanianie

Kazeina, skrobia kukurydziana



trudno wchłanialne kompleksy z

fenytoiną

Substytuty żywności



Zmniejszają wchłanianie witaminy A i E

Zwiększanie wchłaniania

leków

Tłuszcze



Zwiększają wchłanianie leków p/grzbiczych
(gryzeofulwina), p/pasożytniczych,

TLPD (amitryptylina), betaadrenolityków,
teofiliny

Sok pomarańczowy



Zwiększa wchłanianie aluminium z leków
alkalizujących (Alusal) powodując
powstawanie encefalopatii

Flora jelitowa a leki

Antybiotyki (

chloramfenikol,

chlorotetracyklina, neomycyna) –
hamują rozwój szczepów bakteryjnych
wytwarzających witaminę K
w przewodzie pokarmowym

– wpływ na hemostazę

i działanie doustnych antykoagulantów

Interakcje na etapie

transportu błonowego

Bierna dyfuzja

– zwiększają

parasympatykomimetyki
(acetylocholina, fizostygmina)

Czynny transport

– zwiększają

hormony (insulina, GH, ACTH,
wazopresyna)

Interakcje na etapie

sprzęgania z białkami

Wpływ pH środowiska !!

Leki o charakterze kwaśnym wykazują
większe powinowactwo do białek osocza

SALICYLANY wypierają SULFONAMIDY (rośnie
ich aktywność p/bakteryjna)
SULFONAMIDY wypierają poch. SM
(zagrożenie hipoglikemią)
;

•

Zaburzenia biotransformacji

leków

Biotransformacja:



Aktywacja



Inaktywacja



Detoksykacja



Tworzenia związków toksycznych

Leki

indukujące

enzymy

wątrobowe: barbiturany

Leki

hamujace

enzymy

wątrobowe: chloramfenikol,
inhibitory MAO, ASA,
petydyna, morfina

Powstawanie interakcji składników

pokarmowych z lekami zależy głównie

od tego czy są one metabolizowane

przy współudziale tych samych

enzymów cytochromu P-450

Sok greipfrutowy

zawiera

flawonoidy

(furanoumaryna,

kamferol, kwercetyna), które są

metabolizowane w wątrobie przez

cytochrom P-450

(grupę enzymów CYP3A)

Sok grejpefrutowy

zaburza

biotransformację:



Blokery kanałów wapniowych



Leki przeciwhistaminowe



Statyny



Cyklosporyna



Leki przeciwwirusowe



Cizaprid



Benzodiazepin

y

Nie wiadomo dokładnie

jak wiele leków może

wchodzić w interakcje z

sokiem grejpfrutowym –

nie łączyć żadnych leków

z grejpfrutami

Zaburzenia biotransformacji leków

Heterocykliczne aminy

(smażone/grilowane mięso)

pobudzenie enzymów
mikrosomalnych
i nasilenie metabolizmu teofiliny

Tyramina

(sery wędliny, figi,

awokado, banany, czekolada, bób,
wina)

+ inh. MAO pobudzenie

obwodowego układu nerwowego

Zaburzenia wydalania

leków

70% leków jest metabolizowane w
wątrobie
Większość wydalana jest przez nerki
Ograniczenie spożycia NaCl w diecie
u osób leczonych solami litu może
spowodować zwiększenie reabsorpcji
litu w kanalikach nerkowych
powodując: nadciśnienie tętnicze,
senność oraz depresję

Działania synergistyczne

leków i składników

żywności

Kofeina –

teofilina

: ból głowy, tachykardia,

zaburzenia snu, pobudzenie, niepokój

Kofeina –

kwas acetylosalicylowy

: większe

działanie przeciwbólowe

Substytuty soli kuchennej

– diuretyki

,

ACE Inhibitory :

wzrost stężenia potasu

Działania synergistyczne

leków i składników

żywności

Lukrecja –ziele o działaniu wykrztuśnym i

przeczyszczającym

,

wykorzystywane w cukiernictwie,
browarnictwie, przemyścle tytoniowym

Lukrecja (glycyrizina) –

naparstnica

,

diuretyki

: obniżenie poziomu potasu

Wpływ leków na stan

odżywienia

Zmniejszenie stężenia witaminy B

6

, B

12

,

i kwasu foliowego

:



Leki p/padaczkowe, OC, sterydy,

sulfalazyna, MTX, INH, pochodne

hydralazyny, penicylamina,

metformina

Niedobór witamin A, D, E, K



Żywice jonowymienne (cholestyramina,

kolestypol)

Niedobór witaminy D



Fenobarbital

Niedobór żelaza i kwasu foliowego



Preparaty trzustkowe

Objawy:

Zapalenie łojotokowe skóry
Polineropatie
Zapalenie n. II
Zmiany psychiczne
Senność
Niedokrwistość

megaloblastyczna

Leki zmniejszające apetyt

Zahamowanie ośrodka sytości w OUN

-

amfetamina, haloperidol

Nudności

- antybiotyki, leki p/nowotworowe,

glikozydy, niesteroidowe p/zapalne

Hyperglikemia

- glukagon,

sympatykomimetyki

Uczucie pełności

- leki przeczyszczające

Zmiana odczuwania smaku

- kaptopryl,

klofibrat, chloramfenikol, insulina, lit,
metformina

Konkurencja o ten sam

receptor

tubokuraryna - acetylocholina

efekt: blok nerwowo-mięśniowy bo
zahamowane depolaryzujące działanie
acetylocholiny

insulina - propranolol

efekt: przedłużenie działania
hipoglikemizującego insuliny

I.

Prawie wszystkie leki powinny
być popijane wodą

II.

W miarę możliwości na pusty
żołądek:
2 godziny przed i po jedzeniu