Wprowadzenie do

Wprowadzenie do

nauki ekonomii

nauki ekonomii

Opracowano na podstawie: P. A. Samuelson, W. D. Northaus, Ekonomia,
PWN Warszawa 1995

i inni

FALE ROZWOJU

FALE ROZWOJU

Rewolucja

Dominujący

czynnik

- agrarna

przemoc – siła

- przemysłowa

bogactwo (władza
kapitalistyczna)

- informatyczna

wiedza

Rewolucja

informatyczna

niszczy

dotychczasową strukturę społeczną i
doprowadzi do powstania zasadniczo dwóch
warstw społecznych:

rządzącej warstwy menedżersko –

eksperckiej („knowledge workers”);

nisko opłacanej warstwy pracowników

obsługi („service workers”).

 W ciągu roku powstają nowe miejsca pracy
(np. w jadłodajniach). Równocześnie ubywa
tysiące miejsc w przemyśle (telefonistki,
maszynistki, kasjerzy, inkasenci).

Etatowa

praca

wśród

specjalistów

stopniowo zanika – firmy wynajmują ich
na określony czas lub umowę o dzieło:

ludzie (dziesiątki milionów) z pensją

2.000

$/miesiąc

ubiegający

się

o

względnie stałą pracę (2 – 3 lat)

eksperci (specjaliści) z pensją 3 do 10

razy wyższą (Harvard, Princton, Yale,
Politechniki przebierający w ofertach
pracy i z ułatwionym wstępem na uczelnie
dla swoich dzieci).

W

W

PROWADZENIE

PROWADZENIE

Po co studiować ekonomię?

dla dyplomu?

z nadzieją na zarobienie pieniędzy?

by nie być analfabetą ekonomicznym?

– takim jakim był np. Churchill, który gdy
był

(w

1925r.)

ministrem

skarbu

przywrócił

walutę

złotą

przy

niewłaściwym

poziomie

cen

doprowadzając

do

długookresowej

stagnacji gospodarczej

Znajomość ekonomii nie gwarantuje

bogactwa – bez jej znajomości nie
mamy szans w grze o nie.

H

H

ISTORIA NAUKI

ISTORIA NAUKI

Arystoteles: - „oikos” – dom, „nomos” –
prawo

Adam Smith 1776

- Bogactwo

narodów

Karol Marks 1867 - Kapitał

John M.Keynes 1936 - Ogólna teoria
zatrudnienia, procentu i pieniądza.

D

D

EFINICJA

EFINICJA

Ekonomia

jest nauką o tym w jaki

sposób i jak jednostki, rodziny i
społeczeństwa

decydują

o

wykorzystywaniu

rzadkich

zasobów,

które mogą mieć także alternatywne
zastosowanie, w celu wytworzenia dóbr i
rozdzielenia ich na konsumpcję obecną i
przyszłą pomiędzy osoby, rodziny i różne
grupy w społeczeństwie. 

Pomiar jakości życia – bezrobocia, cen,
dochodów itp. Np. PKB obejmuje:
samoloty, rakiety, zasiarczone dymy,
chleb, oświatę. 

Miejsce

ekonomii

wśród

nauk

społecznych,

nauk

politycznych

(narzędzie),

psychologii

(krowy

w

Indiach, rynków finansowych), nauk
historycznych. 

Ekonomia w procesie rządzenia –
duchowni,

prawnicy

a

obecnie

ekonomiści

decydują

o

polityce

gospodarczej.

Ekonomia pozytywna

– zajmuje się

obiektywnym,

naukowym

objaśnianiem

zasad funkcjonowania gospodarki. 

[bezstronne badanie bez względu na
polityczne

przekonania

i

preferencje

dotyczące różnych zdarzeń]. 

W

jaki

sposób

społeczeństwo

gospodarujące

podejmuje

decyzje

dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany
dóbr. 

Ekonomia pozytywna służy dwóm celom:

1. Odpowiada na pytania:

Dlaczego gospodarka działa tak jak

działa?

Jak naprawdę działa otaczający nas

świat?

2. Stwarza podstawy do przewidywań i
reakcji gospodarki na zmianę warunków
działania.

Ekonomia

normatywna

–

dostarcza

zaleceń i rekomendacji opartych na
subiektywnych sądach wartościujących.

Jest

oparta

na

subiektywnym

wartościowaniu

zjawisk

a

nie

na

poszukiwaniu prawdy obiektywnej.

Formuje zalecenia dotyczące tego, co

powinno się czynić w gospodarce. 

Ekonomiści o poglądach prawicowych
uważają, że społeczeństwo i państwo
powinno starać się ograniczać i
łagodzić negatywne skutki wynikające z
wolnej gry sił rynkowych. Bogactwo
jest

wynikiem

własnej

pracy,

zapobiegliwości

i

pracowitości.

Stanowczo

odrzucają

hasła

uspołecznienia,

nacjonalizacji

czy

kontroli państwa nad gospodarką.

Ekonomiści o poglądach lewicowych
mają na uwadze interesy ludzi słabych,
czyli

biedniejszych.

Głoszą

hasła

sprawiedliwości społecznej, domagają
się zasady równości wszystkich ludzi. 

Oba

rodzaje

ekonomii

powinny

być

oddzielone

w

stopniu

maksymalnie

możliwym. Przy dostatecznej skali badań
ekonomiści

powinni

dojść

do

jednoznacznych

wniosków

w

kwestii

zasadniczych

problemów

ekonomii

pozytywnej.

W

ekonomii

normatywnej

występują

subiektywne sądy wartościujące. Nie ma
powodów, dla których mieliby być zgodni w
twierdzeniach normatywnych.

E

E

KONOMIA POZYTYWNA

KONOMIA POZYTYWNA

I NORMATYWNA

I NORMATYWNA

Pozytywna:

konstatacja faktów np.

bezrobocia (i zależności);

Normatywna:

to sfera normatywna

(na ogół) różni ekonomistów, sądy
wartościujące, etyka, opcje polityczne.

Metodologia ekonomii:

klauzula „ceteris paribus” – niezmienność

wszystkich

poza

jednym

czynnikiem

wpływającym

na

dane

zjawisko

(eksperymenty w ekonomii to rzadkość),

„ponieważ nastąpiło to po tym, przeto na

pewno z powodu tego” np. mokra jezdnia,
umieralność na Florydzie,

błąd złożenia – co jest logiczne w stosunku

do części, uznawane jest jako prawdziwe dla
całości (rola przyprawy kucharskiej, wysokie
plony w gospodarstwie, wzrost cen na nasz
produkt),

subiektywności widzenia (ptak czy

antylopa, młody czy stary),

niepewność - pewna przeciętna a nie

ścisła, dokładna zależność.

W

związku

z

powyższymi

sformułowaniami, metodami które nie
koniecznie

prowadzą

do

poznania

obiektywnej

prawdy

postuluje

się

stosowanie metody naukowej. 

Metoda naukowa

to proces obserwacji,

stawiania

hipotezy,

weryfikacja,

interpretacja, synteza.

 Na

ogół

przy

formułowaniu

praw

rządzących procesami społecznymi stosuje
się

metody

dialektyczne

lub

fenomenologiczne.

Rozwój

od

paradygmatu

do

paradygmatu

Metoda:

abstrakcji

konkretyzacji

weryfikacji i inne np. metoda idealizacji.

 

Prawa

w

ekonomii

są

prawami

probabilistycznymi czyli związanymi z
prawdopodobieństwem

(statystyką),

są

prawami dynamicznymi i historycznymi.

J

J

AK ODCZYTYWAĆ WYKRESY

AK ODCZYTYWAĆ WYKRESY

Wykres

jest ilustracją przedstawiającą w

jaki sposób zbiory danych wielkości
wiążą się ze sobą (dwa lub więcej) np.
alternatywne możliwości produkcyjne z
danego zasobu przeznaczonego bądź na
dobra inwestycyjne bądź konsumpcyjne.

Gładka krzywa

wypełnia odległości między

naniesionymi

punktami

wyrażonymi

liczbowo.

Nachylenie dla linii prostych

– stosunek

przyrostu do przesunięcia (równego 1).

nachylenie zawsze jest liczbą (i definiuje

się ją jako zmianę Y na jednostkową zmianę
X),

dla linii prostej nachylenie jest stałe,

nachylenie może być dodatnie (w

przypadku zmiany jednokierunkowej – obie
wielkości rosną lub maleją),

lub ujemne (w przypadku wielkości

odwrotnie kierunkowych).

Teorie

klasyczne

wyjaśniają

kształtowanie

się

procentu

jako

procesu realnego i obiektywnego za
pomocą krzywej podaży pieniądza z
oszczędności i krzywej popytu na
pieniądz na cele inwestycyjne. Krzywa
podaży pieniądza lub oszczędności jest
rosnąca

ponieważ

wysoka

stopa

procentowa pobudza do oszczędzania.
Niska stopa procentowa z kolei zachęca
do inwestowania. 

Zmiana stopy procentowej następuje
wówczas, gdy zmieniają się zachowania
gospodarstw domowych, to znaczy
zmianie

ulegają

skłonności

do

oszczędzania lub inwestowania. 

Zilustrować to można wykresem (rys.8):

Kształtowanie się stopy procentowej według teorii klasycznej

 

S – funkcja oszczędności, I – funkcja inwestycji, i – stopa procentowa

Rys. 9. Krzywa Phillipsa z 1969r. 

Rysunek ten pochodzi z Economic Report of the Council of

Economic Advisers (1969r.) W owym czasie szeroko panowało
przekonanie, że krzywa Phillipsa jest względnie stabilna i dostarcza
swoistego menu dla wyborów pomiędzy inflacją a bezrobociem. W
raporcie napisano, że wykres „odsłania bardzo ścisły związek
szybszych wzrostów cen z niższymi stopami bezrobocia... Naciski na
wzrost cen i płace będą najprawdopodobniej silniejsze w gospodarce
funkcjonującej przy wysokim stopniu wykorzystania zasobów ludzkich
i kapitału. „W gospodarce depresyjnej rosnące ceny rzadko są
problemem”. Źródło: Economic Report of the President, 1969.

Rysunek 12. Spadek handlu światowego podczas wielkiego kryzysu. 

Ogromny wzrost handlu światowego, jaki dokonał się w poprzednich
trzech dekadach, w latach 1929 – 1933 został zaprzepaszczony w
wyniku kilku przedsięwzięć protekcjonistycznych. Ta słynna ilustracja
prof. Charlesa Kindleberga z MIT ukazuje, jak szybko wojna handlowa
może wymknąć się spod kontroli.

Rysunek 13. Analiza Pareto